RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. OBS Het Zand

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK OBS Het Zand Plaats : Utrecht BRIN nummer : 29TZ C1 Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 8 december 2015 Datum vaststelling : 7 maart 2016

2 Pagina 2 van 15

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING EINDOORDEEL TOELICHTING REACTIE VAN HET BESTUUR OPZET VAN HET ONDERZOEK Pagina 3 van 15

4 Pagina 4 van 15

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 8 december 2015 een onderzoek uitgevoerd op openbare basisschool Het Zand naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Wij hebben voor Het Zand een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de resultaten in 2015 tegen de verwachting in weer onder de ondergrens liggen die de inspectie hanteert. Wij hebben de uitkomsten van de risico-analyse besproken met het bestuur en besloten opnieuw een kwaliteitsonderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen die mogelijk de resultaten beïnvloeden. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie Basisschool Het Zand is in 2005 gestart en is sindsdien sterk gegroeid. In 2010 is de school bij een eerste onderzoek door de inspectie als zwak beoordeeld. Ondanks positieve ontwikkelingen waren de eindopbrengsten in 2012 nog steeds onvoldoende en bleef de school onder geïntensiveerd toezicht van de inspectie staan. In 2014 is een basisarrangement toegekend, omdat de school belangrijke verbeteringen had doorgevoerd en het onderwijs voldoende kwaliteit had. De eindopbrengsten konden weliswaar niet beoordeeld worden maar ook daarbij leek er sprake van een stijgende lijn. In 2015 bleken de resultaten echter onder de ondergrens te liggen. Pagina 5 van 15

6 2 EINDOORDEEL Wij kennen aan Het Zand het basisarrangement toe. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. Het onderwijs kent geen belangrijke tekortkomingen en is er sprake van een gezamenlijk gedragen verbetercultuur en kwaliteitszorg. Wel blijven de eindresultaten een aandachtspunt. Deze liggen in 2015 en 2013 (en daarvoor) onder de ondergrens die wij hanteren. In 2014 zijn ze niet te beoordelen. Het perspectief voor de resultaten in 2016 is, op basis van (toets)gegevens van de huidige groep 8, positief. Belangrijkste bevindingen De eindopbrengsten als geheel zijn niet te beoordelen De tussentijdse opbrengsten van het afgelopen jaar zijn voldoende Het aanbod en het didactisch handelen zijn op orde Er zijn aandachtspunten bij de afstemming (van de instructie) en de zorg (verklaringen van problemen) de kwaliteitszorg is (ruim) voldoende, maar de leerlingenpopulatie zou beter in beeld gebracht kunnen worden. Pagina 6 van 15

7 3 TOELICHTING Hieronder staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2012 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. zeer zwak 2. zwak 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Opbrengsten Opbrengsten * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2* De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. Zoals gezegd zijn de eindopbrengsten als geheel niet beoordeeld. Zij liggen in 2013 en 2015 onder de ondergrens die de inspectie hanteert voor vergelijkbare scholen. In 2014 konden de resultaten echter niet beoordeeld worden. De prognose voor de resultaten in 2016 op basis van de scores van groep 7 eind schooljaar is gunstig. Het vorig schooljaar waren de verwachtingen ook positief, maar nu lijken de resultaten bij de huidige groep 8 niet te dalen en positieve verwachtingen gerechtvaardigd te zijn. De tussentijdse opbrengsten gemeten aan het eind van schooljaar zijn bovendien voldoende. Voor de beoordeling is gekeken naar de toetsen voor Pagina 7 van 15

