Alles wat je nodig hebt of graag wilt hebben.

Transcriptie

1 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 1 Behoeften Alles wat je nodig hebt of graag wilt hebben. Colportagewet Wet die de consument beschermt tegen ondoordachte aankopen bij verkoop aan de deur, bij verkoopdemonstraties en tijdens verkoopparty s. Als het aankoopbedrag groter is dan 34,00 heb je een bedenktijd van 8 dagen. Commerciële beïnvloeding Winkeliers en fabrikanten proberen invloed te hebben op jouw keuzes, meestal door reclame. Consumeren Het kopen van goederen en/of diensten om je behoeften te vervullen. Consumentenorganisaties Organisaties die opkomen voor de belangen van de consument. Consumentenprijsindexcijfer (CPI) Een cijfer dat de prijsontwikkeling laat zien van goederen en diensten die huishoudens in Nederland kopen. Consumentenrecht De wetten en de regels die consumenten beschermen bij de aankoop van producten. Consumer power De macht van de consumenten om invloed uit te oefenen op wat producenten produceren en verkopen. Commerciële reclame Reclame die bedoeld is om je te verleiden tot de aankoop van goederen en/of diensten. Deugdelijk product Een product dat bij normaal gebruik naar goed functioneert. Doelgroep Een groep mensen waarop een winkelier of fabrikant zich richt.

2 Garantie De producent verzekert je dat het product goed is. Garantie geldt meestal voor een bepaalde tijd. Geschillencommissie Instelling die bij onenigheid tussen een consument en een leverancier een bindende uitspraak doet. Huurovereenkomst Schriftelijke overeenkomst tussen de huurder en de verhuurder. Ideële reclame Reclame die als doel heeft de mentaliteit en het gedrag van mensen te beïnvloeden. Inflatie Een algemene stijging van de prijzen van goederen en diensten. Keurmerk Een teken op een product dat aangeeft dat het product aan bepaalde eisen voldoet. Koopkracht De hoeveelheid goederen en diensten die je met je inkomen kunt kopen. Marketing Alles wat een bedrijf onderneemt om meer te verkopen. Middelen Alles waarmee je in je behoeften kunt voorzien, zoals geld, bezittingen en tijd. Milieubewust gedrag In je consumentengedrag houd je rekening met de gevolgen voor het milieu. Milieukeurmerk Een keurmerk dat de zekerheid geeft dat een bepaald product beter is voor het milieu dan andere producten. Milieuorganisaties Instellingen die aandacht vestigen op milieuproblemen of opkomen voor natuur en milieu door invloed uit te oefenen op de politiek.

3 Nominaal inkomen Inkomen dat je verdient uitgedrukt in geld (euro s). Nibud Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting. Het Nibud geeft voorlichting over hoe je kunt rondkomen met je inkomen. Prijscompensatie Loonstijging om de gestegen prijzen (inflatie) goed te maken zodat je koopkracht gelijk blijft. Primaire behoeften De noodzakelijke levensbehoeften zoals (= basisbehoeften) voeding, kleding en woonruimte (onderwijs en gezondheidzorg). Prioriteiten stellen Bepalen wat voor jou het belangrijkst is. Productinformatie Informatie over een product, die vermeld staat op de verpakking. Reclame Reclame is bedoeld om het gedrag van mensen te beïnvloeden. Reëel inkomen De koopkracht van je inkomen. In het reëel inkomen is rekening gehouden met de gevolgen van inflatie. Rekeningafschrift Overzicht van je bankrekening met daarop de girale ontvangsten, betalingen en je saldo. Schaars Een goed is schaars als je productiemiddelen gebruikt om het product te maken. Voor schaarse goederen moet je betalen. Secundaire behoeften De behoefte aan luxe goederen. Sociale beïnvloeding Meningen van familie, vrienden of kennissen die consumenten beïnvloeden.

