spooremplacement Haren

Transcriptie

1 spooremplacement Haren Verkenning landschappelijke inpassing

2 COLOFON Opgesteld door Bosch Slabbers Landschapsarchitecten; Steven Slabbers, Clim Sorée, Koen Bakker Datum juli 2013

3 spooremplacement Haren Verkenning landschappelijke inpassing

4 4 BOSCH SLABBERS

5 0 inhoudsopgave 1. Inleiding 7 2. Kenschets Randvoorwaarden Modellen Conclusie 35 spooremplacement haren 5

6 6 BOSCH SLABBERS

7 1 inleiding 1.1 Aanleiding De Provincie Groningen streeft samen met het OV-Bureau en de Regio Groningen-Assen naar een optimaal openbaar vervoer in de regio. Intensivering van de treindienst maakt hiervan onderdeel uit. Hierdoor wordt het huidige opstelterrein (emplacement voor het parkeren en onderhouden van treinen) achter het station Groningen te klein. Uitbreiding op de huidige locatie is lastig vanwege de onhandige indeling en de ligging in hoog stedelijk gebied. Onderzoek naar alternatieve locaties leert dat de locatie nabij de spoorsplitsing Assen-Nieuweschans ( Rouaanstraat ) de beste mogelijkheden biedt. Dit terrein ligt in de sporendriehoek op het grondgebied van de gemeente Haren. Dit is een agrarisch gebied aan de rand van de gemeente, dat door spoorlijnen wordt ingesloten. Deze locatie ligt achter het buurtschap Essen en zal vanuit dit buurtschap, maar ook vanuit de wijk Klein Martijn en de uitbreiding Haren-Noord zichtbaar zijn. Daarmee is de landschappelijke inpassing een belangrijk aandachtspunt. 1.2 Motie gemeenteraad 27 mei 2013 Bij de behandeling van het bestemmingsplan Dilgt, Hemmen, Essen (DHE) heeft de gemeenteraad van Haren geconstateerd dat het wenselijk is om binnen het DHE gebied extra groen te ontwikkelen, naast extra recreatieve routes ten behoeve van de natuurbeleving. Daarop verzoekt de raad het college van B&W nieuwe recreatieve routes aan te leggen en, in samenwerking met natuur- en milieuorganisaties en direct betrokkenen, de ontwikkeling van een groenblauwe zone als uitloopgebied met functies voor natuur(beleving), waterbuffering, spelen en natuureducatie te bewerkstelligen. In de motie wordt het verzoek tot de aanleg van nieuwe recreatieve routes geconcretiseerd; de motie bepleit de aanleg van een route waarbij deelplan 5/6 verbonden wordt met de nieuwe fietstunnel bij het station en het uitloopgebied van Oosterhaar. spooremplacement haren 7

8 8 BOSCH SLABBERS

9 1.3 Vraagstelling Bosch Slabbers Landschapsarchitecten is als onafhankelijk deskundige gevraagd de mogelijkheden van een landschappelijke inpassing van dit terrein te verkennen. Deze verkenning richt zich nadrukkelijk op de ruimtelijke aspecten. Niet ruimtelijke aspecten als licht en geluid zijn evenzo belangrijk, maar zijn in deze verkenning niet aan de orde. Deze verkenning moet primair uitsluitsel geven over de vraag of deze ontwikkeling ruimtelijk een onaanvaardbare bedreiging van de kwaliteit vormt of juist de mogelijkheid opent om middels een hoogwaardige inpassing kwaliteit aan dit gebied toe te voegen. Daarbij is ook de vraag aan de orde of een dergelijke inpassing tevens aan de wensen van de raad, als vastgelegd in de motie van 27 mei 2013, tegemoet kan komen. spooremplacement haren 9

