Tandheelkundige behandeling bij overmatig kokhalzen

Transcriptie

1 Tandheelkundige behandeling bij overmatig kokhalzen

2

3 Kokhalzen is gewoonlijk een normale, automatisch optredende reactie (reflex) met een nuttige, beschermende, soms zelfs levensreddende functie. Het voorkomt dat men zich verslikt of stikt door voorwerpen die te diep in de keel komen. Kokhalzen kan gepaard gaan met gevoelens van misselijkheid en gaat soms over in braken. Bij sommige mensen treedt het kokhalzen spontaan op in situaties waarin geen sprake is van verslikken of dreigend gevaar van stikken. Dit gebeurt dan zo overmatig dat tandheelkundige behandeling, zoals het boren en vullen van een gaatje in een kies of het maken van afdrukken voor een kroon, héél moeilijk of onmogelijk is geworden. Oorzaken Overmatige kokhalsreacties kunnen geleidelijk ontstaan en erger worden. Soms is er een duidelijke aanleiding zoals een onaangename ervaring tijdens tandheelkundige behandeling, bijvoorbeeld het nemen van een afdruk of het verwijderen van een verstandskies. Het gewoonlijk zo nuttige kokhalzen verandert dan in een zéér hinderlijke, beangstigende reactie die men zelf niet meer onder controle heeft, al doet men nog zo z n best. Meestal is er niet één oorzaak aan te wijzen, maar gaat het om een combinatie van factoren die zich tegelijkertijd voordoen. Verder zijn sommige mensen zo gebouwd dat de overgang van het harde naar het zachte verhemelte erg ver naar voren ligt. Dit maakt het harde verhemelte kort en het zachte, gevoelige verhemelte naar verhouding lang. Het zachte verhemelte komt dan nogal sterk omlaag en sluit samen met een vaak forse tong de keelholte helemaal af. Deze bouw maakt mensen gevoelig voor kokhalzen. Ook kunnen psychische factoren een belangrijke rol spelen in het ontstaan van overmatige kokhalsreacties. Alleen al de herinnering aan een bepaalde vervelende of angstwekkende situatie waarin horen, zien, ruiken of een bepaalde gedachte een rol speelt, kan aanleiding zijn om een kokhalsreactie teweeg te brengen. Overmatige kokhalsreacties komen vaker voor bij mensen, die erg gespannen, nerveus of angstig zijn, gemakkelijk in paniek raken, hyperventileren of weinig zelfvertrouwen hebben. Nicotine en alcohol beïnvloeden het zenuwstelsel zodanig dat het optreden van kokhalsreacties wordt gestimuleerd. 1

4 Tot slot kunnen medische problemen zoals benauwdheid bij longaandoeningen (CARA), maagklachten en bepaalde medicijnen patiënten gevoelig maken voor kokhalzen. Onderzoek Bij onderzoek naar kokhalsproblemen wordt gekeken naar alle mogelijke factoren die de klachten veroorzaken. Allereerst wordt gekeken naar tandheelkundige factoren zoals de vorm van de kaak, de pasvorm, stevigheid en houvast van een gehele of gedeeltelijke prothese, de verhemeltebedekking, enzovoort. Verder worden medische gegevens bekeken en is vaak overleg nodig met de huisarts of de medisch specialist. Tot slot zal meestal ook een onderzoek door de klinisch psycholoog plaatsvinden om vast te kunnen stellen hoe het kokhalsprobleem in elkaar zit. Zodra de oorzaken bekend zijn kan worden bepaald welke behandeling mogelijk en noodzakelijk is. Behandeling De behandeling van de overmatige kokhalsreactie is erop gericht de kokhalsneiging leren te beheersen en de situatie in de tandartsstoel onder controle te hebben. Dit zodanig dat de tandheelkundige behandeling door de huistandarts weer ongestoord kan verlopen. Afhankelijk van de diagnose start men met de tandheelkundige behandeling of wordt eerst de hulp ingeroepen van een psycholoog/psychotherapeut of logopedist/ademtherapeut. Vaak gaan beide behandelingen hand in hand, veelal in kleine stappen. Door geleidelijke blootstelling aan prikkels die het overmatig kokhalzen opwekken, komt gewenning aan die prikkels tot stand. De volgende stap wordt pas gezet zodra de vorige stap succesvol was. Zolang bijvoorbeeld alleen al het ver openhouden van de mond -terwijl de tandarts met een spiegeltje de achterste kiezen bekijkt- resulteert in kokhalzen, heeft het weinig zin om te proberen een gaatje te vullen. De geleidelijke blootstelling en gewenning aan tandheelkundige prikkels wordt in principe door de tandarts uitgevoerd. Dit vaak met hulp van een psycholoog, logopedist of ademtherapeut. Zij leren ademhalings- en ontspanningsoefeningen aan en proberen negatieve gedachten over de behandeling of het dragen van een gebitsprothese om te zetten in positieve gedachten. De behandeling kan 2

