DYSLEXIE. Drs. F. Cunha. Child Support Publications 1. Op een verantwoorde manier uitgelegd
|
|
- Ine Hendriks
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DYSLEXIE Op een verantwoorde manier uitgelegd Drs. F. Cunha Child Support Publications 1
2 A. Emoties en gedachten bepalen wat wij doen Dyslexie is een psychische stoornis en een (specifieke)leerstoornis. Dyslexie is een emotionele stoornis. Dyslexie is een alternatieve term voor leerstoornis met beperkingen in het lezen. De diagnose leerstoornis met beperkingen in het lezen is eigenlijk eenvoudig te stellen. De klinische methode wordt hiervoor gebruikt. Diagnose vindt plaats op basis van het waarnemen van kenmerkende symptomen. Bij een leerstoornis met beperkingen in het lezen gaat het om moeite met het aanleren en gebruiken van schoolse vaardigheden, zoals blijkt uit de persisterende aanwezigheid van één van de volgende symptomen: - Onnauwkeurig of langzaam en moeizaam lezen van woorden (leest bijvoorbeeld losse woorden fout of langzaam en aarzelend hardop voor, raadt vaak woorden en heeft problemen met het goed uitspreken van woorden). - Moeite om de betekenis te begrijpen van wat wordt gelezen (kan bijvoorbeeld de tekst correct lezen, maar begrijpt de volgorde, relaties, gevolgtrekkingen of diepere betekenis van het gelezen niet). (1) Wanneer de alternatieve term dyslexie wordt gebruikt, dan ligt het accent op een patroon van leermoeilijkheden gekenmerkt door problemen met: - accurate of vloeiende woordherkenning - slecht decoderen en - slechte spellingsvaardigheden Bijkomende problemen kunnen zijn problemen met begrijpend lezen of met rekenkundig redeneren. (1) Om de diagnose leerstoornis met beperkingen in het lezen of dyslexie te stellen wordt tevens vereist dat: - de symptomen hebben een significant negatieve invloed op de schoolresultaten en werkprestaties, of op de alledaagse activiteiten, - de desbetreffende persoon lang genoeg onderwijs heeft gevolg van vergelijkbare kwaliteit, vergeleken met zijn leeftijdsgroep, - de symptomen moeten minstens zes maanden waarneembaar zijn, - de symptomen blijven ondanks interventies gericht op deze moeilijkheden en - de leerproblemen kunnen niet beter worden verklaard door andere psychische problemen. (1) 2
3 In het algemeen kan gezegd worden, dat een kind dat in het basisonderwijs op D en E niveau scoort, zes maanden lang, ondanks interventies gericht op deze leermoeilijkheden, waarschijnlijk last heeft van een leerstoornis. 1. Gaat het om lezen, dan komt in beeld een leerstoornis met beperkingen in het lezen of de alternatieve term dyslexie. 2. Gaat om rekenen, dan komt in beeld een leerstoornis met beperkingen in het rekenen of de alternatieve term dyscalculie. 3. Gaat het om schrijven, dan komt in beeld een leerstoornis met beperkingen in de schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden. (1) Bij dyslexie (of leerstoornis met beperkingen in het lezen ) is dus de kern van het probleem nauwkeurig en snel ( vloeiend ) hardop lezen. In het basisonderwijs zien wij vaak kinderen, die op technisch lezen (= hardop lezen, correct en snel) jaren lang E scoren. Soms scoren zij ook laag bij begrijpend lezen, maar soms ook niet. Hoe kan dat? Dyslexie is een psychische stoornis, een emotionele stoornis. Per definitie is deze stressgerelateerd: tot stand gekomen door het beleven van (veel) stress. Dyslexie (of leerstoornis met beperkingen in het lezen ) is vaak niet zo erg, daar niemand door het leven gaat met het hardop lezen van teksten. Het niet of verkeerd lezen van de, het, een, en, een werkwoord of een zelfstandig naamwoord is meestal niet echt een probleem, maar op de basisschool wordt daar erg zwaar aan getild. Maar daarnaast kan het zo zijn, dat ook bijvoorbeeld begrijpend lezen en spelling een probleem zijn bij een bepaald kind. Dan hebben wij een breder en ernstiger probleem. De vraag die zich opdringt is: Hoe ontstaat een leerstoornis? (1) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition. DSM-5 3