4 Vrije goederen Goederen die voor iedereen beschikbaar zijn en waar je niet voor hoeft te betalen. Vergelijkend warenonderzoek Onderzoek waarbij gelijksoortige producten van verschillende merken met elkaar vergeleken worden. Er wordt o.a. gelet op prijs, kwaliteit en milieuaspecten. Warenwet Wet waarin regels staan waaraan levensmiddelen en andere producten moeten voldoen om de gezondheid en de veiligheid van de consument niet in gevaar te brengen. Wet koop op afstand Wet die de consument beschermt bij aankopen via internet, de telefoon of via een postorderbedrijf. Wet productaansprakelijkheid Wet die de producent aansprakelijk stelt wanneer een gebrekkig product schade veroorzaakt. Zelfvoorziening Je produceert, maakt zelf wat je voor eigen gebruik nodig hebt.

5 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 2 Aflossen Het terugbetalen van geleend geld. Begroting Een overzicht van alle verwachte inkomsten en uitgaven voor de komende periode. Begrotingstekort Als de verwachte uitgaven groter zijn dan de verwachte inkomsten. Beleggen Geld uitgeven voor het kopen van bijvoorbeeld aandelen met als doel geld verdienen. Bestedingspatroon Dit is de manier waarop hun geld in het algemeen uitgeven. Budgetteren Het op elkaar afstemmen van je inkomsten en uitgaven. Chartaal geld Wettig geld dat je kunt vasthouden; dat zijn dus munten en bankbiljetten. Consumptief krediet Een geldlening voor de aanschaf van een duurzaam consumptiegoed. Creditsaldo Je hebt geld tegoed op je betaalrekening. Je zegt ook wel: in de plus staan. Dagelijkse uitgaven De gewone huishoudelijke uitgaven. De Nederlandsche Bank (DNB) De centrale bank die toezicht houdt op de andere banken in ons land. Debetsaldo Je hebt geld tekort op je betaalrekening. Een negatief saldo noem je ook wel rood staan of in de min staan.

6 Directe ruil Ruilen van goederen/diensten tegen goederen/diensten zonder gebruik te maken van geld. Elektronisch geld Geld dat op een chipknip staat. Eurozone De EU-landen die de euro als wettig betaalmiddel hebben. Geldfuncties Geld kun je gebruiken als: ruilmiddel: goederen en diensten kopen met geld. rekenmiddel: om de waarde van iets aan te geven. spaarmiddel: geld bewaren voor later. Giraal geld Geld dat op een betaalrekening staat. Hypothecaire lening Lening waarbij een onroerende zaak (gebouw of grond) als onderpand (= zekerheid) dient. Inflatie Een algemene stijging van de prijzen. Inkomen Het geld dat binnenkomt voor je huishouden. Incidentele uitgaven Meestal grote uitgaven die af en toe voorkomen en waarvoor je geld moet reserveren of sparen. Indirecte ruil Goederen en/of diensten ruilen tegen geld Inkomensvormen Manieren om een inkomen te verdienen. Inkomen uit arbeid: salaris, loon, winst. Inkomen uit bezit: huuropbrengst, rente op spaargeld, inkomsten uit beleggingen. overdrachtsinkomen: uitkeringen, zakgeld, kleedgeld. Lenen Het geld van een ander gebruiken.

7 Provisie (of transactiekosten) Kosten die je aan de bank betaalt voor de werkzaamheden die ze voor jou doen. Rente of interest De vergoeding voor geleend geld. Leen je VAN de bank (lening) dan betaal je rente. Leen je AAN de bank (spaarrekening) dan ontvang je rente. Reserveren Geld opzij zetten, sparen om hier later grote of onverwachte uitgaven mee te kunnen betalen. Spaardeposito Een spaarrekening waarop je een groter bedrag voor een bepaalde tijd vastzet. Spaarmotieven Redenen waarom je spaart. Sparen Een deel van je inkomen niet uitgeven maar bewaren voor later. Termijn Bedrag dat je maandelijks betaalt voor rente én aflossing van een lening. Variabele rente Rente waarvan het percentage kan veranderen. Vaste lasten Regelmatig terugkerende uitgaven waartoe je verplicht bent. Vreemd geld Buitenlands geld of valuta. Vreemde valuta Geldsoort van een ander land. Wisselkoers De prijs van vreemd geld. De wisselkoers geeft aan hoeveel vreemde valuta je betaalt of ontvangt voor één euro.

