Zelfstandige fietsexcursie Geologie van Nederland

Transcriptie

1 Zelfstandige fietsexcursie Geologie van Nederland Project Naar Buiten! Open en online onderwijs op locatie Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht Marin Groothengel, Wouter Marra, Liesbeth van de Grint, Jessica Hegeman, Derek Karssenberg en Esther Stouthamer 21 maart

2 Samenvatting In het project Naar Buiten! van de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht wordt onderzocht op welke manier digitaal online lesmateriaal, leren op locatie kan versterken. Dit project is medegefinancierd uit de stimuleringsregeling open en online onderwijs van SURF / OCW. Om dit te onderzoeken zijn verschillende excursies ontworpen en geëvalueerd. In dit document worden het ontwerp en de opbrengsten van een van de excursies beschreven. Studenten aardwetenschappen fietsen tijdens deze excursie zelfstandig in tweetallen door het landschap rondom Utrecht, waarbij ze op een tablet navigatieaanwijzingen, uitleg, opdrachten en kaartmateriaal krijgen aangeboden. De excursie, ingebed in het vak Geologie van Nederland is zo ontworpen dat studenten de excursie zelfstandig buiten college-uren om kunnen uitvoeren, zodat het haalbaar is om de excursie uit te voeren met grote studentenaantallen. Daarnaast bevordert de excursie middels opdrachten, de actieve betrokkenheid en interactie van de studenten. Ook verzamelen studenten tijdens de excursie data om later weer te gebruiken. Zo wordt er een sterke verbinding gelegd tussen de excursie inhoud en de theorie uit de colleges. Deze koppeling wordt versterkt door inhoudelijke voorbereiding op de excursie in de colleges en een eindopdracht na de excursie waarin theorie uit de college en excursie-inhoud bij elkaar komen. Tijdens de excursie maken studenten gebruik van tablets met daarop drie apps: izi.travel, PDF Maps en Collector for ArcGIS online. In januari 2017 is binnen het vak Geologie van Nederland een pilot uitgevoerd met een deel van de studenten om de ontwikkelde excursie te evalueren. Zes studenten hebben de excursie in tweetallen zonder begeleiding gefietst en tien studenten hebben de excursie onder begeleiding van de docent gefietst. De pilot is geëvalueerd met behulp van drie observaties, een vragenlijst ingevuld door 12 studenten, een groepsinterview met zes studenten en een interview met de docent van het vak. De uitkomsten van de evaluatie zijn positief en veelbelovend. Studenten en docent zijn enthousiast over deze nieuwe excursievorm, de zelfstandigheid van de studenten, de leeropbrengsten en de uitvoering. Volgend collegejaar zullen alle 80 studenten van het vak de excursie in tweetallen zonder begeleiding gaan fietsen. De ervaringen opgedaan bij deze excursie, kunnen ingezet worden bij het ontwikkelen van andere excursies in andere vakken en bij andere studies. Door het inzetten van digitaal lesmateriaal is het goed mogelijk om ook met hogere studentenaantallen een excursie toe te voegen aan een vak. Het toevoegen van opdrachten, kaartmateriaal en een nabespreking bevordert de actieve betrokkenheid van studenten. De tablet maakt het mogelijk om op verschillende manieren data te verzamelen in het veld en dit later eenvoudig te gebruiken bij nabesprekingen en verwerkingsopdrachten. 2