4 B. Het beleven van veel stress Bij het hardop lezen van een tekst voor iemand, voor een groepje of een klas, voelen wij ons vaak wat gespannen. Wij denken aan de mogelijkheid, dat wij fouten zullen gaan maken en dat het een afgang zou kunnen worden. Wij maken ons zorgen en voelen ons steeds meer gespannen. Ook kinderen raken daardoor onder de stress. Ook (zeker) jonge kinderen kunnen dan veel stress ervaren. Het kan dan gebeuren, dat als een kind een beurt krijgt, deze zich erg gespannen of angstig voelt en heel langzaam en zacht gaat lezen. De kans is dan groot dat hij fouten maakt. Iedere keer dat het kind zich zorgen maakt en fouten leest, wordt hij nog meer gespannen en wordt de kans groter dat hij de volgende keer nog meer gespannen is en nog meer fouten maakt. Het kind gaat ook steeds meer lezen vermijden. Angst voelen en fouten maken, versterken elkaar. Je geeft het op, je wilt niet lezen of je zet de automatische piloot aan. C. Andere problemen Soms kijkt een kind niet goed door de angst en zegt (leest) hij niet wat er staat. Bij een ander kind gaan zijn ogen en hoofd te snel door de woorden heen. Het lukt hem dan niet zich lang genoeg te focussen op iedere letter en elk woord. Hij vergeet vaak de kleine woorden te lezen. Hij gaat ook raden en leest woorden die er niet staan. Het hoeft dus geen verassing te zijn, dat het feit dat dyslexie (een psychische stoornis) en leerstoornissen in het algemeen, vaak samen voorkomen met andere psychische stoornissen, zoals sociale-angststoornis en Aandachtsdeficiëntie -/hyperactiviteitstoornis (ADHD). Het hoeft ook geen verassing te zijn, dat het feit dat kinderen met dyslexie (leerstoornis) en/of een sociale-angststoornis en/of een Aandachtsdeficiëntie -/hyperactiviteitstoornis (ADHD) vaak ook veel moeite hebben met rekenen en spelling. Angst, onoplettendheid, moeite om zich te concentreren en motorische onrust, verstoren in ernstige mate het leerproces, de schoolresultaten en de werkprestaties. 4
5 D. Knippen en plakken Wat ook niet helpt bij het vlot, vloeiend lezen na groep 4, is dat het kind in groep 3 en 4 heeft leren lezen door letter voor letter te leren en woorden te lezen door delen daarvan te knippen en te plakken. Dat aangeleerde automatisme moet het kind afleren om in plaats daarvan iets anders te leren: globaal lezen. Woorden en zinnen dienen vanaf groep 4 achter elkaar gelezen te worden, net zoals wij praten. Als een kind een beetje onzeker is, om welke reden dan ook, kan het afleren van iets om iets anders in plaats daarvan te leren, best lastig (stressvol) zijn. Dyslexie is een psychische stoornis, een emotionele stoornis. Per definitie is die stressgerelateerd: tot stand gekomen door het beleven van stress en in stand gehouden door stress en aangeleerde, niet adequate, automatismen. Wij weten nu waar aan gewerkt moet worden. 5
6 E. Het kind helpen met beter lezen Kinderen die bij technisch lezen heel laag scoren, moeten van school meer lezen. Dat gebeurt op school in groepen van kinderen die niet goed lezen, maar die wel voor elkaar gaan lezen. Meestal worden deze kinderen ondersteund door een onderwijsassistent of een leesmoeder. De groep leest in de gang of in de klas als de andere kinderen iets anders aan het doen zijn. Wanneer extra hulp nodig is voor kinderen, die te kampen hebben met ernstig problemen (op onderwijs- of gezondheidsniveau), zou verwacht worden dat de beste specialisten zouden gaan helpen en de beste leeromgevingen gecreëerd zouden worden. Helaas gebeurt dat niet vaak. Meestal worden ook ouders door school gevraagd om thuis te lezen met het kind. Ook dat verloopt niet optimaal. Ouders hebben ondersteuning nodig om dat goed te kunnen doen. Bij het met een kind gaan lezen is het raadzaam rekening te houden met de mogelijkheid, dat het kind dat nu waarschijnlijk heel frustrerend vindt en niet weet wat het anders moet doen dan wat het altijd al doet. Door de jaren heen is lezen voor het kind stressvol en onaangenaam geworden. 6
7 1. Benaderen van het kind Wij creëren een heel ontspannen, vriendelijke en rustige sfeer. Wij benaderen het kind heel positief en motiveren hem permanent zonder dwingend te zijn. Ik ben er zeker van dat je heel goed kunt lezen. Wij praten met het kind en leggen uit dat lezen is zoals spreken en dat het goed is als wij lezen zoals wij praten. Verder moeten wij om iets goed te doen, dat veel oefenen. Dat is zo met voetballen, dansen, zingen, etc. Als wij het goed willen doen, moeten wij het goed leren en veel oefenen. Wij gaan lezen. 2. Zeker, je kunt goed lezen De eerste fase is het kind te laten ontdekken dat hij inderdaad goed kan lezen. Daarna treedt in werking de tweede fase: oefenen om al die angst en storende automatismen blijvend te verminderen. 7
8 3. Veel praten met het kind Wij blijven praten. Soms lukt niet zo goed lang naar de woorden te kijken, in het bijzonder naar de kleine woorden. Dat is heel lastig, omdat wij dan niet precies weten wat er staat en dan lezen wij wat er niet staat. Wij vragen vaak de mening van het kind en of hij wil vertellen wat hij voelt bij het lezen. Wat gebeurt er dan, wat voel je als het minder goed gaat? Wij zijn nieuwsgierig naar de belevingen van het kind, naar wat hij kan vertellen. Hoe beter wij weten hoe het kind omgaat met lezen en wat zijn gevoelens zijn, hoe beter wij hem kunnen helpen. Om goed te lezen is nodig dat wij (in het begin) onze ogen goed op de woorden concentreren. Wij moeten onszelf dwingen ons beter te concentreren. Wij laten ons dan ook niet afleiden. Wij zitten rustig en ontspannen. Indien nodig doen wij een ontspanningsoefening met het kind en laten hem voelen dat het dan beter gaat. 8