8 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 3 Aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren (AVP) Deze verzekering vergoedt de schade die je zonder opzet aan anderen toebrengt. Annuleringsverzekering Een verzekering die de kosten van de reis vergoedt als deze door onvoorziene omstandigheden niet door kan gaan. Cascoverzekering Deze verzekering zorgt ervoor dat er bij diefstal of beschadiging van je motorvoertuig een bedrag aan jou wordt uitgekeerd. Eigen risico Deel van de schade dat de verzekeraar niet vergoedt, maar de verzekerde zelf betaalt. Geïndexeerde verzekering Verzekering waarbij jaarlijks de verzekerde waarde wordt aangepast aan de prijsstijgingen of waardevermeerdering. Huurtoeslag Een bijdrage van de overheid waarmee je een deel van de huur kunt betalen. Inboedelverzekering Verzekering die de schade dekt die je door brand, inbraak of wateroverlast hebt aan de spullen in je huis. Inkomensafhankelijke premie Een premie voor de zorgkosten die een percentage van je loon is. Nettopremie De premie voor een verzekering die je uiteindelijk betaalt na aftrek van korting. No-claimkorting Korting die je in het volgende verzekeringsjaar krijgt op de premie als je geen schade claimt bij je verzekeringsmaatschappij. Nominale premie Een premie die in euro s is vastgesteld.

9 Onderverzekerd Je huis of inboedel is onderverzekerd als het verzekerde bedrag lager is dan de werkelijke waarde. Onzeker voorval Een gebeurtenis waarvan je niet weet wannéér en of die ooit zal plaatsvinden. Opstalverzekering of woonhuisverzekering Verzekering voor brand- of stormschade aan het huis zelf. Oververzekerd Het verzekerde bedrag van je inboedel of huis is hoger dan de werkelijke waarde er van. Polis Het schriftelijk bewijs van een verzekering. Premie Bedrag dat de verzekerde betaalt aan de verzekeringsmaatschappij om verzekerd te zijn. Reisverzekering Een verzekering die schade vergoedt die je tijdens een reis kunt oplopen. Risico De kans dat de verzekeringsmaatschappij schade moet vergoeden. Verzekeraar Degene die verzekeringen aanbiedt. Meestal een verzekeringsmaatschappij of assuradeur. Verzekerde Degene die zich verzekert bij een verzekeringsmaatschappij. Verzekeren Het overnemen van de financiële gevolgen van een schade van een verzekerde door een verzekeraar. Verzekeringsvoorwaarden Overzicht van de rechten en plichten van de verzekerde en de verzekeraar.

10 Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering (WA) voor motorvoertuigen Een verzekering die wettelijk verplicht is en die de schade vergoedt die je met je motorvoertuig aan anderen toebrengt. Woningmarkt Alle vraag naar en aanbod van woningen. Zorgtoeslag Een bijdrage van de overheid waarmee je een deel van de premie van een zorgverzekering kunt betalen. Zorgverzekering Een verzekering die de kosten vergoedt voor de gezondheidszorg, zoals kosten van de huisarts, ziekenhuis en apotheek.

11 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 4 Arbeidsintensief Er zijn in verhouding veel mensen nodig dan machines om het werk te doen. Arbeidsovereenkomst Afspraak tussen een werkgever en een werknemer. De werknemer werkt en de werkgever betaalt hem daarvoor loon. Arbeidstijdenwet Wet die regels geeft voor werk- en rusttijden. Arbowet Wet die de regels geeft voor veilige en gezonde omstandigheden op het werk. Automatisering Computers nemen de besturing van machines over van de mens. Bedrijfskolom Alle bedrijven die na elkaar meewerken om een product te produceren. Bedrijfstak of branche Een groep gelijksoortige bedrijven, bijvoorbeeld de kledingindustrie. CAO Collectieve ArbeidsOvereenkomst. Collectieve arbeidsovereenkomst CAO Afspraken over arbeidsvoorwaarden gemaakt tussen meerdere werkgevers(organisaties) en meerdere werknemers(organisaties) die gelden voor een hele bedrijfstak of branche. Concurreren Bedrijven strijden met elkaar om klanten te winnen, bijvoorbeeld door te zorgen voor lagere prijzen, betere kwaliteit en betere service. Convenant Een overeenkomst op vrijwillige basis tussen de overheid en bedrijven, bijvoorbeeld om het milieu te beschermen.

