Leven met chronische pijn

Transcriptie

1 Leven met chronische pijn

2 Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling arbeid en psyche (Ockenburgh Prevent) Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling angststoornissen Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu Van Loghum U aangeboden door Mundipharma

3 Leven met chronische pijn Alexandra de Bruijn-Kofman Bohn Stafleu Van Loghum Houten 2004

4 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN NUR 770/860 Ontwerp omslag: PH&D, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 Distributeur in België: Standaard Uitgeverij Belgiëlei 147a 3990 GA Houten 2018 Antwerpen

5 Voorwoord In dit boek komen de mechanismen die chronische pijn instandhouden en/of verergeren aan de orde. Vervolgens worden technieken besproken die deze mechanismen zodanig kunnen beïnvloeden dat het effect op de pijnbeleving positief is. Deze zogenoemde pijnbeheersingstechnieken richten zich op verschillende niveaus of modaliteiten: het lichamelijke, gedragsmatige en geestelijke niveau. Zo ontstaat een multimodale aanpak van pijn, waarmee je zelf aan de slag kunt om je pijnbeleving beheersbaar te houden. In Nederland hebben minstens mensen last van chronische pijn. Het gaat daarbij om serieuze pijnklachten, die verwoestend kunnen zijn voor het dagelijks leven. Op de langere termijn heeft chronische pijn zeer negatieve gevolgen, zoals depressie, angst (om te bewegen), conditieverlies, sociaal isolement, hoog pijnstillergebruik en vele belemmeringen en beperkingen in het gezins- en beroepsleven. Veel mensen zitten gevangen in een vicieuze cirkel. In dit boek worden de kennis over chronische pijn en de mogelijkheden er anders mee om te gaan zo duidelijk mogelijk weergegeven. Het doel is doorbreking van de vicieuze cirkels en een verbetering van de kwaliteit van leven, ondanks de pijn. 5

6 Bij dit boek wordt een cd met ontspanningsoefeningen geleverd, omdat een relaxatietraining een zeer belangrijke pijnbeheersingstechniek is. Door veelvuldig te oefenen met behulp van de cd, vergroot je de kans op een positief effect. Graag noem ik de mensen met wie ik sinds 1980 heb samengewerkt. Ik wil hen bedanken voor hun stimulerende invloed, hun vertrouwen, hun supervisie en intervisie. Het zijn dr. Nico Groenman, dr. Joop Schuurman, dr. Frits Winter, dr. Johan Vlaeyen, dr. Marjolijn Sorbi, prof. dr. Ed Klip en prof. dr. Harry van der Wiel. Ook Sjoerd Swaen en Fred Sterk dank ik ten slotte voor hun uitnodiging om aan de A-ggZreeks mee te werken en voor hun commentaar op het manuscript. Alexandra de Bruijn-Kofman Hengelo, februari

7 Inhoud 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 13 Acute pijn 14 Chronische pijn 15 De gevolgen op langere termijn 16 Diagnostiek 17 Enkele cijfers 18 Samenvatting 19 2 Hoe heeft het zover kunnen komen? 21 De oorzaak van de pijn 21 Pijn is een complex verschijnsel 22 Verklaringsmodellen voor pijn 24 Fouten in het apparaat of in het programma 24 Sporen in het zenuwstelsel 25 Belasting en belastbaarheid 26 Pijn en stress 27 Pijn en aandacht 27 Pijn, denken en emoties 28 Pijn en angst om te bewegen 30 Pijn en depressie 31 Pijn en gedrag 32 Samenvatting 33 7

8 3 Wat staat me te wachten? 35 Beloop van de kwaal 35 Gevolgen van chronische pijn, onbehandeld 35 Gevolgen voor belastbaarheid en bewegen 35 Gevolgen voor je manier van denken 36 Gevolgen voor je gedrag 38 Gevolgen voor je medicijngebruik 39 Ik doe alles verkeerd! 41 Behandelingsmogelijkheden 41 De aanpak van dit boek 42 Effecten van behandeling 42 Motivatie voor behandeling 43 Maak een begin met de aanpak van je pijn 44 Samenvatting 44 Bijlagen: 46 Vragenlijst 46 Dagboek 49 4 Wat betekent de pijn voor mijn omgeving? 53 Ook de mensen in je naaste omgeving lijden onder jouw pijn 53 Wat je zelf kunt doen om de communicatie te verbeteren 54 Geef objectieve informatie over je pijn 54 Maak contact 57 Stel grenzen 61 Hoe je omgeving met je pijn om kan gaan 67 Reacties op de pijn 67 Gevolgen voor de pijn 68 Beloning en straf 69 Pijngedrag en gezond gedrag 70 Samenvatting 75 Bijlagen: 76 Vragenlijst voor je partner 76 Vragenlijsten voor jezelf 79 8

9 Schema voor reacties op pijngedrag en op gezond gedrag 82 5 Welke behandelingen bestaan er? 85 De somatisch-medische behandeling 85 De multimodale behandeling 85 Wat mag je verwachten van een multimodale aanpak? 86 Hoe meet je de effecten? 86 Lichamelijke pijnbeheersingstechnieken 87 Spierspanning als gevolg van stress 87 Ontspanningsoefeningen 88 Spierontspanningstraining 89 Recalltraining 92 Buikademhaling 93 Steekwoordontspanning 94 Toepassing van de ontspanningstrainingen 95 Medicatie bij chronische pijn 96 Gedragsmatige pijnbeheersingstechnieken 98 Uitbreiden van gezond gedrag 98 Bewegen 100 Bewegingsprogramma 100 Veranderen van pijnstillergebruik 103 Innemen op vaste tijdstippen 104 Geestelijke pijnbeheersingstechnieken 108 Je aandacht van de pijn afleiden 108 Gedachteveranderingstraining 111 Samenvatting 118 Bijlagen: 119 Inventarisatie van gezond gedrag 119 Inventarisatie van beloners 122 Inventarisatie van je basisniveau van bewegen 123 Gedachteschema 125 9

10 Zelfinstructieschema bij een pijnaanval 127 Dagboek voor het gebruik van pijnstillers Hoe kan ik de draad weer oppakken? 131 Veranderen 131 Motivatie, realistische verwachtingen en terugval 132 Aanpak van terugval 132 Ontspannen 133 Bewegen 134 Afleiding 134 Denken 134 Communicatie met je omgeving 135 Verandering van pijnmedicatie 135 Onverwerkt verleden 136 Lotgenotencontact 137 Samenvatting Adressen 141 Patiëntenverenigingen 141 Algemeen 143 Pijnpoliklinieken 144 Revalidatiecentra met specifieke pijnprogramma s 145 Pijnkenniscentra Literatuur 149 Aanbevolen 149 Geraadpleegd 149 Over de auteur 153 Raad van advies 155 Reeds verschenen titels 157 Toelichting bij de cd