Drukke kinderen. Grotendeels overgenomen uit Jeugdinformatie Opvoedreeks

Transcriptie

1 Drukke kinderen Grotendeels overgenomen uit Jeugdinformatie Opvoedreeks

2 Waarom deze brochure? Elk kind is wel eens druk. Sommige kinderen zijn heel vaak of altijd druk. Zij zijn heel beweeglijk, altijd in de weer, impulsief, snel geprikkeld en snel afgeleid. Ze lijken geen rem te hebben, hebben altijd haast en kunnen moeilijk luisteren. Ze kunnen niet stoppen met druk doen, ook niet als dat van hen verwacht wordt. Bovendien lijkt het of alles langs ze afglijdt, wat je ook zegt of doet. Voor ouders zijn deze kinderen meestal erg bewerkelijk; ze vreten energie. Als ouder vraag je je wel eens af of het drukke gedrag van je kind nog wel normaal is. Of je gaat twijfelen: waarom is mijn kind zo druk? Doe ik het wel goed? Veel ouders hebben vragen als: hoe kan ik mijn kind laten luisteren? Hoe moet dat als hij straks naar groep drie gaat? Ik lijk wel een politieagent, hoe houd ik het gezellig thuis? In deze brochure vind je informatie en adviezen voor ouders van drukke kinderen tot ongeveer twaalf jaar. 1

3 Inleiding Als ouder probeer je van alles om het drukke gedrag van je kind een beetje in toom te houden. Maar als je voor de zoveelste keer moet zeggen dat je kind nu eindelijk eens moet luisteren, stil moet zitten, op moet ruimen of even zijn mond moet houden, dan is het wel eens moeilijk om je geduld te bewaren. Van allerlei mensen krijg je advies: je moet hem eens wat strenger aanpakken, of: je bent ook veel te streng, geef dat kind wat ruimte om zelf dingen te leren. Zo kun je het gevoel krijgen dat het jouw schuld is. Dat je iets verkeerd doet. Het kan ook zijn dat de juf van school je vraagt of jouw kind thuis ook zo druk is. Op school wordt van de kinderen verwacht dat ze rustig op hun stoel blijven zitten. Om naar de juf te luisteren bijvoorbeeld, of om een opdrachtje te maken. Maar dat is nu juist zo moeilijk voor drukke kinderen. De juf wordt al snel tureluurs van zo n druktemakertje en spreekt hem steeds vaker bestraffend toe of zet jouw kind aan een apart tafeltje. Als ouder van een druk kind voel je je vaak machteloos. Je hebt al zoveel geprobeerd, maar niets lijkt te helpen. Soms lijkt het wel of je kind het expres doet, om het jou moeilijk te maken. Je voelt je afgewezen door je eigen kind. Hij brengt jou telkens weer in vervelende situaties: krijsend in de supermarkt, door het dolle op visite en om de haverklap ruzie met broertjes en zusjes. Zo had je het je tevoren niet voorgesteld. De opvoeding van een kind met druk gedrag is geen eenvoudige opgave. Een druk kind is moeilijker te sturen dan andere kinderen. Ook druktemakers zelf hebben het niet makkelijk. Ze kunnen hun drukke gedrag meestal niet onder controle krijgen, hoe goed ze ook hun best doen. Van ouders vraagt dit, naast de gewone opvoeding, veel extra inspanning. Want het leren omgaan met druk gedrag gaat niet zomaar. Als je na het lezen van deze brochure besluit om sommige dingen anders te gaan aanpakken, bedenk dan dat je kind tijd nodig heeft om daar aan te wennen. Het is dan belangrijk dat je consequent bent en zelf rustig blijft. Het valt niet altijd mee om dat vol te houden. Veel mensen denken tegenwoordig meteen aan ADHD als het gaat over drukke kinderen. Maar niet alle drukke kinderen zijn ADHD-kinderen. In deze brochure gaat het over alle kinderen die vaak of altijd druk zijn. 2

4 Wat is druk gedrag? Druk gedrag kan zich op verschillende manieren uiten. Ieder kind is anders. Druk gedrag verschilt dan ook per kind. Bovendien verschillen ouders in hoe ze het gedrag van hun kind ervaren. De ene ouder vindt eerder iets druk dan de andere. Om toch een beetje te kunnen vergelijken is druk gedrag onderverdeeld in drie kenmerken: overbeweeglijkheid, impulsiviteit en concentratieproblemen. Overbeweeglijkheid Kevin (zeven jaar) is een overbeweeglijk kind. Hij is altijd in de weer, rent veel rond en moet altijd overal op of in klimmen. Zitvlees lijkt hij niet te hebben. Als hij al op een stoel zit, zit hij te wiebelen of hij vindt wel iets om te friemelen. Zijn moeder moet hem de hele dag in de gaten houden. Ze roept vele keren per dag: zit stil, blijf af, niet doen! Bij druk gedrag denken de meeste mensen vooral aan overbeweeglijkheid. Een overbeweeglijk kind is inderdaad voortdurend aan het bewegen: klimmen en rennen, wiebelen, draaien en friemelen. Dit wordt ook wel hyperactiviteit genoemd. Sommige kinderen bewegen ook nog eens onhandig. Ze struiken en vallen vaak of morsen bij het eten en drinken. Regelmatig gaat er iets kapot of wordt er iets omgegooid. Stevig speelgoed dat tegen een stootje kan is het meest praktisch voor overbeweeglijke kinderen. Een degelijke houten trein kan meer hebben dan een plastic treinbaan met wissels en spoorbomen. Stil zitten is erg moeilijk voor een overbeweeglijk kind. Vooral op school en tijdens het eten geeft dit problemen. Dan wordt er juist van kinderen verwacht dat ze netjes blijven zitten. Vaak helpt het om ze dan tussendoor opdrachtjes te geven. Laat je kind, liefst volgens een vaste afspraak, tijdens de maaltijd even helpen met afruimen of iets uit de keuken halen. Hij mag bijvoorbeeld na het opdienen de pannenlappen terughangen, of na het eten de vla pakken. Ook kun je afspreken dat je kind tijdens het eten even van tafel mag om iets anders te doen, bijvoorbeeld vóór het opdienen van het toetje. 3