12 Deeltijdbaan (parttimebaan) Een baan waarbij je minder dan het volledige aantal uren per week werkt. Flexibel werk Werk in tijdelijke dienst, als oproepkracht of uitzendkracht. Formele sector Je werkt in de formele sector als je betaald werk doet en geregistreerd staat bij de belastingdienst. Informele sector Niet geregistreerd werk, zoals onbetaald werk in je eigen huishouden, als vrijwilliger of zwart werk. Innovaties Vernieuwing van producten of productiemethodes. Investeren Kapitaalintensief Het aanschaffen van kapitaalgoederen, zoals machines en computers. Er zijn in verhouding meer kapitaalgoederen (machines) nodig dan mensen om het werk te doen. Maatschappelijke kosten De kosten van milieuvervuiling die niet worden betaald door de vervuiler zelf, maar door ons allemaal. Bijvoorbeeld milieuvervuiling, geluidshinder of stankoverlast.. Maatschappelijke opbrengsten De voordelen die de hele samenleving heeft. Bijvoorbeeld bij productie de werkgelegenheid. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Bedrijven houden rekening met de gevolgen van hun productie voor mens en milieu. Organigram (organisatieschema) Een schema dat laat zien welke afdelingen er in een onderneming zijn. Produceren Het maken van goederen en leveren van diensten.

13 Primaire arbeidsvoorwaarden Afspraken over loon en werktijden. Produceren Het maken van goederen en het leveren van diensten. Productiefactoren Alles wat nodig is om te kunnen produceren: Arbeid (mensen die werken) Natuur (grondstoffen in de natuur) Kapitaal (machines en gereedschappen) Ondernemerschap (kennis ondernemer) Productie in enge zin De productie in de formele sector: door bedrijven en overheid. Productie in ruime zin Alle activiteiten waarmee je in je behoefte voorziet, zowel productie in de formele als in de informele sector. Recycling Materialen opnieuw gebruiken om nieuwe producten. Secundaire arbeidsvoorwaarden Alle arbeidsvoorwaarden die niet onder de primaire arbeidsvoorwaarden vallen, zoals studiemogelijkheden, onkostenvergoeding, verlofregelingen en auto van de zaak. Toegevoegde waarde De waarde die aan het product wordt toegevoegd door het product verder te bewerken. Vacature Een baan waarvoor iemand wordt gezocht. Vakbond Een vereniging die opkomt voor de belangen van de werknemers in een bedrijfstak. Voltijdbaan (fulltimebaan) Een baan waarbij je het volledig aantal uren werkt. Bij een voltijdbaan werk je tussen de 36 en 40 uur per week. Dit is in de CAO geregeld.

14 Werkgever Werknemer Iemand die met één of meer personen een arbeidsovereenkomst heeft. Iemand die in dienst van een baas (werkgever) betaald werk doet.

15 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 5 Afschrijving De jaarlijkse waardevermindering van een bezitting. Bij bedrijven zijn dit kapitaalgoederen. Afzet Het aantal verkochte producten. Arbeidsdeelname (of arbeidsparticipatie) Het percentage van de bevolking dat tot de beroepsgroep behoort. Arbeidsmarkt Het geheel van vraag naar en aanbod van de productiefactor arbeid (arbeidskrachten). Arbeidsmarkt Het geheel van vraag naar arbeid en het aanbod van arbeid. Arbeidsomstandigheden Alles wat te maken heeft met de veiligheid, gezondheid, en het welzijn van de werknemer op de werkplek. Arbeidsproductiviteit De productie of prestatie per persoon in een bepaalde tijd. Arbeidstijdverkorting (atv) De werkweek wordt korter gemaakt dan de gebruikelijke 40-urige werkweek. Het beschikbare werk wordt zo over meer mensen verdeeld. Arbeidsverdeling Het verdelen van werk waarbij ieder het werk doet waar hij goed in is. Bedrijfskosten De kosten die een ondernemer maakt voor zijn bedrijf zoals lonen, onderhoud en schoonmaken van het gebouw, reclame, verzekeringen, vervoer. Bedrijfstijd Het aantal uren dat een bedrijf per week open is.

