RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Kwaliteitsonderzoek bij. K.S.B.O. De Vorm

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij K.S.B.O. De Vorm Plaats : Apeldoorn BRIN-nummer : 04CV Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 6 oktober 2011 Datum vaststelling : 22 december 2011

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 6 oktober 2011 een onderzoek uitgevoerd op K.S.B.O. De Vorm naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Scholen waarvoor de inspectie geen risicoanalyse kan opstellen omdat geschikte opbrengstgegevens ontbreken, worden in principe om de twee jaar bezocht. Op dit moment ontbreekt het aan een nieuwe norm voor opbrengstgegevens, wat om een nuancering van het eerdere oordeel vraagt. Het doel van dit onderzoek is eventuele tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs op de school vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie; een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan; een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland; onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; analyse van (beleids)documenten die de school op de dag van het onderzoek heeft aangereikt; schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde in verschillende groepen, waarbij zowel stamgroepen als niveaugroepen zijn bezocht; gesprekken met de directie en de intern begeleiders over de kwaliteit van de indicatoren; een gesprek met een aantal leerlingen en het lerarenteam. een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, onderwijsleerproces, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op pagina 5 van 13

6 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13

7 2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 pagina 7 van 13

8 Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen Bij de aangeboden leerinhouden voor rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden voor Nederlandse taal worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 3.2 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde de onderwijstijd afgestemd op de behoeften van de leerlingenpopulatie. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.2 De leerlingen voelen zich aantoonbaar veilig op school. 4.3 Het personeel voelt zich aantoonbaar veilig op school. 4.4 De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.5 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 4.6 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op de afhandeling van incidenten in en om de school. 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. pagina 8 van 13

9 Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Naleving wet- en regelgeving NT1A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). NT3A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4A Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4B Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie stelt vast dat het onderwijs dat op De Vorm van voldoende kwaliteit is. De meeste indicatoren dragen in voldoende mate bij aan de kwaliteit van het onderwijs, drie indicatoren doen dat in hoge mate. Alleen in het aspect van de zorg en begeleiding zijn verbeterpunten vastgesteld. De school kan in te geringe mate aantonen dat de zorg voor de leerlingen wordt uitgevoerd in een cyclus van handelen, die voldoet aan de criteria die daarvoor gelden. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. pagina 9 van 13

10 Toelichting Opbrengsten De Inspectie van het Onderwijs is op dit moment nog niet in staat om op basis van de uitstroom of de ontwikkelingsperspectieven te beoordelen of de leeropbrengsten in lijn zijn met de mogelijkheden van de leerlingen. Zij geeft dan ook nog geen oordeel over de resultaten van de school. De inspectie heeft de opbrengsten van de meest recente groep uitstromende leerlingen geanalyseerd. De uitspraak lijkt gerechtvaardigd dat de school in voldoende mate uit de leerling haalt wat erin zit. Daarbij heeft de inspectie zich gebaseerd op gegevens die door de school tijdens het onderzoek zijn aangeleverd. Zichtbaar is dat de leeropbrengsten voor technisch lezen en spelling beduidend hoger lijken te liggen dan wat kan worden verwacht. Voor rekenen-wiskunde en begrijpend lezen lijkt dat in mindere mate het geval, waarbij de school zelf aangeeft bekend te zijn met deze gegevens en daar haar consequenties uit te trekken. Daarnaast stroomt het merendeel van de leerlingen uit naar een vervolgschooltype dat in overeenstemming is met hun mogelijkheden. Gezien de beperktheid van de analyse kunnen door de inspectie geen stevige uitspraken worden gedaan. Vastgesteld is dat de school deze gegevens zelf in beeld heeft en daaruit passende conclusies trekt. De opbrengsten die de school heeft gerealiseerd in het onderwijs in de sociale vaardigheden, zijn als voldoende beoordeeld. De school gebruikt een genormeerd instrument om deze resultaten te meten. In de afgelopen drie schooljaren is het beeld hiervan merendeels positief. Onderwijstijd en schoolklimaat Op De Vorm worden leerinhouden aangeboden die voldoen aan de kerndoelen en die aan voldoende leerlingen worden aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. Daarbij is gezien dat de geplande onderwijstijd efficiënt wordt gebruikt. De school heeft de kenmerken van de leerlingenpopulatie in belangrijke mate mee laten wegen in haar keuzes ten aanzien van de onderwijstijd voor taal en lezen. Zij zet deze tijd in belangrijke mate in om de resultaten van het leesonderwijs te verbeteren. Ook ten aanzien van het schoolklimaat heeft de school bewuste keuzes gemaakt. Alle indicatoren dragen in voldoende mate bij aan de kwaliteit van het onderwijs, een indicator doet dat in hoge mate (4.6). De school heeft inzichtelijk vastgelegd op welke wijze het beleid op sociale veiligheid vorm krijgt, zowel preventief als curatief. Opvallend is de wijze waarop directie en leraren inzicht verkrijgen in de beleving van de veiligheid bij leerlingen en personeel. Niet alleen is er een tweejaarlijkse meting en een consequent bijgehouden registratie van incidenten, ook wordt binnen de groepen het nodige gedaan om te weten hoe de leerlingen hun veiligheid beleven. Er is een vertrouwenspersoon die daarvoor regelmatig in de groepen komt, er vinden tussentijdse metingen plaats, er is een leerlingenraad die dit onderwerp bespreekt. De school analyseert alle bevindingen hieromtrent. Didactisch handelen en afstemming In de groepen die de inspectie tijdens de lesbezoeken heeft bezocht, is waargenomen dat het didactisch handelen van de leraren van voldoende kwaliteit is. In de meeste groepen was de uitleg die de leraren gaven aansprekend, doelmatig en interactief. Zij zorgden er merendeels voor dat het werkklimaat gunstig was, waardoor de les rustig en ordelijk kon verlopen. De onderwijsactiviteiten vonden plaats in een duidelijke structuur en het klassenmanagement was doelmatig. De betrokkenheid van de leerlingen bij de onderwijsactiviteiten was zichtbaar omdat zij geconcentreerd werkten en actief luisterden. pagina 10 van 13