3 1. Inleiding Excursies vormen voor veel studies een belangrijk middel voor leren op locatie. In het project Naar Buiten! van de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht wordt onderzocht op welke manier digitaal online lesmateriaal, leren op locatie kan versterken. Om dit te onderzoeken zijn verschillende excursies ontworpen en geëvalueerd. Dit project wordt uitgevoerd met financiering en ondersteuning uit de stimuleringsregeling Open en online onderwijs 2016 van SURF en het ministerie van OCW. De kennis en het lesmateriaal die ontwikkeld zijn tijdens het project, zijn herbruikbaar voor andere opleidingen binnen en buiten de Universiteit Utrecht, maar ook in aangepaste vorm voor een breder publiek. In dit document worden het ontwerp en de opbrengsten van een van de excursies beschreven. Studenten aardwetenschappen fietsen tijdens deze excursie zelfstandig door het landschap rondom Utrecht, waarbij ze op een tablet navigatieaanwijzingen, uitleg, opdrachten en kaartmateriaal krijgen aangeboden. De excursie is ingebed in het vak Geologie van Nederland. Tijdens het vak Geologie van Nederland doen tweedejaars studenten Aardwetenschappen kennis en inzicht op over geologische concepten aan de hand van de geologische en geomorfologische ontwikkeling van Nederland en het Noordzeebekken. De afgelopen jaren gaven studenten regelmatig aan dat ze bij dit vak een excursie misten. Uit de vakevaluaties van afgelopen jaren blijkt dat veel studenten de theorie van het vak lastig vinden. Een excursie kan helpen om het verbanden tussen de theorie en het landschap beter te begrijpen. Het vak heeft elk jaar gemiddeld 80 inschrijvingen. Het was hierdoor logistiek niet mogelijk om een excursie aan het vak toe te voegen, waarbij studenten begeleid werden door de docent. 1.1 Leerdoel en ontwerpeisen In het kader van het SURF-project Naar Buiten! Open en online onderwijs op locatie is voor het vak Geologie van Nederland een excursie ontwikkeld die studenten zonder docentbegeleiding kunnen uitvoeren. Het leerdoel van deze excursie is: Studenten kunnen fysisch-geografische kenmerken in het landschap te identificeren en relateren aan kennis over de ondergrond en genese, uit het vak Geologie van Nederland. Daarnaast zijn onderstaande ontwerpeisen geformuleerd in samenwerking met de docent van het vak: - De excursie moet zo ontworpen worden dat studenten de excursie zelfstandig kunnen uitvoeren, om te zorgen dat het logistiek haalbaar is om de excursie uit te voeren met ten minste 80 studenten (zonder extra kosten of extra personeelsinzet). - De excursie moet actieve betrokkenheid en interactie van studenten stimuleren, om te zorgen dat excursie ook zonder aanwezigheid van de docent voldoende diepgang heeft - Tijdens de excursie moeten studenten data verzamelen, welke later worden gebruikt om de koppeling tussen de omgeving en de lesstof in de colleges te maken. 1.2 Gebruikte apparatuur en apps Studenten kunnen tijdens de excursie zelfstandig de route vinden met behulp van de app izi.travel. Dit is een gratis platform om rondleidingen door de omgeving te maken. De rondleidingen worden online ontworpen en kunnen op smartphone of tablet geopend worden met de izi.travel app. De app werkt op zowel Android als ios. De route is voorzien van audio uitleg, navigatieaanwijzingen, afbeeldingen en opdrachten die voor het project ontworpen zijn. Om studenten in staat te stellen verschillende kaarten te bekijken, is gebruik gemaakt van Avenza Maps / PDF Maps. Studenten kunnen in deze gratis app meerdere kaarten bekijken waarbij de 3

