er zijn ook vrije goederen: die zijn vrij beschikbaar. En daar hoeft je niet voor te betalen, bijv: Lucht en de zon

Transcriptie

1 Samenvatting door BART 2962 woorden 13 juni keer beoordeeld Vak Economie Economie SE WEEK 2016 Hoofdstuk 1: om je behoeften te kunnen voorzien, heb je middelen nodig, zoals geld, bezittingen en tijd. Je hebt vaak meer behoeften dan middelen we hebben niet vanzelf voldoende middelen om in al onze te voorzien, anders gezegd. Onze middelen zijn schaars, hoe schaarser iets is, hoe duurder het is of het kost meer moeite om het te verkrijgen er zijn ook vrije goederen: die zijn vrij beschikbaar. En daar hoeft je niet voor te betalen, bijv: Lucht en de zon je kunt door zelfvoorziening jezelf in behoeften voorzien. Je produceert wat je voor eigen gebruik nodig hebt alles wat een bedrijf doet om producten en diensten zo goed mogelijk te verkopen noem je marketing, hier zijn een paar marketinginstrumenten: - Productbeleid: welke producten zitten in het assortiment? Hoe zien ze eruit, welke soorten of smaken breng je op de markt? - Prijsbeleid: welke prijs krijgt het product. Door korting te geven verkoop je meestal meer, maar statusartikelen moeten juist duur zijn om in de smaak te vallen - Plaatsbeleid: waar is het product te koop> - Promotiebeleid: hoe brengt een bedrijf het product onder de aandacht bij de klant? Commerciële reclame is bedoeld om je te verleiden tot een aankoop Informatieve reclame is voor informatie over de eigenschappen en mogelijkheden van een product Merkreclame is reclame die gericht is op het vergroten van de naamsbekendheid Ideele reclame heeft als doel de mentaliteit en het gedrag van de mensen proberen te veranderen. Het gaat vaak over maatschappelijke problemen Om de consument te helpen zijn er consumentenorganisaties. Ze komen op voor de belangen van het consument. Daarbij geven ze je informatie over producten Als consument alleen heb je maar een beperkte invloed op wat produceten maken of verkopen. Maar door gezamenlijk op te treden dwing je als groep de producenten rekening te houden met de wensen en behoeften van het consument. Je noemt dit consumer power Pagina 1 van 9

2 In het consumentenrecht staan wetten en regels die de consument beschermen bij de aankoop van een product. Het consumentenrecht geldt niet als je iets koopt bij een particulier Een keurmerk geeft de consument zekerheid dat het product of de producent aan de eisen voldoen Als je klachten hebt en er met de leverancier niet uitkomt, kun je de klacht voorleggen aan de geschillencommissie. Deze comissie doet uitspraak die bindend is, dat betekend dat beide partijen zich aan de afspraak moeten houden Als de prijzen van goederen en diensten in het algemeen stijgen noem je dat inflatie, het tegenovergestelde daarvan is deflatie, dat betekend dat de prijs daalt Door inflatie kun je met dezelfde hoeveelheid steeds minder kopen, het geld wordt dus door inflatie minder waard. Het heeft invloed op je koopkracht, dat is hoeveel goederen en diensten je met je inkomen kunt kopen, als je inkomen gelijk blijft, daalt je koopkracht als de inflatie stijgt Het centraal bureau voor de statistiek houdt in Nederland de ontwikkeling van de prijzen bij. Ze rekenen iedere maand het consumentenprijsindexcijfer uit. Dat laat de prijsontwikkeling van goederen en diensten zien die huishoudens kopen Het inkomen dat je in euro s verdient is je nominaal inkomen Reëel inkomen is het inkomen dat je hebt rekening gehouden met de gevlogen inflatie Met prijscompensatie stijgen de lonen net zo veel als de prijzen, zo blijft de koopkracht van de inkomens gelijk Als consument kun je met milieubewust gedrag de milieuschade van je consumptie beperken, zo kun je bijvoorbeeld - Bij de aankoop van goederen kiezen voor milieu en diervriendelijke producten - Minder consumeren - Vaker het openbaar vervoer of de fiets nemen - Je afval scheiden zodat een deel gerecycled wordt Milieuorganisaties vestigen met acties aandacht op milieuproblemen of komen op voor natuur en milieu door invloed uit te oefenen op de politiek Een milieukeurmerk geeft de zekerheid dat het product beter voor het milieu is dan andere producten Hoofdstuk 2: Je spreekt van directe ruil als je goederen of diensten tegen anderen goederen of diensten ruilt Indirecte ruil is goederen of diensten ruilen tegen geld Er zijn 3 geldfuncties - Ruilmiddel: je ruilt goederen of diensten voor geld, je koopt er iets voor - Rekenmiddel: je geeft aan hoeveel iets waard - Spaarmiddel: je geeft een deel van je inkomen niet uit, maar bewaart het voor later Pagina 2 van 9