10 10 BOSCH SLABBERS

11 2 kenschets Haren ligt op de punt van een smalle uitloper van de zandige Hondsrug. De gronden oostelijk van deze rug, waarin ook het buurtschap Essen ligt, zijn meer nat en kleiig dan wel venig en zijn ruimtelijk meer open. Het buurtschap Essen is een cultuurhistorisch gaaf dorp, dat nog relatief vrij in het open landschap ligt. In dit landschap is de cultuurhistorische verkaveling (onregelmatige, relatief kleine blokken) nog deels aanwezig. Het buurtschap ontleent zijn kwaliteit mede aan de relatie met het aanliggend agrarisch gebied. De openheid van de omgeving wordt gewaardeerd. Het open landschap wordt beheerd vanuit een tweetal agrarische bedrijven, waarvan er een aan de rand van Essen is gevestigd. De afgelopen decennia is de bebouwing vanaf alle kanten in de richting het buurtschap uitgebreid, waardoor de omliggende open ruimte steeds meer in omvang is beperkt. Een deel van het open gebied maakt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Het beheer is hier gericht op het versterken van de weidevogelkwaliteiten. Openheid; omvang en kwaliteit Voor de positie van het buurtschap Essen is behoud van de omringende openheid van groot belang. Het gaat daarbij niet alleen om de omvang van de open ruimte, maar ook om de kwaliteit daarvan. De kwaliteit van de open ruimte wordt in belangrijke mate bepaald door de kwaliteit van de randen van het open gebied. Essen ligt in een landschappelijke kamer, maar de kwaliteit van de wanden laat te wensen over. In de huidige situatie zijn de wanden van de open ruimte die Essen omspoelt, met name richting de beoogde locatie van het spooremplacement, slecht ontwikkeld. Het decor van het buurtschap en de omliggende agrarische gronden wordt gevormd door opslagloodsen, industrie, een vuilstort en een sloperijbedrijf. Ook vanuit Klein Martijn en Haren Noord ziet men uit op deze sterk verrommelde stadsrand spooremplacement haren 11

12 Plangebied omstreeks BOS C H SLA B B ERS

13 Plangebied omstreeks 2010 s p oo r e m p l a c e m e n t h ar e n 13

15 spooremplacement haren 15

18 Bruikbaarheid In zijn huidige omvang is het open gebied kennelijk groot genoeg om twee agrarische bedrijven in stand te houden. De inschatting is dat dat maar net groot genoeg is, het zal niet overhouden. Voor het overige fungeert het open gebied nauwelijks als uitloopgebied voor de inwoners van Haren, het gebied is slecht bereikbaar, weinig toegankelijk en weinig attractief. Een ander dan de boer heeft er weinig te vinden. 18 BOSCH SLABBERS

23 3 randvoorwaarden Aan de ontwikkeling van het spooremplacement randvoorwaarden worden gesteld, deze kunnen financieel, milieutechnisch en ruimtelijk van aard zijn. Milieutechnisch kan niet horen, niet ruiken, niet zien een leidraad zijn. Niet zien heeft daarbij ook betrekking op de verlichting. Als in de inleiding aangegeven richt deze verkenning zich op de ruimtelijke inpassing. Licht, geur en geluid zijn aspecten die nog in kaart moeten worden gebracht. Ruimtelijk gaat het primair om een goede inpassing die is gericht op: Het ruimtelijk weer sterk maken van de rand van de open ruimte aan de zijde van het spoor(emplacement); de inpassing van het emplacement binnen de historische verkaveling; compensatie van het gedempte water en het vergroten van de waterbuffer; het versterken van de aantrekkelijkheid van de sporendriehoek als uitloopgebied voor de inwoners van Haren; het versterken van de kwaliteit van het EHS gebied. De ruimtelijke randvoorwaarden laten zich op verschillende manieren uitwerken. Daartoe worden in het navolgende een drietal mogelijke modellen geschetst, waarbij de inpassing deel uitmaakt van een integrale gebiedsontwikkeling. Deze modellen richten zich op een versterkte ruimtelijke ontwikkeling van het resterend open gebied en versterkte gebruiksmogelijkheden voor de inwoner van Haren. Dit laat onverlet dat daarmee het resterend agrarisch areaal in omvang afneemt, en daarmee ook toekomstmogelijkheden voor de twee agrarische bedrijven. De vraag of de huidige ruimte voldoende is om twee bedrijven duurzaam te kunnen huisvesten en of op termijn niet een herordening van gronden nodig is waarbij 1 bedrijf zich economisch krachtiger kan ontwikkelen is, moet zeker worden gesteld maar is in deze ruimtelijke verkenning niet aan de orde geweest. spooremplacement haren 23

24 Waarde: Essen; hoger gelegen gronden Waarde: historische kade 24 BOSCH SLABBERS

25 Waarde: EHS en vogelfoerageergebied Waarde: belangrijke watergangen spooremplacement haren 25

26 Knelpunt: slechte bereikbaarheid/bruikbaarheid Knelpunt: zichtverstoring door rangeerterrein, bedrijvigheid en stortplaats 26 BOSCH SLABBERS

27 Knelpunt: aantasting van de openheid Knelpunt: vergroten verstoring door geluidoverlast spooremplacement haren 27

28

29 4 modellen Op basis van het voorgaande zijn drie modellen verkend. Deze plaatsen de inpassing van het spooremplacement in een integrale gebiedsontwikkeling. Deze modellen hebben als basis om met een beperkt ruimtebeslag: het spooremplacement an sich visueel zo goed mogelijk in te kaderen; de betekenis van het EHS gebied te versterken de recreatieve uitloopmogelijkheden te versterken; extra ruimte voor waterberging te ontwikkelen. De drie de modellen hebben gemeen dat zij de opstelstrook met 20 meter hebben verkort om meer ruimte tot de kade te behouden. spooremplacement haren 29