4 eigen locatie op de kaart is aangegeven. De kaarten zijn door de docent in de app geplaatst via Dropbox. Tot slot moeten studenten tijdens de excursie ook gegevens verzamelen. Hiervoor wordt de app Collector for ArcGIS Online gebruikt. Voor deze app is een licentie nodig. Studenten kunnen in deze app ter plekke gegevens verzamelen (zoals foto s en tekst) die ze later op een online kaart kunnen terugvinden. Studenten gebruiken deze drie apps tijdens de excursie op tablets van de Universiteit Utrecht. Voor dit doel zijn 13 tablets (Samsung Galaxy Tab S2 8 inch) aangeschaft. Deze tablets zijn voorzien van gps en case die de tablet kras-, stoot- en regenbestendig maakt. Er is gekozen voor 8 inch zodat studenten de tablet makkelijk mee kunnen nemen. De gebruikte apps werken ook goed op ipads, maar de Samsung Galaxy Tab S3 bleek tijdens verschillende tests over een betere accuduur te beschikken dan de ipad mini, terwijl de schermkwaliteit bij gebruik buiten in de zon niet verschilde. 2. Excursieontwerp In dit hoofdstuk wordt het excursieontwerp omschreven. Het ontwerp moest zelfstandigheid stimuleren. Daarnaast was het belangrijk om de actieve betrokkenheid en interactie van de studenten te stimuleren en studenten data te laten verzamelen. Deze drie aspecten zijn in het ontwerp verwerkt: Zelfstandigheid: Studenten gaan, buiten de vakuren om, in tweetallen op pad met een tablet met daarop geschreven en gesproken uitleg, navigatie-instructies, kaartmateriaal en opdrachten. Door deze inzet van de tablet kunnen grote groepen studenten zonder veel extra kosten of personeelsinzet zelf de excursie uitvoeren. Actieve betrokkenheid en interactie: Tijdens de excursie maken studenten opdrachten waarbij ze kaartmateriaal en de omgeving bestuderen. Doordat studenten niet alleen informatie krijgen maar ook zelf data verzamelen en opdrachten maken, leren studenten van elkaar en passen studenten de theoretische kennis toe door de omgeving te analyseren Data verzamelen en hergebruiken: Tijdens de opdrachten verzamelen studenten data uit de omgeving met behulp van de tablet. De verzamelde gegevens worden na het afronden van de excursie gesynchroniseerd, zodat de gegevens ook beschikbaar zijn op een digitale kaart in een online omgeving. Studenten kunnen deze gegevens op de computer bekijken. Studenten maken tijdens een eindopdracht gebruik van de verzamelde gegevens. In de volgende paragrafen wordt het ontwerp uitgebreid omschreven. Naast deze rapportage zijn er verschillende werkbeschrijvingen beschikbaar, waarin het ontwerpproces in detail is beschreven. 2.1 Voorbereiding Studenten melden zich online aan voor een dag en tijdstip waarop ze de excursie gaan fietsen. Er is een tijdframe van meerdere weken waarin studenten de excursie in tweetallen kunnen fietsen. Dit vindt plaats buiten de ingeroosterde college-uren om. Voorafgaande aan de excursie krijgen studenten colleges waarin het geografische gebied inhoudelijk besproken wordt. De studenten krijgen daarnaast voorafgaande aan de excursie een informati over de fietsexcursie met praktische aanwijzingen en een instructievideo met uitleg over de tablet en de apps. Studenten kunnen de excursieroute met uitleg en navigatieaanwijzingen ook op hun smartphone openen. Tijdens de pilot maakten studenten hier met succes gebruik van. Voor het installeren van de app op de smartphone is een handleiding beschikbaar. Op het afgesproken tijdstip halen de studenten de tablet op en tekenen ze een uitleencontract. De drie apps zijn dan al op de tablets geïnstalleerd. 4

5 2.2 Excursie Studenten fietsen in tweetallen een route van ongeveer vier uur waarbij de tijd die nodig is voor opdrachten wordt meegerekend. Op de route liggen 14 excursiepunten, die via de izi.travel app gevonden kunnen worden (Figuur 1). Deze app kan zowel op de geleende tablet als op een eigen smartphone gebruikt worden. Om te voorkomen dat studenten bij elke afslag moeten afstappen om de route te bepalen, krijgen de studenten gesproken navigatieaanwijzingen. Aangekomen bij een excursiepunt, horen studenten een toeter en speelt de app ingesproken tekst af over de omgeving. Hierbij verwijst de spreker expliciet naar elementen uit de omgeving om studenten te stimuleren goed om zich heen te kijken. Studenten stappen op deze punten af, beluisteren de informatie, kijken om zich heen en maken vervolgens enkele opgaven die ook in de app izi.travel beschreven staan (Figuur 2). Figuur 1: overzichtsscherm van izi.travel met route (blauwe lijnen), excursiepunten (nummers) en eigen locatie (gele mannetje). De excursiepunten zijn handmatig te openen, en verschijnen ook automatisch indien nabij. 5

