Hulp aan risicolezers kern 6

Transcriptie

1 Hulp aan risicolezers kern 6 De alfapet van opa heeft een inspirerende rol in kern 6. Het spreekt tot de verbeelding van kinderen: letters worden woorden, woorden maken zinnen en zinnen vormen een verhaal! Aan het einde van kern 6 hebben de kinderen 34 letters geleerd waarmee ze hun eigen woorden, zinnen en verhaaltjes kunnen maken. Drie van de vijf nieuwe letters zijn tweetekenklinkers (, ui, ei) die de nodige oefentijd vergen van risicolezers. Dagelijkse extra oefening van de letterkennis blijft noodzakelijk, Ingrid van Loosbroek Ed Koekebacker waarbij, als de letters correct benoemd worden, de aandacht gericht moet zijn op het tempo van verklanken. Het zwaartepunt van de begeleiding ligt op het lezen van woorden en zinnen. Komen kinderen van de steraanpak voldoende toe aan het, onder begeleiding, herhaald lezen in Veilig en Vlot? Veilig en vlot is speciaal ontwikkeld om het hoogst mogelijke rendement op het gebied van tomatiseren te behalen door het herhaald oefenen van woorden en zinnen op correctheid en vlotheid. De factor herhaling heeft een niet te onderschatten positief effect op het tomatiseringsproces. Herhalen kinderen van de steraanpak juist de tomatiseringspagina s van Veilig en vlot (met de picto s krul en klokje) het vaakst? Komen naast de woorden ook de teksten voldoende aan bod? De wintersignalering sluit aan het einde van kern 6 een periode in het aanvankelijk leesonderwijs af. Om met de risicolezers de doelen van kern 6 te behalen, blijft intensivering van het aanbod zeker nodig. In dit artikel zijn de interventies concreet uitgewerkt. Doelen kern 6 Om de twee dagen leren de kinderen een nieuwe letter en leren ze woorden lezen en spellen met deze letter. De doelen technisch lezen en spellen van kern 6 zijn: Vlot en correct benoemen van de letters g--ui-f-ei en i-k-m-s (kern start), p-aa-r-e-v (kern 1), n-t-ee-b-oo (kern 2), d-oe-z-ij-h (kern 3), w-o-a-u-j (kern 4), eu-ie-l-ou-uu (kern 5) Woorden en zinnen lezen met bovengenoemde letters Woorden maken van bovengenoemde letters (spelling) Om deze doelen te bereiken, richt de intensivering van de aanpak van risicolezers zich op deze basis. Daarnaast is het behouden of vergroten van leesplezier een belangrijk doel. Intensivering van de aanpak In de handleiding is extra ster-tijd lezen of spelling beschreven. Dit kunt u beschouwen als bronnenboek. Als leerkracht maakt u zelf inhoudelijke keuzes op grond van wat de lezers in uw groep laten zien. Hieronder volgen per doel activiteiten die u in kern 6 kunt inzetten. Zorg voor een prettige, positieve oefensfeer waarin kinderen veel succeservaringen kunnen opdoen en geef hen complimenten, zodat ze het lezen als iets positiefs ervaren. TIP: Start dagelijks met een letteroefening om het vlot benoemen van de letters te oefenen, besteed hier echter niet alle extra oefentijd aan. Waarborg voldoende oefentijd voor het lezen van woorden en zinnen. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 1 van 10

2 1 Beheersing van de letters i-e-o-a-u aa-ee-oo-uu oe-ij-eu-ie-ou--ui-ei k-m-s-p-r-v-n-t-b-d-z-h-w-j-l-g-f Goed getomatiseerde letterkennis is van essentieel belang. Het correct en vlot benoemen van de letters is een voorwaarde om te kunnen lezen en spellen. Kinderen die het lastig vinden om een letter te onthouden, zijn gebaat bij het herhaald alzijdig aanbieden van de letter en de klank: - Articulatie voelen: wat voel je als je de klank zegt? - Luisteren: hoor je de klank in het woord? En waar? - Kijken: wat is de vorm van de letter? - Ordenen: bij welke letterfamilie hoort de letter? Dit zijn ankers om de klank-tekenkoppeling en tekenklankkoppeling stevig op te slaan. Kinderen met een moeizame tomatisering hebben vervolgens zeer veel dagelijkse herhaling nodig voordat de letter daadwerkelijk getomatiseerd is. Na twee dagen