I. De doelgroep Kiezen voor studeren in het hoger onderwijs 7

Transcriptie

1

2 Inhoudstafel Inleiding 3 I. De doelgroep 4 2. Kiezen voor studeren in het hoger onderwijs 7 3. Hoger onderwijs in Vlaanderen De bachelor-masterstructuur (bama-structuur) Het studieaanbod: opleidingen en studierichtingen Flexibel studeren Studievoortgang: het leerkrediet Studieduurverkorting: vrijstellingen op basis van evk en evc Structuur van een academiejaar Belangrijkste factoren bij het maken van een studiekeuze Belangstelling en interesse Toekomstbeeld: ambities en professionele loopbaan Competenties: eerdere studies en beroepservaring Persoonlijkheid Leeftijd Zorg voor een gezin Vluchtelingensituatie Op stap : informatie verzamelen en vastlegging van de studiekeuze Infodagen Studieadviesdiensten Kennismakingsactiviteiten Contacten met andere anderstalige studenten (vluchtelingen en nieuwkomers) Vastlegging van de studiekeuze Voorbereiding op de studies Toelatingsvoor waarden hoger onderwijs Diplomavereisten 32 Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 1

3 7.2 Taalkennis Bijkomende toelatingsvoorwaarden Toelatingsexamens Checklist toelatingsdossier Checklist inschrijving Studiefinanciering Het studiegeld Studietoelagen van de Vlaamse Gemeenschap voor het hoger onderwijs Sociale dienst/studentenvoorzieningen aan universiteiten en hogescholen Studeren met behoud van een uitkering Een opleiding volgen in het hoger onderwijs via de VDAB Studeren en werken Studentenarbeid Opleidingscheques voor werknemers Betaald educatief verlof Tijdskrediet Studeren in het hoger onderwijs : hoe gaat dat? Werkvormen Vaardigheden Ondersteuning Tips voor vluchteling Studenten permanenties VLUCHTELINGENWERK studiebegeleiding voor vluchtelingen en NIEUWKOMERS Nuttige adressen 57 Universiteiten 57 Hogescholen CASES 66 Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 2

4 Inleiding Deze gids is bedoeld als een leidraad voor het begeleiden van vluchtelingen en andere nieuwkomers die willen studeren in het Nederlandstalig hoger onderwijs in Vlaanderen en Brussel. Zaken die aan bod komen zijn: de structuur en het studieaanbod van het hoger onderwijs, het maken van een studiekeuze, de toelatingsvoorwaarden, studiefinanciering en voorbereiding op de studies. Achteraan in de gids vindt men een aantal nuttige adressen. Informatie over onderwijs is echter nooit af en de begeleider zal zich voortdurend moeten informeren over nieuwigheden en veranderingen. Verder is deze begeleiding voor een groot deel maatwerk en sterk afhankelijk van de situatie en wensen van de vluchteling/nieuwkomer als kandidaat-student. Het aspect gelijkschakeling van buitenlandse diploma s komt in deze gids niet uitgebreid aan bod. Hiervoor verwijzen we naar onze aparte gids: Gelijkwaardigheid van buitenlandse diploma s. Een praktische gids. Vluchtelingenwerk Vlaanderen, 2007 Bestellen mogelijk via Kostprijs: 10 Euro + verzendingskosten In deze gids wordt uitgebreid ingegaan op het hoger onderwijs. Wie meer informatie wil over andere onderwijsniveaus (basis- en secundair onderwijs, volwassenenonderwijs) kan volgende brochure raadplegen: Wegwijs in onderwijs. Een brochure voor begeleiders van asielzoekers, vluchtelingen en andere nieuwkomers. Vluchtelingenwerk Vlaanderen, 2007 Meer info: Voor wie wil studeren aan een Franstalige universiteit of hogeschool verwijzen we naar: SIEP - Service d Information sur les Etudes et les Professions Rue de la Poste , 1030 Bruxelles Tel. 02/ siep.bxl@siep.be Brussel, november 2008 Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 3

5 I. De doelgroep Vluchtelingen en nieuwkomers die zich inschrijven in een hoger onderwijsinstelling worden meestal beschouwd als buitenlandse studenten. Buitenlandse studenten is de overkoepelende term die hogescholen en universiteiten vaak gebruiken voor alle niet-belgische studenten die aan de instelling studeren. Toch zijn er enkele belangrijke verschillen tussen buitenlandse studenten die tijdelijk in België verblijven omwille van hun studies en vluchtelingen en nieuwkomers die permanent in België verblijven en studeren. We zetten de verschillende categorieën van buitenlandse studenten op een rijtje. Uitwisselingsstudenten Uitwisselingsstudenten zijn buitenlandse studenten die in het kader van een uitwisselingsprogramma (bijv. Erasmus/Socrates ) voor een beperkte periode (bijv. 1 academiejaar) aan een universiteit of hogeschool les komen volgen. Zij zijn ingeschreven in de uitzendende instelling en zijn vaak ook vanuit die instelling of vanuit het betreffende land beursgerechtigd. Visumstudenten Visumstudenten zijn niet EU-studenten die naar België komen specifiek met het oog op het volgen van hoger onderwijs. Het studentenvisum wordt aangevraagd in het land van herkomst op basis van de inschrijving aan de Belgische universiteit of hogeschool - en is geldig voor zolang studies gevolgd worden. Het verblijfsrecht is dus gekoppeld aan het volgen van hoger onderwijs en vervalt wanneer de visumhouder de studies stopzet of afstudeert. Vluchtelingen en andere nieuwkomers De term vluchtelingen wordt in deze gids gebruikt als overkoepelende term voor erkende vluchtelingen, asielzoekers en personen met het subsidiaire beschermingsstatuut. Hoewel zij uiteraard ook nieuwkomers zijn, beschouwen we hen als een aparte categorie. Zij zijn de doelgroep waar Vluchtelingenwerk Vlaanderen in het verleden heel wat expertise rond heeft opgebouwd. Asielzoekers Elke vreemdeling die in België aankomt, kan asiel aanvragen. Maar niet iedereen zal uiteindelijk als vluchteling worden erkend. Eerst moet de zogenaamde asielzoeker een asielprocedure doorlopen. Vanaf het moment dat de asielaanvraag wordt geregistreerd, start de asielprocedure. Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) onderzoekt eerst of België bevoegd is voor de asielaanvraag volgens de Dublin overeenkomst. Als België wel verantwoordelijk is voor de asielaanvraag dan wordt onderzocht of de asielzoeker werkelijk een bescherming nodig heeft. Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 4