6 Figuur 2: Scherm bij excursielocatie in izi.travel met locatie aanduiding in afbeelding, audio uitleg (blauwe play button), dezelfde uitleg in tekst en quizvraag over de locatie. Verder naar onderen staan de opdrachten. De audio begint bij het openen van de locatie automatisch te spelen. 6

7 Tijdens de route worden verschillende soorten vragen/opdrachten gebruikt. Bij alle typen vragen kunnen studenten gebruik maken van kaartmateriaal in de app PDFMaps (Figuur 3). Meerkeuzevragen: Bij elk excursiepunt krijgen studenten een meerkeuzevraag in de izi.travel app (Figuur 4). De studenten krijgen na het maken van de vraag direct feedback (Figuur 5). Landschapsopnames: Bij zes excursiepunten moeten studenten een landschapsopname maken. Hiervoor wordt in de app izi.travel verwezen naar de app Collector. Bij een landschapsopname selecteren studenten een gebied op de kaart en inventariseren ze verschillende componenten uit de omgeving, zoals hoogteverschillen, geomorfologische eenheid en het verkavelingspatroon (Figuur 6). Foto opdrachten: Bij meerdere excursiepunten maken studenten een foto van een element uit de omgeving. Ook deze foto opdrachten worden in Collector opgeslagen, zodat studenten later op de kaart de foto s terug kunnen vinden. Na de opgaven wordt het excursiepunt samengevat en krijgen studenten een kijkwijzer voor het volgende deel van de fietstocht. Deze opbouw is bij elk excursiepunt hetzelfde. Figuur 3: Hoogtekaart in PDFMaps. De blauwe stip geeft je eigen locatie aan. 7

8 Figuur 4: Meerkeuzevraag in izi.travel. Na het selecteren van een antwoord krijgen studenten te zien of dit goed is. Daarnaast is er feedback beschikbaar. Figuur 5: Feedback na meerkeuzevraag in izi.travel. 8

9 Figuur 6: Landschapsopname Collector. Polygoon is geselecteerd gebied. Via een drop-down menu worden gegevens over de omgeving geselecteerd. 2.3 Verwerkingsopdracht Na de excursie synchroniseren studenten de verzamelde data (via Collector) en leveren ze de tablet weer in. Studenten kunnen de data (landschapsopnames en foto opdrachten) online raadplegen via de website ArcGIS Online (Figuur 6). Deze data worden gebruikt bij een verwerkingsopdracht in een werkcollege. Tijdens deze verwerkingsopdracht maken studenten een geomorfologische kaart en een schematische geologische dwarsdoorsnede van het gebied. Figuur 6: Op de website ArcGisOnline kunnen verzamelde data op een later moment bekeken worden. 9

