De Nederlandse Economie:

Transcriptie

1 De Nederlandse Economie: stand van zaken en vooruitzichten Prinsjesdaglezing 2014 Wim Boonstra

2 Internationale omgeving: basisscenario De wereldeconomie groeit ook in 2014, met name in de VS. Maar spectaculair is het allemaal niet. De eurozone uit recessie, ook Nederland herstelt. Maar eurozone blijft een van de zwakste delen van de wereldeconomie Verschuiving focus in Europa van (te) grote nadruk op bezuinigingen naar steunen van economische groei In de loop van 2015 verkrapping monetair beleid VS, maar Fed zal zeer voorzichtig opereren. 2

3 Percentage points Europees groeiherstel nog niet evenwichtig GDP growth F 2015F Eurozone Germany France Belgium Netherlands Italy Spain Portugal Greece Ireland E 2015E Consumption Investment Govt. cons. Inventories Net exports GDP Financial Markets Research 3

4 Internationale omgeving: risico s Spanningen met Rusland en sancties kunnen uitmonden in complete handelsoorlog Nasleep Schots referendum: meer autonomie naar minderheden in EU? Europees herstel nog broos en kwetsbaar Uitkomsten AQR kunnen roet in het eten gooien Gevaar van deflatie in de eurozone, arsenaal ECB is uitgeput Negatieve rentes: omgekeerd bankieren? 4

5 EMU scheert langs randje deflatie Inflatieverschillen eurozone % % jaar-op-jaar mutatie HICP IT FR DE GR IE NL PT ES Kennis & Economisch 5 Bron: Onderzoek Macrobond

6 Instrumentarium ECB raakt uitgeput % % Beleidsrentes ECB herfinancieringsrente Marginale beleningsrente Depositorente

7 Zwakkere euro steunt herstel en inflatieverwachtingen 1,45 wisselkoers 1,40 1,35 1,30 1,25 1, EUR/USD (l) EUR/GBP (r) wisselkoers 0,90 0,88 0,86 0,84 0,82 0,80 0,78 0,76 0,74 0,72 0,70 Bron: Macrobond 7

8 De Nederlandse economie Het gaat beter, maar nog niet goed genoeg

9 Opleving consumentenvertrouwen verzwakt door internationale spanningen 40 % Saldo optimisten en pessimisten, seizoensgecorrigeerd % Consumentenvertrouwen Economisch klimaat Koopbereidheid Bron: CBS 9

10 Duidelijk maar broos herstel Werkloosheid blijft nog hoog Aantal personen x Seizoensgecorrigeerd (Eurostat definitie) % beroepsbevolking Werkloosheid (r) Werkgelegenheid (l) Arbeidsaanbod (l) Bron: CBS 10

11 Ontwikkeling koopkracht was lang (te) zwak 11

12 Beschikbaar inkomen als % bbp op dieptepunt 80 %-BBP %-BBP Beschikbaar inkomen huishoudens incl pensioenvoorziening incl individuele onverheidsconsumptie 12

13 Internationale context: Werkelijk beschikbaar inkomen als % bbp 13

14 Samenvattend: Nederland in 2015 Groeiherstel zet door Binnenlandse bestedingen trekken aan Overheidsbeleid ondersteunt groeiherstel, koopkracht stijgt (eindelijk) weer Inflatie blijft (erg) laag Werkloosheid daalt weer Overheidsfinanciën redelijk goed (tekort ruim <3% bbp, staatschuld 70%) Lopende rekening overschot veel te hoog 14

15 De Nederlandse economie in 2015: Doorzettend en verbredend herstel 15

16 Woningmarkt

17 Woningmarkt: beleidsrust helpt(voorlopig) Nieuwe hypotheken moeten minimaal annuïtair worden afgelost willen huishoudens in aanmerking komen voor hypotheekrenteaftrek Minder hypotheekrenteaftrek (0,5%-punt per jaar, 38% in 2041) Lagere maximale hypotheek (naar 100% in 2018) Hogere huren, inkomensafhankelijk Bruto maandlasten Rente Aflossing

18 Woningmarkt: hogere transactieaantallen Op basis van toenemend vertrouwen in de woningmarkt en goede betaalbaarheid verwachten wij een forse stijging van de verkopen in 2014 Tussen de 135 en 145 duizend transacties, ruim 40% meer dan 2013 In 2015 verdere toename ten opzichte van 2014 door stijging inkomen, naar verwachting duizend verkopen. 18

19 Prijsbodem lijkt te zijn bereikt % % 10,0 4 7,5 5,0 2,5 0,0-2,5-5,0-7,5-10,0 Prijsindex Bestaande Koopwoningen, jaar-op-jaar mutatie en mutatie van het 3-maands gemiddelde t.o.v. de voorgaande 3 maanden maands op 3-maands (r) Jaar-op-jaar (l) Bron: CBS 19

20 Doorzettend prijsherstel woningmarkt Woningen zijn momenteel zeer goed betaalbaar Snelle prijsstijging gezien restschuldproblematiek, kredietbeperkingen niet te verwachten Gemiddeld tussen de ½ en 1½% prijsstijging in 2014 en 1 tot 3% toename in Let wel: dit zijn gemiddelden: lokale ontwikkelingen kunnen geheel anders zijn. 20

21 Duizenden Hypotheekontwikkelingen Hypotheekschuld neemt voor het eerst sinds tijden af, aflossingen nemen toe Blijft er wel genoeg liquide vermogen over? 700 mrd mrd Bron: DNB