wordt alweer een nieuwe letter aangeboden, tijd om rustig aan te doen is er niet. Letter ui Om deze tweetekenklinker goed in te slijpen, is een steunkaart ontwikkeld. De steunzin luidt: Eerst een ui (linkerhand vormt u, liggend maantje) en dan het mesje erbij (pas dan wordt de rechterwijsvinger ernaast geplaatst, het kind moet zich namelijk bewust zijn van de volgorde van de tekens). Het is belangrijk dat het kind hierna een moment naar de eigen handen kijkt om de letter erin te zien. Houd het letterkaartje ui er maar eens boven en vraag of het kind de letter ui in de handen ziet. ui Steunkaart ui Specifieke aandachtspunten letters kern 6 Letter In de vorige kern is de letter ou aangeleerd. De klanken ou en zijn identiek. Om kinderen te helpen de weetwoorden (ou-) goed te schrijven, is de steunkaart -woorden ontwikkeld. In de Nederlandse taal zijn meer ou-woorden dan -woorden, vandaar de keuze voor een -steunkaart. De steun luidt: Staat het woord op de steunkaart? Dan schrijf je het woord met, anders met ou. Op den duur hebben de kinderen deze woorden ingeprent en is de steunkaart minder nodig. Het foutloos kunnen spellen van ou/-woorden is geen rw kw ss lw pw gw klw blw nw pl to flw Steunkaart -woorden gaar of rw? heet of lw?! gw weg! doe niet flw! beheersingsdoel van groep 3. Omdat lezen en spelling een positieve invloed op elkaar hebben, zou het een gemiste kans zijn om het schrijven van ou/-woorden weg te laten. Kinderen verwarren de letter ui soms met de letters eu en uu. Het is belangrijk dat kinderen zich bewust zijn van de vorm- en articulatieverschillen. De articulatie van /ui/ onderscheidt zich door het bewegen van de mond en lippen tijdens de uitspraak van /ui/. ui : Voel eens aan je mond en lippen, die bewegen terwijl je /ui/ zegt. Gek he? Je mond gaat steeds meer dicht. Voel je ook hoe je lippen een mooi rondje blijven? Voel ook maar eens onder je kin hoe je tong achteraan duwt eu : Voel maar eens aan je mond, die is een beetje open. Voel ook maar eens aan je lippen, die vormen een mooi rondje. uu : Voel maar eens aan je mond, die is bijna dicht. Voel je het? Voel je hoe je de lippen een mooi rondje vormen? Horen kinderen het verschil tussen deze klanken? Laat tijdens een articulatieoefening altijd de letter zien waarvan de klank/articulatie geoefend wordt, zodat een sterke verbinding ontstaat tussen klank en teken. Kunnen kinderen benoemen of ze de klank ui, eu of uu horen in woorden? Noem maar eens woorden zoals duik, reuk, luis, muur, neus, ruit, guus en laat het goede letterkaartje aanwijzen. Zeg het woord zoemend zodat de klanken goed te horen zijn. Veilig leren lezen Digiregie Lesgeven Extra materiaal Illustraties: Anjo Mutsaars Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg Steunkaart -woorden Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 2 van 10

3 Veilig leren lezen Digiregie Lesgeven Extra materiaal Illustraties: Anjo Mutsaars Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg Letter f In kern 1 is de letter v aangeleerd. De klanken /v/ en /f/ zijn voor sommige kinderen lastig te onderscheiden. Daarom is het goed om expliciet aandacht aan de articulatieverschillen te schenken. f : Voel je je bovenste tanden op je onderlip? Blaas nog maar eens lang en zacht /fff/. Voel je ook hoe de lucht tussen je lippen door stroomt? v : Voel je je bovenste tanden op je onderlip? Voel maar eens met twee vingers aan je lip, voel je het trillen aan je vingers? Je kunt het zelfs voelen tot in je keel. Voel maar eens aan je keel. Blaas hard en lang zodat je het overal voelt trillen /vvvvv/. Het onderscheid tussen beide klanken zit in het wel of niet trillen. De klank /v/ is een stemhebbende klank en voel je dus aan de lippen en in de keel trillen. De klank /f/ trilt niet. Letter ei Bij deze letter spelen twee aspecten een rol, namelijk ei-ie en ei-ij. Voorkomen