10 3. Evaluatie 3.1 Evaluatiemethode De excursie is in januari 2017 door 16 studenten uitgevoerd. De excursie was tijdens deze pilot niet verplicht voor alle studenten van het vak. Zes studenten hebben de fietsexcursie in tweetallen zonder begeleiding gefietst, tien studenten hebben de fietsexcursie gefietst onder begeleiding van de docent. Er zijn drie observaties uitgevoerd, waarbij de studenten met behulp van een observatieschema werden geobserveerd gedurende de hele fietstocht. Twee observaties werden uitgevoerd tijdens de zelfstandige excursie en één observatie werd uitgevoerd tijdens de excursie onder begeleiding van de docent. Na afloop van de excursie, maar voor de uitvoering van de verwerkingsopdracht, hebben 12 studenten een online vragenlijst ingevuld, waaronder vijf studenten die de excursie zelfstandig hebben uitgevoerd. Zes studenten hebben na afronding van de verwerkingsopdracht deelgenomen aan een groepsinterview, waaronder drie studenten die de excursie zelfstandig hadden uitgevoerd. Ook de docent is na de fietsexcursie geïnterviewd. Tijdens de evaluatie stonden de volgende vier kernvragen centraal: 1. Zijn de ontwerpeisen (zoals beschreven in paragraaf 1.1) in de praktijk overgekomen en als zinvol of belangrijk gewaardeerd? a. Zelfstandigheid b. Actieve betrokkenheid en interactie c. Data verzamelen en gebruiken 2. Zijn de studenten en docent tevreden over de excursie? 3. Is de excursie uitvoerbaar? 4. Heeft de excursie geleid tot de beoogde leerresultaten? De volledige evaluatiemethode en uitkomsten zijn bij de auteurs op te vragen. 3.2 Samenvatting evaluatieresultaten Zijn de ontwerpeisen in de praktijk overgekomen en als zinvol of belangrijk gewaardeerd? Zelfstandigheid Uit de observatie kwam naar voren dat studenten de excursie zelfstandig kunnen fietsen en in eigen tijd uitvoeren. Wel waren er vier studenten die zich kort voor het zelfstandig fietsen van de excursie afmeldden en vier studenten die zich afmelden voor het onder begeleiding fietsen van de docent. Hiervoor aangedragen verklaringen in het groepsinterview en tijdens de observaties waren onder andere de hoge werkdruk aan het einde van het semester en het slechte weer. Daarnaast speelde volgens de docent mee dat de excursie geen verplicht onderdeel van het vak was. Een van de studenten stelde tijdens het groepsinterview voor om de excursie mee te laten tellen voor een cijfer. De resultaten van de vragenlijst laten zien dat 10 van de 12 studenten het positief vonden dat ze de excursie konden uitvoeren zonder begeleiding van de docent. 11 van de 12 studenten vonden het positief dat ze de excursie in eigen tijd konden uitvoeren. In het groepsinterview gaven studenten aan waarom ze het zelfstandig fietsen als positief hadden ervaren. Een van de zelfstandig fietsende studenten zei tijdens het groepsinterview: Wij wilden alleen, want we wilden niet in de groep staan. Dan moet je de hele tijd wachten en loop je achter de groep aan. Een andere student die onder begeleiding van de docent had gefietst: 10