11 De inspectie is kritisch over die onderdelen van de les, die de differentiatie betreffen. In de lessen en in de groepsdocumentatie, is de afstemming op de verschillen tussen de leerlingen van de aangeboden leerinhouden en de onderwijstijd in voldoende mate aangetroffen. Het onderwijsaanbod en de organisatorische afspraken die de leraren daarover maken, zijn bijvoorbeeld vastgelegd in de groepsplannen. Ook de differentiatie naar onderwijstijd vindt op individueel of op (sub)groepsniveau plaats. Afstemming van de instructie en de verwerking (indicator 6.2 en 6.3) is echter nauwelijks gezien. Dit is de reden waarom de betreffende indicatoren van onvoldoende kwaliteit zijn. De instructie die werd gegeven, werd veelal voor de gehele groep op dezelfde wijze uitgevoerd en verschilde in inhoudelijke zin niet van wat leerlingen met andere instructiebehoeften nodig hadden. Datzelfde was ook het geval in de verwerking van de leerstof. In de groepsdocumentatie of - registratie was niet vastgelegd welke beredeneerde afweging de leraren maken over het omgaan met verschillen tijdens de instructie en tijdens de verwerking. Er was hierin geen planmatigheid van handelen zichtbaar. Begeleiding en zorg De school werkt met een volledig instrumentarium van toetsen, observatieinstrumenten en de bijbehorende procedures om hun leerlingen te volgen in hun ontwikkelingen en leerprestaties. De gegevens die dat oplevert, worden geregistreerd, al is daarin diversiteit van handelen waargenomen op het gebied van de methodegebonden toetsresultaten. In onvoldoende mate zijn analyses aangetroffen van de groepsresultaten, die leiden tot conclusies ten aanzien van het onderwijs aan individuele of groepen leerlingen. In dat opzicht is samenhang vast te stellen met de inhouden van indicator 6.2 en 6.3. Een fase van analyseren gaat namelijk vooraf aan de planmatigheid van handelen in de differentiatie. Voor de individuele leerlingen maakt de school een ontwikkelingsperspectief dat plannend is voor het onderwijs. Regelmatig vindt evaluatie plaats, die kan leiden naar bijstelling van het perspectief wanneer de ontwikkeling op meerdere toetsmomenten ongunstiger (of gunstiger) verloopt dan was voorzien. In de zorg voor die leerlingen die een individuele handelingsplanning behoeven, heeft de inspectie verbeterpunten vastgesteld voor alle indicatoren. De cyclus van handelen in dit aspect van het onderwijs, is in kwalitatieve zin onvoldoende aantoonbaar met name op onderdelen van het (ortho)didactisch handelen in de groepen. De onderbouwing voor deze oordelen is als volgt. Er zijn in de school geen eenduidige en leraaronafhankelijke criteria vastgelegd waarmee, met name bij de jongste leerlingen, een achterstand in de sociaal-emotionele ontwikkeling, de ontwikkeling van de geletterdheid en de gecijferdheid tijdig en feitelijk kan worden gesignaleerd. De analyse van de gegevens uit de observaties, de methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen, is veelal uitgevoerd op kwantitatieve en nauwelijks op kwalitatieve wijze. De leraren geven aan een kwalitatieve analyse wel uit te voeren maar de vastlegging vindt niet inzichtelijk of eenduidig plaats en is daardoor te leraarafhankelijk. De aard van de zorg, die onder andere in de doelen van de handelingsplannen zichtbaar wordt, is dan ook te algemeen of te weinig concreet geformuleerd, wat maakt dat de aansturing van het orthodidactisch handelen in de meeste groepen niet in beeld is of ontbreekt. Ook de planmatigheid van het handelen is in onvoldoende mate zichtbaar. Uit de diverse documenten die op schoolniveau of groepsniveau zijn geraadpleegd, is in de meeste groepen niet te vinden of de school de zorg aantoonbaar consequent uitvoert. Hiervoor zijn geen eenduidige of schoolbrede afspraken vastgelegd. Ook hier is sprake van een te grote mate van leraarafhankelijk handelen. pagina 11 van 13

