Jaarverslag en. enkelvoudige jaarrekening. over het boekjaar 2010 van de. Protestantse Kerk in Nederland

Transcriptie

1 Jaarverslag en enkelvoudige jaarrekening over het boekjaar 2010 van de Protestantse Kerk in Nederland Uitgebracht door: Bestuur van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Utrecht, 9 mei 2011 Rapport kleine synode d.d. 24 juni 2011 KDB Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 1

2 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 4 1. FINANCIELE RESULTATEN EN KERNCIJFERS Balans Protestantse Kerk in Nederland Operationele resultatenrekening Vermogensresultatenrekening Risicoreserve 8 2. FINANCIEEL BELEID EN BEHEER Quotisatieregeling Duurzaamheid en beleggingen van de Protestantse Kerk in Nederland Financiële risico s Toedeling activa, passiva, baten en lasten Bestedingen uit bestemmingsreserves en bestemmingsfondsen Strategisch financieel kader voor de (eigen) vermogensontwikkeling van de 15 Protestantse Kerk in Nederland 3. BEGROTING MODERAMEN, BESTUUR EN DIRECTIE Samenstelling en bezoldiging moderamen van de generale synode Samenstelling bestuur en directie dienstenorganisatie (ENKELVOUDIGE) JAARREKENING Balans Staat van baten en lasten operationele resultatenrekening Staat van baten en lasten vermogensresultatenrekening Kasstroomoverzicht Waarderingsgrondslagen Toelichting op de balans Toelichting op staat van baten en lasten operationele resultatenrekening Toelichting op staat van baten en lasten vermogensresultatenrekening OVERIGE GEGEVENS Vaststelling Gebeurtenissen na balansdatum Controleverklaring 42 Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 2

3 Colofon Protestantse Kerk in Nederland Joseph Haydnlaan 2a 3533 AE Utrecht Telefoon: (030) Fax: (030) Internet: Protestantse Kerk in Nederland Op 1 mei 2004 is bij notariële akte in verband met de vereniging van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK), de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN) en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden (ELK), het rechtspersoonlijkheid bezittende kerkgenootschap de Protestantse Kerk in Nederland tot stand gekomen als voortzetting en rechtsopvolger onder algemene titel van deze drie kerkgenootschappen. Het kerkgenootschap wordt geregeerd door haar eigen statuut bestaande uit kerkorde en ordinanties van de Protestantse Kerk inclusief overgangsbepalingen, alsmede generale regelingen behorende bij de kerkorde. De Protestantse Kerk in Nederland wordt vertegenwoordigd door de preses en de scriba van de generale synode tezamen. Organogram Protestantse Kerk in Nederland Het organogram van de Protestantse Kerk in Nederland met haar dienstenorganisatie kan als volgt in kaart worden gebracht: Generale Synode Kleine Synode Bestuur Moderamen Advies ACV ACV mod HRM Directie Expertisecentrum Advies Generale Raad van Advies Classis Classis mod Facilitaire zaken Financiën & Control Communicatie & Fondsenwerving K e r k e n r a d e n Programma Institutionele Ondersteuning Programma Kerk in Ontwikkeling Programma Jeugdwerk Programma Missionair Werk & Kerkgroei Programma Kerk in Actie Steunpunten Noord Midden Zuidoost Zuidwest Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 3

4 VOORWOORD Hiermee presenteren wij het financieel jaarverslag en de enkelvoudige jaarrekening van de Protestantse Kerk in Nederland over het boekjaar Volgens artikel 4 lid 3 van de generale regeling voor de dienstenorganisatie heeft het bestuur mede tot taak om, in opdracht van de generale synode, het vermogen van de Protestantse Kerk in Nederland te beheren. Vermogensresultaat 2010 De vermogensresultatenrekening eindigt over het boekjaar 2010 met een vermogenstoename van bijna 2,9mln.( 4,3 mln. in 2009) aan de verschillende bestemmingreserves en fondsen van de Protestantse Kerk. Voor 2010 was een vermogensafname begroot van bijna 2,6 mln. Dit resultaat is voornamelijk ontstaan door het operationele resultaat van de dienstenorganisatie, door hogere inkomsten uit nalatenschappen voor met name zending en werelddiaconaat en door dotaties aan reserves en fondsen vanwege onderbestedingen van verkregen bestemmingsgelden. Tevens bleek de extra begrote bijdrage van 1 mln. uit de steunverleningsreserve ten behoeve van plaatselijke gemeenten op grond van de notitie Hand aan de Ploeg tijdens het boekjaar 2010 niet benodigd. Financiële bijdrage 2010 De jaarlijkse bijdrage van de Protestantse Kerk aan de dienstenorganisatie, die wordt verantwoord in de operationele resultatenrekening en bestaan uit collecteopbrengsten, inkomsten uit verplichte heffingen en rentebaten, daalde in 2010 ten opzichte van 2009 met 308k. Tegenover de begrote bijdrage voor 2010 ontstond echter een hogere afdracht van 543k aan de dienstenorganisatie. Laatstgenoemd resultaat werd bereikt door enerzijds hogere inkomsten uit verplichte heffingen van gemeenten en hogere rentebaten dan verwacht en anderzijds door lagere opbrengsten uit collecteopbrengsten van de Kerk. Vaststelling jaarstukken Overeenkomstig artikel 13 van de generale regeling voor de dienstenorganisatie legt het bestuur van de dienstenorganisatie de opgestelde jaarrekening ter vaststelling voor aan de kleine synode. Het bestuur heeft het genoegen, op grond van deze jaarstukken en ondersteund door een goedkeurend advies van de auditcommissies, het volgende pre-advies uit te brengen: De onder zijn verantwoordelijkheid opgestelde jaarstukken van de Protestantse Kerk in Nederland voldoen aan de Richtlijn 640 voor organisaties zonder winststreven; Het bestuur adviseert de van een controleverklaring voorziene enkelvoudige jaarrekening 2010 van de Protestantse Kerk in Nederland vast te stellen. Namens het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie, Ir. G-J. Kramer, Voorzitter bestuur dienstenorganisatie H. Feenstra, Algemeen directeur Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 4