3 Als je met een creditcard betaalt, wordt het geld aan het eind van de maand pas afgeschreven Bedrag in euro s x lage wisselkoers= bedrag in vreemd geld dat je ontvangt Bedrag in vreemde valuta: koers per euro= waarde in euro s Aan banken betaal je bij het omwisselen van vreemd geld ook een bedrag voor kosten. Die kosten noem provisie Inkomsvormen zijn manieren om een inkomen te verdienen - De meeste mensen hebben een inkomen uit arbeid. Sommige krijgen ook loon in natura, dan krijg je goederen of diensten - Mensen met een eigen zaak hebben winst als inkomen - Inkomen uit bezit, bijvoorbeeld van een woning die je verhuurt - Een uitkering of terwijl overdrachtsinkomen. Dat is ook zakgeld en kleergeld Om inkomsten en uitgaven op elkaar af te stemmen moet je budgetteren Een begroting is een overzicht van alle verwachte inkomsten van de aankomende periode - Dagelijkse uitgaven: de gewone huishoudelijke uitgaven. Onder anderen voeding etc - Vaste lasten: regelmatig terugkerende uitgaven zoals woonlasten en verzekening - Incidentele uitgaven: grote uitgaven die af en toe voorkomen bijv: woninginrichting en vakantie Toekomstige nieuwwaarde- restwaarde of inruilwaarde= totaal te reserveren bedrag Sparen betekend een bepaald deel van je inkomen niet uitgeven Rente is een vergoeding die iemand voor zijn geld beschikbaar stelt Om rente te berekenen 1 hoe hoog is het spaarbedrag 2 wat is het rentepercentage 3 over welke periode krijg je rente Een spaardeposito is een rekening waar je een groter bedrag voor een bepaalde tijd vastzet Je kunt inplaats je geld op een rekening zetten ook beleggen, dan koop je aandelen en hopen dat ze meer waard worden Geld lenen beteken dat je gebruik maakt van het geld van een ander. Het geleende bedrag moet je terugbetalen, dat noem je aflossen. Als vergoeding voor het geld dat je leent betaal je rente De grootste lening die mensen in heel hun leven sluiten is een hypotheek voor hun huis, bij een hypothecaire lening, koop je een huis met deels geleend geld, als de lener het bedrag niet betaalt kan de bank het huis te koop zetten Pagina 3 van 9