30 Model 1; smalle bossingel en breed water Dit model gaat uit van de ontwikkeling van een relatieve, doch in breedte wisselende smalle bossingel (10-20 meter) direct langs de rand van het emplacement. Dit wordt een nat elzen-essen-broekbos. De overgang naar het agrarisch gebied wordt gevormd door een in breedte wisselende waterpartij. De contourlijn van dit water wordt bepaald door de historische kavellijnen. Het EHS gebied wordt vernat. Bestaande sloten worden verbreed en van plas-drasbermen voorzien, waardoor interessante riet- en moerasoevers ontstaan. De recreatieve uitloopmogelijkheden worden versterkt door de aanleg van een wandelkade die vanuit Essen, door de koetunnel, langs de nieuwe bosrand voert en vandaar de doorsteek naar de kade langs het EHS gebied maakt. 30 BOSCH SLABBERS

31 Model 2, eilanden In dit model wordt het emplacement ruimtelijk ingekaderd door een breed water, waarin eilanden nat broekbos zijn opgenomen. Het EHS gebied wordt vernat. Bestaande sloten worden verbreed en van plas-drasbermen voorzien, waardoor interessante riet- en moerasoevers ontstaan. De recreatieve uitloopmogelijkheden worden versterkt door de aanleg van een wandelkade die vanuit Essen door de riet en boseilanden voert en vandaar de doorsteek naar de kade langs het EHS gebied maakt. spooremplacement haren 31

32 Model 3, broekbos, hakhout en rietlanden Dit model gaat uit van een forsere inpassing, waarbij zowel ruimtelijk als recreatief en ecologisch een nieuw milieu wordt toegevoegd: een nat elzen broekbos afgewisseld met hakhout en moeras-en rietlanden. Daarbij zet dit model het landschappelijk onderscheid tussen de onregelmatige blokverkaveling en de strokenverkaveling aan. Het EHS gebied wordt vernat. Bestaande sloten worden verbreed en van plas-drasbermen voorzien, waardoor interessante riet- en moerasoevers ontstaan. Op de overgang naar het emplacement wordt een wat bredere zone ingericht met nat elzenessenbroekbos. Hier langs ligt een wandelkade met begeleid met (knot-)bomen. De wandeling voert afwisselend door het bos, langs het bos, langs moeras-/rietland, door het open land. Waar het bos onder de hoogspanningsleiding ligt is sprake van elzenhakhout. Hiermee ontstaat naast een afwisseling van hoog en laag, open en besloten ook afwisseling in de tijd. Door in het noordelijk deel de perceelsgrenzen weer van elzensingels te voorzien ontstaat hier een kleinschalig coulissenlandschap, in contrast tot de openheid van het zuidelijk deel van de vork. 32 BOSCH SLABBERS

33

34 Uitwerking spoorwegemplacement Haren (model 3) Elzenbroekbos Emplacement Laag hakhoutbos Bloemrijke historische kade Behoud-/nieuwe elzensingel Riet, moerasvegetatie, natuurlijke oevers Wandelkade met (knot-)bomen Kunstwerk/uitzichttoren (verplaatst) Scheidingswand emplacement

35 5 conclusie Ruimtelijk vormt de ontwikkeling van het opstelterrein mogelijk zowel een bedreiging als een kans. Een bedreiging omdat hiermee de resterende openheid rond het buurtschap Essen verder in omvang afneemt en het uitzicht vanuit Essen, maar ook vanuit Haren Noord en Klein Martijn, wederom wordt ingeperkt. Een kans omdat deze ontwikkeling het vehikel kan bieden om het gebied de benodigde kwaliteitsimpuls te geven, denk aan versterking van de kwaliteit van de randen van het open gebied en het aantrekkelijker maken van het resterende open land als uitloopgebied voor de inwoners van onder meer de nieuwe wijk Haren-Noord. Een uitgewerkte versie van model 3 uit hoofdstuk 4 is hiernaast afgebeeld. Deze verkenning laat zien hoe met de ontwikkeling van het spooremplacement en de daaraan gekoppelde landschappelijke inpassing kansen kunnen ontstaan om de rand langs het spoor weer hoogwaardig te ontwikkelen. Daarmee neemt de open ruimte rond Essen weliswaar in omvang af, maar in kwaliteit toe. Deze verkenning bepleit tevens om, mocht besloten worden tot de aanleg van het spooremplacement, deze ontwikkeling te koppelen aan een integrale gebiedsontwikkeling, die verder reikt dan de inpassing van het spooremplacement an sich en die ook ecologische en recreatieve kwaliteit aan het gebied toevoegt. De verkenning schetst de mogelijkheden van een set aan inrichtingsmaatregelen die zowel afzonderlijk als in samenhang kunnen worden ingezet. Daarbij is onderscheid tussen maatregelen die minimaal noodzakelijk zijn teneinde tot een verantwoorde inpassing van het spooremplacement te komen en plus-opties gericht op het versterken van de algehele ruimtelijke kwaliteit, de ecologische kwaliteit en de recreatieve gebruiksmogelijkheden. De feitelijke inpassing van het spooremplacement vergt een herinrichting van de gronden direct grenzend aan de ontwikkeling; de aanleg van water, broekbos, hakhout en moeras. Mogelijke plusopties zijn (zie kaarten volgende pagina): Een versterkte ontwikkeling van het EHS gebied door de aanleg van rietbermen en moeraszones. spooremplacement haren 35