5 1. Financiële resultaten en kerncijfers In deze rubriek worden getallen en cijfers vermeld die snel inzicht geven in de (financiële) gang van zaken van de Protestantse Kerk in Nederland. In de berekening van de verschillende ratio's zijn met betrekking tot het vermogens- en beleggingsbeleid ook de financiële gegevens van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland betrokken. 1.1 Balans Protestantse Kerk in Nederland Kerncijfers Balans (x 1.000) Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vlottende activa Liquide middelen Balanstotaal ( gefinancieerd door ) Eigen vermogen - Algemene risicoreserve Bestemmingsreserves Bestemmingsfondsen Lang vreemd vermogen Vlottende passiva Toelichting op de balans per 31 december 2010 Activa De materiële vaste activa stegen per saldo met circa 757k, dat enerzijds is ontstaan door een toename van de investeringen voor de ledenregistratie van de Protestantse Kerk en anderzijds door een afname vanwege de jaarlijkse afschrijvingen. De afname van de financiële vaste activa met per saldo 140k is ontstaan door de aflossingen van leningen u/g (- 204k) tegenover een hogere waardering van de deelneming in Boekencentrum B.V. ( 64k). De vermeerdering van de vlottende activa van ruim 1,9 mln. betreft een toename van de effecten ( 2,0 mln.) en van de vorderingen ( 1,6 mln.) vanwege hoger geraamde inkomsten uit nalatenschappen per balansdatum. De toename nam af door een lagere rekening courant met de dienstenorganisatie ( 1,7 mln.). De liquide middelen daalden licht per 31 december 2010 met 58k (zie het kasstroomoverzicht). Passiva De mutaties in de reserves en fondsen zijn als volgt: Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 5

6 Mutaties 2010 van reserves en fondsen Balans per Mutaties Balans per (x 1.000) Algemene (risico-)reserve Bestemmingsreserves Bestemmingsfondsen Eigen vermogen Het eigen vermogen nam in het boekjaar 2010 per saldo toe met bijna 2,9 mln. (2009: 4,4 mln.) en betreft het resultaat 2010 van de vermogensresultatenrekening. De algemene risicoreserve, die mede geldt als egalisatiereserve voor de operationele resultaten van de dienstenorganisatie, nam toe met bijna 1,4 mln. door voornamelijk het voordelig operationeel resultaat 2010 van de dienstenorganisatie ( 972k), door gerealiseerde koerswinst uit verkoop effecten ( 358k) en door verkregen nalatenschappen ten behoeve van het algemene kerkenwerk ( 51k). De bestemmingsreserves stegen door ontvangsten uit nalatenschappen (werelddiaconaat 1,2 mln.) en door toevoegingen aan de steunverleningsreserves vanwege onderschrijdingen in de steunverlening ( 0,3 mln.). Deze reserves namen af door hogere afdrachten aan Kerk in Actie uit de reserve Zending ( 0.3 mln.), door onttrekkingen uit regionale bestemmingsreserves ( 0,2 mln.) en een afname van de waardering van de beleggingen e.d. ( 0,2 mln.). De bestemmingsfondsen stegen hoofdzakelijk door verkregen middelen uit nalatenschappen ten behoeve van Kerk & Israël en voor het Fonds Brandenburg. Het (lang) vreemd vermogen nam af met 666k door verminderingen van de voorzieningen, verplichtingen in het kader van de subsidietoezeggingen en aflossingen 2011 leningen o/g. De stijging van de vlottende passiva ( 251k) heeft betrekking op de kortlopende verplichtingen. 1.2 Operationele resultatenrekening De operationele resultatenrekening over de jaren 2006 tot en met 2011 ziet er als volgt uit: Kerncijfers Operationele (begroot) Resultatenrekening (x 1.000) Opbrengsten vrijwillige geldwerving Opbrengsten verplichte heffingen Financiële baten en lasten Totale bijdrage Protestantse Kerk aan de dienstenorganisatie Opbrengst vrijwillige geldwerving De daling in 2010 van de verschillende collecteopbrengsten ten opzichte van het boekjaar 2009 ter grootte van 400k is met name ontstaan door de collecte voor missionair werk ( 300k) en voor de collecte catechese en educatie ( 119k). De overige collecten stegen per saldo met 19k. De collecte catechese en educatie, waarvoor voorheen twee wervingsmomenten in de plaatselijke gemeenten werden gehouden, is met ingang van 2010 teruggebracht naar één wervingsmoment. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 6

7 Opbrengst verplichte heffingen De opbrengsten uit verplichte heffingen stegen ten opzichte van 2009 gering met 36k vanwege hogere basisgegevens van plaatselijke gemeenten, ondanks verdere verlaging van de heffingsfactoren voor het jaar Financiële baten en lasten De financiële baten zijn iets hoger uitgekomen dan in 2009, maar ook meer dan aanvankelijk was begroot voor het boekjaar Vermogensresultatenrekening De vermogensresultatenrekening over de jaren 2006 tot en met 2011 ziet er als volgt uit: Kerncijfers Vermogens- (begroot) resultatenrekening (x 1.000) Opbrengsten vrijwillige geldwerving Bijdragen en financiële (rente-)baten Bijzondere baten Totaal beschikbaar (en besteed aan) Programma's Kerk in actie Programma's overige kerkenwerk Financiële bijdragen (derden) Specifieke kosten/bijzondere lasten Vermogensmutatie in bestemmingsreserves en/of bestemmingsfondsen Enkele posten worden in het kort nader toegelicht: Opbrengsten vrijwillige geldwerving De opbrengsten vrijwillige geldwerving 2010 stegen ten opzichte van 2009 met bijna 0,5 mln. vanwege met name de inkomsten uit verkregen nalatenschappen voor zending en werelddiaconaat. Bijzondere baten De bijzondere baten bestaan in 2010 voornamelijk uit de verantwoording van het positieve resultaat over 2010 van de dienstenorganisatie, toevoegingen aan bestemmingsreserves en fondsen wegens onderschrijdingen tijdens het boekjaar en het aandeel in de verkoop Raptim. Bijdragen aan programma s Kerk in Actie De kerkelijke bijdragen aan deze programma s vinden plaats op basis van een meerjarengemiddelde uit bestemmingsreserves, welke reserves worden gevoed door aan de Kerk vermaakte nalatenschappen voor Zending en Werelddiaconaat. Vanwege hoge inkomsten in de laatste jaren kon ook deze bijdrage daardoor worden verhoogd. Specifieke kosten / bijzondere lasten De specifieke kosten, de bureaukosten en de bijzondere lasten waren over 2010 beperkt van omvang en bleven binnen de ramingen. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 7