9 4. Methodiek De volwassene gaat naast het kind zitten. Wil je alsjeblieft dat kleine stukje hardop lezen? Maar eerst lees je het voor jezelf. Als je een woord niet kent, vraag je wat het betekent. Wij gaan kijken hoe het kind leest en hoe zijn gevoelens zijn bij het lezen. Ik vond dat het goed ging. Heel goed. Maar ik denk dat het je nog beter kan. Luister. Ik ga dat stukje voorlezen. Kijk dan goed naar de tekst en luister hoe ik het lees. U geeft het voorbeeld. U leest zoals u praat. U leest een aantal paragrafen en vraagt het kind of hij het goed vond. Nou, lees jij het nu op dezelfde manier, alsjeblieft. Mooi. Vond je ook niet dat het beter ging? Goed. Maar je kunt zeker nog beter. Ik ga dat stukje lezen en dan lees jij het op dezelfde manier. Vergeet niet, wij lezen zoals wij praten. Wij knippen het woord niet in stukjes. Afhankelijk van hoe het kind leest (hoe star zijn de storende automatismen en emoties) kiezen wij er voor om een paar woorden, een zin of een paragraaf voor te lezen. Soms lijkt het of een kind niet leest, maar herhaalt wat het ons net hoorde voorlezen. Dat is prima. Zo ervaart het kind hoe dicht bij elkaar lezen en praten liggen. Het is belangrijk dat het kind het gewone tempo en ritme oppakt. 9
10 Wij gaan door met lezen, eerst de volwassene, dan het kind, van korte zinnen, lange zinnen en een paragraaf. Wij gaan steeds verder, lezen samen met het kind tot hij steeds meer durft. Fouten worden niet altijd gecorrigeerd. Soms leren wij het kind extra op te letten door een geluid te maken met onze keel, duidend op een foutje. Wij doseren de correcties om het kind niet af te remmen. Ik vind dat je nu het veel beter doet. Vind je ook niet dat je nu veel beter leest? Het kind ervaart dat hij wel goed kan lezen. Hij maakt mee dat het mogelijk is. Wanneer alle stukjes geoefend zijn, dan lezen wij de drie of vier paragrafen achter elkaar. Ik ga nu alles achter elkaar lezen en dan lees jij dat ook achter elkaar. Als je leest, dan moet je tegelijkertijd ook begrijpen wat je leest. Dus mag je niet te langzaam of te snel lezen, anders weet je niet wat er staat. Luister nu goed en kijk naar de tekst. Let goed op of het kind ook naar de tekst kijkt en geconcentreerd is. De volwassene leest het als eerste achter elkaar, het kind daarna. 10
11 Op die manier gaat het meestal heel goed, verbazend goed zelfs. Dat is dan het begin van het ontmantelen van de storende automatismen, gevoelens en gedachten (ik kan niet lezen, ik durf het niet, ik schaam me er voor). Wij blijven lang, zo lang als nodig is, om de beurt heel kleine stukjes lezen, kleine stukjes die steeds groter worden. Wat de meeste aandacht vraagt is het veranderen van de gevoelens van het kind, het beleven dat hij het toch wel kan. Wat wij doen, wordt bepaald door wat wij denken, voelen en beleven. Wij oefenen dat (voorlezen, alleen lezen, samen lezen, alleen lezen) met allerlei variaties en suggestieve commentaren, afhankelijk van de vorderingen van het kind. Dyslexie is niet genetisch, nimmer erfelijk. Dyslexie kan niet door middel van een laboratoriumonderzoek (bijvoorbeeld naar het DNA) of een hersenscan gediagnosticeerd 11
12 5. Aanvulling Het zingen van de tekst van liedjes en het onthouden van de tekst bij toneelspelen kunnen een uitstekende leesoefening zijn. Ook het luisteren/meelezen naar voorgelezen verhaaltjes op een cd of internet helpen het kind aan een goed leesvoorbeeld. 6. Rekenen Bij langdurig heel laag scoren bij rekenen kan dezelfde benadering en aanpak toegepast worden. Overleg met de behandeld psycholoog is noodzakelijk. Het is niet verstandig om een kind in het basisonderwijs langer dan zes maanden lager dan een C-socre te laten presteren. 12
13 7. Sociale angst en ADHD Wanneer ernstige lees- en rekenproblemen zijn ontstaan en er tevens sprake is van sociale angst en ADHD, is de gecombineerde behandeling daarvan, tegelijkertijd, zeer aan te bevelen. 8. Slotopmerking Het uitvoeren van deze suggesties plaatst de volwassene altijd voor veel specifieke problemen, waarvoor snel een oplossing gevonden moet worden. Overleg met de behandeld psycholoog is dan zeer aan te bevelen. Wat wij denken, voelen en beleven, bepaalt wat wij doen. Veranderen wij onze belevingen, gedachten en gevoelens, dan zullen wij ons anders gedragen. 13