4 Hoofdstuk 3: Als je je verzekert, neemt een verzekeringsmaatschappij de financiële gevolgen van jou over, als verzekerde betaal je daarvoor een premie Schade wordt alleen vergoed als die het gevolg is van een onzeker voorval, dat is een gebeurtenis waarvan je niet weet of die en waar die ooit zal plaatsvinden Verzekeringsvoorwaarden is waarin de rechten en plichten van de verzekerde en de verzekeraar zijn vastgelegd Verzekeringskosten= (premie+poliskosten) + assurantiebelasting In de verzekeringsvoorwaarden staat wat wel en wat niet verzeker is, ook staan er afspraken in over een eigen risicp, dat is dat je een deel van de schade zelf betaalt, hoe hoger je eigen risico hoe lager de premie AVP is de afkorting van aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren, deze dekt schade die je zonder opzet aan anderen toebrengt De inboedelverzekering dekt schade die je door brand, inbraak en wateroverlast aan je spullen in huis hebt, deze spullen zijn verzekerd tegen nieuwwaarde Een opstalverzekering is een verzekering voor brand-storm schade aan je huis, je verzekert je voor de herbouwwaarde Om te voorkomen dat je onderverzekerd raakt kun je een geïndexeerde verzekering nemen. De verzekerde waarde van je huis of inboedel wordt dan jaarlijks aangepast aan de prijsstijgingen De WA-verzekering voor motorvoertuigen dekt alle schade die je met je voertuig aan andere toebrengt, wa staat voor wettelijke aansprakelijkheid Voor de schade aan je eigen voertuig kun je een cascoverzekering afsluiten, je bent dan ook verzekerd als je zelf de schade veroorzaakt Een zorgverzekering vergoedt de kosten voor de gezondheidszorg zoals kosten voor ziekenhuis en apotheek Een nominale premie is een premie die in euro s is vastgesteld onder de 18 jaar ben je gratis meeverzekerd op de polis van je ouders De zorgtoeslag is een bijdrage van de overheid waarmee je een deel van je premie kunt betalen Naast de nominale premie betaal je ook nog een inkomensafhankelijkheid premie. Dit is een percentage dat op je loon wordt ingehouden. Je krijgt dit geld weer terug van je werkgever De woningmarkt bestaat uit alle vraag en aanbod van woningen ECONOMIE SE2 HOOFDSTUK 4: Produceren is het maken van goederen en het leveren van diensten, de productie in de formele sector vindt plaats bij de overheid en in bedrijven, dat noem je ook wel productie in enge zin Je kunt productie ook ruimer zijn. Je kijkt naar alle activiteiten waar je jezelf mee in je behoeften kunt voorzien, dan telt ook Pagina 4 van 9

5 productie in de informele sector mee, bijvoorbeeld in je eigen huishouden, vrijwilligerswerk en zwartwerk, in dat geval spreek je van productie in ruime zin Alles wat je nodig hebt om te produceren noem je productiefactoren, je hebt de volgende 4 - Natuur: levert grondstoffen, zoals aardappelen en olie, maar ook grond waarop een bedrijf zich kan vestigen - Arbeid: zowel lichamelijke als geestelijke inspanning die mensen leveren bij produceren - Kapitaal: alle kapitaalgoederen waar je geld in inversteert zoals: gereedschap. Ge bouwen, machines die je nodig hebt in een productieproces - Ondernemerschap: het vermogen om de productiefactoren op een winstgevende manier te combineren Productie is kapitaalintensief, als er in verhouding meer kapitaal dan arbeid gebruikt wordt zoals bij de productie van scooters Als in verhouding meer arbeid gebruikt wordt, is de productie arbeidsintensief. Dat geld bijvoorbeeld voor het repareren van scooters Alle bedrijven die na een elkaar aan een product meewerken, noem je een bedrijfskolom zie blz 102 Toegevoegde waarde= de waardeverhoging van een product die ontstaat door het product verder te bewerken De kosten van milieuvervuiling die voor rekening komen van de samenleving, noemen we maatschappelijke kosten, iedereen betaalt bijv. belasting mee aan afvalverwerking en waterzuivering installatie, ook overlast zoals geluidhinder en stankoverlast vallen hieronder Bedrijven kiezen uit zichzelf ook steeds meer voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat betekend dat ze rekening houden met de gevolgen van hun productie voor mens en milieu Produceten kunnen milieuschade voorkomen of beperken door: - Milieuvriendelijker produceren - Recycling of hergebruik van materialen - Het installeren van zuiveringsinstallaties en het nemen van andere milieubeschermende maatregelen De overheid heeft verschillende mogelijkheden om milieuschade te voorkomen: - Subsidies geven om milieuvriendelijke productie, hergebruik en recycling te stimuleren - Milieubelasting heffen op on-milieuvriendelijke producten en consumptie af te remmen - Regels en wetten instellen om het milieu te beschermen. Bijv door eisen te stellen aan manier van produceren - Voorzieningen treffen om het hergebruiken en recyclen makkelijker te maken, door glas en papier bakken - Voorlichting geven om het milieugedrag van mensen te veranderen - Convenanten sluiten over milieuafspraken, een convenant is een vrijwillige overeenkomst tussen overheid en bedrijven Pagina 5 van 9