van omkering ei ie De letter ei en de in kern 5 aangeleerde letter ie lijken veel op elkaar. Om de letter ei goed in te slijpen en omkeringen met de letter ie te voorkomen is de steunkaart ei ontwikkeld. De steunzin luidt: Eerst een ei (linkerhand maakt een vuist waarin e zichtbaar is) en dan het lepeltje erbij (rechterwijsvinger wordt naast de linkerhand geplaatst). De letter ei is nu zichtbaar in de handen van het kind. Belangrijk dat het kind dit zelf ook ziet, houd het letterkaartje ei er maar eens boven. Als een kind zich tijdens het lezen of spellen vergist in de volgorde van de tekens, wijst u op het eerste teken. Begint de letter met het ei, dan is het de letter ei en anders is het de letter ie. Laat het kind tevens het gebaar van de letter ei maken, ondersteund door de steunzin. ei reis trein wei ei geit sein zeil plein prei fontein eik kei klei meisje dweil teil klein mei Steunkaart ei-woorden Steunkaart ei-woorden In kern 3 is de letter ij aangeleerd. De klanken ij en ei zijn identiek. Om kinderen te helpen deze weetwoorden (ij-ei) goed te schrijven, is de steunkaart ei-woorden ontwikkeld. In de Nederlandse taal zijn meer ij-woorden dan ei-woorden, vandaar de keuze voor een ei-steunkaart. De steun luidt: Staat het woord op de steunkaart? Dan schrijf je het woord met ei, anders met ij. Op den duur hebben de kinderen deze woorden ingeprent en is de steunkaart minder nodig. Het foutloos kunnen spellen van ij/ei-woorden is geen beheersingsdoel van groep 3. Omdat lezen en spelling een positieve invloed op elkaar hebben, zou het een gemiste kans zijn om het schrijven van ij/ei-woorden weg te laten. Letterfilmpjes herhaald bekijken In de letterfilmpjes van de Leerkrachtassistent komen alle facetten van de letter aan bod. Het herhaald laten kijken naar het letterfilmpje is daarom zeker aan te bevelen. In de Leerkrachtassistent staan de filmpjes op de tweede dag van de nieuwe letter als opfrissing van wat de kinderen op de dag ervoor hebben geleerd. U kunt deze letterfilmpjes ook al op dag 1 aan risicolezers laten zien. Dit kan op twee manieren: Als preteaching voordat de nieuwe letter wordt aangeleerd, zodat deze kinderen meer bagage hebben tijdens de eerste instructie in de klas. Na de leesles, aan het einde van de ochtend of middag. ei Steunkaart ei Stills uit letterfilmpje ui Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 3 van 10

4 Letterkaartjes via voor-koor-zelf U biedt de letterkaartjes aan via voor-koor-zelf op de volgende manier: Voor Laat de letter zien en zeg welke letter het is. Koor Leg de aangeboden letters naast elkaar op tafel. De letters worden samen rustig verklankt. Zelf Hier gaat het om passieve en actieve letterkennis. - Passieve letterkennis: Leg de aangeboden letters in een nieuwe volgorde naast elkaar. Het kind wijst de letter aan die het hoort. - Actieve letterkennis: Hussel de letters door elkaar en flits ze. Leg de vlot en goed verklankte letters op een groen vel papier en de overige letters op een wit vel papier. Pak deze laatste letters nogmaals aan via voor-koor-zelf. Ordening Flits tot slot nogmaals alle letters en laat de benoemde letter direct in de goede familie leggen: korte klinkers lange klinkers- tweetekenklinkers -medeklinkers. Gebruik bij de fase voor, koor en zelf passieve letterkennis maximaal 12 verschillende letters. Altijd de letters van de huidige kern, aangevuld met oude nog niet getomatiseerde letters in wisselende samenstelling. Gebruik bij de fase zelf actieve letterkennis alle aangeleerde letters van alle kernen. TIP 1 Werk met kinderen van de ster-aanpak met een individueel lettergroeidoosje. Hierin heeft ieder kind zijn of haar eigen letters. Print hiervoor de letterkaartjes (Digiregie/kern 6/lesgeven/extra materiaal), kopieer ze op groen en wit papier en knip de kaartjes uit. De letters die het kind vlot en correct