8 1.4 Risicoreserve De kleine synode van de Protestantse Kerk in Nederland besloot in 2006 tot aanscherping van de normering van het eigen vermogen door alleen aan de algemene (risico-)reserve een normering te verbinden in een bandbreedte, waarmee de mate van weerbaarheid van de organisatie wordt aangegeven. De bandbreedte of de hoogte van deze risicoreserve is bepaald op minimaal 40% met een maximum tot 60% van de jaarloonsom van de dienstenorganisatie inclusief Kerk in Actie. Norm algemene risicoreserve (x ) Rekening % Rekening % Rekening % Algemene risicoreserve , , ,6 Deze algemene risicoreserve geldt enerzijds als continuïteitsreserve, een buffer voor onverwachte tegenvallers, en anderzijds als egalisatiereserve voor de operationele resultaten van de dienstenorganisatie. % risicoreserve 65% 60% 55% 50% 45% Norm maximaal Norm minimaal Realisatie 40% 35% 30% Jaar Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 8

9 2. Financieel beleid en beheer 2.1 Quotisatieregeling Quotisatieregelingen en de daarbij behorende uitvoeringsregeling Vanaf het jaar 2004 zijn de uniforme quotisatieregelingen van kracht geworden met betrekking tot de verplichte heffingen voor het kerkrentmeesterlijk en diaconaal quotum, alsmede voor de afdracht aan de solidariteitskas ter vervanging van de toenmalige kerkeigen quotisatieregelingen. Vaststelling heffingsfactoren Op 27 november 2009 stelde de kleine synode de volgende heffingspercentages en ledengelden vast voor het heffingsjaar 2010 (rapport KDB 09.23), namelijk: Heffingscomponenten voor de verplichte heffingen 2010 Diaconaal Quotum Kerkrentmeesterlijk quotum Solidariteitskas Over de belastbare inkomsten van een gemeente of diaconie (2009 resp. 4,45% en 5,70%) 4,40% 5,70% Per belijdend lid (peildatum 1 januari 2009) (2009 respectievelijk 1,55 en 5,-) 1,45 5,- Over 2010 werd het heffingspercentage over de belaste inkomsten voor het kerkrentmeesterlijk quotum verlaagd met 0,05% en het ledengeld binnen de diaconale quotumheffing nam af met 0,10 per belijdend lid. Afdracht De inning van de verplichte heffingen voor het jaar 2010 werd door de kleine synode vastgesteld in twee termijnen en wel voor het kerkrentmeesterlijk en diaconaal quotum op de vervaldata van 1 april en 1 oktober en voor de solidariteitskas op de vervaldata 1 juni en 1 oktober. Opbrengsten verplichte heffingen 2010 De opbrengsten uit de verplichte heffingen over 2010 bedragen: Opbrengsten verplichte heffingen (x 1.000) Rekening 2010 Afwijking Begroting 2010 Rekening 2009 Kerkrentmeesterlijk quotum Diaconaal quotum Solidariteitskas Totaal verplichte heffingen Deze inkomsten uit verplichte heffingen in 2010 stegen in vergelijking met de rekening 2009 slechts met 36k of wel met 0,2%. De meeropbrengst 2010 ten opzichte van de begroting bedraagt 803k en kan als volgt worden geanalyseerd: Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 9

10 Analyse verschillen verplichte heffingen over 2010 (x 1.000) Meeropbrengst door herzieningen en/of opslagen Afwaardering vorderingen 2004 t/m 2010 van bezwaarde gemeenten Afboeking voorziening dubieuze quotumdebiteuren Meeropbrengst verplichte heffingen t.o.v. begroting 2010 Quota Kerkrentmeesterlijk Diaconaal Solidariteitskas Totaal Herzieningen en opslagen De vaststelling van de heffingsfactoren voor het jaar 2010 was gebaseerd op een respons van de basisgegevens van plaatselijke gemeenten van 71,9% bij de berekening van het kerkrentmeesterlijk quotum en 75,2% bij de berekening van het diaconaal quotum. Bij het ontbreken van de basisgegevens worden de inkomsten van gemeenten naar schatting vastgesteld conform artikel 2.6 van de uitvoeringsregeling (de zgn. 10 en 25% opslagen). Aangezien bij de vaststelling van de heffingsfactoren geen rekening wordt gehouden met deze opslagregeling, hebben deze opslagen, alsmede de herzieningen vanwege nagekomen nieuwe basisgegevens van gemeenten, geleid tot een meeropbrengst ten opzichte van de begroting. Quotumvorderingen In het verleden is vanwege oninbaarheid van uitstaande quotumvorderingen een voorziening dubieuze quotumdebiteuren getroffen. Een eventuele verhoging van deze voorziening komt ten laste van de werkelijke opbrengsten uit verplichte heffingen over het betreffende boekjaar. De quotumvorderingen naar soort heffing zien er ultimo 2010 als volgt uit: Quotumdebiteuren KRM- Diac. Solidari- Totaal Totaal (x 1.000) quotum % quotum % teitskas % ult. % ult. % Quotumdebiteuren Af: Voorziening dubieuze quotumdebiteuren Quotumvordering Afwaardering quotumvorderingen en afboeking voorziening dubieuze quotumdebiteuren Door de Commissie Bijzondere Zorg worden jaarlijks voorzieningen getroffen met bezwaarde gemeenten. Op het moment van definitieve vaststelling hiervan door de kleine synode betekent dit dat de quotumvorderingen en de voorziening dubieuze quotumdebiteuren in financieel administratieve zin dienen te worden opgeschoond. Wederom is in 2010 in samenwerking met juridische zaken een (vervolg-)inventarisatie gemaakt van de geheel afgewikkelde zaken met betrekking tot de getroffen voorzieningen. Dit heeft geleid tot een afwaardering van deze quotumvorderingen over de jaren 2004 tot en met 2010 van 783k. Aangezien deze vorderingen grotendeels al waren voorzien via de voorziening dubieuze quotumdebiteuren levert deze afboeking van de vorderingen een vrijval op in deze voorziening. Het nog te ontvangen quotumbedrag ultimo 2010 van 465k is in de balans opgenomen onder de Vorderingen onder aftrek van de voorziening voor dubieuze quotumdebiteuren van 265k, zodat per saldo aan vorderingen een bedrag resteert van 200k. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 10