5 Ook rustig spelen of een boekje lezen is er niet bij: drukke kinderen zijn altijd in de weer en draven maar door. Zelfs het mondje staat niet stil: ze praten aan één stuk door. Zelf voelen drukke kinderen een grote onrust van binnen. Rustig zijn vraagt van hen veel energie. Het is belangrijk dat overbeweeglijke kinderen regelmatig de kans krijgen om zich lekker lichamelijk uit te leven. Na een periode van concentratie of stil zitten kun je je kind buiten laten sporten, rennen of wandelen. Als het slecht weer is kun je samen stoeien of een wild spelletje doen. Zorg na afloop wel voor voldoende tijd om weer tot rust te komen. Koen (vijf maanden) is een echte woelwater. Altijd maaien zijn armpjes en beentjes door de lucht. Zijn dekentjes schopt hij weg, hoe goed je hem ook instopt. Het is een hele klus voor zijn ouders om hem te verschonen en aan te kleden. In een wipstoeltje houdt hij het maar even vol. Het lijkt wel of hij zich al snel verveelt. En het komt maar weinig voor dat Koen geconcentreerd naar een speeltje ligt te kijken, zoals baby tjes vaak doen. Zelfs bij baby s kun je al verschillen zien in beweeglijkheid. Sommige baby s zijn rustig en gemoedelijk. Ze liggen in hun box te spelen of zitten rustig in hun stoeltje. Andere baby s zijn van het begin af aan druk. Ze kunnen hun onrust alleen uiten door te huilen of met hun armen en benen te zwaaien. Drukke baby s zijn heel alert, snel van slag en hebben vaak geen duidelijk slaap- en eetritme. Ze slapen moeilijk in en worden s nachts veel wakker. Soms kan het helpen je baby voor het slapengaan in een doek te wikkelen of hem stevig in te stoppen. Dat kan een rustig en veilig gevoel geven en het in slaap vallen makkelijker maken. Ook zijn er hangmatjes te koop, sommige drukke baby s worden daar rustig van. 4

6 Impulsiviteit Linda (acht jaar) denkt nooit na voor zij iets doet. Ze is enorm onstuimig. Als ze iets in haar hoofd heeft, moet het meteen gebeuren. Of als ze iets interessants ziet, gaat ze er direct op af. Als haar moeder met haar op stap gaat, moet ze haar voortdurend in de gaten houden. Want als ze iets moois in een etalage aan de overkant ziet staan, stuift ze zonder op of om te kijken de straat over om het vak dichtbij te bekijken. Het is een wonder dat er nog geen ongelukken zijn gebeurd. Sommige kinderen doen dingen zonder er over na te denken. Ze zijn heel impulsief. Impulsieve kinderen kunnen bijvoorbeeld niet op hun beurt wachten. Of ze geven al antwoord voor ze de vraag goed hebben gehoord of gelezen. Ze willen altijd meteen reageren. Soms gebeuren er daardoor ongelukken, die variëren van kleine ongelukjes tot ernstige. Door een vriendje aan de overkant vergeten ze bijvoorbeeld even het rode stoplicht. Of als de deurbel gaat stuiven ze van tafel en gooien daarbij niet alleen hun beker melk om, maar ook hun kleine zusje. Impulsiviteit heeft te maken met de ontwikkeling van de hersenen. Bij jonge kinderen zijn de remmende systemen in de hersenen nog onvoldoende ontwikkeld. Daardoor reageert een peuter bijvoorbeeld vaak impulsief. Ziet hij een hond, dan wil hij hem aaien. Er gaat bij peuters geen belletje rinkelen, er wordt niet aan de rem getrokken. Dat moeten anderen voor hen doen. Bij de meesten begint de remfunctie van de hersenen zich zo rond het derde, vierde jaar te ontwikkelen. Het afleren van al te impulsief gedrag is moeilijk en kost veel tijd. Je kunt proberen je kind te leren altijd eerst tot vijf te tellen, of een liedje te zingen, voordat het reageert op iets onverwachts. Het is daarbij belangrijk dat je zelf het goede voorbeeld geeft. Een andere manier die kan werken is het aanleren van hardop denken. Ook hierbij moet je zelf goed meedoen, zodat je kind begrijpt wat er van hem verwacht wordt. Je kunt dit vergelijken met het leren oversteken: eerst sta ik stil op de stoep, ik kijk naar links, ik kijk naar rechts, ik kijk nog eens naar links, als er niks aankomt kan ik oversteken. 5

7 Concentratieproblemen Op school heeft Nordin (zes jaar) veel moeite om zich te concentreren op een taakje. Hij kan zijn aandacht er maar even bijhouden en dan zit hij al weer wat anders te doen. Het lijkt wel of hij steeds vergeet waar hij mee bezig was. Thuis is dat ook zo, zeggen zijn ouders. Zit hij met zijn auto s te spelen, ziet hij ineens de Lego staan. Heeft hij net de Lego gepakt, wil hij al weer voetballen. En samen een boekje lezen? Daarvoor heeft hij al helemaal geen geduld. Veel drukke kinderen kunnen moeilijk hun aandacht op één ding richten. Het kost hen veel moeite om zich ergens op te concentreren. Vooral op school geeft dit problemen. Er wordt vanaf groep drie van kinderen verwacht dat ze zelfstandig een opdrachtje kunnen uitvoeren. Rekensommen bijvoorbeeld, of schrijfoefeningen. Maar voor drukke kinderen is rustig nadenken en de aandacht bij de sommen houden erg moeilijk. Dat heeft te maken met afleidbaarheid en gevoeligheid voor prikkels (alles wat je ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt). Voor een goede concentratie is het nodig dat je je af kunt sluiten voor de dingen om je heen. Kinderen met concentratieproblemen kunnen dat niet. Ze laten zich snel afleiden. Bijvoorbeeld door het geluid van een brommer, een vliegtuig in de lucht, een pen die valt, of een ander kind dat zijn neus snuit. Of de plaatjes bij de sommen brengen een kind op het idee te gaan kleuren en dus loopt hij naar de kast met viltstiften. Je kunt het ook zo zien: de prikkels om hem heen leiden hem snel af, terwijl de prikkel van het opdrachtje niet sterk genoeg is om zijn aandacht erbij te kunnen houden. Voor kinderen met concentratieproblemen is het belangrijk dat ze korte, duidelijke opdrachtjes krijgen die stap voor stap uitgevoerd kunnen worden. De opdracht ga je maar aankleden kun je opdelen in meerdere deelopdrachtjes: doe je pyjama maar uit, pak je rode trui eens uit de kast, trek nu eerst je broek en dan je trui aan. Als je ieder 6

8 stapje met een complimentje beloont, moedig je je kind aan om zich goed te concentreren. Vraag je kind altijd om de opdracht nog even hardop voor zichzelf te herhalen. Je weet dan zeker dat hij de opdracht goed begrepen heeft. Voor schoolwerk geldt hetzelfde: korte taakjes geven een kind meer overzicht en dat maakt het makkelijker om de aandacht erbij te houden. Probeer daarom regelmatig met school te overleggen. 7