6 Het onderzoek van de asielaanvraag gebeurt door het Commissariaat-Generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) op basis van de Conventie van Genève. Personen wiens asielaanvraag wordt geweigerd door het CGVS is een beroep mogelijk bij de Raad voor Vreemdelingenbetwisting (RVV). Dit is een rechtbank die in asielzaken over een volle rechtsmacht beschikt. Zij kan de beslissing van het CGVS bevestigen (weigering) of hervormen (oorsponkelijk geweigerd statuut toch toekennen). Tegen een negatieve beslissing van de RVV kan eventueel nog een beroep worden ingediend bij de Raad van State (RVS). Tijdens de asielprocedure krijgt de asielzoeker een oranje kaart en verblijft legaal in België. Erkende vluchtelingen Volgens de Conventie van Genève is een vluchteling elke persoon die uit gegronde vrees voor vervolging wegens ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of zijn politieke overtuiging, zich bevindt buiten het land waarvan hij de nationaliteit bezit, en die de bescherming van dat land niet kan of, uit hoofde van bovenbedoelde vrees, niet wil inroepen, of die indien hij geen nationaliteit bezit en verblijft buiten het land waar hij vroeger zijn gewone verblijfplaats had, daarheen niet kan, of uit hoofde van bovenbedoelde vrees, niet wil terugkeren. Erkend vluchtelingen krijgen permanent verblijfsrecht in België. Personen met subsidiaire bescherming De Belgische asielinstanties moeten bij een asielaanvraag niet enkel onderzoeken of de asielzoeker kan erkend worden als vluchteling. In tweede orde moet onderzocht worden of de asielzoeker kan genieten van subsidiaire bescherming. Statuut van subsidiaire bescherming wordt aan de asielzoeker toegekend bij welke gegronde redenen bestaan om te geloven dat hij een reëel risico loopt op ernstige schade als hij naar zijn land van herkomst zou teruggestuurd worden en aan wie de bescherming van zijn land niet kan of wil inroepen. Gevallen van ernstige schade zijn: doodstraf of executie foltering of vernederende of onmenselijke behandelingen ernstige bedreigingen van het leven of de persoon van een burger door willekeurig geweld in een internationaal of intern gewapend conflict (oorlogsvluchtelingen). Een persoon met statutaire bescherming krijgt verblijf voor 1 jaar. Ieder jaar is er controle van de situatie in het land van herkomst. Als de situatie ongewijzigd is krijgt deze persoon verlenging van statuut met 1 jaar. Na 5 jaar krijgt deze persoon bescherming van België voor altijd. Nieuwkomers Hoewel erkende vluchtelingen, asielzoekers en personen met subsidiaire bescherming ook nieuwkomers zijn, worden ze in deze gids apart beschouwd. De term nieuwkomers verwijst naar personen die zich recent in België gevestigd hebben en een verblijfsrecht van bepaalde of onbepaalde duur hebben verkregen. Het gaat dus om personen die niet in België geboren zijn. Er zijn heel wat verschillende categorieën, maar we beschrijven hier de twee meest voorkomende situaties. Gezinsherenigers en gezinsvormers Gezinshereniging slaat op het bij elkaar brengen van reeds bestaande families. Een persoon die reeds in België verblijft kan gezinsleden (echtgenoten, kinderen, ouders) naar België laten komen. Die gezinsleden krijgen op basis hiervan verblijfsrecht. De regels hiervoor Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 5

7 verschillen naargelang de persoon in België zelf Belg of EU-onderdaan is of dat deze persoon een niet-eu onderdaan is. Ook iemand die nog geen familie is van iemand met een verblijfsrecht in België, maar wel van plan is om dit in de nabije toekomst te worden, kan een verblijfsrecht bekomen in België. Dit is het geval voor vreemdelingen die van plan zijn om te huwen of om een samenlevingscontract af te sluiten met een persoon met verblijfsrecht in België. In dit geval spreekt men over gezinsvormers. Geregulariseerden Veel vreemdelingen doen een beroep op de regularisatieprocedure om hun illegaal verblijf in België te regulariseren. Heel dikwijls gaat het om vreemdelingen die ooit asiel hebben aangevraagd, maar dit is niet noodzakelijk zo. Regularisatie is geen recht, het is veeleer een gunst. Hoewel er geen vaste criteria bestaan, wordt de aanvraag tot regularisatie meestal enkel zinvol bevonden als het gaat om: medische redenen (de persoon is ernstig ziek en kan daardoor niet terugkeren naar zijn herkomstland of kan er niet behandeld worden), onverwijderbaarheid (door omstandigheden kan de persoon niet terugkeren naar zijn herkomstland) lange asielprocedure bijzondere banden met België (persoon die hier al lang verblijft en intussen goed geïntegreerd is) Wiens verblijf uiteindelijk geregulariseerd wordt, krijgt verblijfsrecht. Dit kan van onbeperkte duur zijn of van beperkte duur. In dit laatste geval kan het verblijfsrecht wel verlengd worden, maar is dit gekoppeld aan bepaalde voorwaarden. Bijvoorbeeld de geregulariseerde moet werk vinden om in België verder te mogen verblijven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende statuten vind je op Juridische helpdesk van het Vlaams Minderhedencentrum Tel. 02/ (ma-di-do-vr: en wo: ) Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 6