kan benoemen, staan op groen papier en de overige letters op wit papier. Als het kind een letter aan het begin van een oefensessie goed en vlot benoemt, maakt u een hoekje van het witte letterkaartje groen. Omdat bij risicolezers de letterkennis vaak wisselend is, vervangt u het witte kaartje pas door een groen letterkaartje indien vier hoekjes groen zijn. Dit kan op zijn vroegst na vier oefensessies. Door de verschillende kleuren houden u en het kind zicht op de ontwikkeling van de letterkennis. Als het kind een letter niet correct of niet vlot benoemt, stopt u de letter (nadat de juiste klank is benoemd) direct terug in de stapel van nog te flitsen letters, zodat deze letter nog een keer aan bod komt. Laat tijdens het flitsen de benoemde letter in de goede familie leggen. TIP 2 De letterkaartjes uit het lettergroeidoosje kunt u gebruiken om kinderen te laten ervaren dat het oefenen van letterkennis direct wordt toegepast bij het lezen van woorden. U legt een woordje met uitsluitend groene letters, daarna enkele woordjes waarin witte letters zitten. Leerkrachtassistent: modules Letterkennis en Letters flitsen Een andere manier om letters te herhalen, is het herhaald aanbieden van de modules Letterkennis en Letters flitsen in de Leerkrachtassistent. Tweetal flitsen met maatje of tutor Het ene kind benoemt de letter. Het andere kind luistert en corrigeert als een letter niet correct is verklankt. Let erop dat het maatje of de tutor de letter kan zien. Het is handig om het stapeltje letters op tafel te leggen en er telkens één vanaf te nemen op het moment dat de letter is verklankt. Verwijder de letters van de eerste kernen die goed beheerst zijn om zo efficiënt mogelijk te werken. Woorden met doelletter markeren Blijft een kind hardnekkig moeite houden met een bepaalde letter, dan is een markeeroefening een goede oefening. U maakt hiervoor een kopie uit Veilig & Vlot. Als een kind bijvoorbeeld aan het einde van kern 6 de letter ui nog niet beheerst, maakt u een kopie van de ui-pagina s met 1 stip en 3 stippen. Nadat het gebaar van de letter ui is geoefend geeft u de opdracht om alle woorden met de letter ui te markeren. Oefen deze woorden, voordat de hele pagina wordt gelezen. Voor niet beheerste letters uit kern 5 kunnen uiteraard kopieën ingezet worden van de Veilig en Vlotpagina s van de doelletter met 1 en 3 stippen van kern 5. Veilig& vlot pagina 14, ui-woorden gemarkeerd Heeft een kind nog veel last van b/d verwisselingen, laat dan op een kopie van een tomatiseerpagina (met krul en klok) de b-woorden markeren en oefenen, voordat het Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 4 van 10

5 kind de gehele pagina leest. Vergeet niet vooraf te focussen op het b-gebaar met de steunzin eerst het been en dan de bal en laat het kind bij omkeringsfouten zelf uitleggen waarom het bijvoorbeeld niet beuk maar deuk is. Leerlingsoftware Veilig leren lezen De leerlingsoftware biedt via de poort speeltuin toegang tot spelletjes voor lezen en spelling. Als de leerkracht bij instellingen software de ster-aanpak heeft aangevinkt, spelen kinderen met de ster-aanpak eerst de spellen van de speeltuin voordat ze de spellen van woordenschat en de bieb kunnen spelen. 2 Woorden en zinnen lezen met geleerde letters De nadruk van een oefensessie ligt op het lezen zelf. Hiervoor dient voldoende oefentijd over te blijven. Met de geleerde letters gaan kinderen woorden lezen. Ze worden op het spoor van zoemend lezen gezet via voor-koor-zelf. Er is geen reden tot ongerustheid als een kind de zoemende voorbeeldstrategie niet direct zelfstandig overneemt bij woorden met nieuwe letters. Als het kind (deels) spelt en het kind zegt het woord hierna niet ononderbroken, vraagt u het kind om dit wel te doen. Voor meer informatie: zie het filmpje Zoemend lezen en het artikel Zoemend lezen. Leesstroken Op