9 Druk gedrag en ontwikkeling Druk gedrag hoort voor een deel bij de ontwikkeling van kinderen. Peuters bijvoorbeeld hebben meestal veel energie. Ze zijn daardoor heel beweeglijk. Dat is normaal. En een kleuter heeft de tijd nodig om te wennen aan school. Hij kan zich in het begin misschien nog niet zo lang concentreren. Of het drukke gedrag van je kind opvallend is, hangt af van zijn ontwikkeling en leeftijd. Het is daarom goed om iets te weten over druk gedrag en de ontwikkeling van kinderen. Baby s Sommige ouders van drukke kinderen kunnen zich nog goed herinneren dat hun kind als baby al onrustig en snel geprikkeld was. Toch wil dat nog niet zoveel zeggen. Een huilerige baby, zonder duidelijk slaap- en eetritme, kan opgroeien tot een rustige peuter. En er zijn ook drukke kinderen die als baby heel gemoedelijk waren. In elk geval is het belangrijk dat baby s leren de aandacht een tijdje vast te houden door ingespannen naar iets te kijken. Een rammelaar bijvoorbeeld, of het gezicht van pappa of mamma. Peuters Peuters kunnen behoorlijk druk, ongedurig en ongehoorzaam zijn. Overal aan zitten en op klimmen, alles zelf willen doen, speelgoed afpakken; het hoort allemaal bij deze leeftijd. Peuters ontdekken hun eigen wil en soms gaan ze erg ver in het uitproberen daarvan. In deze koppigheidsfase kunnen peuters erg driftig zijn. Vijf minuten met hetzelfde bezig zijn is voor een peuter al een hele prestatie. Dat maakt het moeilijk om na te gaan of jouw kind drukker is dan voor peuters gebruikelijk is. Toch zullen ook peuters zo nu en dan gaan zitten om een paar minuten aandachtig met iets te spelen, of iets te onderzoeken. Kleuters Het drukke gedrag van een kleuter kan opvallen doordat hij veel moeite heeft met stilzitten in de klas. Een kleuter moet ongeveer tien minuten aan een taakje kunnen werken. Liedjes zingen of luisteren naar een verhaaltje kan hij ongeveer een kwartier volhouden. Al kunnen kleuters al goed praten, toch begrijpen ze elkaar lang niet altijd. Er ontstaat dan ruzie die soms ontaardt in slaan en schoppen. Dat is niet ongewoon. Maar als dit voor jouw kind de enige manier is om iets duidelijk te maken dan moet je daar wel aandacht aan besteden. 8

10 Kinderen van zes tot negen jaar Vanaf groep drie kunnen drukke kinderen meer problemen op school krijgen. Doordat een druk kind zich slecht kan concentreren hoort hij maar half de uitleg bij de opdracht. Ook schrijven en het vasthouden van een pen, vragen concentratie. Over iedere letter moet nog nagedacht worden. Voor drukke kinderen is dat een zware opgave. Samenspelen wordt nu steeds belangrijker. Drukke kinderen hebben daar vaak moeite mee. Ze worden door andere kinderen kinderachtig of storend gevonden omdat ze bijvoorbeeld nog niet op hun beurt kunnen wachten bij een spelletje of zomaar de bal afpakken zonder dat eerst te vragen. Kinderen van negen tot twaalf jaar Leeftijdgenoten en vrienden worden steeds belangrijker voor kinderen van deze leeftijd. Ze willen graag ergens bij horen, speciale kleding dragen of over een bepaald televisieprogramma mee kunnen praten. Voor een spelletje hebben ze maar weinig geduld. Aan de andere kant hebben drukke kinderen vaak leuke ideeën, spannende plannetjes en ondernemen ze van alles. In hun enthousiasme nemen ze dan de hele groep op sleeptouw. In groep zeven en acht worden de eisen aan de kinderen langzaam wat opgeschroefd. De overstap naar het voortgezet onderwijs komt in zicht. Voor drukke kinderen telt dat extra zwaar. De taken en opdrachten vragen meer zelfstandigheid en meer concentratie. Er komt steeds minder ruimte voor spelen en beweeglijkheid. Ook de puberteit kondigt zich aan. Vooral meisjes kunnen rond deze leeftijd al opstandig en dwars worden. Druk gedrag in deze periode kan dus ook gewoon pubergedrag zijn. 9

11 Oorzaken Sommige kinderen doen heel druk als hun verjaardag nadert of in de dagen voor Sinterklaas, omdat de spanning ze te groot wordt. Ook stress vanuit de omgeving kan zich uiten in druk gedrag. Door bijvoorbeeld moeilijkheden op school, problemen thuis, een verhuizing, ziekte of overlijden van een dierbare kan een kind gespannen zijn. Via zijn gedrag laat hij dan zien dat het hem niet lekker zit. Zulk druk gedrag is normaal te noemen. Het is bij te sturen met gewone opvoedregels. Het is dan wel van belang dat je probeert te achterhalen waar de stress mee te maken heeft. Goed luisteren en kijken naar je kind kunnen je daarbij helpen. Bij sommige kinderen kun je niet spreken van een drukke periode. Hun drukke gedrag heeft niet te maken met de ontwikkeling of met tijdelijke spanningen. Zij zijn heel vaak of altijd druk. Zij kunnen hun drukke gedrag niet onder controle krijgen op momenten waarop dat wel van hen wordt verwacht. Dat kan verschillende oorzaken hebben. Sommige oorzaken liggen binnen het kind zelf, de aangeboren oorzaken. Net als rood haar of bruine ogen kun je druk gedrag erven. Ga je eigen familie maar eens na. Soms zie je een zelfde beweeglijkheid ook bij andere familieleden. En misschien ben je zelf ook niet zo n rustig type. Kinderen worden geboren met verschillende temperamenten. Soms zijn kinderen vanaf de geboorte al beweeglijker dan anderen. Sommigen zijn zelfs tijdens de zwangerschap al druk. Dat wordt vast een voetballertje hoor je zwangere vrouwen wel eens zeggen als hun kindje weer eens tekeer gaat in hun buik. Temperament is een blijvende factor die je niet kunt veranderen. Hersendysfunctie is een andere aangeboren oorzaak van druk gedrag. Er functioneert dan iets niet helemaal goed in de hersenen. Ook door kleine hersenbeschadigingen kan druk gedrag ontstaan. Hersenbeschadiging ontstaat door invloeden van buitenaf. Bijvoorbeeld door hersenvlietontsteking, moeilijkheden tijdens de bevalling of na een ongeluk. Een belangrijke oorzaak van druk gedrag ligt in de omgeving waarin het kind opgroeit. Onder omgeving verstaan we: het gezin, de familie, de school, de sportclub, vriendjes en dergelijke. Zo kunnen stress en spanning, onveiligheid, angst, emoties en de manier van opvoeden van invloed zijn op het gedrag van een kind. 10

12 Een kind kan ook druk worden omdat thuis de sfeer altijd gespannen is. Of een kind dat het op school niet naar zijn zin heeft, kan zijn gevoelens uiten door thuis heel druk te doen. Deskundigen zijn er nog niet uit of druk gedrag en voeding met elkaar te maken hebben. Sommige onderzoeken tonen geen verband aan tussen druk gedrag en het gebruik van bijvoorbeeld suiker, chocolade of kunstmatige kleurstoffen, andere doen dan wel. Toch zijn er ouders die duidelijke verbeteringen zien in het gedrag van hun kind nadat zij het, vaak met behulp van een diëtiste, op dieet hebben gezet. In de praktijk is dikwijls sprake van een combinatie van aanleg en omgevingsoorzaken. Een temperamentvol kind dat opgroeit in een gezin met weinig structuur in de opvoeding, zal bijvoorbeeld eerder reageren met druk gedrag. Dat maakt het extra moeilijk om te achterhalen wat nu precies de oorzaak is van dit gedrag. Bovendien beland je al snel in een negatieve spiraal. Je drukke kind roept vaak straf, afkeuring en kritiek op. Hij gaat zich daardoor steeds ellendiger en waardelozer voelen en wordt nog drukker. Hij krijgt nog strengere straffen en de sfeer wordt nog vervelender. Zo worden de moeilijkheden steeds erger. Als ouder probeer je van alles en nog wat, maar niets lijkt te helpen. Soms gaan ouders elkaar verwijten maken. Of ze worden er moedeloos van. De sfeer in het gezin wordt er niet beter op. De opvoeding wordt rommeliger. Ook in zo n gezinssituatie kan het probleemgedrag van een druk kind verergeren. 11