8 2. Kiezen voor studeren in het hoger onderwijs Heel wat vluchtelingen en nieuwkomers zijn hoogopgeleid en beschikken over heel wat talent en waardevolle competenties. Het is voor hen niet vanzelfsprekend om met hun buitenlands diploma in Vlaanderen passend werk te vinden. Niet-EU diploma s worden niet altijd gelijkwaardig verklaard met een Vlaams diploma (academische erkenning) of worden door werkgevers vaak niet naar waarde geschat. Voor sommige beroepen, zoals de zogenaamde gereglementeerde beroepen (bv. arts ), is een academische erkenning van een buitenlands diploma absoluut noodzakelijk om het beroep in België te mogen uitoefenen. Niet alle hoger opgeleide vluchtelingen zijn overigens in het bezit van een einddiploma hoger onderwijs. Sommigen hebben immers hun studies moeten onderbreken op het moment dat men het herkomstland ontvluchtte. Omwille van de vluchtsituatie is het ook voor heel wat vluchtelingen problematisch om aan de nodige studiedocumenten te geraken. We kunnen stellen dat een (voortzetting van een) studie aan een Vlaamse universiteit of hogeschool voor deze vluchtelingen en nieuwkomers vaak de enige optie is om werk te vinden volgens hun opleidingsniveau en om hun competenties maximaal aan te wenden. Studeren met het oog op het behalen van een Vlaams diploma is ook vanuit andere opzichten voor vluchtelingen en nieuwkomers interessant. Een vluchteling of nieuwkomer met een Vlaams diploma op zak zal vaak sneller werk vinden dan iemand met een academische gelijkwaardigheid van zijn of haar buitenlands diploma. Bovendien betekent het feit dat men gestudeerd heeft binnen het hoger onderwijs in Vlaanderen veel meer dan alleen het bezit van een diploma. Het getuigt ook van heel wat andere competenties zoals een zeer goede kennis van het Nederlands, flexibiliteit, doorzettingsvermogen,... Ondanks de grote interesse en vraag blijkt het instappen in het hoger onderwijs voor heel wat vluchtelingen en nieuwkomers niet altijd van een leien dakje te gaan. Zij hebben dan ook vaak nood aan informatie, advies en begeleiding. Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 7

9 Wanneer de vluchteling of nieuwkomer beslist om in te stappen in het hoger onderwijs, dan ziet het traject er meestal als volgt uit: buitenlands diploma diplomagelijkschakeling positief diplomagelijkschakeling negatief /onmogelijk aanvullende opleiding/studie (eventueel) behalen van een Vlaams diploma arbeidsmarkt Vluchteling/nieuwkomer wil studeren in hoger onderwijs Studiedocumenten verzamelen hoofdstuk 6 nederlands leren hoofdstuk 6 Studiekeuze maken hoofdstuk toelatingsdossier indienen hoofdstuk 6 taaltest afleggen hoofdstuk 6 Voorbereiden op studies hoofdstuk 6-10 Instap in hoger onderwijs Studiefinanciering hoofdstuk 7-8 Voor wie beslist om niet verder te studeren in het hoger onderwijs, maar toch nog een opleiding wil volgen of een diploma wil behalen, bestaan er nog een aantal alternatieve mogelijkheden. Het Volwassenenonderwijs (vroegere benaming Onderwijs voor Sociale Promotie OSP) Het volwassenenonderwijs, vaak gekend als avondonderwijs wordt in Vlaanderen in 122 Centra voor Volwassenenonderwijs (CVO) aangeboden. Het stelt de cursisten in staat om een erkend diploma, getuigschrift of certificaat te behalen. Volwassenen van minimum 18 jaar, en jongeren die aan de voltijdse leerplicht hebben voldaan, mogen zich inschrijven. Naargelang de gekozen cursus kunnen er ook specifieke toelatingsvoorwaarden zijn. Het Volwassenenonderwijs wordt georganiseerd op secundair niveau (Secundair Volwassenenonderwijs) en op het niveau van het hoger onderwijs (hoger beroepsonderwijs, HBO). Het HBO leidt Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 8

10 tot het diploma van gegradueerde indien de opleiding meer dan 900 lestijden omvat. HBO-opleidingen situeren zich tussen het secundair onderwijs en een professionele bacheloropleiding in het hoger onderwijs. Meer info: of Algemene vorming binnen het volwassenenonderwijs Het vroegere tweedekansonderwijs is veranderd van naam en heet voortaan algemene vorming. Deze opleiding biedt volwassenen van minimum 18 jaar de kans om een diploma algemeen, beroeps- of technisch (ASO, BSO, TSO) secundair onderwijs te behalen. De centra voor volwassenenonderwijs richten zelf de examens in en reiken het diploma secundair onderwijs uit. Het is ook mogelijk om één of meerdere vakken op te frissen niet onmiddellijk gericht op het behalen van een diploma. Meer info: of Examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap voor het voltijds secundair onderwijs Bij deze dienst kan men terecht indien men een getuigschrift of diploma van het secundair onderwijs wil behalen. Tweemaal per kalenderjaar organiseert de commissie examenzittijden. Meer info: of VDAB Training en opleiding De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling organiseert tal van beroepsopleidingen voor werkzoekenden. Meer info: Syntra ondernemersopleidingen In de opleidingscentra van Syntra kan men terecht voor ondernemersopleidingen, bijscholingen, vervolmakingscursussen, omscholingen, taalcursussen en basiscursussen die de weg openen voor een carrière als zelfstandige. Meer info: Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 9