22 Prinsjesdag 2014 Overheidsfinanciën

23 Er is de afgelopen jaren al veel gebeurd Verhoging pensioenleeftijd Hervorming woningmarkt Veel nieuwe wet- en regelgeving rond bankwezen Europese initiatieven, w.o. oprichten bankenunie Hervorming zorg 23

24 Wat nog liep vanuit eerdere initiatieven Hervorming langdurige zorg Hervorming ontslagrecht en WW Hervorming Wajong, bijstand, sociale werkvoorziening Hervorming Kindregelingen Introductie Sociaal Leenstelsel 24

25 Wat nog liep vanuit eerdere initiatieven Woningmarkt Maximale tarief hypotheekrenteaftrek 0.5%-punt omlaag naar 51% Max. hypotheek t.o.v. van woningwaarde met 1%-punt omlaag naar 103% NHG kostengrens in juli 2014 van naar Rente op restschuld 15 jaar fiscaal aftrekbaar (was 10 jaar) Rente op hypotheek tweede woning 3 jaar aftrekbaar (was 2 jaar) Verhoging AOW leeftijd met 1 maand naar 65 jaar + 3 maanden Verlaging fiscaal gefaciliteerde pensioenopbouw met 0,275%-punt naar 1,875% Wegvallen fiscaal gefaciliteerde pensioenopbouw in box 1 voor inkomen > ; wel fiscaal ondersteunde opbouw in box 3 Minder snelle afbouw arbeidskorting Verhoging zorgpremie en eigen risico 25

26 Tekortreducerende maatregelen 16 mrd mrd Rutte I Begrotingsakkoord 2013 Overig Rutte II 6-miljard-pakket 16 Bron: CPB 26

27 Duizenden Overheidsfinanciën Begrotingstekort omlaag mrd % Overheidssaldo (l) Saldo als % BBP (r) Bron: CPB 27

28 Spanning tussen Europa en verder herstel Overheidstekort in ,2% bbp, ruim beneden Europese 3%-norm Dilemma tussen aanzwengelen groei en ruimte houden om tegenvallers op te vangen Kabinet kiest voor het tweede, in de geest van de preventieve tak van het SGP 28

29 Nieuwe maatregelen 2014/15 Geopolitieke spanningen Extra geld voor noodhulp en asielzoekers (ruim 900 miljoen) in 2014 Minder bezuinigingen defensie, AIVD en openbaar bestuur in 2015 en verder Koopkracht huishoudens Verhoging tarief eerste schrijf box 1 met 0,5%-punt ipv 0,75%-punt omhoog Minder snelle afbouw arbeidskorting voor midden- en hoge inkomens Woningmarkt / bouwnijverheid Verlengen hypotheekrenteaftrek restschuld (10 naar 15 jaar) en dubbele woonlasten (2 naar 3) Verlengen lage BTW tarief op arbeid bij verbouw en renovatie tot medio 2015 Aanpakken omgevingswet: makkelijker bouwen 29

30 Nieuwe maatregelen 2015 Werkloosheid Langer kinderopvangtoeslag Brug-WW Omscholing voor nieuwe baan betaald uit ww Technische opleiding volgen tijdens ww Toekomstfonds Kredietverlening aan innovatief MKB Rendement ten behoeve van fundamenteel R&D Aangevuld met meevallers in de aardgasbaten 30

31 Politieke vragen Forse daling koopkracht, grote verschillen % Ontwikkeling statische koopkracht % Bron: CPB 31

32 Maatregelen voor het MKB Doorontwikkelen van de markt voor eigen vermogen Instelling Achtergestelde Leningen Fonds (AGL) Verbreden van het financieringsaanbod Crowdfunding Qredits MKB beurs NPEX Betere marktwerking MKB financiering Vereenvoudiging en verbetering rapportages (Standard Business Reporting) 32

33 De potentie van nieuwe kredietvormen? De omvang van nieuwe kredietvormen in verhouding tot bancair krediet 33

34 Opties om te komen tot hogere groei Verschuif lasten van arbeid naar consumptie: nu stevige verlaging lasten op arbeid, te financieren met een stapsgewijze verhoging van de BTW Voordelen: Stimuleert consumptieve vraag en stimuleert vraag naar arbeid Houdt inflatieverwachtingen in stand Op termijn budgettair neutraal Nadelen Grensproblematiek Oplossing Europees aanpakken, of op zijn minst met buurlanden 34

35 Opties om te komen tot hogere groei Haal grote, noodzakelijke infrastructurele projecten in de tijd naar voren Verhoging dijken en zeeweringen en verbeteren waterinfrastructuur Vergroening energievoorziening Voordelen: Relatief arbeidsintensieve projecten sterk vliegwiel Versterking kennis waterbeheersing export Rente is nu zeer laag, zeer gunstig om nu te lenen Nadelen Op gespannen voet met Europese regels (geen onderscheid investeringen en consumptieve uitgaven overheid) Oplossing Financieren via PPS mogelijk? Europees toestemming vragen vanwege strategisch belang? 35

36 Afsluiting Economisch herstel lijkt door te zetten Externe risico s zijn echter groot Woningmarkt veert overtuigend op Kabinet laveert tussen stimuleren (ofwel minder afknijpen) economie en voldoende ruimte overhpuden voor opvangen toekomstige tegenvallers Extra stimulans zou mooi zijn, economie kan best impuls gebruiken. 36

37 Dank voor uw aandacht economie.rabobank.com 37 37