Omgaan met rijangst. Jan van den Berg, Cindy Boon en Laura van Bergen

Transcriptie

1 Omgaan met rijangst

2 Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling arbeid en psyche (Ockenburgh Prevent) Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, centrum angststoornissen Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum

3 Omgaan met rijangst Jan van den Berg, Cindy Boon en Laura van Bergen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2005

4 2005 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN NUR 777 Ontwerp omslag: PH&D, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 Distributeur in België: Standaard Uitgeverij Belgiëlei 147a 3990 GA Houten 2018 Antwerpen

5 Voorwoord De gemiddelde Nederlander denkt dat rijangst wordt veroorzaakt door het steeds drukker wordende verkeer, door de toename van asociaal gedrag van medeweggebruikers of door een gebrek aan routine bij de angstige chauffeur. Deze beschouwing blijkt vaak te kort door de bocht te zijn. Voor de agressie van andere verkeersdeelnemers zijn mensen met rijangst slechts zelden bang. Er zijn veel angstige chauffeurs met al vele jaren ervaring met autorijden. Ze zijn vaak autoliefhebbers die eens dol waren op autorijden. Mensen die rijangst hebben, zijn niet alleen bang voor het verkeer of voor het autorijden zelf. Ze zijn ook bang voor de symptomen van hun eigen lichamelijke angst, zoals spierkrampen en duizelingen. Ook vrezen ze opdringerige angstgedachten te krijgen. Om het variété aan verschillende klachten en hun nuances duidelijk te maken, zullen in dit boek veel subtypes van rijangst worden besproken. Dit boekje is geschreven voor mensen die om wat voor reden dan ook angstig zijn bij het autorijden. We proberen de angstgevoelens te verklaren, zodat deze beter te begrijpen zijn. Hoe de aanpak van rijangst er uitziet, zal ook worden toegelicht. Je krijgt zo ondersteuning bij het overwinnen van je angst. Tips en trucs zullen hierbij zeker aan bod komen. 5

6 Dit boekje is ook bedoeld voor hulpverleners, rijschoolhouders en geïnteresseerden die in hun (beroeps)praktijk regelmatig mensen met rijangst tegenkomen. De reden voor publicatie is dat er nauwelijks literatuur over rijangst bestaat, terwijl deze klacht toch vaak voorkomt. We gaan in op de alledaagse ervaringen met rijangst waar behandelaars mee te maken krijgen, of dit nu gaat om de rijangst van de chauffeur of om de rijangst van de bijrijder. De auteurs zijn werkzaam als psycholoog bij angstbehandelinstituut IPZO in Nijmegen en Nieuwegein. 6

7 Inhoud Voorwoord 1 Rijangst 11 Rijangst en angststoornissen 12 Test je rijangst 14 2 Knelpunten door rijangst 17 Afhankelijkheid van anderen 17 Onbegrip en irritatie 19 De omgeving is gemaakt voor chauffeurs 20 Schaamte 21 Rijangst vreet tijd 23 Rijangst kan veel geld gaan kosten 24 Angst is een rotgevoel 25 Discomfort 27 Gevolgen voor de rijstijl 29 Angst bij het behalen van je rijbewijs 30 3 Waarom nu juist angst tijdens het autorijden? 33 Bang in de auto 33 Snelheid 33 Monotonie 36 Plaatsgebonden 37 7

8 4 Rijangst; verschillende types 39 5 Rijangst met en zonder paniekaanvallen 43 Inleiding 43 Angst voor controleverlies 45 Angst voor lichamelijk controleverlies 45 Angst voor psychisch controleverlies 47 Controle verliezen over je eigen gedrag 48 Controle verliezen ten aanzien van de omgeving 50 Oplossingen bij rijangst met en zonder paniekaanvallen 51 Rij-instructie of behandeling? 52 Wat te doen bij een paniekaanval: praktische tips 54 Triggers uitschakelen 57 Stress 57 Depressie 59 Slechte conditie 59 6 Faalangst en perfectionisme 61 Wat is perfectionisme? 61 Oplossingen bij faalangst en perfectionisme 65 Rijexamenangst 68 Oplossingen bij rijexamenangst 70 7 Hyperventilatie 75 Wat is hyperventilatie? 75 Oplossingen bij hyperventilatie 79 8 Rijangst als gevolg van andere klachten 83 Fobieën 83 Hoogtevrees, hoogtefobie, acrofobie 84 Oplossingen bij hoogtevrees 86 8

9 Claustrofobie 90 Oplossingen bij claustrofobie 93 Angst voor overgeven/wagenziekte (emetofobie) 97 Oplossingen bij angst voor overgeven en wagenziekte 99 OCD: obsessies en dwanghandelingen 103 Oplossingen bij OCD 106 Bijrijdersangst 110 Oplossingen bij bijrijdersangst Angst na ongeval 117 Verkeersongevallen 117 Oplossingen bij angst voor verkeersongevallen Angst om te verdwalen 129 Wat is angst om te verdwalen? 129 Oplossingen bij angst om te verdwalen Angst door routinegebrek 135 Routinegebrek 135 Oplossingen bij angst door routinegebrek Angst voor lichaamssignalen: hartklachten en flauwvallen 143 Angst voor lichaamssignalen 143 Oplossingen bij angst voor lichaamssignalen Darmaandoeningen en ontlastingsproblemen 149 Buikklachten 149 Oplossingen bij spastische-darmproblemen Terechte angsten en lichamelijke beperkingen 157 Autorijden en oogproblemen 157 9

10 Autorijden en diabetes 159 Autorijden en buiten bewustzijn raken Autorijden en medicatie 163 Medicatie 163 Benzodiazepinen 167 Antidepressiva 168 Bètablokkers 169 Nawoord 171 Adressen en literatuur 173 Over de auteurs 175 Raad van advies 177 Reeds verschenen titels