11 3. Hoger onderwijs in Vlaanderen 3.1 De bachelor-masterstructuur (bama -structuur ) De Europese landen sloten in 1999 de Bologna-akkoorden om zo tot een meer eenvormige structuur van het hoger onderwijs te komen. Pijler is de ba(chelor)-ma(ster)-structuur. Hierdoor kent het hoger onderwijs in Vlaanderen nog twee soorten onderwijs: Het hoger professioneel onderwijs Het academisch onderwijs Het hoger professioneel onderwijs bevat alleen bacheloropleidingen en wordt enkel georganiseerd aan de hogescholen. Het academisch onderwijs bevat bachelor- en masteropleidingen. Het academisch onderwijs wordt georganiseerd aan universiteiten en aan de hogescholen binnen het kader van een associatie. Een associatie is een samenwerkingsverband tussen universiteiten en hogescholen. Er zijn vijf associaties in Vlaanderen: Associatie Katholieke Universiteit Leuven Associatie Universiteit-hogescholen Limburg Associatie Universiteit Gent Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen Universitaire Associatie Brussel Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 10

12 De BAMA-structuur van het hoger onderwijs Wat zijn studiepunten? In de BAMA-structuur wordt de omvang van de opleidingen en opleidingsonderdelen (de vakken ) uitgedrukt in studiepunten. Eén studiepunt komt overeen met 25 tot 30 uren onderwijs- en studieactiviteiten (lessen, stage, zelfstudie, opzoekingswerk, voorbereiding op en afleggen van examens, ). De normale studieomvang voor een student die voltijds studeert bedraagt 60 studiepunten per academiejaar. Professionele bachelor (PBA) 1 Studieduur: 180 studiepunten (minstens 3 studiejaren) Plaats: enkel in hogescholen Onderwijstaal: Nederlands Inhoud: Een professionele bacheloropleiding bereidt rechtstreeks voor op een job onmiddellijk na de studie. In een professionele bacheloropleiding krijgt de student zowel theorielessen als praktijklessen. Daarnaast moet de student ook een stage doen. In de theorielessen is de benadering van de leerstof eerder concreet. De student bespreekt theoretische modellen en hun toepassingsmogelijkheden in de dagelijkse praktijk. Hoe zit iets in elkaar? Hoe ontstaat iets? Hoe herken je het? Hoe kan je het herstellen? Hoe kan je erop inwerken? Welke zijn voor- en nadelen? In de praktijklessen gaat de student proefondervindelijk om met de materie die in de theoretische lessen aan bod is gekomen. Vaak worden er specifieke beroepsvaardigheden aangeleerd en getraind. 1 De beschrijving van de verschillende opleidingssoorten (PBA, ABA, MA, ) is gebaseerd op teksten uit de brochure: Wat na het secundair onderwijs? Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Najaar 2008 Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 11

13 Tijdens de stageperiode maakt de student uitgebreid kennis met het toekomstige werkveld en leert omgaan met beroepseigen mogelijkheden en moeilijkheden (stress, werk-en tijdsdruk, organisatieproblemen, beperkte financiële middelen, ). Moeilijkheidsgraad: De student krijgt een goed aaneensluitend geheel van lessen en stages. De lessen hebben meestal plaats in kleinere groepen. De afstand tussen student en docent is daardoor minder groot. Naast het redeneervermogen doet de school ook beroep op het werkvermogen van de student. Tewerkstelling: Met een professionele bachelor op zak is men klaar om onmiddellijk aan de slag te gaan op de arbeidsmarkt. Vervolgopleidingen: Na een professioneel gerichte bacheloropleiding kan je nog: een andere professioneel gerichte bacheloropleiding volgen een masteropleiding volgen, na het succesvol beëindigen van een schakelprogramma (zie verder) Bachelor na bachelor (BANABA) Studieduur: minstens 60 studiepunten (minstens 1 studiejaar) Plaats: in hogescholen Onderwijstaal: Nederlands Inhoud: Een bachelor na bachelor is een vervolgopleiding die aansluit op een bachelor van 180 studiepunten. Meestal gaat het om een specialisatieopleiding. Tewerkstelling: Een bachelor na bachelor kan men volgen onmiddellijk na het beëindigen van de bachelor om zich nog verder te specialiseren. Het is echter ook mogelijk deze specialisatieopleiding te volgen nadat men reeds enige ervaring heeft opgedaan op de arbeidsmarkt en op basis daarvan verder wil specialiseren. Academische bachelor en master (ABA en MA) Studieduur: ABA: 180 studiepunten (minstens 3 studiejaren) MA: 60 tot 240 studiepunten (1 tot 4 studiejaren) Plaats: in hogescholen en universiteiten Onderwijstaal: Nederlands (slechts enkele academische opleidingen kan men in het Engels volgen) Inhoud: Academische bachelor- en masteropleidingen leggen de nadruk op een brede academische (theoretische) vorming of een vorming in de kunsten. De academisch gerichte bacheloropleidingen zijn op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd en bereiden de student voor op een masteropleiding. Aan de hogescholen zijn de academische bacheloropleidingen in hoofdzaak toegepast-wetenschappelijk. Het gaat niet zozeer om fundamenteel onderzoek (om de wetenschap zelf vooruit te helpen), maar wel om toegepast onderzoek (om het werken in het arbeids- of toepassingsveld vooruit te helpen). De theorie brengt een ruim begrippenkader, concepten, modellen en visies. De praktijk kan bestaan uit stages, ateliers, afstudeerprojecten, training en practica, taallabo en vertaaloefeningen, Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 12