11 Voorziening quotumdebiteuren In het volgende overzicht is de voorziening quotumdebiteuren enerzijds gerangschikt naar aard van de gemeenten en anderzijds naar ouderdom van de opgelegde aanslagen. Voorziening dubieuze KRM- Diac. Solidari- Totaal Totaal Quotumdebiteuren quotum % quotum % teitskas % ult. % ult. % Stand ultimo Correctie opslagen ult Afboeking opslagen ult Vrijval/Afboeking voorziening Stand ultimo Aantal gemeenten Voorziening, gerangschikt naar Bezwaarde gemeenten (aantal gemeenten) (1) (1) (1) Overige gemeenten (aantal gemeenten) (13) (18) (12) Totale voorziening Voorziening, gerangschikt naar ouderdom van de heffingen Bezwaarde gemeenten Totaal Overige gemeenten en ouder (kerkeigen) t/m Totaal Duurzaamheid en Beleggingen van de Protestantse Kerk in Nederland Beleggingsbeleid Na de in 2007 door de kleine synode aanvaarde nota Duurzaamheid en Beleggingen van de Protestantse Kerk in Nederland (KDB 06.16) werd in 2009 besloten om een evaluatie te houden van de duurzaamheid in het beleggingsbeleid. De kleine synode besloot vervolgens in maart 2010 om de asset allocatie voor de Protestantse Kerk in Nederland, op grond van het rendementsdoel gebaseerd op de lange termijn beleggingshorizon en het Accra Appèl, nader vast te stellen op: 20% in Oikocredit / Stichting Protestants Diakonaal Krediet Nederland; 40% in obligaties; 40% in aandelen (inclusief aandelen vastgoed), Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 11

12 elk met een bandbreedte van 10% en tevens om het aandelenstuk in de beleggingsportefeuille duurzaam in te richten. De portefeuille voldoet thans inhoudelijk geheel aan het door de synode vastgestelde duurzaamheidbeleid. Na de kredietcrisis De voorspelling over de beleggingen aan het begin van het jaar, dat er met een matig verder herstel op de aandelenbeurzen en met aanzienlijk verlaagde rendementen op obligaties weinig te halen zou zijn, is geheel gerechtvaardigd gebleken. De bewegingen waren met de nodige uitslagen toch voornamelijk zijwaarts. Toch kon bijvoorbeeld de AEX door een rally naar boven in de laatste maand nog met een plus van 5,7% eindigen. Het rendement op Nederlands staatspapier bleef dalen tot historisch lage waarden en omdat de lange rente tegen het einde van het jaar wat begon op te lopen eindigde deze per ultimo op ca. 3,15% voor 10-jaars staatspapier Nederlandse staat. De geldmarktrente werd dramatisch laag met tarieven tussen de 1,5% - 2%. Op liquiditeiten kon dus weinig resultaat worden behaald. Beleggingsportefeuille De beurswaarde van de beleggingsportefeuille ziet er nu als volgt uit: Beleggingsportefeuille Beurswaarde Beurswaarde Beleggings- ( x 1.000) per per beleid % % % Oikocredit , , Obligaties , , Aandelen (inclusief vastgoed) , , Overige beleggingen 139 1, , Totaal beleggingsportefeuille , ,0 De beleggingsportefeuille verliep in het boekjaar 2010 als volgt: Verloop beleggingen Obligaties Vastgoed Aandelen Oikocredit Totaal ( x 1.000) (incl. ov. bel.) Beurswaarde per Aankopen Verkopen/lossingen Koersresultaten Beurswaarde per Koersresultaat ,4% 3,9% 6,5% 0,8% 2,7% Koersresultaat ,7% 20,5% 30,8% -0,4% 10,3% Koersresultaat beleggingen 2010 Koers- Herwaar- Totaal ( x 1.000) winst derings- koersreserve resultaat Protestantse Kerk Fondsen Protestantse Kerk Fonds Diepenhorst Dienstenorganisatie Fonds ZZO / Kerk in Actie 7 7 Totaal koersresultaat beleggingen Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 12

13 De netto-opbrengst van de beleggingen bedroeg in 2010: Netto opbrengst beleggingen Obligaties Vastgoed Aandelen Overige Totaal ( x 1.000) beleggingen Opbrengsten - (coupon)rente dividend stock 0 Bruto opbrengsten Kosten provisie en bewaarloon Netto opbrengst beleggingen Direct rendement ,3% 0,0% 1,2% 2,2% 2,1% Direct rendement ,1% 10,0% 3,1% 2,1% 3,9% Het totale beleggingsrendement op de beleggingsportefeuille komt hiermede uit op: Beleggingsrendement (x 1.000) Direct rendement 2,1% 3,9% 3,6% 3,2% Koersresultaten 2,7% 10,3% -20,6% -1,8% Totaal beleggingsrendement 4,8% 14,2% -17,0% 1,4% Totaal rendement per categorie - Obligaties 2,9% 5,9% 5,3% 4,3% - Aandelen vastgoed 3,9% 30,5% -41,0% -14,3% - Overige aandelen 7,6% 33,9% -39,4% 4,8% - Overige beleggingen (incl. Oikocredit) 3,0% 1,7% 2,9% 1,5% Het totale rendement over de gehele portefeuille bedroeg in ,8% (2009: 14,2%), voornamelijk veroorzaakt door de positieve koersresultaten op de aandelenportefeuille (inclusief vastgoed) van bijna 8%. Oikocredit: deelname plaatselijke gemeenten via de landelijke kerk Door colleges van kerkrentmeesters, door colleges van diakenen en door ZWO-commissies van plaatselijke gemeenten wordt via de landelijke kerk deelgenomen in Oikocredit. Dit gebeurt zowel via de Protestantse Kerk in Nederland als via de steunvereniging Oikocredit Nederland. In 2009 sloten Oikocredit Nederland en de Protestantse Kerk een overeenkomst van hernieuwde samenwerking. Onderdeel van deze overeenkomst is o.a. dat de administratie van de beleggingen door de plaatselijke gemeenten van de Protestantse Kerk zoveel mogelijk door het Protestants Landelijk Dienstencentrum zal worden verzorgd. Individuele kerkleden worden gestimuleerd in Oikocredit te beleggen via het Oikocredit Nederland Fonds. Ultimo 2010 is een bedrag bijeen gebracht van 14,3 mln. (ultimo 2009: 12,2 mln.), waarvan op naam van de Protestantse Kerk in Nederland aandelen Oikocredit zijn gekocht. Het gaat om ca. 850 plaatselijke gemeenten en diaconieën. Deze aandelen, die worden verantwoord in de jaarrekeningen van plaatselijke gemeenten, zijn niet in de balans van de Protestantse Kerk in Nederland opgenomen. Einde 2010 waren daarnaast 321 gemeenten van de Protestantse Kerk in de boeken van Oikocredit Nederland geadministreerd met een gezamenlijk geadministreerde belegging van 4,8 mln. In totaal belegden protestantse gemeenten dus via beide kanalen voor ruim 19 mln. vanuit ca plaatselijke gemeenten. Het kan echter zijn dat sommige gemeenten en diaconieën in beide voorkomen dan wel intussen gefuseerd zijn met een ook al geregistreerde gemeente of diaconie, zodat het daadwerkelijke getal van deelnemers waarschijnlijk lager ligt. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 13