16 Beroepsbevolking Alle mensen tussen 15 en 65 (67) die werken of actief op zoek zijn naar werk voor minstens 12 uur per week. De beroepsbevolking vormt het aanbod van arbeidskrachten. Brutowinst Het verschil tussen de omzet en de inkoopwaarde. Omzet inkoopwaarde = brutowinst. Brutowinstmarge Het bedrag dat je optelt bij de inkoopprijs om de verkoopprijs te berekenen. Conjuncturele werkloosheid Werkloosheid die het gevolg is van een daling van de vraag naar goederen en diensten. Consumentenprijs De verkoopprijs inclusief BTW. Het is de prijs die de de klant of consument betaalt. Delfstoffen Grondstoffen die uit de bodem worden gehaald, zoals ijzererts, bauxiet (aluminiumerts) of goud. Duurzaam produceren Produceren zonder negatieve gevolgen voor mens en milieu. Fossiele brandstoffen Brandstoffen die uit de bodem worden gehaald, Zoals steenkool, aardolie en aardgas. Frictiewerkloosheid Nadat je ontslagen of afgestudeerd bent, heb je even tijd nodig om te solliciteren en een nieuwe baan te vinden. Geregistreerde werkloosheid Werklozen die ingeschreven staan bij het UWV WERKbedrijf. Inkoopwaarde Het totaalbedrag dat een bedrijf uitgeeft bij het inkopen van grondstoffen en/of producten.

17 Langdurige werkloosheid Als je langer dan een jaar werkloos bent. Loonmatiging De lonen stijgen niet of slechts met een klein percentage. Marktaandeel De afzet of omzet van een bedrijf in verhouding tot de totale afzet of omzet van de productgroep. Mechanisatie Lichamelijke arbeid wordt vervangen door machines. Nettoresultaat (nettowinst of Nettoverlies) Bedrag dat uiteindelijk van de brutowinst overblijft als rekening is gehouden met de bedrijfskosten. Brutowinst bedrijfskosten = nettowinst/-verlies Omzet (verkoopwaarde, verkoopopbrengst) Het totaalbedrag dat een bedrijf ontvangt voor de verkoop van producten. Omzet = afzet x prijs. Productiecapaciteit De hoeveelheid producten die een bedrijf kan maken. De productiecapaciteit wordt bepaald door de beschikbare kapitaalgoederen en het aantal mensen dat er werkt. Regionale werkloosheid Werkloosheid in bepaalde gebieden of regio s. Seizoenswerkloosheid Werkloosheid die in een bepaalde periode van het jaar ontstaat. Structurele werkloosheid Werkloosheid die ontstaat doordat bedrijven op een andere manier of op een andere plaats, land gaan produceren. Tijdelijke werkloosheid Als je zonder werk bent en binnen een jaar een nieuwe baan vindt.

18 UWV Uitkeringsinstantie WerknemersVerzekeringen. Een instelling van de overheid waar werkzoekenden zich kunnen inschrijven. Verborgen werkloosheid Werklozen die niet ingeschreven staan bij het UWV. Werkgelegenheid Het aantal banen bij bedrijven en bij de overheid. De werkgelegenheid bepaalt de vraag naar arbeidskrachten. Werkloos Je bent werkloos als je tussen 15 en 65 jaar bent, geen werk hebt en een baan zoekt voor minstens twaalf uur per week. Winst Het bedrag dat de ondernemer overhoudt nadat alle kosten zijn betaald.

19 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 6 Accijns Een extra belasting op producten als alcohol, tabak en brandstoffen om het gebruik ervan af te remmen. Actieven Mensen die betaald werk doen. BTW (ook wel omzetbelasting genoemd) Belasting over de Toegevoegde Waarde. De BTW is een algemene verbruiksbelasting op goederen en diensten. Collectieve goederen Goederen of diensten die voor iedereen van belang kunnen zijn. Ze worden geleverd door de overheid en betaald met belastinggeld. Collectieve sector De overheid en de instellingen voor de sociale verzekeringen (UWV en Sociale Verzekeringsbank). Directe belastingen Belastingen die je rechtstreeks betaalt aan de overheid. Deze belasting betaal je over je inkomen, winst en vermogen. Inactieven Mensen zonder betaald werk. Indirecte belastingen Kostprijsverhogende belastingen. Belastingen die verwerkt zijn in de prijs van goederen en diensten, bijvoorbeeld BTW en accijns. Markt Het geheel van vraag en aanbod. Marktwerking Aanbieders van producten concurreren met elkaar. Particuliere sector De bedrijven van burgers die als doel hebben het maken van winst. Deze sector wordt ook wel de commerciële sector genoemd.