13 Positieve benadering Het leren omgaan met het drukke gedrag van je kind gaat niet vanzelf. Druk gedrag is te beïnvloeden, maar er is wel veel tijd en geduld voor nodig. Dat komt omdat drukke kinderen veel tijd nodig hebben om te wennen aan veranderingen. En dan gaat het eerder om weken of maanden, dan om dagen. Bovendien hebben de volgende tips niet alleen gevolgen voor het gedrag van je kind; ze vragen ook heel wat van jou als ouder. Het zijn geen losse tips die je één voor één uitprobeert. Het zijn adviezen over hoe je met je drukke kind om kunt gaan. Jij kent je kind het beste. Gebruik deze adviezen daarom op de manier die het beste bij jou (en je partner), je kind en jullie situatie past. Drukke kinderen krijgen vaak minder complimentjes dan andere kinderen. Toch is het juist voor drukke kinderen heel belangrijk dat ze veel steun en waardering krijgen. De meeste aandacht en energie van ouders gaat naar het lastige gedrag. Hoe logisch ook, het heeft een groot nadeel. Veel aandacht voor het foute gedrag versterkt dat gedrag. Het kind wordt nog lastiger en moeilijker. Bovendien geeft het kinderen het gevoel dat ze niets kunnen, nooit iets goed doen en door niemand gewaardeerd worden. De relatie tussen jou en je kind wordt er niet beter op en de sfeer in huis al evenmin. Het is dus heel belangrijk om te letten op wat je kind wel goed doet en daar iets aardigs over te zeggen. Ook al kost dat extra moeite. Dat is goed voor het zelfvertrouwen van je kind. Zelfvertrouwen krijg je namelijk niet vanzelf. Het wordt beïnvloed door wat anderen tegen jou en over jou zeggen. Een basis opvoedregel is dan ook: Het heeft meer effect om te reageren op wat je kind goed doet, dan om te letten op wat hij fout doet. Probeer je kind te accepteren zoals het is. Sommige kinderen zijn nu eenmaal drukker dan andere. Kijk ook naar de leuke dingen van je kind. Ook druktemakers kunnen lief, grappig en schattig zijn. 12

14 Reageer positief als je kind jou iets wil vertellen, laten zien of vragen. Even aankijken, knikken, knipogen of een glimlach kunnen al voldoende zijn voor een prettige sfeer. Probeer zoveel mogelijk te letten op wat je kind goed doet. Geef direct een complimentje, waarbij je het goede gedrag benoemt. Bijvoorbeeld: wat fijn dat je zo snel bent aangekleed, nu hoeven we ons niet te haasten. Schakel je kind in bij activiteiten die het aankan (tafel helpen dekken, gras harken, boodschappen dragen) en toon je waardering voor de inzet. Bekijk eens welke situaties je kunt vereenvoudigen zodat je kind het in stapjes kan leren (bijvoorbeeld leren wassen en aankleden of kamer opruimen). Hoe meer kleine stapjes, hoe meer complimentjes je kunt geven. Maak onderscheid tussen gedrag en persoon. Als je kind lastig is en je wilt daar iets van zeggen, wijs dan niet je kind (de persoon) af. Zeg bijvoorbeeld: ik vind het vervelend dat je toch weer je kamer niet hebt opgeruimd. In plaats van: wat ben je toch een hopeloze sloddervos. Nooit ruim je eens je spullen op. Geef je kind elke dag de kans om even lekker uit te razen, te dollen, te ravotten. Meestal zijn kinderen druk op momenten dat dat niet mag. Gun je kind daarom momenten waarop druk doen wel mag. Probeer er een sport van te maken om iedere dag meer complimentjes en positieve reacties te geven dan bestraffingen en negatieve opmerkingen. Natuurlijk is het niet te vermijden dat je af en toe je kind streng moet toespreken, maar zorg er in elk geval voor dat je de dag positief eindigt. Bij het naar bed brengen kun je bijvoorbeeld iets noemen dat je kind die dag goed heeft gedaan: een extra kusje omdat je vanmiddag je puzzel helemaal hebt afgemaakt. 13

15 Structuur Drukke kinderen hebben meer leiding en regelmaat nodig dan andere kinderen. Zonder stevig houvast is hun wereld één grote chaos. Dat geeft veel onrust en onzekerheid. Structuur is daarom heel belangrijk. Het kind weet waar hij aan toe is en dat geeft rust en een gevoel van veiligheid. Structuur kun je op drie manieren aanbrengen: Structuur in tijd Structuur in ruimte Structuur in situaties Structuur in tijd Zorg voor vaste tijdstippen voor opstaan en naar bed gaan, eten, spelen, televisiekijken en in bad gaan. Een duidelijk dagritme is een belangrijke basis voor structuur. Zorg daarbij voor vaste gewoontes en vaste volgordes (rituelen). Bijvoorbeeld vóór het eten speelgoed opruimen, handen wassen en helpen tafeldekken. Of vóór het slapen uitkleden, tandenpoetsen, voorlezen, knuffels welterusten zeggen en een laatste kusje geven. Neem iedere dag het dagprogramma met elkaar door; je kind weet dan wat hij die dag kan verwachten. Zorg ook bij de weekindeling voor een vaste structuur. Plan voldoende vrije dagen waarop je kind gewoon kan spelen. Een te volle agenda geeft ook voor kinderen stress. Kies daarom, samen met je kind, één of twee vaste weekactiviteiten. Want voetbaltraining én muziekles én scouting én zwemles én naar opa en oma op zondag, is voor een druktemaker echt te veel van het goede. 14

16 Hang een kalender op met daarop de weekactiviteiten. Elke week vullen jullie samen het weekprogramma in, bijvoorbeeld met plaatjes of met tekeningen die je kind zelf maakt. Structuur in ruimte Geef je kind een overzichtelijke speelplek en een overzichtelijke keuze uit het speelgoed. Dus bijvoorbeeld alles gesorteerd opruimen in plaats van alle speeltjes in een grote ton. Een vaste plaats voor alle spullen geeft rust en duidelijkheid. Geef iedereen een vaste plek aan tafel. Zorg dat er tijdens het eten niet meer op tafel staat dan strikt nodig is. Gebruik een effen tafelkleed. Vaak werkt het goed om een soort vrije zone te maken rondom het bord van je kind. Zorg voor een eenvoudige en rustige inrichting van je huis. Dus: geen druk behang, rustige kleuren, niet te veel prikkels, geen achtergrondgeluid van radio of televisie en een vast opbergsysteem voor kleren en speelgoed. Zorg voor een uitraas-ruimte waar je kind zijn overtollige energie kwijt kan. Heeft je kind bijvoorbeeld een driftbui of is hij door het dolle heen dan kun je hem in deze ruimte (de gang bijvoorbeeld) even lekker uit laten razen. Zo n time-out is niet bedoeld als straf. Blijf daarom rustig en word niet boos. Vooral peuters hebben dit soms even nodig om tot rust te komen. Structuur in situaties Zorg voor afwisseling van rust (bijvoorbeeld voorlezen, televisiekijken) en actief bezig zijn (buiten spelen, spelletjes doen). Probeer zoveel mogelijk situaties te vereenvoudigen zodat je kind het in stapjes kan doen. Blijf erbij en benoem iedere stap. De opdracht kamer opruimen kun je bijvoorbeeld eenvoudiger 15