14 E. Dyslexie? Dyscalculie? Als het al een tijd absoluut niet goed gaat met lezen, spelling en rekenen, vragen ouders en leerkrachten zich af of er bij het kind geen sprake zou kunnen zijn van dyslexie of dyscalculie. Een van de vier classificatiecriteria voor dyslexie en dyscalculie is, dat de leerproblemen van het kind niet beter kunnen worden verklaard door verstandelijke beperkingen, niet-gecorrigeerde visus- of gehoorstoornissen, andere psychische of neurologische stoornissen, psychosociale tegenslagen, gebrekkige beheersing van de taal waarin het onderwijs gegeven wordt of inadequaat onderricht. Bron: DSM-5. Met andere woorden, wanneer er bijvoorbeeld sprake is van ADHD, dan is verder onderzoek naar mogelijke dyslexie of dyscalculie niet verstandig. Meestal belemmert en stoort ADHD het leren op school in ernstige mate. ADHD is dan een betere verklaring voor de leerproblemen van het kind en de diagnose dyslexie of dyscalculie mag dan niet gesteld worden. Dat laat onverlet dat lezen, spelling of rekenen al jaren een ernstig probleem kan zijn. Daarbij komt, dat het kind hier waarschijnlijk emotioneel sterk onder heeft geleden en dat zijn zelfvertrouwen en verwachtingen heel laag zijn. Bij behandeling van ADHD dient dan ook rekening gehouden te worden met de schoolachterstand en de mogelijk emotionele schade, die het kind hierdoor heeft ondervonden. Daarom wordt sterk geadviseerd de behandeling van ADHD, de daardoor ontstane emotionele problemen en het inhalen van schoolachterstanden geïntegreerd uit te voeren. Wanneer er naast ADHD ook sprake is van een andere psychische stoornis, zoals ODD (wat vaak voorkomt), dan ziet het behandelplan er nog complexer uit. We beginnen dan bij de ODD (oppositionele-opstandige stoornis) en, bij een positieve reactie op die behandeling, voegen wij hier steeds meer onderdelen van de behandeling van ADHD aan toe. 14
15 2016 Drs. F. Cunha Niets uit deze publicatie mag worden openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toesteming van Child Support. Published by Child Support Publications CHILD SUPPORT Psychodiagnostisch en Behandelcentrum Amsterdam Tel: Site: Stichting Lunastella Postadres: Postbus AW Amsterdam 15
Het gaat om emoties, gevoelens en gedachten. Niet om gedrag!
Het gaat om emoties, gevoelens en gedachten. Niet om gedrag! Drs. F. Cunha Child Support Publications 1 Ontwikkeling Herstellende Psychotherapie Ondersteunend document Carnegie Mellon University Hoe emoties
Nadere informatieV O O R L I C H T I N G. Drs. Fernando Cunha Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist
V O O R L I C H T I N G Drs. Fernando Cunha Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist w w w. c hild -suppor t -euro pe.c om 1 Zorgen voor
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieLibra Revalidatie DCD. Diagnose en behandeling bij kinderen met een coördinatieontwikkelingsstoornis
Libra Revalidatie DCD Diagnose en behandeling bij kinderen met een coördinatieontwikkelingsstoornis Uw kind is gezien door de revalidatiearts en tijdens dit bezoek is met u gesproken over DCD. In deze
Nadere informatieHoe is uw gezinssamenstelling op dit moment? Vul eerst de gegevens van u en uw partner in en daarna de gegevens van uw kinderen, van oud naar jong.
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Intake vragenlijst bij dyslexieonderzoek Ingevuld door: U wordt vriendelijk gevraagd deze
Nadere informatieleerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen
leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen Dit is een brochure, gemaakt voor leerlingen met NLD. Naast deze brochure is er ook: - een brochure met informatie voor ouders van kinderen met NLD en - een brochure
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieHet ABC van de leerstoornissen
Het ABC van de leerstoornissen 23 oktober 2012 K.A. Redingenhof Leuven Nadia Gielen Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek PraxisP Inhoud Leerstoornissen, dyslexie, dyscalculie een beknopt overzicht
Nadere informatieTussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling
Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling 0 1;6 2 2;6 3 3,6 4 4;6 1. Praat in één-woordzinnen ( bal? betekent bijvoorbeeld: ik wil de bal hebben). 2. Kent de betekenis van ongeveer 70 3. Kan woorden
Nadere informatieDoordat bewegen en uitvoeren van activiteiten moeilijker gaat, voelt een kind met DCD zich soms onzeker. Ook kan het activiteiten spannend vinden.