Digiregie/lesgeven/extra materiaal zijn per kern, ook voor kern 6, leesstroken opgenomen. Het zijn woorden die bestaan uit de letters van kern 6 in een groot lettertype. Met een transparante leesschuif, geknipt uit een licht gekleurd plastic mapje, ondersteunt de leerkracht het zoemend lezen. Start met woorden die uit twee letters bestaan. Als het lukt om deze woorden te zoemen, komen de woorden van drie letters aan bod. Bijvoorbeeld: van oog naar boog en van lui naar luis. Misschien lukt het sommige kinderen al om een woord direct te verklanken met een nieuwe letter? Zoemend lezen is een middel om te komen tot vlot lezen, het is geen doel op zich. naast elkaar. Eerst oefent u de woorden zoemend voor-koor. De woorden worden vervolgens gehusseld en om de beurt leest een kind een woord zelf. Nadat een kind een woord heeft gelezen, legt het de leesstrook onder de door hem of haar gebruikte strategie. Bij het zoemend lezen is het directe aanpakgedrag een belangrijk observatiepunt om innerlijk spellen tegen te gaan. Stimuleer dit directe aanpakgedrag: Ik luister of ik direct de eerste klank hoor. Zoem de rest erachteraan. Woorden die onder de spellende strategie liggen, oefent u vervolgens nogmaals middels voor-koor zoemend lezen. Hierna lezen de kinderen de woorden zelf: gaan ze nu wel zoemend of misschien al vlot? Leest een kind vlot ten koste van de nwkeurigheid, geef hierop direct feedback. TIP: Voeg een vierde strategiekaart toe: Sim op de fiets die tegen een groot x-teken aanfietst, Sim fietst snel, maar het gaat niet goed, hij valt zo meteen. Hieronder liggen de onnwkeurig gelezen, niet verbeterde woorden. Ook deze woorden worden geoefend voordat kinderen de woorden opnieuw zelf lezen. Liggen ze nu onder de zoemende of vlotte strategiekaart? Voor meer informatie: zie het filmpje Zoemend lezen en het artikel Extra ster-tijd: een intensieve aanpak maakt het verschil. Veilig & vlot kern 6 Oefen en herhaal uit Veilig & vlot de pagina s met 1, 2, 3 en 4 stippen veelvuldig met risicolezers. Op de pagina s met 1 en 3 stippen staan woorden en zinnen met de nieuw geleerde letter. De pagina s met 2 en 4 stippen zijn de tomatiseerpagina s met de al langer geleerde letters. Met name deze pagina s dient een kind zo vaak te lezen (in wisselende volgorde) totdat de woorden en zinnen goed en enigszins vlot gaan. Op het registratieschema van Veilig & Vlot Luister maar hoe goed ik lees (Digiregie/lesgeven/extra materiaal) is dit terug te zien. pw ss pl is leuk. jat pen hoop baas keur wij hik dijk mees zoek bon pier rijp dus toen á ik zoek de baas. á de mees eet een pier. á ik hoop dat de peer rijp is. Kinderen die nog moeite hebben met het zoemend of vlot lezen van woorden bestaande uit letters van de vorige kernen, kunt u stimuleren en bewust maken met behulp van de steunkaart leesstrategieën (digiregie/lesgeven/ extra materiaal). Knip de drie strategieën uit en leg ze kom jij gw? ss pijl jas ps pl pas pw pw ps lw kw nw dw gw rw 8 Veilig & vlot 6, pagina 8-9 haak aan door mus hun jok neus eer diep mot vaas niet boer dak kijk á kijk, hier is het niet diep. á ik jok niet. á zie jij de mot op mijn neus? 9 Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 5 van 10

6 Als u, ondanks de vele herhalingen in de klas en uitbreiding van de leestijd, merkt dat de pagina s met 2 en 4 stippen moeizaam blijven gaan, is afstemming met thuis een kans voor het kind. Geef het kind een kopie van een pagina met 2 stippen als leesblad van de week mee naar huis. Het kind leest dit blad een week lang thuis en laat dan op school horen hoe het nu gaat. Dit wordt uiteraard beloond met een sticker en een compliment. Deze terugkoppeling met school is belangrijk voor de motivatie. Hoewel het accent ligt op het leren en tomatiseren van nieuwe letters en het lezen van woorden met aangeleerde letters, is het goed om het lezen