6 Er zijn 4 soorten productiesectoren - De primaire sector: landbouw, mijnbouw en visserij, het zijn bedrijven die goederen leveren die rechtstreeks uit de natuur komen - De secundaire sector: industrïele bedrijven en de bouw, ze verwerken grondstoffen tot producten - Dienstverlening is onderverdeeld in: - De tertiaire sector= commerciele dienstverlening, bedrijven met als doel winst te maken zoals: winkels en kappers - Quartaire sector= niet-commerciele instellingen die diensten verlenen, zoals ziekenhuizen en scholen Een vacature is een baan waarvoor iemand wordt gezocht Een bedrijfstak is een groep gelijksoortige bedrijven, ondernemers in de bedrijfstak hebben dezelfde belangen Hoe een onderneming is georganiseerd kun je weergeven in een organigram, bovenaan staat wie de leiding heeft, onderaan staan degenen die het werk uitvoeren Zie blz 110 De arbowet geeft regels voor veilige en gezonde omstandigheden op het werk, het doel is ongevallen en ziekte veroorzaakt door werk te voorkomen Voor jongeren zijn speciale arbeidsregels: - De arbeidstijdenwet geeft regels voor werken rusttijden - De arbeidsinspectie zier toe op het naleven van deze 2 wetten hierboven Als je een baan aanvardt sluit je een individuele arbeidsovereenkomst af, dit is een overeenkomst tussen werkgever en werknemer waarin staat dat de werknemer een aantal uren arbeid verricht in dienst van de werkgever, de werkgever moet loon betalen De afspraken in een arbeidsovereenkomst moeten minimaal voldoen aan cao-afspraken, dat is een reeks afspraken over de arbeidsvoorwaarden in een bedrijfstak De primaire arbeidsvoorwaarden zijn de hoofdzaken die je afspreekt zoals loon en werktijden, ook pensioenvoorziening en vakantiedagen kun je hiertoe rekenen Alles wat niet tot de primaire arbeidsvoorwaarden behoort valt onder de Secundaire arbeidsvoorwaarden zoals: studiemogelijkheden, onkostenvergoeding, verlofregeling en een auto van de zaak HOOFDSTUK 5: marktaandeel= is de afzet/omzet van een bedrijd, tot de total afzet/omzet van de productgroep Brutowinst= van de omzet moet je de inkoopwaarde van goederen afhalen, wat overblijft is de brutowinst Nettoresulaat= vervolgens gaat de brutowinst van alle bedrijfskosten af, wat overblijft is het nettoresulaat (nettowinst of nettoverlies) omzet-inkooppwaarde Pagina 6 van 9

7 =Brutowinst- bedrijfskosten =nettoresultaat Het bedrag dat je jaarlijkse waardevermindering van een kapitaalgoed aangeeft noem je de afschrijving Afschrijving per jaar= aanschafprijs-restwaarde: economische levensduur De prijs die de consument in de winkel betaalt noem je consumentenprijs, dat is inclusief BTW Alle beschikbare kapitaalgoederen en arbeidskrachten bepalen samen de productiecapaciteit van een bedrijf, als er niet genoeg werk is en machines niet worden gebruikt is de productiecapaciteit onderbezet Als lichamelijke arbeid vervangen wordt door machines noem je dat. Mechanisatie, als computers de machines besturen spreek je van automatisering Arbeidsproductiviteit is de productie per persoon in een bepaalde tijd, de arbeidsproductiviteit kan verbeteren door: - Technologische ontwikkelingen: mechanisatie of automatisering - Een betere arbeidsverdeling, dat het werk beter verdeeld wordt en iedereen doet waar die goed in is - Scholing: als je goed opgeleid bent kun je je werk beter en sneller doen dan zonder opleiding - Beloningen voor prestaties, zoals een bonus - Verbeteren van de arbeidsomstandigheden en de werksfeer, dat de werknemers beter hun best doen De bedrijfstijd is het aantal uren dat een bedrijf per week open is Leidinggevende functie= je geeft opdrachten aan medewerkers en je controleert of ze hun werk goed doen Uitvoerende functie= je voert opdrachten uit die jou zijn toegediend Tot de beroepsbevolking reken je alle inwoners van 15 t/m 65 jaar die werken of op zoek zijn naar werk voor minstens 12 uur per week Conjuncturele werkloosheid =als de vraag daalt naar goederen en diensten zijn er minder werknemers nodig en mensen raken werkloos Structurele werkloosheid= als bedrijven op een andere manier gaan produceren bijv. door mechanisatie, hun bedrijf reorganiseren, hun productie verplaatsen naar lageloonlanden Frictiewerkloosheid= als je een korte tijd werkloos bent doordat het tijd kost om een nieuwe baan te vinden Seizoenswerkloosheid= dat werk alleen verricht wordt in een bepaalde tijd van het jaar, denk aan toerisme en horeca, wanneer die arbeid wegvalt ontstaat er seizoenswerkloosheid Regionale werkloosheid= er is in bepaalde gebieden of steden hogere werkloosheid dan het gemiddelde werkloosheid van het land Als je bij het UWV, staat ingeschreven en actief opzoek bent naar een baan van minstens 12 uur per week noem je dat geregistreerde werkloosheid Bedrijven zien liever niet of slecht met een klein percentage stijgen, dit noem je loonmatiging Pagina 7 van 9