14 Aan de universiteiten verwerft de student in de academisch gerichte bacheloropleidingen een overzicht van de inhoud van de eigen wetenschap (domein, doelstellingen, probleemzones, ), een uitgebreid begrippenkader, een specifieke wetenschapstaal, een overzicht van belangrijke stromingen, theorieën en denkmodellen, het gebruik van een eigen onderzoeksmethodologie en bestuderingstechnieken. De student maakt ook kennis met een aantal hulpwetenschappen. Als de student bv. pedagogische wetenschappen studeert, heeft hij ook inzichten nodig uit filosofie, psychologie en biologie. De student kan de geografie maar echt bestuderen als hij een ruime notie heeft van natuurkunde, scheikunde, wiskunde, plant- en dierkunde. In de masteropleidingen ligt de nadruk op gevorderde wetenschappelijke of artistieke kennis en competenties die nodig zijn voor het zelfstandig beoefenen van wetenschap of kunst, of voor het uitoefenen van een beroep. Het uiteindelijke doel is de vorming van een onderzoeker. Een masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef. Moeilijkheidsgraad: Er komt heel wat denkwerk bij kijken. Het soort denkactiviteiten verschilt van richting tot richting. De student heeft een goed begrips- en redeneervermogen nodig. Daarnaast moet hij ook over een stevig geheugen beschikken. Er wordt bij het instuderen en verwerken van de leerstof een grote zelfstandigheid verondersteld. De leerstof bestaat vaak uit wetenschappelijke teksten waarin complexe concepten en modellen worden behandeld. Tewerkstelling: Na het behalen van een masterdiploma kan men aan de slag op de arbeidsmarkt. Hoewel de academische bacheloropleiding ook een afgerond geheel vormt en de student in principe ook dan al de arbeidsmarkt zou kunnen betreden, is de academische bachelor niet gericht op een tewerkstelling. Een academische bachelor bereidt vooral voor op het volgen van een masteropleiding. Vervolgopleidingen: Na een academisch gerichte bacheloropleiding kan je nog Een aansluitende masteropleiding volgen. Een niet-aansluitende masteropleiding volgen, na het volgen van een geïndividualiseerd opleidingsprogramma of een voorbereidingsprogramma (zie verder). Een andere academisch gerichte bacheloropleiding volgen, al dan niet met studieduurverkorting. Na een academische masteropleiding kan je nog Een master na masteropleiding volgen (zie verder) Een doctoraatstudie beginnen (zie verder) Master na master (MANAMA) Studieduur: minstens 60 studiepunten (minstens 1 studiejaar) Plaats: in hogescholen, universiteiten en instituten voor postgraduaatopleidingen Onderwijstaal: Nederlands (een aantal master na masteropleidingen worden in het Engels aangeboden en enkele in het Frans) Inhoud: Een master na master volgt op een (initiële) masteropleiding. Meestal gaat het om een specialisatie of voortgezette opleiding. Tewerkstelling: Omdat nogal wat master na masteropleidingen in het Engels worden aangeboden en omdat toegang soms mogelijk is op basis van een buitenlands einddiploma zijn deze opleidingen vaak erg Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 13

15 in trek bij vluchtelingen en nieuwkomers (zie hoofdstuk 6 toelatingsvoorwaarden). Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat door werkgevers minder belang gehecht wordt aan een voortgezette opleiding dan aan de basisopleiding. Een gelijkschakeling van het buitenlands basisdiploma of een Vlaams einddiploma (professionele bachelor of master) blijven vooralsnog het belangrijkste in functie van het vinden van werk. Bovendien moet men er rekening mee houden dat kennis van het Nederlands een absolute must is voor wie solliciteert op de Vlaamse arbeidsmarkt. Vluchtelingen of nieuwkomers die in het Engels studeren zullen aldus minder vertrouwd zijn met het Nederlandstalige jargon en minder tijd kunnen besteden aan de verwerving van het Nederlands. Vervolgopleiding: Wanneer men na een master na masteropleiding zich nog verder wil verdiepen in wetenschappelijk onderzoek kan men nog instappen in een doctoraatsopleiding. Doctoraatsopleiding Het doctoraat is het hoogste specialisatieniveau om aan wetenschappelijk onderzoek te doen. Doctoraatstudenten nemen deel aan een origineel onderzoeksproject dat minstens 2 jaar duurt en wat uiteindelijk resulteert in het schrijven en verdedigen van een doctoraal proefschrift. Meestal neemt de doctoraatsopleiding algauw 4 à 5 jaar in beslag. Een doctoraatsopleiding kan men enkel volgen aan de universiteiten. Buitenlandse studenten en hogeschoolstudenten worden meestal verzocht om een pre-doctorale opleiding te volgen. Schakelprogramma Een schakelprogramma is een overgangsprogramma tussen een professionele bachelor en master met een studieomvang van ten minste 45 studiepunten en ten hoogste 90 studiepunten. In een schakelprogramma wordt de wetenschappelijke en theoretische kennis van de student bijgespijkerd met het oog op het doorstromen naar een master. Voorbereidingsprogramma Een voorbereidingsprogramma is een overgangsprogramma tussen een academische bachelor en een master, eventueel te volgen wanneer de bachelor niet rechtstreeks aansluit bij de master. Een voorbereidingsprogramma mag niet meer dan 15 studiepunten bedragen. Lerarenopleiding De lerarenopleidingen werden in september 2007 grondig hervormd. Met deze hervorming worden nog twee soorten lerarenopleidingen onderscheiden. Geïntegreerde lerarenopleiding (GLO): De opleidingen tot kleuterleider, onderwijzer of regent is een opleiding van 180 studiepunten (minstens 3 jaren) waarvan er een stage voorzien is van 45 studiepunten (in plaats van de vroegere 34 studiepunten). Deze opleidingen worden aangeboden als een professionele bachelor aan de hogescholen. Studenten van de lerarenopleiding secundair onderwijs moeten zich voortaan in 2 in plaats van 3 vakken specialiseren. Specifieke lerarenopleiding (SLO): is een opleiding van 60 studiepunten waarvan 30 studiepunten stage (in plaats van de vroegere 10 studiepunten). Deze opleiding is bestemd voor studenten die al een diploma behaald hebben in hoger of volwassenenonderwijs (bv. klassieke filologie, industrieel ingenieur of orthopedagogie) en die in hun discipline alleen nog pedagogisch/didactisch gevormd moeten worden. Deze opleidingen kunnen aangeboden worden door universiteiten (vroegere aggregaat), volwassenenonderwijs (vroegere G.P.B getuigschrift) en voor het eerst- hogescholen. Studenten van een tweejarige master kunnen indien zij dat wensen 30 van de 120 studiepunten besteden aan het eerste deel van de lerarenopleiding. De stage kan tijdens de vakinhoudelijke opleiding (bv tot fysicus) gevolgd worden, of erna. Meer info: Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 14