van zinnen ook extra aandacht te geven. Juist voor kinderen die moeite hebben met het leesproces is, als het lezen van zinnen niet of nwelijks extra aan bod komt, het vloeiend lezen van zinnen en teksten een onbereikbaar leesdoel. Het is daarom aan te bevelen om met de risicolezers met behulp van de voor-koor-zelf strategie regelmatig zinnetjes te lezen, met aandacht in de voor- en koorfase voor het aspect van vloeiend lezen: lezen met goede intonatie. De pagina s met 1 en 2 stippen van Veilig en vlot bevatten losse zinnen, op de pagina s met 3 en 4 stippen staan korte teksten. ss ps poes pas as ss? die ss van pl. wat een geur! ik neem een hap. oo, de ss is lw. en zuur. is dit wel ss? wat zeg je, pl? oo, dit is geen ss. het is sap! duur deur keur kier vier zeur zuur guur gaar jaar ps pees lees lus zus 10 dw lw pw pl paal gw nw rw touw jouw Veilig & vlot 6, pagina oefenkampioen naam: groep: dit lees ik al: veilig & vlot kern 6 lip zout wijs rot beuk dik hup veel niet bel put jan uur doek bouw ik lees wat ik wil. ik lees voor of ik lees in koor. een leuk boek lees ik uit. en dan weet ik weer meer. jij bent een kei! dat is wat juf zei. toen de les uit was. de les van de ei. de ei van kei. datum: veilig & vlot 6 das zoen bot met boek baan rijk deuk meer wijk ik rijm rijm maar mee. bij mot maak ik bot. bij doek maak ik boek. bij baas maak ik haas. en wat rijmt op jas? ik weet het niet. maak jij maar een keus! boen zaak doop Veilig leren lezen Digiregie Kern 6 Lesgeven Extra materiaal illustratoren: Ann de Bode en Leo Timmers Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg heup nier vaak hoor keus haas piet dun toer bok dier 11 Oefenkampioen kern 6 Aan het einde van kern 6 kan de oorkonde Oefenkampioen kern 6 worden uitgereikt aan alle kanjers. Lukt het de kinderen om de woorden op de oorkonde zelfstandig te lezen? Oefenkampioen kern 6 3 Woorden maken met geleerde letters Kinderen leren woorden maken met de nieuw geleerde letters. De steunkaart Stappenplan spelling (Digiregie/ lesgeven/extra materiaal) is een handig stappenplan waardoor kinderen een goede spellingstrategie aanleren. Leest het kind bijvoorbeeld het geschreven woord ook echt na? Als een kind moeite heeft om een woord in afzonderlijke klanken te hakken (ditieve analyse), gebruikt u de tussenstap zoemend zeggen. Wijs ondertussen van links naar rechts over de hakstrook (Digiregie/lesgeven/extra materiaal). Hoort het kind nu de afzonderlijke klanken? Laat het woord, na het zoemend zeggen, altijd in afzonderlijke klanken hakken. Start met woorden die bestaan uit twee klanken. Bouw dit op met woorden van drie klanken. Herkennen kinderen het onderscheid tussen de klanken /eu/-/uu/-/ui/ en /v/-/f/ op klank- en woordnive? De gebaren van de letters eu, ui en ei helpen bij de schrijfwijze van de letter: immers eerst...en dan... Rubriceerdictee Speelt een hardnekkige verwisseling van bepaalde klanken en letters een rol? Een rubriceerdictee is hiervoor een effectief oefenmiddel. Maak bij b/d-omkeringen drie kolommen: b d en een kolom met een vraagteken. Hoort een kind tijdens het hakken /b/, dan komt het woord in de b-kolom en de d-woorden in de d-kolom. Voor een optimale focus komt er een derde kolom bij voor woorden zonder /b/ en /d/. Na het schrijven leest het kind alle woorden van iedere kolom afzonderlijk: hoor je de betreffende letter? Deze werkwijze is effectief bij alle verwisselingen zoals bijvoorbeeld ook eu-uu-ui. Laat het kind met name de woorden zelf schrijven, dit is het meest actieve proces in de hersenen. Ter afwisseling is de inzet van de magnetische letterdoos uiteraard ook geschikt voor een spellingoefening uitsluitend met leesletters. TIP 1 Sluit de flitsoefening met letterkaartjes af met een spellingoefening. Het kind wordt gevraagd bepaalde woorden te leggen met de letters die, geordend in letterfamilies, op de tafel liggen. Als u werkt met de letters uit een individueel lettergroeidoosje, start u met een woord dat uitsluitend uit groene letterkaartjes bestaat. Bied hierna woorden aan waarin ook telkens een wit letterkaartje is verwerkt. Zo komen alle witte letterkaartjes aan bod, zodat deze letters ook op spellingnive intensief geoefend worden. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 6 van 10