20 Privatiseren Het afstoten, afgeven van taken of bedrijven van de overheid naar de particuliere sector. Sociaal minimum Een door de overheid vastgesteld bedrag dat je Minimaal nodig hebt om van te kunnen leven. Stelsel van sociale zekerheid De overheid zorgt met wetten voor een inkomen voor mensen die zelf niet voldoende hebben om van te leven. Sociale voorzieningen Aanvullende regelingen op de sociale verzekeringen die betaald worden uit belastinggeld. Bijvoorbeeld de Wet werk en bijstand en de Wajong. Sociale zekerheid De wetten die je recht geven op een inkomen dat voldoende is om van te kunnen leven en op de nodige zorg bij ziekte. Subsidie Een geldbedrag betaald door de overheid, waarvoor je geen tegenprestatie hoeft te leveren. Overheid stimuleert met subsidies bepaalde activiteiten. Uitkering Een bedrag dat je van de overheid ontvangt omdat je zelf geen inkomen kunt verdienen. Het kan ook een aanvulling zijn op je inkomen. Verzorgingsstaat Volksverzekering Een land waarvan de overheid een bestaansminimum garandeert voor elke inwoner en zorgt voor goede voorzieningen op het gebied van gezondheidszorg, huisvesting en onderwijs. Sociale verzekering die bestemd is voor alle inwoners, bijvoorbeeld de AOW en de ANW. Werknemersverzekering Sociale verzekering die bestemd zijn voor Iedereen die in loondienst werkt of gewerkt heeft, bijvoorbeeld de WW en de WIA.

21 Wettelijk minimumloon Het bedrag dat je volgens de wet minstens per maand moet verdienen bij een voltijdbaan.

22 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 7 (Fiscale) Aftrekposten Betaalde kosten die je in mindering mag brengen op je inkomen, zodat je minder belasting hoeft te betalen. Belastingen De verplichte bedragen die burgers en bedrijven aan de overheid betalen. Bbp (Bruto binnenlands product) De totale waarde van de productie in een land. Brutoloon Het loon dat je met je werkgever hebt afgesproken en waarop nog niets is ingehouden aan loonheffing en premies. Denivellering De verschillen in inkomens worden in verhouding groter. Draagkrachtbeginsel Wie in staat is veel te betalen, moet ook meer betalen. Zo betalen mensen met een hoog inkomen in verhouding (=in procenten) meer belasting dan mensen met een laag inkomen. Economische groei Toename van de totale productie. Eigenwoningforfait Een bedrag dat je voor de inkomstenbelasting bij je inkomen moet optellen als je een eigen huis bezit. Europese Unie (EU) Een economisch samenwerkingsverband van 27 Europese landen. Europese Monetaire Unie (EMU) Europese landen die dezelfde munteenheid hebben namelijk de euro ( ). Fiscus Belastingdienst.

23 Heffingskorting Een korting op het bedrag dat je aan inkomstenbelasting moet betalen. Inkomstenbelasting Belasting die iedereen over zijn inkomen betaalt. Loonheffing Bedrag voor loonbelasting en premies volksverzekeringen dat je werkgever inhoudt op je loon en afdraagt aan de fiscus. De loonheffing is een voorheffing op de inkomstenbelasting. Miljoenennota De toelichting op de rijksbegroting door de Minister van Financiën. Motorrijtuigenbelasting Belasting die je als eigenaar van een motorvoertuig (auto, motor) betaalt. Dit is een houderschapsbelasting, dat wil zeggen: je betaalt voor het bezit van een auto en/of motor. Nationaal inkomen Het totaal van de inkomens van alle inwoners in een land. Nettoloon Het loon dat overblijft nadat belasting en premies zijn ingehouden op het brutoloon Niet-belastingontvangsten Overige inkomsten van het rijk, bijvoorbeeld de opbrengst van aardgas en boetes. Nivellering De verschillen tussen de inkomens worden in verhouding kleiner. Overheid Het Rijk, de provincies en de gemeenten. Profijtbeginsel Je betaalt omdat je gebruik maakt van goederen of diensten die de overheid levert.