16 3.2 He t s t u d i e a a n b od: o p l e i d i n g e n e n s t u d i e r i c h t i n g e n Het studieaanbod aan de hogescholen en universiteiten is ingedeeld volgens studiegebied. Professionele bachelors Architectuur (180sp) Audiovisuele en beeldende kunst (180sp) Academische bachelors en masters hogescholen Architectuur (300sp) Audiovisuele en beeldende kunst (240sp) Academische bachelors en masters universiteiten Biotechniek (180sp) Biotechniek (240sp) Toegepaste Biologische Wetenschappen (300sp) Gezondheidszorg (180sp) Gezondheidszorg (240sp) Medische en Paramedische Weteschappen ( sp) Handelswetenschappen en bedrijfskunde (180sp) Industriële wetenschappen en technologie en nautische wetenschappen (180sp) Muziek en podiumkunsten (180sp) Onderwijs (180sp) Handelswetenschappen en bedrijfskunde (240sp) Industriële wetenschappen en technologie en nautische wetenschappen ( sp) Muziek en podiumkunsten ( sp) Economische en Toegepaste Economische Wetenschappen en Verkeerskunde ( sp) Toegepaste Wetenschappen (300sp) Sociaal-agogisch werk (180sp) Sociaal-agogisch werk (240sp) Pedagogische Wetenschappen en Psychologie ( sp) Product Ontwikkeling (300sp) Toegepaste Taalkunde (240sp) Archeologie, Geschiedenis, Kunstwetenschappen, Taal-en letterkunde (240sp) Criminologische Wetenschappen, Rechten ( sp) Godsdienst, Moraal en Wijsbegeerte (240sp) Politieke en Sociale Wetenschappen ( sp) Wetenschappen ( sp) Per studiegebied zijn er steeds een aantal opleidingen. Vaak hebben deze opleidingen specifieke afstudeerrichtingen. We geven een voorbeeldje: Professionele bachelor studiegebied sociaal-agogisch werk Opleiding: Sociaal werk Afstudeerrichtingen: Maatschappelijke advisering Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 15

17 Maatschappelijk werk Personeelswerk Sociaal-cultureel werk Syndicaal werk en sociaal beleid Opleiding: Toegepaste psychologie Afstudeerrichtingen: Arbeids- en organisatiepsychologie Arbeids-, organisatie- en consumentenpsychologie Klinische psychologie Schoolpsychologie en psychopedagogie Opleiding: Maatschappelijke veiligheid Geen specifieke afstudeerrichtingen Opleiding: Orthopedagogie Geen specifieke afstudeerrichtingen Op volgende websites en in de onderstaande brochures vind je meer details over het studieaanbod binnen het hoger onderwijs. Website van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming met heel wat informatie over het hoger onderwijs. Het hogeronderwijsregister is een databank met alle erkende opleidingen en instellingen van het hoger onderwijs. Een Engelstalige versie van deze databank is te vinden op: (let op: dit wil niet noodzakelijk zeggen dat de opleidingen in het Engels gevolgd kunnen worden) Website voor buitenlandse studenten met het studieaanbod van de Vlaamse hogescholen en universiteiten (let op: dit wil niet noodzakelijk zeggen dat de opleidingen in het Engels gevolgd kunnen worden) Website waarbij men informatie over een studierichting kan zoeken via niveau, belangstelling of via schoolvakken. Wat na het secundair onderwijs? Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, najaar 2008 Brochure met een overzicht van de studiemogelijkheden na het secundair onderwijs en met een lijst van de onderwijsinstellingen. Je kan de brochure bestellen via: publicaties) of downloaden van de volgende website: Hoger onderwijs in Vlaanderen VCLB Service, 2008 In het boek is informatie opgenomen over alle voltijdse opleidingen na het secundair onderwijs die vandaag in Vlaanderen bestaan. Voor elke opleiding geeft het boek een overzicht van de klemtonen, afstudeerrichtingen, doorstromingsmogelijkheden na de bacheloropleiding, beroepsbeschrijving en opleidingsverstrekkers. Het boek is te bestellen en kost 16,20 Euro (+ 3,92 Euro verzendingskosten) Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 16