11 Ik denk dat het wel verstandig is om het allemaal zelfstandig te doen. Ik vind het wel heel fijn om een docent mee te hebben, maar ik merkte dat de functie van de ipad verdwijnt. Ik was vooral aan het luisteren wat de docent vertelde. Een van de studenten gaf aan juist de aanwezigheid van een docent tijdens de excursie te waarderen: In mijn eentje had ik het toch minder snel gedaan. Je kreeg van de docent wat extra aandacht. Je kon zelf je vragen stellen en die kreeg je direct beantwoord. Dat was fijn. De docent van het vak zag zelfstandigheid als een groot voordeel voor de logistiek. Waar het eerst niet mogelijk was om met 80 studenten de fietsexcursie te fietsen en ze niet zeker was of het logistiek mogelijk was om alle studenten met een tablet zelfstandig op pad te sturen, gaf ze na de pilot aan dat ze volgend jaar alle studenten van het vak de excursie wil laten uitvoeren. Actieve betrokkenheid en interactie Tijdens het observeren werd duidelijk dat zowel de zelfstandig fietsende studenten als de onder begeleiding fietsende studenten veel samenwerkten. Wel waren de studenten die onder begeleiding fietsten sneller geneigd om de docent om hulp te vragen wanneer ze iets niet direct begrepen. De zelfstandig fietsende studenten hadden deze mogelijkheid niet en waren daardoor zelf actiever op zoek gingen naar een antwoord. Wanneer deze studenten van mening verschilden legden ze aan elkaar uit hoe ze hun antwoord hadden beredeneerd. Vooral bij het beantwoorden van meerkeuzevragen was er veel sprake van interactie. 10 van de 12 studenten gaf in de vragenlijst aan actief betrokken te zijn geweest tijdens het maken van de opdrachten. Ook het samenwerken in tweetallen werd door de studenten positief gewaardeerd. De opmerkingen van studenten tijdens het groepsinterview bevestigen dit beeld. Uiteindelijk vond ik het zelfstandig best wel leuk hoor met zijn tweeën. Uiteindelijk ging je wel meer nadenken met zijn tweeën. Als je in een groep bent dan heb je wel dat je een beetje aanneemt wat iedereen zegt. Dat je denkt zo van die weet het vast beter dan ik. En nu was je meer zelf bezig. Je bent echt bezig met wat je geleerd hebt en wat je wel en niet weet. Door de vragen onderweg te beantwoorden krijg je meteen een idee of je de juiste kennis hebt en blijven de antwoorden veel beter hangen waardoor je veel leert. De docent vond het een voordeel dat studenten samenwerkten: Bij normale excursies sta je voor een grotere groep. Nu moet iedereen in tweetallen antwoord geven. In die zin kan je iedereen wel beter meekrijgen. De docent waardeerde ook de beschikbaarheid van kaartmateriaal op de tablets. Papieren kaarten kunnen ook beschikbaar gesteld worden voor iedereen, maar met de tablet konden studenten zelfstandiger met de kaarten aan de slag aldus de docent. Kaarten die gebruikt worden tijdens dit soort excursies zijn vaak erg groot en gedetailleerd en daardoor niet gemakkelijk te gebruiken voor opdrachten in het veld. Met de tablet konden studenten inzoomen op details van de kaart. Data verzamelen en hergebruiken Tijdens de observaties bleek dat het data verzamelen tijdens de fietsexcursie goed verliep. Studenten moesten eerst even wennen aan de app, omdat ze niet eerder met de app hadden gewerkt, maar uiteindelijk is het verzamelen van gegevens bij elke student goed gelukt en was alles na afloop gesynchroniseerd en online beschikbaar. Tijdens de werkcolleges en thuis konden studenten werken aan de eindopdracht. Helaas waren er geen computers beschikbaar tijdens de 11

12 werkcolleges. Studenten maakten ook geen gebruik van de verzamelde data tijdens de werkcolleges, ondanks dat dit wel de opzet van de opdracht was. Het groepsinterview werd na het maken van de eindopdracht afgenomen. De studenten gaven in het interview aan geen gebruik gemaakt te hebben van de online omgeving om de verzamelde data te raadplegen. Ze hadden het idee dat ze genoeg hadden aan gegevens die ze zelf van de excursie hadden onthouden en de informatie uit het boek. Op de vraag of de studenten wel iets aan de excursie hadden gehad tijdens het maken van de eindopdracht, antwoordden studenten die zelfstandig fietsten en onder begeleiding fietsten, bevestigend. Ze gaven aan dat ze door de fietsexcursie meer kennis hadden opgedaan en een goed beeld kregen van de locatie. Daaruit kan afgeleid worden dat het gestructureerd verzamelen ook zonder het raadplegen van de online gegevens, al waardevol was voor de studenten. De docent had het idee dat studenten meer uit de opdracht hadden kunnen halen als ze de data wel hadden gebruikt en constateerde dat de koppeling tussen de online gegevens en de eindopdracht duidelijk moet worden aangegeven. Zijn de studenten en docent tevreden over de excursie? Studenten en docent waren erg enthousiast over de excursie. Er waren geen verschillen zichtbaar tussen studenten die zelfstandig fietsten en onder begeleiding fietsten van een docent. Alle studenten waren het in de vragenlijst eens met de stelling dat de fietsexcursie een waardevolle toevoeging voor het vak is. Suggesties voor verbeteringen leverden alleen kleine verbeterpunten op, zoals: Er mogen van mij wel wat meer quizvragen in De tijdsplanning iets ruimer opzetten en toevoegen van een pauzepunt Na de vragen van een punt gemaakt te hebben een (enigszins) uitgebreide uitleg van het antwoord. Er was nauwelijks overlap te vinden tussen de verbeterpunten die studenten aandroegen. Wel merkten de studenten tijdens het groepsinterview op dat aan de excursie een nabespreking moet worden gekoppeld, waarin studenten en de docent gezamenlijk kunnen terugblikken op de excursie. Is de excursie uitvoerbaar? De zelfstandige excursie is goed uitvoerbaar. Tijdens de observaties bleek dat studenten gemakkelijk met de apps werkten, terwijl ze hier nog niet vaker gebruik van hadden gemaakt. De gesproken navigatie zorgde tijdens de observaties dat studenten gemakkelijk naar de excursielocaties fietsen. Bij de observatie kwam naar voren dat studenten de afbeeldingen in izi.travel en het kaartmateriaal in PDFmaps niet bekeken wanneer hier niet heel duidelijk naar verwezen werd in de opdracht. Uit de vragenlijst kwam naar voren dat sommige studenten problemen ervaarden met de gebruiksvriendelijkheid van de app Collector, die gebruikt werd bij het verzamelen van data: Bij collector konden we op een gegeven moment de onderkant van de vragenlijst niet invullen, omdat het toetsenbord ervoor dat. Het lukte ons niet om hem naar beneden te 'klappen'. Dat was heel onhandig. Studenten werden in de vragenlijst gevraagd naar ervaren navigatieproblemen, technische problemen en andere problemen. Grote problemen werden niet gesignaleerd. Een paar navigatiepunten konden nog verbeterd worden door routeinformatie iets minder vroeg te geven. Tot slot ervaarden drie studenten de kou als probleem. 12