12 De evaluatie van de handelingsplanning, ten slotte, gebeurt in de gesprekken met de intern begeleider. Ook hiervan is vastgesteld dat die te zeer is gebaseerd op het wel of niet behalen van een toetsresultaat met daarbij de persoonlijke bevindingen van de leraar. Het concrete effect van de zorg binnen het leerproces, alsmede conclusies en beredeneerde keuzes voor het vervolgtraject van de (zorg)leerling, zijn te weinig aantoonbaar. Kwaliteitszorg Van vijf indicatoren in dit aspect is vastgesteld dat ze van voldoende kwaliteit zijn, twee indicatoren (9.4 en 9.5) dragen in hoge mate bij aan de kwaliteit van het onderwijs. Daarmee is een duidelijke en overtuigende cyclus van kwaliteitszorg zichtbaar in de schoolorganisatie. Op meerdere gebieden voert de school zowel extern als intern evaluaties uit, waarvan zij de resultaten vervolgens analyseert. Gegevens hieruit zijn reden om te komen tot verbeteringen in het onderwijsleerproces en de organisatie ervan. Zo heeft de school werk gemaakt van verbetering van het leesonderwijs, het spellingonderwijs en het rekenonderwijs. In de meerjarenplanning, die in het vijfjaarlijks ondernemingsplan is vastgelegd, zijn de ontwikkelthema's en - onderwerpen benoemd als ondernemingsdoelen. Argumenten voor de als goed beoordeeld indicatoren zijn als volgt. Een uitwerking van de ondernemingsdoelen heeft de school vastgelegd in een jaarplanning die zich kenmerkt door een hoge mate van inzichtelijkheid. Er zijn concrete en meetbare doelen vastgelegd, helder is wie waarvoor verantwoordelijk is en de leraren zijn betrokken bij de uitwerking van de verschillende verbeteringen. Ook de borging is van goede kwaliteit. In de groepen is voor bijna alle onderdelen van de schoolorganisatie en het onderwijsleerproces te vinden welke afspraken er zijn en hoe ze worden nageleefd. Bovendien wordt regelmatig en systematisch nagegaan of een ieder zich daar nog aan houdt, waarvoor onder andere kijkwijzers worden gebruikt. De verantwoording over de gerealiseerde onderwijsresultaten vindt op diverse wijzen plaats. In de schoolgids geeft de school een overzicht van de meest recente uitstroomgegevens naar het vervolgonderwijs. Ten slotte stelt de inspectie vast dat de zorg voor de kwaliteit van het onderwijs dat is gericht op actief burgerschap en sociale integratie aantoonbaar onderdeel is van de kwaliteitszorg. pagina 12 van 13

13 3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de K.S.B.O. De Vorm het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13