18 3.3 Flexibel studeren Studiecontract en studietraject Er zijn verschillende manieren waarop de student de opleiding kan volgen. Dit wordt vastgelegd in het studiecontract en in het studietraject. Wanneer de student zich inschrijft, sluit hij een studiecontract af met de hogeschool of universiteit. Er zijn drie soorten studiecontracten: het diplomacontract, het creditcontract en het examencontract. Aandachtspunt: het is voor de toekomstige student belangrijk dat hij zich met het juiste contract inschrijft. Diplomacontract De meeste studenten sluiten een diplomacontract af met de hogeschool of universiteit. Een diplomacontract is er voor studenten die de volledige opleiding willen volgen om een bachelor- of masterdiploma te behalen. De student met een diplomacontract kan kiezen voor een modeltraject of een geïndividualiseerd studietraject. Modeltrajecten zijn trajecten die door de hogeschool of universiteit worden voorgesteld. Er zijn modeltrajecten van 60 studiepunten (voltijdse studie) of van 30 studiepunten (deeltijdse studie). Een geïndividualiseerd traject is een traject op maat van de student. Het wordt vastgelegd in overleg tussen de student en de hogeschool of universiteit. Wanneer men start met de studie worden meestal modelcontracten afgesloten. Voor vluchtelingen en nieuwkomers kan het raadzaam zijn om bij het begin van de studie niet te veel hooi op de vork te nemen. Een modelcontract van 30 studiepunten of een geïndividualiseerd traject kunnen aangewezen zijn bij de eerste inschrijving. Wanneer de student na het eerste jaar goede resultaten behaalt, kan hij bij een nieuwe inschrijving een hoger aantal studiepunten opnemen om de studievoortgang te versnellen. Let wel: om in aanmerking te komen voor een studietoelage moet de student een diplomacontract afsluiten van minstens 27 studiepunten. Creditcontract Studenten sluiten een creditcontract af wanneer zij zich enkel willen inschrijven voor bepaalde opleidingsonderdelen met de bedoeling creditbewijzen te halen. Een creditbewijs behaal je wanneer je een opleidingsonderdeel met succes hebt afgelegd. Dit is een aangewezen traject voor personen die uit interesse bepaalde opleidingsonderdelen willen volgen, hun hoofdopleiding willen verrijken of al over een diploma beschikken. Een creditattest is ten minste 5 jaar geldig en kan dienen als bouwsteen voor een diploma. Men kan in principe op deze manier een diploma behalen, maar dan duurt dit erg lang en is het ook erg duur. Er zijn overigens opleidingsonderdelen die je niet met een creditcontract kan volgen. Personen die een diploma willen behalen, sluiten beter een diplomacontract af. Een creditcontract geeft geen recht op een studietoelage (zie p.43). Examencontract Met een examencontract schrijft de student zich alleen in voor de examens. De student mag geen lessen of oefeningen volgen. Het examencontract geeft de student enkel de kans om examens af te leggen. Personen die een examencontract afsluiten, hebben niet het sociaal statuut van studenten. Voor bepaalde opleidingsonderdelen kan er geen examencontract afgesloten worden omwille van hun aard (stages, praktijkoefeningen, ). Een examencontract geeft geen recht op een studietoelage (zie p.43). Werkstudenten Steeds meer hogescholen en universiteiten bieden speciale programma s aan voor mensen die werken en studeren willen combineren. Meestal wordt dit aangeboden onder de vorm van avondprogramma s of afstandsonderwijs. Studenten die deze programma s volgen, krijgen dezelfde leerstof aangeboden als de dagstudenten, maar er zijn veel minder lessen en contactmomenten. Studenten die voor het avondprogramma kiezen, volgen lessen s avonds en/of op zaterdag. Afstandsonder- Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 17