17 maken door de stapjes: kleren in de wasmand, speelgoed op zijn plek in de kast, dekbed rechttrekken, en boekjes weer op de plank. Bereid je kind voor op veranderingen. Gebruik daarbij duidelijke taal. Woorden als: straks, misschien en zo meteen zijn vaag. Duidelijk is: als ik mijn thee op heb, moet je stoppen met spelen, want dan gaan we boodschappen doen. Leg je kind uit wat hij kan verwachten als de dag er eens anders uitziet, bijvoorbeeld als je op bezoek gaat. Vertel wat er gaan gebeuren, wie er zullen zijn en wat je van je kind verwacht. Je kunt ook vooraf afspraken maken met je kind. Bijvoorbeeld dat jullie tijdens het bezoek, na een uur, samen een blokje om gaan. Je kind kan zich dan even uit leven. Stel eventueel een beloning in het vooruitzicht als je kind zich aan de afspraken houdt. Help je kind zijn aandacht te richten op datgene waar hij mee bezig is. Zet bijvoorbeeld geen radio of tv aan tijdens het eten. Wees kritisch bij het televisie kijken. Sommige programma s en reclames zorgen voor veel drukte en onrust. Maak daarom duidelijke afspraken over welke programma s wanneer gekeken mogen worden. Bijvoorbeeld geen drukke programma s vlak voor het eten of slapen. Stem de structuur zoveel mogelijk af op de behoefte van je kind. Door goed naar je kind te kijken, kun je er achter komen wat jouw kind nodig heeft aan structuur. Veel baby s vinden een mobiel boven hun bedje bijvoorbeeld prachtig. Als je merkt dat jouw kind onrustig wordt van zo n mobiel, haal hem dan weg. Maar ook het omgekeerde geldt: als jou kind zich ook redt met een lossere structuur, dan is dat natuurlijk prima. Bijvoorbeeld: de meeste drukke kinderen kun je beter niet meer dan twee speeltjes tegelijk geven. Maar jouw kind speelt misschien juist leuker of langer met meer speelgoed om zich heen. Regels Alle kinderen, maar vooral drukke kinderen, hebben behoefte aan eenvoudige regels en duidelijke grenzen. Het is daarbij heel belangrijk om je kind telkens weer aan te moedigen als het zich aan de regels houdt. Bepaal (samen met je partner) wat jij op dit moment de belangrijkste regels voor je kind vindt. Teveel regels zijn 16

18 verwarrend. Maak daarom keuzes. Niet rennen in de woonkamer kan bijvoorbeeld belangrijker zijn dan de deur achter je dicht doen. Nee is nee; ja is ja. Drukke kinderen kunnen niet overweg met regels waar ouders zich de ene keer wel en de andere keer niet aan houden. Regels moeten duidelijk zijn. Gebruik eenvoudige woorden en korte zinnen. Probeer als ouders één lijn te trekken. Consequent zijn is belangrijk. Geef altijd uitleg bij de regels. Leg iedere keer uit waarom jij een bepaalde regel belangrijk vindt. Op die manier krijgt je kind besef van waarden en normen. Je moet bijvoorbeeld na het spelen je speelgoed opruimen omdat je anders niets terug kunt vinden en er ongelukken kunnen gebeuren door rondslingerend speelgoed. Geef altijd een alternatief als je iets verbiedt. Bijvoorbeeld: je mag niet op de bank springen. Springen mag in de gang. Of: er wordt hier niet geschreeuwd in huis. Als je het er niet mee eens bent, kun je dat op een rustige manier zeggen, zonder te schreeuwen. Als een kind altijd alleen hoort: niet doen en dat mag niet, leert hij misschien wel iets af, maar leert hij er niets bij. Vertel daarom niet alleen wat er niet mag, maar zeg er ook bij wat je wel verwacht. Reageer direct op het gedrag van je kind en zeg precies welk gedrag je bedoelt. Dat geldt zowel voor complimentjes als voor bestraffende opmerkingen. Je kind begrijpt dan precies waar je het over hebt. Als je te lang wacht, is je kind alweer met iets anders bezig en dan heeft jou opmerking veel minder effect. Vertel of vraag één ding tegelijk. Zorg daarbij voor oogcontact met je kind. Vanuit de keuken iets roepen heeft weinig zin. Laat je kind af en toe hardop herhalen wat je gezegd of gevraagd hebt. Herhaal de regels vaak en prijs je kind als hij zich aan een regel houdt. Bij drukke kinderen dringen regels vaak langzaam door. Leg je kind bijvoorbeeld telkens weer uit waarom hij om zes uur thuis moet zijn voor het eten. Als hij dan op tijd binnenkomt, kun je hem meteen prijzen: wat goed dat je op de tijd gelet hebt, nu hoeven we niet te wachten en wordt het eten niet koud. Stel je eisen bij als ze te moeilijk blijken voor je kind. Pas de regels ook aan naarmate je kind ouder wordt en daardoor meer verantwoordelijkheid aankan. Vraag je kind om mee te denken over de regels in huis. Kinderen hebben vaak creatieve oplossingen. Naarmate kinderen ouder worden, kun je steeds meer met ze overleggen en afspreken. 17

19 Steun van anderen Het omgaan met een druk kind vraagt nogal wat van jou als ouder. Er wordt veel van je verwacht: structuur en controle aan de ene kant, warmte en liefde aan de andere kant. Je bent de hele dag bezig met het zorgen voor rust. En dat kost heel veel energie! Als je gaat proberen om bovenstaande adviezen op te volgen, zal je kind eerst je nieuwe aanpak testen. Zo komt hij te weten of die aanpak een stevig houvast biedt. Het is dus erg belangrijk om ruim de tijd te nemen om je nieuwe aanpak uit te voeren, om geduld te hebben en om vasthoudend te zijn. Zoek ondersteuning bij je partner, de buurvrouw, je ouders of je vrienden om het vol te kunnen houden. Valt het je zwaar om vol te houden? Schroom dan niet om hulp in te schakelen, bijvoorbeeld bij het Centrum voor Jeugd en Gezin. Het CJG heeft o.a. een pedagogisch adviseur in dienst. Zij neemt de tijd om naar je te luisteren en met je mee te denken. Bovendien kan zij je doorverwijzen naar oudercursussen. ADHD Sommige ouders van drukke kinderen vragen zich af of hun kind misschien een ADHD-kind is. ADHD staat voor: Attention (aandacht) Deficit (tekort) Hyperactivity (hyperactiviteit) Disorder (stoornis). In het Nederlands: aandachtstekortstoornis. Dat wil niet zeggen dat kinderen met ADHD aandacht te kort komen van hun ouders. Het betekent dat deze kinderen zelf hun aandacht niet lang genoeg kunnen richten op belangrijke taken. 18