5 verder gericht zijn op het verwerken van bepaalde traumatische of angstwekkende gebeurtenissen als die een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van de overmatige kokhalsneiging. In een enkel geval zal langdurige, intensieve psychotherapie noodzakelijk zijn vóórdat überhaupt met de tandheelkundige behandeling kan worden begonnen. Dit doet zich soms voor als de overmatige kokhalsneiging een uiting is van uitgebreidere problemen van psychische aard die met allerlei persoonlijke omstandigheden te maken kunnen hebben. Onze taal geeft daarvan een aantal voorbeelden, zoals een brok in de keel voelen, ergens spuugzat of kotsmisselijk van zijn, of het zit me tot hier. Resultaat Helaas heeft de behandeling niet bij alle patiënten succes. De kans van slagen van de behandeling is niet te voorspellen. Wel heeft de ervaring geleerd dat de kans van slagen toeneemt naarmate men meer geduld kan opbrengen, meer gedisciplineerd instructies opvolgt en meer huiswerk doet. Bijvoorbeeld oefeningen die nodig zijn om ontspannings- en ademhalingstechnieken goed onder de knie te krijgen. Kosten van de behandeling/verzekering Eigen Bijdrage Uw zorgverzekeraar bepaalt welk deel van de behandeling wordt vergoed. Bijna altijd zult u zelf in de kosten moeten bijdragen. Nadat u zich akkoord heeft verklaard met de kosten die voor uw eigen rekening komen, kan aan de behandeling worden begonnen. Houd u er rekening mee dat het steeds gaat om een schatting van de kosten. Onvoorziene omstandigheden en complicaties kunnen kostenverhogend werken Adviezen Wat u niet moet doen bij overmatig kokhalzen U laten ontmoedigen door anderen, die u het gevoel geven zelf de schuld van de problemen te zijn of die u het gevoel geven dat u niet flink genoeg bent. Als oplossing voor het kokhalzen aandringen op kostbare behandelingen onder narcose of een volledig kunstgebit: het kokhalzen vermindert hierdoor niet en u blijft steeds dezelfde problemen houden. 3

6 Wat u wèl kunt/moet doen U laten behandelen door middel van begeleide oefeningen, de instructies nauwgezet opvolgen en uw huiswerk doen: u hebt het resultaat van de behandeling voor een belangrijk deel zèlf in de hand. Geduld oefenen; de voortgang van de behandeling gaat langzaam. Uw eigen tanden en kiezen zo goed mogelijk verzorgen (mondhygiëne!) en laten controleren en behandelen door uw eigen tandarts. Vragen Uiteraard is het goed denkbaar, dat u na het lezen van deze informatie nog met vragen zit. Aarzelt u niet om ze te stellen. 4

7

8 Adres Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Gebouw Tandheelkunde Ingang west Philips van Leydenlaan 25, route EX Nijmegen Postadres Radboudumc 309 Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Postbus HB Nijmegen Contact Fax Radboud universitair medisch centrum