14 2.3 Financiële risico s In de jaarrekening van de Protestantse Kerk in Nederland staan de niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen vermeld (aan het einde van de toelichting op de balans). Over de ontwikkelingen van deze financiële risico s, die (mogelijk) een beslag kunnen leggen op de middelen van de Kerk, wordt daar nader gerapporteerd. Voor 2010 zijn de navolgende aangelegenheden gemeld: Financiering van de dienstenorganisatie; Dienstverlening aan bureau predikanten; LedenRegistratie Protestantse Kerk (LRP); Garantiestelling Stichting Protestants Diaconaal Krediet Nederland (PDKN). 2.4 Toedeling activa, passiva, baten en lasten In 2005 heeft de kleine synode de beleidsnotitie Toedeling activa, passiva, baten en lasten aanvaard, waarin een meer beleidsmatige afweging en onderbouwing is gegeven van toedelingen van zowel balanscomponenten als onderdelen van de staat van baten en lasten aan de verantwoording van de Protestantse Kerk in Nederland of aan die van haar dienstenorganisatie. Hierdoor werd beter inzicht verkregen in de generale financiën van de Protestantse Kerk in Nederland. De belangrijkste (hoofd-)uitgangspunten van deze beleidsnotitie zijn onderstaand in het kort vermeld: De Protestantse Kerk in Nederland onderhoudt ten behoeve van de arbeid van de kerk een dienstenorganisatie. Zij laat het werk uitvoeren door de dienstenorganisatie. Beiden zijn zelfstandige rechtspersonen en kennen daarom een eigen begroting en jaarrekening. Ten behoeve van het (financiële) inzicht voor de kleine synode zullen ook geconsolideerde jaarcijfers van de Kerk worden opgesteld. Voor de toedeling van balanscomponenten geldt: De Kerk is eigenaar van de activa en passiva van de Protestantse Kerk in Nederland. Vorderingen en schulden als gevolg van de uitoefening van het werk voor de Kerk, alsmede ook alle balanscomponenten voortvloeiende uit het werk van Kerk in Actie, worden verantwoord bij de dienstenorganisatie. Voor de toedeling van baten en lasten geldt: 1 De baten worden verantwoord bij de Protestantse Kerk in Nederland. De dienstenorganisatie krijgt voor het uitvoeren van het werk voor de kerk een vergoeding gelijk aan de omvang van de voor dit werk gegenereerde baten. 2 Echter baten uit het werk voor derden verricht door de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland zelf én de baten in het kader van Kerk in Actie worden verantwoord bij de dienstenorganisatie. 3 Lasten voortvloeiende uit het werk dat door de dienstenorganisatie voor de kerk wordt uitgevoerd, waaronder het werk van Kerk in Actie, alsmede lasten voor het werk voor derden, worden verantwoord bij de dienstenorganisatie. Besluit kleine synode van 26 november 2010 Door de aanvaarding van deze beleidsnota werden vanaf het boekjaar 2005 afzonderlijke jaarrekeningen opgemaakt voor de Protestantse Kerk, voor de Dienstenorganisatie en voor Kerk in Actie. Voor het totale financiële inzicht wordt tevens een geconsolideerde jaarrekening van de Protestantse Kerk in Nederland opgesteld, waarin tevens de aan de kerk gelieerde instellingen zijn begrepen. Een veelheid aan cijfermateriaal dat in de loop der jaren nog eens is aangevuld met de inhoudelijke verslagleggingen middels de activiteitenverslagen van de programmalijnen. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 14