20 Bij ADHD werken de remmende systemen in de hersenen onvoldoende. ADHD-kinderen hebben daardoor geen innerlijke rem die hen helpt bij het onder controle houden van hun (impulsieve) gedrag. Bovendien hebben de hersenen bij ADHD moeite met het verwerken van informatie. Ze maken geen onderscheid tussen belangrijke informatie en achtergrondinformatie. Voor kinderen betekent dit dat alle informatie even sterk doorkomt. Ze horen bijvoorbeeld niet alleen de juf praten, maar ze horen ook de auto op straat, het vliegtuig in de lucht en het gekraak van de stoel naast zich. Een boek lezen terwijl de radio op de achtergrond aanstaat is voor hen niet te doen. Op ouders en leerkrachten kunnen deze kinderen ongehoorzaam overkomen. In de praktijk is ADHD een verzamelwoord geworden voor alle kinderen met druk gedrag. Maar niet alle drukke kinderen zijn ADHD-kinderen. Naar schatting hebben in Nederland twee op de honderd kinderen met ADHD te kampen, terwijl druk gedrag bij veel meer kinderen voorkomt. Maar hoe kom je er nu achter of jouw kind ADHD heeft? Dat is niet zo eenvoudig. Het gaat bij ADHD meestal om een combinatie van concentratieproblemen, overbeweeglijkheid en impulsiviteit. Er is geen duidelijke grens tussen druk gedrag en ADHD-gedrag. Daarom is een gespecialiseerd onderzoek nodig om ADHD vast te kunnen stellen. Dat onderzoek bestaat uit verschillende onderdelen. Bijvoorbeeld lichamelijk onderzoek, maar ook het invullen van vragenlijsten en het voeren van gesprekken. Een ADHD-onderzoek kost veel tijd. Het kan bovendien belastend zijn voor kinderen. Om die reden begint men er pas aan als er een duidelijke aanleiding is. Bijvoorbeeld omdat er problemen zijn op school, omdat een kind thuis niet meer te hanteren is, of omdat de ontwikkeling van het kind door zijn drukke gedrag wordt belemmerd. 19

21 Als je twijfelt of jouw kind ADHD heeft, of als de problemen door het drukke gedrag je teveel worden en de tips uit deze brochure je niet voldoende helpen, kan een onderzoek de moeite waard zijn. Als uit dat onderzoek blijkt dat jouw kind ADHD heeft, kan een aanpak met medicijnen en gedragstherapie uitkomst bieden. Je huisarts, de jeugdarts van het CJG of de vereniging Balans kunnen je hiermee verder helpen. 20

22 Kinderopvang Alle kinderen moet wennen aan de drukte en de onrust in een kinderdagverblijf of peuterspeelzaal. Drukke baby s en peuters hebben daar meer en langer last van dan andere kinderen. Zij vragen vaak extra aandacht van de leidsters. Die extra aandacht kunnen ze niet altijd krijgen. Misschien maak je je daar zorgen om. Of misschien vertelt de leidster je dat ze jouw kind erg druk vindt. Peuters zijn van nature vrij druk, dat hoort bij hun ontwikkeling. Peuterleidsters kunnen door hun ervaring met deze leeftijdsgroep meestal aardig inschatten of jouw kind gewoon druk is of opvallend druk. Baby- en peuterleidsters zijn mede-opvoeders van je kind. Het is voor kinderen belangrijk dat hun opvoeders redelijk op één lijn zitten. Probeer daarom regelmatig te overleggen met de leidsters en de aanpak voor zover mogelijk op elkaar af te stemmen. Maak gebruik van het kennismakingsgesprek om uitgebreid te vertellen over het drukke gedrag van je kind. Geef je eigen tips door aan de leidsters en vraag ook naar hun ervaringen met drukke kinderen. Vertel bijvoorbeeld dat je kind het beste slaapt zonder allerlei prikkels rond of in zijn bedje, beter speelt als hij kan kiezen uit twee speeltjes in plaats van een hele kast vol en minder heftig reageert als hij wordt voorbereid op veranderingen. Misschien hebben de leidsters voor jou ook handige tips voor thuis. Overleg zoveel mogelijk. Iedere keer bij het brengen en halen kun je kort informatie uitwisselen, maar zorg ook voor regelmatig overleg waarin jullie wat langer de tijd hebben. De ontwikkeling van baby s en peuters gaat razendsnel. Er verandert veel in korte tijd. Het is daarom goed om elkaar steeds op de hoogte te houden. Sommige kinderdagverblijven werken met een heen-enweer-schriftje waarin jij opschrijft hoe het thuis gaat en de leidsters beschrijven hoe het in de groep gegaan is. Als je er met de leidsters niet uitkomt, kun je eens met het locatiehoofd gaan praten. Kies, als dat mogelijk is, een dagverblijf of peuterspeelzaal met een duidelijke structuur. Drukke peuters zijn gebaat bij een vast dagprogramma, vaste leidsters en een overzichtelijke ruimte. 21

23 Op school Voor drukke kinderen is naar school gaan een zware opgave. Er wordt van ze verwacht dat ze netjes op hun stoel zitten, dat ze luisteren, dat ze hun aandacht erbij houden en dat ze alleen iets zeggen als ze de beurt krijgen. En dat is juist wat drukke kinderen zo moeilijk vinden. Veel ouders van drukke kinderen maken zich hier zorgen om. Terecht, want druk gedrag kan veel problemen geven op school. Goed contact met school, sterker nog: een goede samenwerking met school is daarom erg belangrijk. Dat is niet altijd vanzelfsprekend. De ene leerkracht staat meer open voor jouw verhaal dan de andere. Sommige leerkrachten geven je het gevoel dat het aan jou ligt dat je kind zo druk is. Of misschien schaam je je, omdat jouw kind als enige in de klas problemen geeft. Dat maakt praten niet makkelijk. Het kan ook zo zijn dat de leerkracht erover begint. Ze vraagt je bijvoorbeeld of jouw kind thuis ook zo druk is. Het is in elk geval belangrijk dat je jouw zorgen op school bespreekt. Vertel de leerkracht dat je kind druk is en dat je daarom regelmatig wilt overleggen. Vertel over het drukke gedrag thuis, in de omgang met broertjes, zusjes en vriendjes of op de sportclub. Laat de leerkracht deze brochure lezen. Zij kunnen informatie vinden over omgaan met AD(H)D in de klas op de website van oudervereniging Balans, Vertel welke aanpak thuis en bij vroegere leerkrachten het beste werkte. De leerkracht kan dan proberen zoveel mogelijk op dezelfde manier te reageren. Sommige leerkrachten hebben zelf al veel ervaring met drukke kinderen. Probeer dan zoveel mogelijk ervaringen uit te wisselen. 22