8 Arbeidstijdverkorting= werkweek wordt korter gemaakt dan een 40 uur werkweek, het beschikbare werk wordt over meer mensen verdeeld HOOFDSTUK 8: Export levert ons geld op, import kost ons geld, de handelsbalans geef een overzicht van de exportwaarde en importwaarde van goederen, het verschil tussen export en import waarde noem je de handelsbalans Alle ontvangsten uit het buiteland en betalingen aan het buiteland vormen samen de belastingbalans Het percentage van de totale importwaarde of exportwaarde ten opzicht van het nationaal inkomen, noem je de importquote of exportquote, het nationaal inkomen bestaat uit het inkomen van alle inwoners samen Importquote= importwaarde: nationaal inkomen x 100% Exportquote= exportwaarde : nationaal inkomen x 100% Een goede internationale concurrentiepositie betekend dat Nederland voor goede kwaliteit producten aan het buiteland levert tegen een lage prijs Om te zorgen voor eerlijke concurrentie tussen de landen in de EU, wik de EU veel regels voor alle lidstaten gelijktrekken, deze harmonisatie geld voor alle btw-tarieven en milieuregels Een monetaire unie is een groep landen met een gemenschappelijke munt, zoals in de eu. De landen in de EU kun je onthouden met sms ff bondige clips Met protectiemaatregelen kan de overheid de invoer belemmeren of voordeel geven aan exportbedrijven, ze kunnen dat doen door - Invoerrechten heffen: ingevoerde producten worden door belasting duurder gemaakt - Een maximum stellen aan hoeveelheid invoerproducten: dit noem je contingentering - Exportsubsidies geven, zodat bedrijven hun exportproducten voor een lagere prijs aan het buitenland kunnen verkopen Tussen de EU-landen is vrijhandel dat betekend dat de lidstaten tegenover elkaar geen protectiemaatregelen nemen bij de handel Welvaart= als de bewoners zichzelf in behoeften kunnen voorzien, meestal wordt gekeken naar nationaal inkomen per hoofd van de bevolking Ruilvoet= exportproducten dalen in prijs, terwijl importprijzen hoog blijven Monocultuur= landen produceren maar een of enkele landbouwproducten, ze zijn afhankelijk van de opbrengst van dat product Ontwikkelingslanden zitten vaak in vicieuze cirkel, dat is een situatie waar je op eigen kracht niet uit kunt komen Bij rampen wordt noodhulp gegeven om mensen helpen te overleven, dit is op korte termijn Structurele hulp= op lange termijn, het doel is de oorzaken van armoede te bestrijden en de landen economisch zelfstanding te maken Nederland werkt mee aan het duurzaam vergroten van de welvaart in een aantal landen dit heet Pagina 8 van 9

9 ontwikkelingssamenwerking Geld geven is niet de enige manier om ontwikkelingslanden te helpen, FAIRTRADE is de nam voor handel waarbij produceten in ontwikkelingslanden een eerlijke prijs krijgen voor hun producten Pagina 9 van 9