36 Minimum ontwikkeling: gronden direct grenzend aan emplacement + Optie: Versterken coulissen langs perceelgrenzen 36 BOSCH SLABBERS

37 + Optie: ontwikkelen EHS + Optie: Ontwikkelen/versterken wandelverbinding spooremplacement haren 37

38 De ontwikkeling van coulissen langs perceelgrenzen in het noordelijk deel. De aanleg van een doorgaand wandelpad. Met dit pakket aan maatregelen wordt tevens tegemoet gekomen aan de intenties achter de raadsmotie van 27 mei Die bepleitte weliswaar een meer zuidelijke recreatieve en landschappelijke koppeling, maar had toen nog geen kennis van de mogelijke ontwikkeling van een spooremplacement en derhalve ook niet van de mogelijke koppeling met dit project. De oproep van de motie om in de realisatie samen te werken met natuur- en milieuorganisaties en direct betrokkenen kan in dit geval worden uitgebreid met de oproep in deze samen te werken met Provincie en Prorail. Deze verkenning heeft geen ander doel dan het in beeld brengen van de mogelijkheden. De verkenning toont hoe een onafhankelijk deskundige, mocht besloten worden tot de aanleg van het spooremplacement, de inpassing hiervan op deze locatie gestalte zou geven. In die zin kan deze verkenning worden gelezen als een schot voor de boeg, ingeval de ontwikkeling hier plaats vindt. Idealiter vindt de daadwerkelijke planvorming samen met betrokkenen plaats. Alleen dan kan het schot voor de boeg evalueren tot schot in de roos. In de gebiedsontwikkeling is de toekomst van de landbouw aandachtspunt. Met de eventuele ontwikkeling van het spooremplacement neemt het resterend agrarisch areaal verder in omvang af. De vraag of de huidige ruimte voldoende is om twee bedrijven duurzaam te kunnen huisvesten en of op termijn niet een herordening van gronden nodig is waarbij 1 bedrijf zich economisch krachtiger kan ontwikkelen is, is in deze ruimtelijke verkenning niet onderzocht. Naast de ruimtelijke inpassing behoeven ook milieuaspecten als geluid, geur en licht onderzoek. De verbeeldingen op de volgende pagina s geven een indruk hoe, door het inpassen van het emplacement, een kwaliteitsimpuls wordt gegeven aan de omgeving. 38 BOSCH SLABBERS

39 Locaties panorama s pagina spooremplacement haren 39

40 panorama 1: huidig zicht vanuit Essen panorama 1: Landschappelijk ingepast emplacement 40 BOS C H SLA B B ERS

41 s p oo r e m p l a c e m e n t h ar e n 41

42 panorama 2: huidig zicht vanuit haren noord panorama 2: Landschappelijk ingepast emplacement 42 BOSCH SLABBERS

43 s p oo r e m p l a c e m e n t h ar e n 43

44 panorama 3: huidig zicht vanaf de kade panorama 3: Landschappelijk ingepast emplacement 44 BOSCH SLABBERS

46 panorama 4: huidig zicht op nieuwe wandelpad panorama 4: Landschappelijk ingepast emplacement 46 BOSCH SLABBERS

48 Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever en Bosch Slabbers Tuin- en Landschapsarchitecten B.V. (hierna: Bosch Slabbers ). Bosch Slabbers heeft bij haar werkzaamheden de zorgvuldigheid in acht genomen die van haar kan worden verwacht. Aan de getoonde informatie in deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Op onze werkzaamheden zijn de voorwaarden van toepassing zoals vastgelegd in De Nieuwe Regeling 2005 (DNR 2005). Bosch Slabbers heeft met zorgvuldigheid de beelden in deze publicatie geselecteerd. Het kan voorkomen dat niet alle rechthebbenden van de gebruikte beelden zijn achterhaald. Belanghebbenden worden verzocht contact op te nemen met Bosch Slabbers.

49 1e Sweelinckstraat GD Den Haag T F den-haag@bosch-slabbers.nl

50