24 Maak duidelijke afspraken over hoe jullie kunnen samenwerken, bijvoorbeeld door middel van een heen-en-weer-schriftje waarin jij kort opschrijft hoe het thuis gaat en de leerkracht beschrijft hoe het op school gegaan is. Je kunt ook eens een gesprek aanvragen met de interne begeleider (IB-er) van de school. Als je er met de leerkracht niet uitkomt, kun je met de directeur gaat praten. Of vraag de school of zij de hulp willen inschakelen van het Jeugd- en gezinsteam van het Centrum voor Jeugd en Gezin of van de Schoolbegeleidingsdienst. Kies een school met een duidelijke structuur. Ook op school geldt dat een druk kind het beste tot zijn recht kom in een omgeving met structuur, eenvoudige regels en positieve aandacht. Bedenkt dat je kind ook in het voortgezet onderwijs behoefte heeft aan zo veel mogelijk structuur. Ieder uur een andere leraar, een ander vak en een ander lokaal kan heel verwarrend zijn. Probeer een school te vinden waar genoeg aandacht is voor persoonlijke begeleiding van de leerlingen. 23

25 Omgaan met anderen Drukke kinderen vinden het moeilijk om samen te spelen. Door hun onstuimigheid en impulsiviteit loopt spelen dikwijls op ruzie uit, hoe goed ze het ook bedoelen. Als ouder voel je je net een scheidsrechter. Je bent voortdurend bezig met het terugfluiten van je kind. Toch is het normaal dat kinderen af en toe ruzie maken. Opkomen voor jezelf, je inleven in een ander, geven en nemen, problemen oplossen en oefenen met nee zeggen: kinderen leren dit soort dingen vooral in het optrekken met leeftijdgenootjes. Sommige ruzies hebben met de leeftijd van je kind te maken. Kinderen onder de zes jaar kunnen zich bijvoorbeeld nog niet goed verplaatsen in een ander. Ze zijn helemaal op zichzelf geconcentreerd. Peuters en kleuters zijn nog bezig met het ontdekken van hun eigen mogelijkheden. Ze staan daarbij weinig open voor andere kinderen. Samen spelen is daarom soms erg moeilijk voor kinderen van deze leeftijd. Tegen het zesde jaar leren kinderen de gevoelens van een ander te begrijpen. Ze kunnen praten en onderhandelen als ze iets willen. Toch kunnen de ruzies nog hoog oplopen. Rond het tiende jaar kunnen de meeste kinderen gevoelens met elkaar delen en rekening houden met anderen. Maar ook rond deze leeftijd ontstaan nog de nodige ruzies en scheldpartijen. Begeleid jonge kinderen bij het spelen. Probeer niet meteen in te grijpen als je merkt dat het niet zo soepel loopt. Wacht eerst even af of ze zelf tot een oplossing komen. Natuurlijk grijp je wel in als de kinderen er echt zelf niet uitkomen. Help ze bij het vinden van oplossingen: om de beurt op de schommel of samen met de Lego spelen. Probeer bij ruzies tussen kinderen altijd onpartijdig te blijven. Je druktemaker gelijk geven omdat die anders de boel op stelten zet, is niet eerlijk. Maar het is ook niet eerlijk om hem de schuld te geven omdat hij wel weer begonnen zal zijn. Haal de kinderen eerst uit elkaar. Pas als iedereen weer rustig is, kun je er met ze over praten. Let er bij het uitpraten op dat de kinderen tegen elkaar praten, in plaats van via jou. Laat de kinderen dus ook niet jou, maar elkaar aankijken. Begin uitnodigend, niet beschuldigend. Bijvoorbeeld: wat is er aan de hand volgens jullie, in plaats van: wie is er begonnen? 24

26 Dwing je kind niet om altijd alles samen met anderen te doen of te delen. Beloon kinderen op de momenten dat ze rustig samen zitten te spelen. Voor kinderen die vaak ruzie krijgen tijdens het spelen, is die extra positieve aandacht belangrijk. Broertjes en zusjes Voor de andere kinderen in je gezin is het meestal niet leuk om een druk broertje of zusje te hebben. De meeste aandacht gaat toch vaak naar de druktemaker, waardoor de andere kinderen meer op zichzelf aangewezen zijn. Oudere kinderen worden bovendien wel eens ingezet als oppas. Dat kan een zware belasting zijn. Samen spelen met een druk broertje of zusje is vaak moeilijk. En ook activiteiten met het hele gezin worden beheerst door het in toom houden van je drukke kind. Het kan ook zijn dat je twee of meer drukke kinderen hebt. Om de haverklap reageren zij op elkaar. Behalve het zorgen voor rust en duidelijkheid, moet je nu ook nog eens zorgen voor een structuur waarin je kinderen zo min mogelijk druk gedrag bij elkaar uitlokken. Dat vraagt veel van jou als ouder. Je hebt er heel wat organisatietalent voor nodig. Is er net een broertje of zusje geboren? Dan kan je druktemaker daar op reageren met extra druk of heel kinderlijk gedrag. De geboorte van een baby in het gezin betekent voor kinderen dat zij plotseling de aandacht van hun ouders moeten gaan delen. Veel kinderen vinden dat moeilijk. Het roept vaak jaloerse gevoelens op die zich uiten door zelf extra veel aandacht te vragen. Reserveer voor ieder kind tien minuten per dag om even samen te zijn, bijvoorbeeld voor het naar bed gaan. In die tien minuten krijgt het kind al jouw aandacht. Hij mag kiezen wat jullie doen. Bijvoorbeeld een boekje lezen, spelletje doen, op schoot zitten. Zo hebben alle kinderen jou iedere dag even voor zich alleen. En andersom. Voel je niet verplicht om altijd met het hele gezin op stap te gaan. Je kunt je gezin zo nu en dan proberen op te splitsen. Je partner gaat bijvoorbeeld met het ene kind op stap en jij met het andere. Of je gaat de ene keer met je oudste kind naar oma en de volgende keer met je jongste. Betrek oudere kinderen, ook je drukke kind, zoveel mogelijk bij de verzorging van je baby. Geef hem opdrachtjes die hij aankan, zodat je hem veel complimentjes kunt geven. Laat hem daarbij 25

27 lekker veel bewegen: luiers uit de andere kamer halen, de was opvouwen. Stel voorrechten in voor de oudere kinderen als je een baby erbij hebt gekregen. Laat ook je drukke kind tot zijn recht komen in dingen die hij mag doen en de baby nog niet. Bespreek met oudere broertjes en zusjes van een druk kind hoe de rust in huis gewaarborgd kan worden. Let op dat ze zichzelf niet wegcijferen. Geef ze bijvoorbeeld de kans om wat vaker op hun eigen kamer te zitten of naar vriendjes of vriendinnetjes te taan. Houd waar mogelijk voor het hele gezin dezelfde regels aan, maar wees niet te strikt. Elk kind heeft zijn eigen behoeften. Je drukke zoontje doe je het meest plezier met een voetbal, met zijn zusje ga je gezellig naar de film. 26