7 TIP 2 Het is handig om Veilig gespeld (de pagina s met 1 stip en 2 stippen) in te zetten bij het kiezen van woorden. 4 Leesplezier Positieve ervaringen opdoen met verschillende soorten leesboeken is belangrijk voor het leesplezier. De aanvullende leesserie bij Veilig leren lezen heeft per kern een grote diversiteit aan boeken. De letters van de nieuwste kern zijn hierin nog niet verwerkt, zodat eventueel nog niet-getomatiseerde letters het leesplezier niet in de weg staan. Promoot boeken op een enthousiaste manier en laat kinderen vertellen waarom ze een boek leuk vinden. Laat risicolezers ook af en toe samen lezen met een ander kind uit de klas. Organisatie Hoe zorgt u voor de nodige begeleiding van de risicolezers in uw groep? Een goed klassenmanagement en een duidelijke planning (wie, wat, waar, wanneer) zijn twee belangrijke voorwaarden. Verlengde instructie Tijdens de verlengde instructie werkt u dagelijks intensief met de risicolezers terwijl de andere kinderen zelfstandig werken. Extra ster-tijd Het is van belang dat risicolezers een uitbreiding krijgen van de leestijd buiten de reguliere leeslessen. Het Protocol leesproblemen en dyslexie beveelt drie keer 20 minuten per week aan. In de handleiding van Veilig leren lezen beschrijven we dagelijks een kwartier in de extra ster-tijd rondom technisch lezen of spelling. Kijk op schoolnive, met de directie en de intern begeleider, wat haalbaar is. Zorg er samen in ieder geval voor dat risicolezers een uur per week, verdeeld over minimaal drie momenten, uitbreiding van de leestijd krijgen onder professionele begeleiding. Maantje kern 6 Op school en thuis dagelijks voorlezen zorgt er niet alleen voor dat de woordenschat groeit, maar het maakt ook dat het kind plezier beleeft aan boeken. Deze basis is, naast leestechnisch vaardig zijn, nodig om met plezier zelf te kunnen lezen. TIP Bekijk ook eens het filmpje Met plezier beter lezen ( Oefenmomenten met maatje, tutor, stagiaire, ouder Voor de broodnodige herhaling van de letters en het lezen in Veilig & vlot is het goed om extra krachten gepland in te zetten. Dit kan zowel binnen als buiten de reguliere leestijd plaatsvinden. Een maatje is een kind uit de eigen klas; een tutor is een kind uit een hogere groep. Zij kunnen een mooie bijdrage leveren aan het herhaald lezen met begeleiding. De lezer moet namelijk meteen horen als hij/zij een woord verkeerd verklankt. Ook zorgt de begeleiding ervoor dat het kind echt zelf aan het lezen is (en niet nep-leest in een eigen leesboek). Een kind wordt alleen vaardiger in lezen als het meer en meer leest. We spreken dus van effectieve leestijd als het kind zelf leest terwijl een ander het lezen volgt en directe feedback geeft als dat nodig is. Naast een maatje of tutor kan ook een stagiaire of een ouder ingeschakeld worden. Geplande, vaste momenten op een dag zorgen ervoor dat het daadwerkelijk gebeurt. Still uit filmpje Met plezier beter lezen Ouderbetrokkenheid Een goede afstemming en samenwerking tussen school en ouders is uitermate belangrijk voor risicolezers. Vanuit de wetenschap dat lezen beter gaat door veel te lezen, is het logisch dat het de leesontwikkeling van een kind ten goede komt als het thuis regelmatig samen met een ouder leest. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 7 van 10