19 wijs is meestal een combinatie van een beperkt aantal lessen met oefeningen en lessen die de student via de computer thuis kan verwerken. Er wordt van de werkstudenten verwacht dat zij de meeste leerstof thuis zelf verwerken en studeren. Er zijn heel wat vluchtelingen en nieuwkomers die werken en studeren willen combineren. Deze programma s lijken dan ook erg aantrekkelijk, maar in praktijk blijken ze erg zwaar te zijn. Het combineren van werken en studeren vergt heel wat organisatietalent en veel inspanning. Omwille van de taal is het voor vluchtelingen en nieuwkomers erg belangrijk dat zij zoveel mogelijk lessen en contactmomenten kunnen bijwonen. Omdat deze programma s voor werkstudenten erg gericht zijn op zelfstudie, zijn ze daarom vaak minder geschikt voor vluchtelingen en nieuwkomers. Wie toch een studie wil combineren met een baan, kiest daarom beter voor een geïndividualiseerd of deeltijds modeltraject. 3.4 Studievoortgang: het leerkrediet Hogescholen en universiteiten hebben de taak om studenten zo goed mogelijk te begeleiden tijdens hun studies zodat hun kansen op studiesucces maximaal zijn. Maar ook de student zelf is verantwoordelijk voor de studievoortgang. Om de student te wijzen op deze verantwoordelijkheid en te stimuleren om zijn studies binnen een redelijke termijn af te werken, krijgt de student een leerkrediet. Het leerkrediet is een rugzakje van 140 studiepunten. Bij de inschrijving gaat het aantal studiepunten waarvoor de student zich inschrijft van het leerkrediet af. De studiepunten waarvoor de student slaagt, worden op het einde van het academiejaar weer bijgeteld bij het leerkrediet. Het is de bedoeling dat het saldo van het leerkrediet positief blijft. Studenten die onvoldoende studiepunten verwerven en dus onvoldoende leerkrediet overhouden, kunnen bij een nieuwe inschrijving door de instelling geweigerd worden of moeten een verhoogd inschrijvingsgeld (maximum het dubbele van het normale bedrag) betalen. Op die manier wil men voorkomen dat studenten te vaak zonder resultaat van studierichting veranderen of veel te lang over hun studie doen. Let wel: de eerste 60 studiepunten die de student verwerft, tellen dubbel. Zo kunnen studenten toch nog voldoende leerkrediet opbouwen, ook al laten ze bij het begin van hun studieloopbaan al eens een steekje vallen. Het is erg belangrijk vluchtelingen en nieuwkomers te wijzen op het systeem van het leerkrediet. Het is immers met dit systeem niet mogelijk om eindeloos van studierichting te veranderen of zich in te schrijven zonder te slagen en creditbewijzen te behalen. Het komt erop aan om een goede en realistische studiekeuze te maken. Als blijkt dat de student toch verkeerd gekozen heeft, is het belangrijk om zo vroeg mogelijk te heroriënteren. Op die manier kunnen nog een aantal verloren studiepunten van het leerkrediet gerecupereerd worden. Voor de generatiestudent (1ste inschrijving in een bacheloropleiding met diplomacontract) die opgenomen studiepunten wil wijzigen, van studierichting wil veranderen of zijn studies wil stopzetten zijn er vooropgestelde data waarbij de student gedeeltelijk of alle leerkrediet kan behouden of verliezen. Vóór 15 december kan de student het aantal opgenomen studiepunten opnieuw toevoegen aan zijn leerkrediet. Tussen 1 december en 15 maart kan de helft van het aantal opgenomen studiepunten terug toegevoegd worden aan het leerkrediet. Na 15 maart kunnen er geen studiepunten toegevoegd worden aan het leerkrediet. Voor niet generatiestudenten (de student was reeds ingeschreven aan een hoger onderwijsinstelling vóór het academiejaar ) zijn er andere data die de hoger onderwijsinstellingen zelf bepalen. Informeer tijdig. Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 18

20 Meer informatie over het leerkrediet vind je op: Via dit studentenportaal zullen studenten in de toekomst hier ook de stand van hun leerkrediet kunnen opvragen. 3.5 Studieduurverkorting: vrijstellingen op basis van evk en evc Studenten kunnen in bepaalde omstandigheden vrijgesteld worden van het volgen van bepaalde opleidingsonderdelen. Vrijstellingen kunnen er bijgevolg toe leiden dat de student de opleiding kan volgen in minder dan de normaal voorziene tijdsduur. In dit geval spreekt men over studieduurverkorting. Vrijstellingen of studieduurverkorting kunnen verkregen worden op twee manieren: op basis van eerder verworven kwalificaties (EVK) en op basis van eerder verworven competenties (EVC) Eerder verworven kwalificaties (EVK) Met EVK bedoelt men elk binnenlands of buitenlands studiebewijs dat aangeeft dat een formeel leertraject, binnen of buiten het onderwijs, met succes werd doorlopen. Het kan gaan om certificaten, getuigschriften, diploma s, enz. Wie in het buitenland dus al een opleiding of studie heeft doorlopen, kan op basis van de puntenlijsten, getuigschriften of diploma s vrijstellingen aanvragen en studieduurverkorting verkrijgen. De hogeschool of universiteit waar men zich wil inschrijven, oordeelt zelf over de toekenning van de vrijstellingen en de studieduurverkorting. Dit kan verschillen van instelling tot instelling. Meer informatie over de EVK-procedure kan men bekomen bij de instellingen zelf. De EVK-procedure is steeds gratis. Eerder verworven competenties (EVC) Met EVC bedoelt men kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die een persoon verwerft buiten een formeel leertraject en die dus niet bekrachtigd worden met een studiebewijs. Het gaat vaak om competenties die men heeft opgedaan tijdens een werkervaring, vrijwilligerswerk, enz. Met andere woorden, het gaat om vaardigheden en kennis die men niet op de schoolbanken heeft geleerd. Op basis van deze competenties kan men ook vrijstellingen en dus studieduurverkorting bekomen. De associaties van universiteiten en hogescholen hebben procedures uitgewerkt om deze competenties te meten en te beoordelen. Meestal gebeurt dit aan de hand van een uitgebreid assessment. Een assessment is een uitgebreide test en kan bijvoorbeeld bestaan uit een interview, een schriftelijke proef, maar vaak moet de persoon in kwestie ook een portfolio maken en een uitgebreid dossier samenstellen. Meer informatie over de EVC-procedure kan men bekomen bij de instelling zelf. Een eerste (informatief) gesprek is kosteloos, maar de EVC-procedure zelf is niet gratis. De prijzen verschillen afhankelijk van de associatie waartoe de instelling behoort. 3.6 St r u c t u u r va n e e n a c a d e m i e j a a r Het semestersysteem De opleidingen aan universiteiten en hogescholen zijn gespreid over meerdere jaren, academiejaren genaamd. Vrijwel alle hogescholen en universiteiten hanteren een semestersysteem. In het semestersysteem wordt het academiejaar opgedeeld in twee semesters. Elk semester wordt afgesloten met examens over de gedoceerde opleidingsonderdelen. Het academiejaar start eind september en begint met een aantal lesweken. Dan volgen er studieverlof (ook wel blokverlof ge- Studeren in het hoger onderwijs in Vlaanderen - 19