24 Progressief tarief Het belastingpercentage wordt hoger naarmate het inkomen toeneemt. Retributie Bedrag dat je voor een bepaalde overheidsdienst moet betalen, bijvoorbeeld voor je paspoort en de afvalstoffenheffing. Rijksbegroting Overzicht van de verwachte inkomsten en de verwachte uitgaven van het Rijk. Solidariteitsbeginsel De sterken helpen de zwakken in de samenleving. Staatsschuld (of EMU-schuld) Het totaal van de leningen van de overheid op een bepaald moment. Vennootschapsbelasting Belasting die bedrijven (NV s of BV s) betalen over hun winst.

25 VMBO-GT4 HOOFDSTUK 8 Betalingsbalans Een overzicht van alle ontvangsten uit het buitenland en alle betalingen aan het buitenland. De handelsbalans en dienstenbalans zijn daar onderdeel van. Contingentering Een beperking van de hoeveelheid die mag worden ingevoerd. Exporteren Het verkopen en leveren van goederen en diensten aan het buitenland. Exportsubsidie Geld dat de overheid betaalt aan bedrijven die exporteren, zodat zij hun producten voor een lagere prijs kunnen verkopen. Fairtrade Eerlijke handel waarbij de bevolking in een ontwikkelingsland een eerlijke prijs krijgt voor zijn producten. Handelsbalans (of goederenbalans) Een overzicht van de exportwaarde en de importwaarde van goederen. Harmonisatie Binnen de EU worden regels voor alle lidstaten steeds meer gelijkgetrokken om te zorgen voor eerlijke concurrentie tussen landen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met BTW tarieven of milieuregels. Importeren Het kopen en ontvangen van goederen en diensten uit het buitenland. Infrastructuur De basisvoorzieningen in een land zoals wegen, bruggen, vliegvelden, pijpleidingen en elektriciteitskabels enz. Inkomen per hoofd van de bevolking Het gemiddelde inkomen per inwoner van een land.

26 Internationale arbeidsverdeling Landen maken die producten waarin zij het best zijn of die ze het goedkoopst kunnen maken. Internationale concurrentiepositie Hoe je als land met andere landen het beste Kunt concurreren door producten te leveren van een goede kwaliteit of tegen een lage prijs. Internationale handel Handel tussen verschillende landen. Importeren en exporteren. Invoer (import) Het kopen en ontvangen van goederen en diensten uit het buitenland. Invoerrechten (of invoerbelasting) Belasting die je moet betalen als je een product invoert. Monetaire unie Een groep landen met een gemeenschappelijke munt. Monocultuur Een land dat afhankelijk is van de opbrengst van één of enkele landbouwproducten. Ontwikkelingslanden Landen met een economische achterstand, een slechte gezondheidszorg en gebrekkig onderwijs. Noodhulp Hulp op korte termijn die bestaat uit voedsel, tenten of medicijnen. Ontwikkelingssamenwerking Samenwerking tussen rijke landen en ontwikkelingslanden om de welvaart in arme landen te vergroten. Protectiemaatregelen Maatregelen van een land om de eigen productie en werkgelegenheid te beschermen tegen het buitenland. Ruilvoet De verhouding tussen de prijs van exportgoederen en importgoederen.

27 Structurele hulp Hulp op lange termijn die gericht is op het zelfstandig worden van ontwikkelingslanden. Vicieuze cirkel Een situatie waar je op eigen kracht niet uit kunt komen. De oorzaak van het ene probleem is een gevolg van een ander probleem. Vrijhandel Er zijn geen belemmeringen in de handel tussen verschillende landen. Welvaart De mate waarin mensen in staat zijn in hun behoeften te voorzien.