15 Tijdens de behandeling van de begrotingen voor het jaar 2011 in de novemberzitting 2010 van de kleine synode heeft de discussie over de omvang van de financiële rapportages, die aan de kleine synode worden aangeboden, en de niet geringe overlappingen in de verslagen van deze afzonderlijke jaarstukken geleid tot het navolgend besluit van de kleine synode: Het moderamen op te dragen het bestuur van de Dienstenorganisatie te verzoeken om in overleg met de commissie van Rapport KDB een werkgroep in te stellen die de mogelijkheden om de omvang van de begrotingen en jaarrekeningen terug te brengen en daarmee de leesbaarheid en de toegankelijkheid van de gepresenteerde cijfers te bevorderen en zo spoedig mogelijk met voorstellen aan de kleine synode te komen. Ten tijde van het schrijven van dit jaarverslag kan worden gemeld dat inmiddels een plan van aanpak is opgesteld voor de in te stellen werkgroep met de opdracht tot verbetering van de leesbaarheid, de toegankelijkheid (transparantie), de terugdringing van de omvang en vereenvoudiging van besluitvorming van de jaarverslagen/jaarrekeningen en begrotingen. Met dit plan heeft het bestuur van de dienstenorganisatie reeds ingestemd. De werkgroep zal spoedig (mei) worden geïnstalleerd. 2.5 Bestedingen uit bestemmingsreserves en bestemmingsfondsen De Protestantse Kerk in Nederland verleent uit haar bestemmingsreserves en bestemmingsfondsen bijdragen aan de dienstenorganisatie met het oogmerk om de gelden te besteden voor de doelen waarvoor deze gelden aan de Kerk zijn toevertrouwd. Deze bestemmingsbijdragen worden bij begrotingsbehandeling vastgesteld en vormen daardoor een dekkingsmiddel voor deze specifieke activiteiten, die eveneens binnen de dienstenorganisatie worden verricht. Wanneer tijdens het boekjaar blijkt dat deze bijdragen niet of slechts gedeeltelijk worden gebruikt, dan vallen deze onderschrijdingen terug in de bestemmingsreserves van waaruit deze bijdragen werden verleend en worden niet aangewend ter dekking van andersoortige kosten binnen de exploitatie van de dienstenorganisatie. Wanneer deze specifieke gelden uitgeput raken worden de door deze reserves gefinancierde activiteiten (waaronder hulpverleningsprojecten) beëindigd. Wanneer deze specifieke bestemmingsgelden onderdeel uitmaken van mede op andere wijze gefinancierd werk, dan worden deze activiteiten en/of hulpverleningsprojecten zonodig sterk verminderd vanwege uitputting van deze bestemmingsreserves en -fondsen. Verminderingen en/of uitputting van deze reserves en fondsen betreffen geen intering van het (eigen) vermogen van de Kerk. Door deze bestedingen wordt immers gehoor gegeven aan de erflater om de door de Kerk ontvangen middelen in te zetten voor het specifieke aangegeven doel. Het beheren van deze gelden en het inzetten van alleen de revenuen uit dit vermogen zou het specifieke doel van de erflater tekort doen, tenzij instandhouding van dit vermogen bij testament nadrukkelijk is bepaald. In de, door de kleine synode aanvaarde, notitie inzake de vermogensontwikkeling van de Kerk staat vermeld dat de algemene (risico-)reserve geldt als continuïteitsreserve, de buffer voor onverwachte tegenvallers voor de gehele organisatie, inclusief Kerk in Actie, en dat deze risicoreserve tevens optreedt als egalisatiereserve voor operationele resultaten van de dienstenorganisatie. 2.6 Strategisch financieel kader voor de (eigen) vermogensontwikkeling van de Protestantse Kerk in Nederland In de vergadering van de kleine synode op 24 november 2006 werd de notitie Strategisch financieel kader voor de (eigen) vermogensontwikkeling van de Protestantse Kerk in Nederland vastgesteld. Aanleiding tot dit rapport was de aanvaarde beleidsnota Groeien met de riemen die je hebt, waarin strategische keuzes zijn gemaakt ter verbetering van de beheersbaarheid, weerbaarheid, stabiliteit en voorspelbaarheid van de organisatie. De financiële consequenties, die voortvloeiden uit de synodale aanvaarding van deze notitie, zijn verwerkt in de jaarverslagleggingen vanaf het boekjaar 2006 van de Protestantse Kerk en haar dienstenorganisatie. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 15

16 De toetsing van de vermogenspositie en vermogensontwikkeling en, waar nodig, het herformuleren van het beleid dienaangaande richtte zich in dit rapport voornamelijk op: Het gestand doen van de gemaakte afspraken bij aanvaarding van nalatenschappen en erfstellingen; De beschikkingsbevoegdheid over de verschillende vermogensbestanddelen; Hierbij werd het beleid met betrekking tot de beslissingsbevoegdheid van onttrekkingen uit het eigen vermogen van de kerk, dat plaatsvond volgens een bestendige gedragslijn, door de synode geformaliseerd. De indeling van de vermogens naar aard van de besteding, waarbij voldaan moet worden aan de wet- en regelgeving; Dit betrof enkele herindelingen van algemene reserves, bestemmingsreserves en bestemmingsfondsen, welke reclassificaties geen gevolgen hadden op het resultaat in het betreffende boekjaar. De eenduidigheid van behandeling van de vermogens; Hier werd bepaald dat een toerekening van rente aan vermogensbestanddelen slechts plaatsvindt indien dit door de gever (veelal testamentair) is bepaald. De (resterende) renteopbrengsten komen ten gunste van de exploitatie van de dienstenorganisatie op basis van de vermogenspositie (geldstromen) van de afzonderlijke werkvelden. Het vaststellen van normen voor het vermogen; De synode besloot tot aanscherping van de normering van het eigen vermogen door alleen aan de algemene (risico-)reserve een norm te verbinden in een bandbreedte, waarmee de mate van weerbaarheid van de organisatie wordt aangegeven. Deze bandbreedte of hoogte van deze risicoreserve werd bepaald op minimaal 40% met een maximum tot 60% van de jaarloonsom van de dienstenorganisatie incl. Kerk in Actie. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 16

17 3. Begroting 2011 In de vergadering van de kleine synode van 26 november 2010 is de begroting 2011 van de Protestantse Kerk in Nederland vastgesteld (KDB 10-19). In de operationele resultatenrekening zijn de jaarlijkse reguliere inkomsten van de Kerk opgenomen, zoals de opbrengsten uit vrijwillige geldwerving (exclusief Kerk in Actie), uit verplichte heffingen en (rente-)baten uit vermogen. Deze totale baten van ruim 22,6 mln. worden door de kleine synode als een financiële bijdrage ter beschikking gesteld aan (het bestuur van) de dienstenorganisatie ter uitvoering van activiteiten/steunverleningsprojecten, zoals vermeld in een afzonderlijk uitgebrachte begroting voor de dienstenorganisatie. Operationele resultatenbegroting Begroting (x 1.000) 2011 Baten Opbrengsten vrijwillige geldwerving Opbrengsten verplichte heffingen Financiële baten en lasten Lasten Financiële bijdragen aan de dienstenorganisatie Operationeel resultaat 0 In de vermogensresultatenrekening zijn de inkomsten en uitgaven begroot, die betrekking hebben op bestemmingsreserves en fondsen van de Protestantse Kerk in Nederland. Het begrote vermogensresultaat betreft een besteding van al ontvangen (en gereserveerde) gelden, die in het komende begrotingsjaar zullen worden uitgegeven. Vermogensresultatenbegroting Begroting (x 1.000) 2011 Baten Opbrengsten vrijwillige geldwerving Subsidies en bijdragen van derden 15 Financiële baten en lasten 125 Bijzondere baten Lasten Specifieke kosten 80 Bureaukosten 30 Bijdragen uit bestemmingsreserves aan de dienstenorganisatie voor: - Programma's Kerk in Actie Overige programmalijnen en afdelingen Overige financiële bijdragen 410 Bijzondere lasten Vermogensaanwending uit bestemmingsreserves en - fondsen Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 17