13 Als we alle punten samennemen, kunnen we concluderen dat de excursie goed uit te voeren is door studenten die zelfstandig op pad gaan. Studenten ervaren nauwelijks problemen. Gesignaleerde kleine problemen kunnen eenvoudig opgelost worden. Heeft de excursie geleid tot de beoogde leerresultaten? De excursie is ontworpen op basis van een vooraf opgesteld leerdoel: Studenten kunnen fysisch-geografische kenmerken in het landschap te identificeren en relateren aan kennis over de ondergrond en genese, uit het vak Geologie van Nederland. Om te weten te komen of dit leerdoel behaald was, is er eerst gekeken naar de aansluiting van de excursie met het vak. Alle studenten selecteerden bij de stellingen De opdrachten sloten goed aan bij de inhoud van het vak en De opdrachten stimuleerden tot nadenken over de lesstof de antwoordmogelijkheden eens (tien van de 12) en zeer mee eens (twee van de 12). Ook zijn alle studenten het eens met de stelling De fietsexcursie is een waardevolle toevoeging voor het vak. Studenten geven in de vragenlijst aan dat de theorie uit de colleges duidelijker werd tijdens de excursie. Het was fijn om de fenomenen die we in de theorie behandeld hadden, ook eens terug te kunnen zien in de natuur (hoewel dat af en toe wel heel erg subtiel terug te zien was) Het maakt veel concepten uit het boek duidelijker 11 van 12 studenten zijn het eens met de stelling Door de excursie begrijp ik nu beter het verband tussen het landschap en de ondergrond.. Ook geven de meeste studenten aan dat ze door de excursie de ontstaansgeschiedenis van het landschap rondom Utrecht beter begrijpen (9 van de 12). Als sterk punt van de excursie noemt een van de studenten: Je leert de verschillende geomorfologische eenheden goed te herkennen en te interpreteren. Je ziet de schaal van de verschillende processen in, ze zijn immers makkelijk te befietsen. Studenten gaven in het groepsinterview ook aan inzicht te hebben gekregen in de schaalgrootte. Daarnaast verklaarde deze groep ook meer inzicht te hebben gekregen in de verschillende overgangen en gronden. Volgens de docent is het vooraf opgestelde leerdoel behaald door de studenten die hebben deelgenomen aan de pilot. Door het inzetten van de tablets is het mogelijk om dit volgend jaar te realiseren voor alle studenten bij het vak. 13