28 Luisteren Soms lijkt het wel of je drukke kind nooit eens gewoon kan luisteren. Vaak moet je eerst boos worden voordat hij doet wat je zegt. En jouw vragen dringen maar niet tot hem door. Ouders en leerkrachten vinden drukke kinderen nogal eens ongehoorzaam. Voor het kind betekent dit dat hij regelmatig op zijn kop krijgt. En dat terwijl hij vaak zijn uiterste best doet om te luisteren en lief te zijn. Zo bezien is het misschien niet zo gek dat hij dat niet lang volhoudt. Luisteren is iets dat je kind moet leren. Het gaat niet vanzelf. Een peuter begrijpt bijvoorbeeld al veel, maar vergeet ook gauw weer. En al kunnen peuters het woordje nee heel goed zeggen, meestal begrijpen ze nog niet zo goed wat nee eigenlijk betekent. Kleuters kennen al veel meer worden, maar soms hebben ze toch nog niet genoeg taalkennis om de vragen van hun ouders of juf goed te begrijpen. Bovendien kunnen drukke kinderen zich meestal minder goed concentreren. Dat maakt het lastig om goed te kunnen luisteren. Positieve aandacht is het belangrijkste in de opvoeding van je kind. Dat geldt ook bij het leren luisteren. Met belonen en aanmoedigen bereik je veel meer dan met mopperen en afkeuren. Zorg ervoor dat je kind in de gaten heeft dat je iets van hem wilt. Zeg zijn naam en zorg dat hij je aankijkt als je iets aan hem vraagt. Oogcontact is heel belangrijk als je iets aan je kind duidelijk wilt maken. Vraag één ding tegelijk. Houd er rekening mee dat hij zich maar kort kan concentreren. Dus: korte heldere eisen. Bijvoorbeeld: ik wil dat je je jas aantrekt. Pas als hij zijn jas aan heeft, stel je de volgende vraag. Stel eisen waaraan je kind kan voldoen. Als je kind nooit luistert, kan het zijn dat je vraag te moeilijk of te hoog gegrepen is. Loop niet weg als je je vraag gesteld hebt. Blijf er even bij en help je kind desnoods een eindje op weg door samen te beginnen. Als je kind niet luistert, laat dan merken dat je boos bent en zeg waarom. Maak duidelijk dat je bepaald gedrag niet accepteert. Straffen heeft het meeste effect als het onmiddellijk na een overtreding gebeurt en kort duurt. 27

29 Maak gebruik van Time-out. Zet je kind even apart in een rustige ruimte als hij te druk of opgewonden is om te kunnen luisteren. Beloon je kind en moedig hem aan als hij aan jou vraag voldoet. Goed gedrag, en dus ook luisteren, leer je je kind door hem telkens weer te belonen als hij iets goed doet. Belonen kun je doen door te prijzen, te knuffelen, te glimlachen of door iets te geven. Buiten de deur Met je druktemaker de deur uit? Sommige ouders krijgen het al benauwd bij het idee. Met het schaamrood op je kaken sleur je je krijsende kind de supermarkt uit. Of na een half uurtje op visite trek je verontschuldigend je jas aan. Je kind is door het dolle heen en is niet meer tot rust te krijgen. Sommige situaties leiden keer op keer tot problemen. Vooral in het openbaar is het moeilijk om rustig te blijven. Om zo snel mogelijk uit zo n vervelende situatie te komen zal je eerder toegeven of juist heel boos worden. Maar de volgende keer zal het waarschijnlijk weer precies hetzelfde gaan. Ga voor jezelf eens na welke situaties voor problemen zorgen. Misschien zijn er situaties die je kunt vermijden. Zorgt winkelen bijvoorbeeld altijd voor problemen, probeer dan voorlopig de boodschappen te doen zonder je kind. Wordt je kind in de loop van de dag steeds drukker, probeer dan vooral s morgens op visite te gaan. Houd rekening met de leeftijd van je kind. Met peuters boodschappen doen is bijvoorbeeld een hele klus en dat gaat nog meer op voor een drukke peuter. Houd het daarom kort. Let op de dingen die wel goed gaan en zeg daar iets aardigs over. Bijvoorbeeld als je kind bij het winkelen je tas draagt, of de hagelslag voor je pakt. Of als hij aan de visite koekjes uitdeelt, of netjes dank je wel zegt. Maak van te voren afspraken met je kind. Vooral met een ouder kind kun je situaties voorbespreken en een plannetje maken. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat hij een toetje of een pak koekjes uit mag zoeken in de winkel. Zorg ervoor dat je kind niet te lang stil hoeft te zitten. Spreek bijvoorbeeld af dat jullie na het koffie drinken even een ommetje gaan maken. 28

30 Spreek af wat de beloning is als je kind zich goed gedraagt. Bijvoorbeeld na het winkelen een spelletje doen, of pannenkoeken bakken. Omschrijf duidelijk wat hij moet doen of laten om de beloning te krijgen. Bedenk samen met je kind een geheim teken, bijvoorbeeld een knipoog, een knip met je vingers, een liedje of een rijmpje. Dit teken kun je hem dan geven om hem te herinneren aan jullie afspraken. Gaat het toch weer mis, zoek dan meteen een rustig hoekje op, de keuken, de gang of de tuin, en laat je kind tot rust komen. Als je aan het winkelen bent, ga dan de winkel uit. Zet desnoods je winkelwagentje even aan de kant, loop naar buiten en spreek je kind rustig toe. Zeg hem wat je van hem verwacht en wat jullie nu gaan doen. Thuis kun je er op terugkomen en afspraken maken voor de volgende keer. Tot slot Een druktemaker opvoeden is hard werken en dat kost energie. Als je er alleen voorstaat, moet je af en toe even kunnen bijtanken. Als je een partner hebt, wordt je relatie vaak behoorlijk op de proef gesteld doordat je zoveel energie voor je drukke kind nodig hebt. Neem daarom regelmatig heel bewust de tijd voor jezelf en voor elkaar. Zoek steun bij vrienden en familie. Misschien is er iemand die zo nu en dan een avondje op wil passen, zodat je met je partner iets leuks kunt doen. Maar ook een dagje winkelen met je vriendin, of een etentje bij familie kan voor de nodige ontspanning zorgen. Om de opvoeding van een druk kind vol te kunnen houden, moet je stevig in je schoenen staan. Vooral in het begin zal je kind protesteren tegen een nieuwe aanpak en nieuwe regels. Hij zal zich nog drukker, beweeglijker of ongehoorzamer gedragen. Op dat moment is het belangrijk dat je vasthoudt aan je plan en je niet van de wijs laat brengen. Verwacht niet meteen grote resultaten. Bedenk dat veranderingen heel langzaam gaan. Zeker bij drukke kinderen. Blijf positief en kijk naar de dingen die goed gaan. Dat maakt volhouden makkelijker. 29