18 4. Moderamen, Bestuur en Directie 4.1 Samenstelling en bezoldiging moderamen van de generale synode Het moderamen van de generale synode is per 31 december 2010 als volgt samengesteld Ds. P. Verhoeff, preses Ds. A.J. Plaisier, scriba Mw. ds. A. Haasnoot, eerste assessor Mw. M.F. Lichtenbelt (ouderling) Dhr. B. van Bokhoven (ouderling-kerkrentmeester) Mw. mr. M. Engelbert-Clarenbeek (ouderling) Dhr. E. Broekhuizen (diaken) Bezoldiging moderamen De leden van het moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland ontvangen geen bezoldiging, met uitzondering van de scriba, ds. A.J. Plaisier, die wordt gesalarieerd conform de arbeidsvoorwaardenregeling van de Protestantse Kerk in Nederland, welke is afgeleid van de beloningen die de rijksoverheid hanteert voor de ambtelijke salarissen. Aan de leden van het moderamen zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. 4.2 Samenstelling bestuur en directie dienstenorganisatie Overeenkomstig ordinantie 11 artikel 18 lid 1 en 2 van de kerkorde laat de generale synode zich voor de verzorging van de generale financiën van de kerk bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie, die de aan zijn zorg toevertrouwde vermogensrechtelijke aangelegenheden van de Protestantse Kerk in Nederland beheert. Het bestuur en directie dienstenorganisatie is per 31 december 2010 als volgt samengesteld Bestuur Ir. G-J. Kramer, voorzitter Mevr. G. Prins, secretaris Mr. P. Schreuder Ds. A.J. Plaisier, vanuit het moderamen van de generale synode B. van Bokhoven, vanuit het moderamen van de generale synode Directie H. Feenstra, algemeen directeur Ds. E. Overeem, adjunct directeur Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 18

19 5. (Enkelvoudige) jaarrekening Balans Activa Referentie Balans Balans (x 1.000) Terreinen en gebouwen Installaties Inventaris Automatisering Materiële vaste activa Deelnemingen Leningen u/g Financiële vaste activa Effecten Rekeningen courant Verplichte heffingen Overige vorderingen Liquide middelen Vlottende activa Totaal Activa Passiva Referentie Balans Balans (x 1.000) Eigen vermogen 4 Reserves Algemene reserves Bestemmingsreserves Fondsen Bestemmingsfondsen Reserves en fondsen Voorzieningen Schulden op lange termijn Rekeningen courant Overige kortlopende schulden Schulden op korte termijn Totaal Passiva Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 19

20 5.2 Staat van baten en lasten operationele resultatenrekening Operationele resultatenrekening Ref. Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Baten Opbrengsten vrijwillige geldwerving 8 Collecteopbrengsten Opbrengsten verplichte heffingen 9 Kerkrentmeesterlijk quotum Diaconaal quotum Solidariteitskas Financiële baten en lasten 10 Rentebaten beleggingen Lasten Financiële bijdragen aan dienstenorganisatie: Operationeel resultaat Staat van baten en lasten vermogensresultatenrekening Vermogensresultatenrekening Ref. Rekening Begroting Rekening (x 1.000) Baten Opbrengsten vrijwillige geldwerving Subsidies / bijdragen van derden Financiële baten en lasten Bijzondere baten Lasten Specifieke kosten Bureaukosten Bijdragen uit bestemmingsreserves ten behoeve van de dienstenorganisatie voor: 18 - Programma's Kerk in Actie Werkzaamheden lijn- en stafafdelingen Overige financiële bijdragen Bijzondere lasten Vermogensaanwending uit/-toewijzing aan bestemmingsreserves/-fondsen Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 20

21 5.4 Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht ultimo 2010 ziet er als volgt uit: Kasstroomoverzicht (indirecte methode) Ref. Balans Balans (x 1.000) Vermogensresultaat Kasstroom uit operationele activiteiten Afschrijvingen Voorzieningen Vorderingen Rekeningen-courant verhoudingen 3/ Kortlopende schulden Totaal Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Investeringen LRP Desinvesteringen in materiële vaste activa Effecten Deelnemingen Leningen u/g Totaal Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Langlopende schulden Totaal Kasstroom uit financieringsactiviteiten Totaal mutatie liquide middelen Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 21

22 5.5 Waarderingsgrondslagen Richtlijn Jaarverslaggeving De enkelvoudige jaarrekening van de Protestantse Kerk in Nederland is opgesteld conform de Richtlijn Organisaties zonder winststreven (RJ 640), met uitzondering van richtlijn 217 consolidatie. Consolidatiekring Naast de enkelvoudige jaarrekening, wordt aan de kleine synode een door een accountant gewaarmerkte geconsolideerde jaarverslaggeving van de Protestantse Kerk in Nederland aangeboden, waarin zijn opgenomen de aan de kerk gelieerde instellingen c.q. rechtspersonen. De consolidatiekring omvat thans de volgende instellingen: Landelijke instellingen Protestantse Kerk in Nederland (de enkelvoudige jaarrekening) Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland (inclusief Kerk in Actie) Stichting Mechanische Registratie en Administratie (SMRA) Stichting Kerk en Wereld Stichting de Zending der Protestantse Kerk in Nederland Boekencentrum B.V. Stichting Kerkelijk Geldbeheer (SKG) Stichting Protestants Diaconaal Krediet Nederland (PDKN) Stichting Steun Kerkbouw (SSK) Centrale kas predikantstraktementen van de Beleidscommissie Predikanten (BCP) Protestantse Stichting voor Diaconaal Vakantiewerk (PSDV) Regionale instellingen Stichting Promo; Stichting Protestants Maatschappelijk- en Sociaal Activeringswerk in Gelderland (Promage); Stichting Provinciaal Gereformeerd Centrum voor Jeugd- en Jongerenwerk in Zuid-Holland (PGCJ is in 2010 opgeheven); Stichting Steunfonds voor het Protestantisme in het Zuiden; Stichting Hervormd Kerkcentrum Zeeland. Grondslagen voor waardering van activa en passiva Materiële vaste activa De terreinen worden gewaardeerd op verkrijgingswaarde. De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschafwaarde onder aftrek van jaarlijkse afschrijvingen. De afschrijvingspercentages voor de vaste activa zijn: Omschrijving % afschrijving Terreinen en gebouwen 0% - 2% Installaties 2% - 10% Inventaris 6% - 10% Automatisering: - Software *) 10% - 33% - Computerapparatuur 25% - Overige automatiseringsapparatuur 6% - 10% Overige vaste activa 33% *) Alleen centrale (maatwerk-)applicaties worden in 10 jaar afgeschreven Financiële vaste activa Leningen uitgeleend geld (u/g) worden gewaardeerd op nominale waarde, zonodig gecorrigeerd voor oninbaarheid. De deelneming wordt gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 22