8 technisch lezen in de groepen 3 en 4, voor rekenen in de groepen 4 en 6 en voor begrijpend lezen in groep 6. Zoals de school zelf al concludeert in de 'Analyse resultaten' van juli 2015 is het opmerkelijk dat groep 8 in voor rekenen op de middentoetsen van het leerlingvolgsysteem onvoldoende scoort en de groei bij begrijpend lezen niet naar verwachting is. Verder is de daling van de resultaten in groep 5 door de jaren heen terecht een aandachtspunt. De resultaten bij voorbereidend rekenen en taal in groep 2 zijn door de jaren heen positief. De afgelopen jaren heeft het team hard gewerkt aan de onderwijsontwikkeling. Moderne methodes/ leerlijnen zijn of worden ingevoerd en het handelingsgericht werken is geïmplementeerd. Er is aandacht voor de in- en externe communicatie en onder meer via klassenbezoeken houdt de schoolleiding 'vinger aan de pols'. Waarom dan toch resultaten die niet naar verwachting zijn? Sommige ontwikkelingen, zoals 'De Vreedzame School' en de invoering van nieuwe methodes voor aanvankelijk en begrijpend lezen, zijn van recente datum en hebben mogelijk nog te weinig positief effect op de resultaten. De school beschikt over veel gegevens en analyseert deze ook. Verklaringen voor de gesignaleerde problematiek vindt de school echter niet altijd. Met het gebruiken van gestructureerde informatie over de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen is een begin gemaakt, maar dit moet zich nog verder ontwikkelen. Men kent de leerlingen, leerlingen worden gezien, maar hoe steekt de leerlingenpopulatie in elkaar en wat voor consequenties heeft dat voor het lesgeven? De afstemming bij de instructie kan en moet beter. Tot slot zouden we aandacht willen vragen voor opbrengstgericht schoolbeleid. Realistische ambities per vak, per leerjaar, en soms per leerling vaststellen en uitdragen als school is voorwaarde voor het zichtbaar boeken van resultaten. Leerstofaanbod Leerstofaanbod * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2* De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Pagina 8 van 15

9 Wat in juli 2014 gold, geldt nog steeds. Het leerstofaanbod voldoet op alle onderdelen. De school hanteert in toenemende mate eigentijdse methoden en materialen. Momenteel heeft het onderwijs in de kleutergroepen onder meer de aandacht. De leraren bieden de leerstof aan tot het niveau van leerjaar 8, een beperkt aantal leerlingen krijgt voor één of meer vakken een aangepast aanbod. Het Zand voorziet ook in een beredeneerd aanbod voor leerlingen die meer aan kunnen en heeft daarvoor voldoende materialen in huis. Het aanbod is dan ook geschikt om het onderwijs af te kunnen stemmen op de leerlingen. Wel kan het team de kenmerken van de leerlingen beter beschrijven en in relatie brengen met het (taal)aanbod. Gezien de verschillen tussen groepen, ook op sociaal-emotioneel gebied, kunnen de groepskenmerken van jaar tot jaar verschillen. Dit heeft mogelijk consequenties voor het aanbod en/of de aanpak. Didactisch handelen en afstemming Didactisch handelen * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Het didactisch handelen van de leraren is op orde. De leraren leggen duidelijk uit. De leerlingen zijn voldoende actief betrokken en er heerst een taakgerichte werksfeer. Wel is het beeld bij dit laatste onderdeel wat wisselend: er zijn duidelijke afspraken om een taakgerichte werksfeer te realiseren maar in de uitvoering is de eenduidigheid minder zichtbaar. Aandacht voor een consequente naleving van de afspraken blijft in een (groeiende) school met 18 groepen belangrijk en stimuleert waarschijnlijk tevens de actieve betrokkenheid van de leerlingen. Die betrokkenheid hoopt de school ook te stimuleren door leerlingen meer verantwoordelijk te maken voor hun eigen onderwijsproces (eigenaarschap). Bij de afstemming op verschillen tussen leerlingen is iets soortgelijks aan de hand. Er liggen afspraken over de afstemming van de instructie en de verwerkingsopdrachten. Het systeem deugt, alleen bij de uitvoering in de praktijk met name bij de afstemming van de instructie handelen de leraren Pagina 9 van 15