14 4. Verankering Op basis van de ervaringen en evaluatieresultaten zijn er na de pilot enkele aanpassingen aan de excursie gedaan. Het doel is dat volgend collegejaar alle studenten van het vak (gemiddeld rond de 80 studenten) deze verbeterde excursie gaan fietsen. Er wordt een grotere periode gereserveerd waarin studenten de excursie kunnen doen, buiten de lesuren om, zodat er ingespeeld kan worden op weersomstandigheden en werkdruk. Studenten krijgen vooraf klassikaal een kennisclip te zien, zodat iedereen genoeg instructie heeft gehad om zelfstandig op pad te gaan. In de opdrachten wordt expliciet verwezen naar de afbeeldingen en het benodigde kaartmateriaal om te zorgen dat studenten afbeeldingen en kaarten bekijken. Voor de betere studenten wordt per excursiepunt een verdiepende vraag toegevoegd, zodat ook deze studenten genoeg uitgedaagd worden. De eindopdracht is na de pilot aangepast. Studenten wordt nu stap voor stap uitgelegd hoe ze de verzamelde data inzetten bij het maken van de opdracht. Studenten moeten onder andere foto s van excursiepunten plaatsen op de kaart en doorsnede die ze tijdens de eindopdracht maken. Zo wordt de koppeling tussen het waargenomen landschap en de eindopdracht duidelijker. Aan de excursie wordt komend jaar een nabespreking toegevoegd waarbij studenten ervaringen kunnen uitwisselen en de docent kan ingaan op vragen van studenten. Per excursiepunt is er beeldmateriaal beschikbaar van de omgeving om in te zetten tijdens de nabespreking. 5. Conclusies De excursie die ontwikkeld is voor het vak Geologie van Nederland heeft als doel studenten te leren om fysisch-geografische kenmerken in het landschap te identificeren en te relateren aan kennis over de ondergrond en genese. Door het inzetten van digitaal lesmateriaal is het logistiek goed mogelijk om ook met hogere studentenaantallen een excursie toe te voegen aan het vak. Het toevoegen van opdrachten, kaartmateriaal en een nabespreking bevordert de actieve betrokkenheid van de studenten. Opdrachten waarin gegevens worden verzameld en pas later gebruikt zijn waardevol voor excursies. Studenten en docent zijn enthousiast over deze vernieuwende excursievorm en de leeropbrengsten. Het excursieontwerp is waardevol voor het vak Geologie van Nederland, maar gezien de positieve evaluatieresultaten verwachten we dat deze opzet ook voor andere excursies te gebruiken is. Uit de evaluatie komen enkele punten om rekening mee te houden bij het ontwerpen van een excursie volgens vergelijkbaar concept: Plan een ruime periode waarin studenten de excursie, buiten de college-uren om, kunnen uitvoeren. Wanneer de planning ruim genoeg is kan er ingespeeld worden op slechte weersomstandigheden en andere verplichtingen van studenten. Digitale kaarten zijn inhoudelijk niet anders dan kaarten op papier. Wel maken ze het leren persoonlijker en zelfstandiger, doordat studenten zelf eenvoudig kaartmateriaal kunnen raadplegen en vergelijken. 14

15 Maak een duidelijke koppeling tussen de gegevens die studenten in het veld verzamelen en de activiteiten die studenten na de excursie gaan doen waarbij ze data gebruiken. Dit motiveert studenten omdat ze naar een doel toe werken en zal daarnaast ook de leeropbrengst verhogen. Verwijs in de opdrachten duidelijk naar afbeeldingen en kaarten als je wilt dat studenten deze goed bestuderen. Laat studenten samenwerken om actieve betrokkenheid te creëren. Wanneer studenten samen meerkeuzevragen en opdrachten maken ontstaan waardevolle gesprekken over de lesstof. 15