23 Vlottende activa Aandelen en obligaties worden gewaardeerd op marktwaarde. Overige beleggingen worden op nominale waarde gewaardeerd. De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde, rekening houdend met een voorziening wegens oninbaarheid. De liquide middelen worden tegen nominale waarde opgenomen. Eigen vermogen Het vermogen van de kerk heeft een bijzonder karakter. De Protestantse Kerk in Nederland is gehouden dit vermogen slechts aan te wenden in overeenstemming met de doelstelling waartoe ze in het leven is geroepen. De presentatie van het eigen vermogen op de balans wordt onderscheiden in: reserves fondsen Reserves De reserves betreffen een algemene risicoreserve en bestemmingsreserves. Besteding van de bestemmingsreserves kan slechts indien dit binnen de gegeven bestemming plaatsvindt. De bestemming kan door bestuur/synode worden gewijzigd. De gevormde bestemmingsreserves mogen geen verplichting betreffen. Fondsen Dit deel van het eigen vermogen is vanwege de specifieke bestemming, die door derden (gevers of overheid) is bepaald, slechts aan te wenden voor de specifieke bestemming. Voorzieningen Onder voorzieningen worden opgenomen: verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs is in te schatten; op balansdatum bestaande risico s ter zake bepaalde te verwachten verplichtingen en/of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is in te schatten; kosten die in het volgend boekjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het boekjaar of een voorgaand boekjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal boekjaren. Schulden op lange termijn Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Schulden op korte termijn Schulden op korte termijn en overlopende passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Ontvangsten en uitgaven worden in de staat van baten en lasten toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Bij deze toerekening wordt een bestendige gedragslijn gevolgd. In de balans wordt rekening gehouden met de aan een periode toe te rekenen bedragen, die in een andere periode zijn of worden ontvangen, dan wel betaald. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn. Alle baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten. Dit betekent dat geen rechtstreekse mutaties in het vermogen plaatsvinden, behalve bij stelselwijziging, herstel van fundamentele fouten, herwaardering en niet gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen, voor zover die verantwoord kunnen worden in de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen. De staat van baten en lasten is gesplitst in een operationele resultatenrekening en een vermogensresultatenrekening. In de operationele resultatenrekening worden de jaarlijkse reguliere inkomsten van de Protestantse Kerk in Nederland opgenomen, zoals opbrengsten uit vrijwillige geldwerving (exclusief Kerk in Actie), verplichte heffingen van plaatselijke gemeenten en (rente)baten uit vermogen. Het totaal van deze inkomsten wordt door de kleine synode als een financiële bijdrage Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 23

24 ter beschikking gesteld aan (het bestuur van) de dienstenorganisatie ter uitvoering van, bij begroting vastgestelde, activiteiten en steunverleningsprojecten. In de vermogensresultatenrekening worden de inkomsten en uitgaven verantwoord, die betrekking hebben op bestemmingsreserves en bestemmingsfondsen van de Protestantse Kerk in Nederland. Het gebruik van deze, veelal uit erfenis verkregen, bestemmingsgelden betekent aanwending van deze reeds ontvangen middelen voor het gegeven en beoogde doel. Opbrengsten vrijwillige geldwerving en bestemmingsgiften Baten waarvoor een bijzondere bestemming is aangewezen, al dan niet via specifieke acties, worden afzonderlijk in de (toelichting op de) staat van baten en lasten opgenomen, onder vermelding van de aard van de bestemming. Ook de besteding hiervan wordt afzonderlijk vermeld. Indien deze baten in het verslagjaar niet volledig zijn besteed, worden de nog niet bestede gelden verwerkt in de desbetreffende bestemmingsreserve. Indien in een volgend jaar uit de bestemmingsreserve wordt geput, wordt deze besteding enerzijds in de staat van baten en lasten verantwoord en anderzijds als mutatie in de desbetreffende bestemmingsreserve weergegeven. Nalatenschappen Baten uit nalatenschappen worden opgenomen in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. De omvang van een bate uit een nalatenschap kan betrouwbaar worden vastgesteld als op grond van het stadium waarin de afhandeling van de nalatenschap zich bevindt, een redelijke schatting van de ontvangst kan worden gemaakt. Voorlopige uitbetalingen in de vorm van voorschotten worden in het boekjaar waarin ze worden ontvangen verantwoord als baten uit nalatenschappen. Verkrijgingen belast met vruchtgebruik worden alleen in de toelichting vermeld. Zij worden pas in de staat van baten en lasten verantwoord bij het einde van het vruchtgebruik of bij eerdere verkoop van de blote eigendom. Financiële baten/resultaat beleggingen Alle financiële baten worden in de staat van baten en lasten verantwoord. Toezeggingen financiële steun/hulpverlening Verplichtingen financiële steun/hulpverlening komen geheel ten laste van het boekjaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de steunontvanger is medegedeeld, ongeacht in welk boekjaar de financiële steun/hulpverlening wordt uitgekeerd. Daarbij is bepalend of de ontvangende partij recht kan doen gelden op een bepaald bedrag. Jaarrekening 2010 Protestantse Kerk in Nederland 24