10 verschillend. Het ontbreekt nog aan echte 'fine-tuning'. Via groeps- en eventuele individuele handelingsplannen liggen er afspraken over verschillende aanpakken voor (groepjes) leerlingen. Soms is de analyse niet scherp genoeg, maar meer speelt ons inziens bij leraren 'het durven loslaten' een rol. Ga niet alleen na welke leerlingen, al dan niet na een korte instructie, zelfstandig met de leerstof verder kunnen gaan (bijvoorbeeld door voortoetsen te gebruiken) en welke een uitgebreidere instructie nodig hebben (basis- en/of intensieve groep), maar voer dit dan ook volgens plan uit. Begeleiding en zorg Begeleiding * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3* De school voert de zorg planmatig uit. Er is een samenhangend systeem voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van leerlingen. De leraren volgen deze, analyseren de gegevens, en trekken conclusies met betrekking tot de afstemming in de lessen. In de bovenbouw stimuleren leraren leerlingen ook steeds meer om op eigen functioneren te reflecteren (via kindgesprekken bijvoorbeeld). Verbetering is mogelijk door bij het analyseren zoveel mogelijk 'externe verklaringen' te vermijden en vooral te kijken naar de eigen rol als leraar. Wat kan een leerling zelf en wanneer ben jij als leraar nodig? De zorg voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften is nu ook voldoende. Bij het vorige onderzoek in juli 2014 waren twee van de drie indicatoren (8.2 en 8.3) nog onvoldoende. De individuele accenten die voor zorgleerlingen nodig zijn, zijn intussen voldoende vastgelegd (in groeps- èn individuele handelingsplannen). De analyse van de stagnatie of achterstand bij deze leerlingen is verbeterd en geeft voldoende houvast bij het plannen van aanbod Pagina 10 van 15

11 en aanpak. Het is nu zaak deze werkwijze verder uit te bouwen en te bestendigen. Belangrijk hierbij is dat de leraren verklaringen hebben (en inzichtelijk vastleggen) voor het ontstaan en mogelijke voortbestaan van gesignaleerde problemen. Kwaliteitszorg en voorwaarden voor kwaliteitszorg Kwaliteitszorg De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. De school heeft haar kwaliteitszorg op niveau weten te houden mede omdat beleid breed gedragen wordt en taken in onderling overleg verdeeld zijn. Het team heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van leerlingen en evalueert de resultaten en het onderwijsleerproces regelmatig. Op basis van deze evaluaties werkt men planmatig aan de schoolverbetering. Ook de verantwoording over de onderwijskwaliteit is voldoende. De borging is nog steeds goed. Het analyseren kan verder ontwikkeld worden. Door het leggen van verbanden en het vinden van verklaringen voor gesignaleerde problemen kan de zorg nog effectiever, meer 'to the point' worden. Daarnaast is het scherp in beeld hebben van de kenmerken van de leerlingenpopulatie, zoals gezegd, van belang bij het maken van keuzes voor het invullen en afstemmen van het onderwijs en het bewaken van de onderwijskwaliteit. Naleving wet- en regelgeving Wet- en regelgeving Ja Nee NT1A NT1B NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). In de schoolgids is informatie opgenomen over standaard gecontroleerde onderdelen (art. 13 WPO). De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). Pagina 11 van 15

12 Wet- en regelgeving Ja Nee NT2B NT4A In het schoolplan is informatie opgenomen over een of meer standaard gecontroleerde onderdelen (art. 12 WPO). Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). De inspectie concludeert dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. Pagina 12 van 15

13 4 REACTIE VAN HET BESTUUR Dit rapport beschrijft de oordelen van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op OBS Het Zand. Daarnaast hebben we de school gevraagd haar eigen kwaliteit te beoordelen en dat samen met de oordelen van de inspectie te vertalen naar de ontwikkelingsrichting van de school: welke stappen de school gaat ondernemen om de kwaliteit verder te verbeteren en/of op orde te houden. Hieronder geeft het bestuur haar reactie: Wij herkennen ons in de rapportage van de onderwijsinspectie. Hieronder geven wij kort onze reactie op het rapport. Tevens staat er welke ontwikkelingen we, mede naar aanleiding van het rapport komende tijd vormgeven. De afgelopen jaren is de school gericht geweest op het schoolbreed bieden van een goed en aantrekkelijk aanbod en het behalen van resultaten op of boven de inspectienorm en het landelijk gemiddelde voor alle leerjaren en vakken. Komend schooljaar gaat de school de stap zetten die de inspectie ook aanbeveelt; op basis van de leerlingpopulatie de ambities en verwachting van resultaten verder formuleren. We gaan concreter inzoomen op de verschillen in leerlingpopulatie per leerjaar. We zullen daarop ons aanbod van de leerstof verder gaan afstemmen. Een speerpunt van de school is om het eigenaarschap van het leren meer met de kinderen te delen. Dit jaar werken we aan het gebruik van meer activerende werkvormen in de lessen. Het geven van meer verantwoordelijkheden aan kinderen en het eigenaarschap voor het leren meer met kinderen delen, is een stap die hierbij mooi aansluit. De school zal dit bewust meenemen in het verbeteren van het onderwijsleerproces waarbij de leerkrachten en kinderen zich expliciet de vraag moet leren stellen wat het kind zelf kan en waarbij de leerkracht nodig is. Bij de analyses voor de cognitieve vakken wordt door de school, naast externe factoren, ook naar eigen handelen van leerkrachten gekeken. Dit laatste gaan we explicieter vastleggen, zodat dit een duidelijker en zichtbaarder wordt in de schriftelijke analyses. Naast de aanbevelingen voor verdere ontwikkelingen die de inspectie in haar rapport beschrijft, ziet de school zelf een kans in het verder investeren in de sociale kwaliteit van de school. De deelname van obs Het Zand aan het driejarig Pagina 13 van 15