8 Zijn ouders zich hiervan bewust? Een vast moment op een dag zorgt voor een routine. Weten ouders hoe ze met hun kind kunnen lezen? Kennen ze de strategie van het zoemend lezen en weten ze hoe ze hun kind kunnen ondersteunen? Het artikel Ik wil mijn kind thuis helpen met lezen kan verhelderend zijn voor ouders. Stimuleer ouders om met hun kind naar de bibliotheek te gaan op zoek naar boeken die het kind zelf kan lezen en aantrekkelijke voorleesboeken van een hoger technisch leesnive. Ouders kunnen thuis spelenderwijs bijdragen aan de tomatisering van letterkennis door het spelen van lettermemory (kopieerblad 1 en 2). Kopieer de bladen op stevig papier, gebruik voor ieder blad een andere kleur. Ook kan het kind met thuissoftware Veilig leren lezen spelenderwijs aan de slag. Aan het einde van de kern gaat de Oefenkampioen kern 6 mee naar huis. Het kind kan trots laten horen wat het al allemaal kan lezen. Tevens is dit een mooie oefening. En tot slot de voltooiing van de letterboom! Plaat 8 (Digiregie/lesgeven/lesmateriaal) gaat eind kern 6 mee naar huis. Welke letters zie je allemaal op de blaadjes? Het is goed om de letterboom ook in de klas te laten groeien, zodat kinderen en ouders enthousiast gemaakt worden voor een eigen letterboom thuis. TIP Organiseer in uw school een avond om ouders instructie te geven over het lezen. Mogelijke suggesties die u kunt geven: Laat het kind kiezen hoe het wil lezen: om de beurt een zin, om de beurt een halve of hele pagina, alles lezen of voor-koor-zelf lezen. Praat samen over het verhaal (Wat zou er gebeuren? Wat zou jij doen?) waardoor het leesmoment een gezellig moment wordt samen met je kind: samen genieten van een mooi boek! Het is belangrijk dat het kind zelf een boek naar interesse kiest in de bieb. Het helpt om deze belangrijke 10 minuten ergens op een vast moment in de dagelijkse routine te plannen. Een fijne afsluiting is een stukje voorlezen uit een voorleesboek. Er zijn veel verschillende soorten boeken zijn (verhalende boeken, informatieve boeken, prentenboeken, versjesboeken ) Na deze instructiebijeenkomst is een feedbackbijeenkomst na een aantal weken een aanrader zodat ervaringen uitgewisseld kunnen worden. Wintersignalering kern 6 Kern 6 sluit u af met de wintersignalering, waarbij wij minimaal de volgende toetsen adviseren: letterkennis van alle letters, woordleestoets Veilig & vlot, fonemendictee, spellingtoets en de observatie tekst lezen. Het is goed om aan het einde van deze fase in het aanvankelijk leesproces breed in beeld te hebben wat de risicolezers wel en niet beheersen en wat hun leesstrategie is, zodat in kern 7 doelgericht verder gewerkt kan worden. Ons advies luidt om tevens de vervolgtoets risicolezers af te nemen bij kinderen met de ster-aanpak. Dit is een herhaling van de woordleestoets van kern 5. Belangrijk om de ontwikkeling nwgezet te volgen: hoe groot is de individuele groei? Is de tomatisering t/m kern 5 nu wel op voldoende peil? De DMT-toets staat eind januari/begin februari voor de meeste scholen op het programma. U zult dan al volop bezig zijn in kern 7. Digiregie/Naslag Artikel Zoemend lezen, geschreven door Ingrid van Loosbroek Artikel Extra ster-tijd: een intensieve aanpak maakt het verschil, geschreven door Ingrid van Loosbroek Artikel Steunkaarten, een steuntje in de rug, geschreven door Ingrid van Loosbroek Artikel Met plezier beter lezen: achtergrondinformatie bij het filmpje, geschreven door Josée Warnaar Artikel Van zoemend naar vloeiend lezen, geschreven door Ed Koekebacker Artikel Ik wil mijn kind thuis helpen met lezen, geschreven door Ed Koekebacker en Ingrid van Loosbroek Instructievideo Zoemend lezen Filmpje Met plezier beter lezen Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 8 van 10

9 kopieerblad 1 g ui oog f pw ei lui fout wei Illustraties: Anjo Mutsaers Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 9 van 10

10 kopieerblad 2 g ui f ei Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 10 van 10