Onlangs is uw kind gezien in het observatieteam en is de diagnose DCD gesteld. In deze folder leest u wat DCD is, wat de behandeling bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch inhoudt en hoe
Nadere informatieVragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor ouder(s)/verzorger(s)
Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor ouder(s)/verzorger(s) Naam kind Geboortedatum Adres Telefoonnummer Naam school Groep Groepsverloop Burgerservicenummer Zorgverzekeraar
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieWanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen
Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Het moeilijke kind stelt ons vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers
Aanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers Datum invullen Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam Voorletters Telefoonnummer E-mailadres
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieIntake vragenlijst bij dyslexieonderzoek Ingevuld door:
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Intake vragenlijst bij dyslexieonderzoek Ingevuld door: Onderzoeksopdracht en toestemming:
Nadere informatieAD(H)D bij Volwassenen
AD(H)D bij Volwassenen https://youtu.be/fgssoj-tbsa JASPER'S REAL LIFE DSM IV-TR naar DSM 5 1950 DSM I Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 2013 DSM 5 X DSM IV-TR naar DSM 5 Belangrijke
Nadere informatieExecutieve functies, wat zijn dat:
Executieve functies, wat zijn dat: Sinds het breinonderzoek een grote vlucht heeft genomen, hebben wetenschappers ontdekt dat leerlingen met bepaalde stoornissen, problemen hebben in dezelfde hersengebieden
Nadere informatieNegatieve overtuigingen
Negatieve overtuigingen N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer
Nadere informatieLeer- en Communicatie stoornissen in de DSM 5. 19 mei 2015 Dr. Anne-Claire Hiemstra-Beernink Klinisch Neuropsycholoog
Leer- en Communicatie stoornissen in de DSM 5 19 mei 2015 Dr. Anne-Claire Hiemstra-Beernink Klinisch Neuropsycholoog Wat komt er aan bod? Vergelijking DSM-IV-TR versus DSM 5 Enkele highlights Wat betekent
Nadere informatieADHD. en kinderen (6-12 jaar)
ADHD en kinderen (6-12 jaar) ADHD, DAAR BEN JE NIET BLIJ MEE Als je bij het buitenspelen een blauwe plek oploopt, dan zit je daar niet mee. Meestal is-ie na een paar dagen weer weg. Bij ADHD is dat anders,
Nadere informatieLeerlingdossier Dyslexie
LET OP! Voor het invullen van dit formulier is Adobe Reader nodig. U kunt deze gratis downloaden via www.adobe.nl. Leerlingdossier Dyslexie Deze intakevragenlijst is bedoeld voor ouders/verzorgers van
Nadere informatieDyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS
Dyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS Voorwoord In samenwerking met Onderwijszorg Nederland (ONL) bieden wij vergoede zorg voor kinderen met ernstige enkelvoudige dyslexie.
Nadere informatieHoe is uw gezinssamenstelling op dit moment? Vul eerst de gegevens van u en uw partner in en daarna de gegevens van uw kinderen, van oud naar jong.
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Intake vragenlijst Ingevuld door: U wordt vriendelijk gevraagd deze lijst in te vullen en
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers
Aanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers NB: Graag digitaal invullen of met BLOKLETTERS NB: vergeet kopie ID-bewijs van kind niet! Datum
Nadere informatiemaakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) begint steeds meer woorden te herhalen en (na) te zeggen
Mondelinge taal 1 Spraak-taalontwikkeling Baby blauw maakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) herhaalt geluidjes Dreumes brabbelt bij (eigen) spel oranje begint steeds meer
Nadere informatieRITUEEL. schrijven. Word de persoon die je altijd al had willen zijn.
RITUEEL schrijven d a g b o e k Word de persoon die je altijd al had willen zijn. Welkom De persoon worden die je altijd al had willen zijn. Daarom schrijf ik. Door ritueel te schrijven kom je in verbinding
Nadere informatieLeerlingdossier Dyslexie
Leerlingdossier Dyslexie ouders - Gemeente Lekstroom Let op: voor het digitaal invullen van dit formulier heeft u de meest recente versie van Adobe Acrobat Reader nodig. Download dit formulier eerst naar
Nadere informatiePsychologische begeleiding, ruimer dan een gesprek. Informatiebrochure
Psychologische begeleiding, ruimer dan een gesprek Informatiebrochure 2 Omgaan met de ziekte kanker gaat gepaard met extra stress. Zorgen over de diagnose, de operatie, de bijwerkingen van de behandeling,
Nadere informatieOverleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.
Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieNieuwe woorden correct kunnen schrijven, kunnen vertalen van N-F en van F-N en kunnen gebruiken in mondelinge en schriftelijke zinnen.
Vaktips Frans 1. D O E L S T E L L I N G E N De Franse taal leren verstaan, lezen, spreken en schrijven. Om dit te bereiken, moet je: Nieuwe woorden correct kunnen schrijven, kunnen vertalen van N-F en
Nadere informatieAanmeldingsformulier Ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie
Aanmeldingsformulier Ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers Datum invullen Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam Voorletters Telefoonnummer E-mailadres
Nadere informatieVoorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de belangrijkste tips en trucs.
R.K. Basisschool Anselderlaan 10 6471 GL Eygelshoven Tel: 045-5351434 De fijne kneepjes van het voorlezen Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de
Nadere informatieHet stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren
Studieschema voor goed en zelfverzekerd spelen Page 1 of 5 Het stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren Taak Een nieuw stuk leren zonder instrument Noten instuderen Opname beluisteren Notenbeeld
Nadere informatieOndergetekende ouder(s) / verzorger(s) geven toestemming voor het dyslexieonderzoek en eventuele behandeling.
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Aanmeldformulier Dyslexie Aanmeldformulier in te vullen door ouders voor dyslexieonderzoek:
Nadere informatieHoe is uw gezinssamenstelling op dit moment? Vul eerst de gegevens van u en uw partner in en daarna de gegevens van uw kinderen, van oud naar jong.
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Intake vragenlijst bij dyslexieonderzoek Ingevuld door: U wordt vriendelijk gevraagd deze
Nadere informatieAcht leesadviezen voor thuis
Acht leesadviezen voor thuis Advies1 Advies 2 Advies 3 Advies 4 Advies 5 Advies 6 Advies 7 Advies 8 Overleg met uw kind over de tijdstippen waarop er het best kan worden ge. Als uw kind daarin inbreng
Nadere informatieLeestips! Tip 2: Zoek een gezellige plek om samen te lezen.
Leestips! Tip 1: Thuis lezen moet leuk zijn voor uw kind. Het gaat erom om samen met uw kind op een ontspannen manier bezig te zijn. Moedig Uw kind tijdens het lezen aan en geef een complimentje als het
Nadere informatieOur brains are not logical computers, but feeling machines that think.
Drs. Fernando Cunha (Child Support Europe) Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist http://www.child-support-europe.com In dienst van kinderen,
Nadere informatieOp naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog
Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Autisme DSM IV: Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in
Nadere informatieRapport Lotje H. Naam Lotje H. Geboortedatum School/Locatie Boogschutter 0-7. Schooljaar Aanmaakdatum
Naam Geboortedatum 2-5-2012 School/Locatie Boogschutter 0-7 Schooljaar 2017-2018 Aanmaakdatum 9-10-2017 Groep Beren 2 Leraar Lieve van W. Bazalt Basisbehoeften Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn
Nadere informatieAanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1. Inleiding. Hoe maakt u de TGN?
Aanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1 Inleiding Dit is informatie over de Toets Gesproken Nederlands (of TGN) 1. De TGN maakt deel uit van het inburgeringsexamen buitenland. Moet u de TGN
Nadere informatieNew Tools nieuwe- kanseninterventie. -Erken de gevoelens van de jongere -Constructieve communicatie onderhouden/ vaak bevestigen
Bijlage 2: Werkwijze LSCI- interventies per nieuwe- kanseninterventie Red Flag nieuwe- kanseninterventie -Ontladen van emoties/ beheers je eigen agressie -Erken de gevoelens van de jongere -Communicatie
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers
Aanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers Datum Gegevens ouder/verzorger/voogd Voorletters en achternaam Telefoonnummer E-mailadres Geboorteland
Nadere informatieDraaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)
Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieWaarom stigma rondom AD(H)D bestaat
Waarom stigma rondom AD(H)D bestaat N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst,
Nadere informatieFeedback geven. Feedback kan positief en negatief zijn. Negatieve feedback geven is moeilijk
2 12 Feedback geven Feedback is een boodschap over het gedrag of de prestaties van een ander. Feedback is onmisbaar als je met anderen samenwerkt. Je moet zo nu en dan kunnen zeggen dat het werk van de
Nadere informatieMethodisch werken binnen Lang Verblijf. woonzorg en dagbesteding
Methodisch werken binnen Lang Verblijf woonzorg en dagbesteding 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Gentle Teaching 4 Middelen 5 Voor wie is Gentle Teaching? 5 3. Competentievergrotend werken 6 Middelen
Nadere informatieTandheelkundige behandeling bij overmatig kokhalzen
Tandheelkundige behandeling bij overmatig kokhalzen Kokhalzen is gewoonlijk een normale, automatisch optredende reactie (reflex) met een nuttige, beschermende, soms zelfs levensreddende functie. Het voorkomt
Nadere informatieMijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu?
Mijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu? voorlichtingsfolder voor ouders R.K. basisschool De Wingerd Zwaag Inleiding In deze folder willen we u iets vertellen
Nadere informatieOVERZICHT VAN DE LEERLIJNEN KIEZEN DELEN MAKEN
OVERZICHT VAN DE LEERLIJNEN KIEZEN DELEN MAKEN Naam kind: X Geboorte:.. Schooljaar leeftijd kleur leeftijd kleur 2006-2007 08-01-07 2007-2008 2008-2009 2009-2010 Jan. 10 2010-2011 Jan.08 Cito taal M2 A
Nadere informatieInschrijfformulier. Persoonlijke gegevens Achternaam leerling: Voornamen: BSN-nummer: Roepnaam: Jongen / meisje Geboortedatum: Geboorteplaats: Vader
Inschrijfformulier Wij vragen u om een inschrijfformulier in te vullen. De gegevens zijn uitsluitend bestemd voor intern gebruik en worden strikt vertrouwelijk behandeld. De gegevens zijn bedoeld om de
Nadere informatieRID, daar kom je verder mee. Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling
RID, daar kom je verder mee Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling Waarom het RID? Wat is dyscalculie? Een gestructureerde aanpak Ruim 25
Nadere informatieVragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider
Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Gegevens leerling Naam leerling :.. 0 jongen 0 meisje Geboortedatum Groep
Nadere informatiePsychiatrisering en de terreur van het perfecte kind. Prof. Dr. Stijn Vanheule Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Psychiatrisering en de terreur van het perfecte kind Psychiatriseren = Het moeilijke kind stelt de volwassene vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieIntakeformulier Nieuwe leerlingen
Intakeformulier Nieuwe leerlingen Bij of na aanmelding te gebruiken door directeur, de leerkracht of de ib er. Naam leerling: Geboortedatum: Datum gesprek: Aanwezigen bij gesprek: 1. Globale indruk Geef
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent
Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen
Nadere informatieKIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.
KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig
Nadere informatieBegeleidingswijzer Dyslexie
Begeleidingswijzer Dyslexie Dyslexie Ongeveer 5% van de studenten in het mbo heeft dyslexie. Dit is één op de twintig studenten. Iedereen die bij Rijn IJssel werkt, kan dus te maken krijgen met studenten
Nadere informatievan delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.
Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek. Datum invullen. Ingevuld door. Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam.
Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) dyslexieonderzoek Datum invullen Ingevuld door Gegevens ouder/verzorger/voogd* Achternaam Voorletters Telefoonnummer Mobiele nummer E-mail adres Gegevens kind
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker
Psychosociale problemen bij kanker mogelijkheden voor begeleiding in het azm Psychosociale problemen bij kanker Inleiding 3 Reacties 3 Begeleiding 3 Wanneer hulp inschakelen 4 Vroegtijdige herkenning 4
Nadere informatieRapportage Eigenschappen. Bea het Voorbeeld. Naam: Datum:
Rapportage Eigenschappen Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 01.04.2016 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 01.04.2016 / Eigenschappen (QPN) 2 Inleiding Wat zijn jouw meest kenmerkende eigenschappen?
Nadere informatieOmgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest
Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme
Nadere informatieBeter leven, meer plezier
Rob van Ginkel Training en Coaching Beter leven, meer plezier NLP strategieën voor een leven met plezier Inhoudsopgave Wat is NLP...3 De logica van angst...3 Vrijkomen van angst...3 Negatieve gevoelens
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieECLG expertisecentrum leren & gedrag
ECLG expertisecentrum leren & gedrag DYSLEXIE Aanmeldingsformulier ouders Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor ouders/verzorgers Datum invullen: Gegevens ouder/verzorger/voogd Achternaam
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieOverzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie
Overzicht Groepsaanbod Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Waarom een groep of cursus? Waarom in een groep? Het kan zijn dat je het zelf prettiger vindt
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieWaar jongeren met NF1 tegenaan lopen Voorlopige bevindingen SPOT-NF1: een impressie
Waar jongeren met NF1 tegenaan lopen Voorlopige bevindingen SPOT-NF1: een impressie De collegezaal zat 31 januari vol met zo n 55 geïnteresseerden die benieuwd zijn naar de voorlopige resultaten van SPOT-NF1.
Nadere informatieBeste ouders/verzorgers,
INTAKEFORMULIER Parel 9 t/m 12 School Alex Beste ouders/verzorgers, Dit intakeformulier is bedoeld om die informatie te verkrijgen die wij nodig hebben om nieuwe kleuters zo goed mogelijk op te vangen
Nadere informatieCoördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD)
Wat staat er in deze folder? UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD) Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieNaam leerling. Geboortedatum. Geboorteplaats. Geboorteland. Adres. Telefoon thuis. Telefoon werk. Telefoon oppas. adres. Huisarts + telnr.