14 project de Academische Werkplaats Sociale Kwaliteit ( ) in samenwerking met de Onderwijsinspectie en de Universiteit van Amsterdam geeft hieraan een kwalitatieve impuls. De Sociale Kwaliteit wordt breed in kaart gebracht en middels visitaties getoetst. De school stelt zich ten doel, nu het invoeringstraject van de Vreedzame School is afgerond, het vormen van de school als gemeenschap verder in te richten en te verstevigen. Obs Het Zand is een grote school en streeft ernaar dat kinderen en ouders elkaar kennen en zich samen met de school verantwoordelijk voelen voor een veilig en positief leerklimaat. Dit zal het leerplezier en de leerresultaten verder positief beïnvloeden. Een bredere analyse van het welbevinden van de kinderen en van hun sociaal-emotionele ontwikkeling is onderdeel van deze investering. We zijn blij met de constatering van de onderwijsinspectie dat de school ook voor meerpresterende leerlingen een beredeneerd aanbod heeft. Ze heeft hier de afgelopen anderhalf jaar ruim aandacht aan gegeven. De kracht van de school is dat ze een leerlingpopulatie heeft die een goede afspiegeling vormt van de maatschappij en de wijk. De school vindt het belangrijk de populatie in evenwicht te houden. De afgelopen periode heeft de school verschillende interventies gedaan om de zorg tot het niveau te brengen dat verwacht mag worden. We zijn tevreden met de constatering van de onderwijsinspectie dat dit gelukt is. Vanzelfsprekend heeft de school nog verdergaande ontwikkelingen geformuleerd. De aanpassingen die de school doet in het maken en evalueren van groepsplannen om goed af te stemmen op de onderwijsbehoeftes van de leerlingen, zijn nog niet afgerond. De aanpassingen richten zich op het nauwgezetter volgen en een preciezere analyse van het leerproces van de kinderen. Hierdoor zal obs Het Zand in de toekomst nog beter in staat zijn een goede verklaring te vinden voor het ontstaan of voortbestaan van gesignaleerde problemen zodat sneller de juiste interventies toegepast kunnen worden. We constateren dat het planmatig werken aan verbeteringen de school op het niveau heeft gebracht dat verwacht mag worden. We zien een team dat gezamenlijk de school draagt. Wij en de school zijn er trots op dat de onderwijsinspectie de borging van de kwaliteit van het onderwijsleerproces als goed aanmerkt. Het doen van klassenbezoeken en collegiale consultatie, het samen lessen voorbereiden en het structureel analyseren en evalueren van de ingezette ontwikkelingen en verbeteringen blijft obs Het Zand verder vormgeven om de borging op dit hoge niveau te houden. Pagina 14 van 15

15 5 OPZET VAN HET ONDERZOEK Op 8 december 2015 hebben de volgende onderzoeksactiviteiten plaatsgevonden: een documentenanalyse; gesprekken met verschillende groepen belanghebbenden: schoolleiding, intern begeleiders, leraren, ouders en leerlingen; observaties van de onderwijspraktijk in een twaalftal groepen. Deze observaties hebben wij samen met observanten van de school uitgevoerd. We hebben tevens een feedbackgesprek gevoerd met het bestuur, de schoolleiding, de intern begeleiders en enkele leraren van de school. In dit gesprek hebben we onze bevindingen en oordelen besproken en heeft de school aangegeven wat zij gaat doen met deze bevindingen. Pagina 15 van 15