Entreeformulier Dit ben ik Naam leerling Geboortedatum Geboorteplaats Geboorteland Adres Telefoon thuis Telefoon werk Telefoon oppas E-mailadres Huisarts + telnr. Datum van invullen Ingevuld door Namen
Nadere informatieLEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN
LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs
Nadere informatieDe kwaliteit van de omgeving (leefomstandigheden en voorzieningen) bepaalt in hoge mate de kwaliteit van de ontwikkeling van het kind.
Gastdocent: Drs. Fernando Cunha (Child Support Europe) Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist In dienst van kinderen, jongeren en hun ouders
Nadere informatieAanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) in het kader van de vergoede dyslexiezorg M V
Aanmeldingsformulier ouder(s)/verzorger(s) in het kader van de vergoede dyslexiezorg Datum invullen Ingevuld door Gegevens ouder/verzorger/voogd* bij wie het kind verzekerd is Achternaam Voorletters Telefoonnummer
Nadere informatieHerstel en Balans. Kanker zet je leven op zijn kop. De rol van de psycholoog. Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010
Herstel en Balans De rol van de psycholoog Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010 Kanker zet je leven op zijn kop 1 Kanker, gevolgen voor de patiënt Heftige emoties. Verlies van controle
Nadere informatieGIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G
GIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G VOORAF Uw arts heeft u een medicamenteuze behandeling voorgeschreven als hulp bij het onder controle brengen van de symptomen
Nadere informatiePOST COMMOTIONEEL SYNDROOM
POST COMMOTIONEEL SYNDROOM Post commotioneel syndroom Post commotioneel syndroom (PCS) is een diagnose die gesteld wordt bij langdurige klachten na een hersenschudding. De oorzaak van PCS is vaak een ongeval,
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatiePOST COMMOTIONEEL SYNDROOM
POST COMMOTIONEEL SYNDROOM Post commotioneel syndroom Post commotioneel syndroom (PCS) is een diagnose die gesteld wordt bij langdurige klachten na een hersenschudding. De oorzaak van PCS is vaak een ongeval,
Nadere informatieHet is goed om een dagelijks ritueel te hebben, bv. even lezen en zingen voor het naar bed gaan.
TIPS bij taal: Tips voor ouders van kinderen tussen 2-3 jaar: - Praat over een onderwerp en neem de tijd om te luisteren en te antwoorden. Breid het gesprek uit door informatie over het onderwerp toe te
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieDyscalculiebehandeling
Dyscalculiebehandeling De weg vrij voor talent Wat is dyscalculie? Werken in je eigen tempo Dyscalculie komt voor bij ongeveer 3 tot 6% van de basisschoolleerlingen. Het kan erfelijk zijn, maar soms komt
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD) Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieTOOLKIT ROUW EN VERDRIET
TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil
Nadere informatieHoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas
Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas 18.1. Voorleessoftware compenserend inzetten voor leerlingen met een ernstige beperking 235 18.2. Voorleessoftware leerondersteunend inzetten
Nadere informatieKern 3: doos-poes-koek-ijs
Kern 3: doos-poes-koek-ijs In deze kern leert uw kind: Letters: d - oe - k - ij z Woorden: doos, poes, koek, ijs, zeep Herhaling van de letters van kern 1 en 2 Deze nieuwe woorden en letters worden aangeboden
Nadere informatieLEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE.
LEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE. Leren lezen is een ingewikkeld proces, waarbij heel wat vaardigheden moeten worden ontwikkeld. OBS Dijkerhoek heeft daarom heel bewust gekozen voor de Davis leerstrategie
Nadere informatieKijklijst voor ouders voor kinderen in groep 1 / 2
Kijklijst voor ouders voor kinderen in groep 1 / 2 (Bijlage bij de toelatingsprocedure van Stichting OPOS) U wilt uw kind aanmelden om te worden toegelaten tot een basisschool van Stichting OPOS. Daarvoor
Nadere informatieBorderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT)
Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Wat is een borderlinepersoonlijkheidsstoornis Kenmerken: krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden.
Nadere informatieZorg om je toekomst. Wat is. dyslexie?
Zorg om je toekomst Wat is dyslexie? 2 Inleiding Dyslexie is een complex probleem. Dyslectische leerlingen zijn niet dom of lui, hun falen is geen onwil. Deze leerlingen doen vaak extra hun best, besteden
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieInge Glazemakers. Overzicht. Hoop en verwachting. Ouderschap en opvoeding
Overzicht Inge Glazemakers Onze hoop en verwachtingen Opvoeden bij kinderen met metabole aandoening: een extra uitdaging Gedrag van kinderen: wat opvoeden soms moeilijk maakt Wat is positief opvoeden?
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatie