Hulp aan risicolezers kern 2

Transcriptie

1 Hulp aan risicolezers kern 2 Nieuwe kern, nieuwe doelen! Inmiddels zijn negen letters aangeleerd waarmee kinderen met plezier woorden en zinnen lezen en maken. Dit hoop je voor ieder kind. Helaas gaat dit niet bij ieder kind vanzelf. Toch kan er veel bereikt worden door tijdige interventie, veel herhaald Ingrid van Loosbroek Ed Koekebacker lezen met begeleiding en afstemming met ouders. De toetsgegevens van eind kern 1 helpen om de onderwijsbehoeften in kaart te brengen. Helder is welke kinderen de ster-aanpak nodig hebben. Om met deze kinderen de doelen van kern 2 te behalen, blijft intensivering van het aanbod zeker nodig. Doelen kern 2 Om de twee dagen leren de kinderen een nieuwe letter en leren ze woorden lezen en spellen met deze letter. De doelen technisch lezen en spellen van kern 2 zijn: Vlot en correct benoemen van de letters n-t-ee-b-oo (kern 2), i-k-m-s (kern start) en p-aa-r-e-v (kern 1) Woorden en zinnen lezen met bovengenoemde letters Woorden maken van bovengenoemde letters (spelling) Om deze doelen te bereiken, richt de intensivering van de aanpak van risicolezers zich op deze basis. Daarnaast is het behouden of vergroten van leesplezier een belangrijk doel. Intensivering van de aanpak In de handleiding is extra ster-tijd lezen of spelling beschreven. Dit kunt u beschouwen als bronnenboek. Als leerkracht maakt u zelf inhoudelijke keuzes op grond van wat de lezers in uw groep laten zien. Waarborg met name voldoende oefentijd voor het lezen van woorden en zinnen. Hieronder volgen per doel alle activiteiten die u in kern 2 kunt inzetten. Zorg voor een prettige, positieve oefensfeer waarin kinderen veel succeservaringen kunnen opdoen. Geef hen complimenten, zodat ze het lezen als iets positiefs ervaren. 1 Beheersing van de letters n-t-ee-b-oo en i-k-m-s-p-aa-r-e-v Goed geautomatiseerde letterkennis is van essentieel belang. Het is een voorwaarde om te kunnen lezen en spellen. Kinderen die het lastig vinden om een letter te onthouden, zijn gebaat bij het herhaald alzijdig aanbieden van de letter en de klank: - Articulatie voelen: wat voel je als je de klank zegt? - Luisteren: hoor je de klank in het woord? En waar? - Kijken: wat is de vorm van de letter? - Ordenen: bij welke letterfamilie hoort de letter? Dit zijn ankers om de klank-tekenkoppeling en tekenklankkoppeling stevig op te slaan. Kinderen met een moeizame automatisering hebben vervolgens zeer veel dagelijkse herhaling nodig voordat de letter daadwerkelijk geautomatiseerd is. Na twee dagen wordt alweer een nieuwe letter aangeboden, tijd om rustig aan te doen is er niet. Specifieke aandachtspunten letters kern 2 Letter n Zowel qua vorm als klank lijken de letter n en de al in kern start aangeleerde m op elkaar. Het is belangrijk dat kinderen zich bewust zijn van deze vorm- en articulatieverschillen. m: Lippen stevig op elkaar en zoemen maar: /mmm/. Leg drie vingers op je neus, voel je het trillen in je neus? Voel ook maar eens aan de andere kant van je neus, want daar trilt het ook Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 1 van 8

2 n: Tong stevig achter je tanden en zoemen maar: /nnnn/. Leg twee vingers op je neus, voel je het trillen in je neus? Het aantal vingers biedt een houvast voor de vorm. De klank m voel je met drie vingers, een verwijzing naar de drie poten van de letter m. De klank n voel je met twee vingers omdat de letter n twee poten heeft. Maak kinderen hiervan bewust. Laat tijdens een articulatieoefening altijd de letter zien waarvan de klank/articulatie geoefend wordt, zodat een sterke verbinding gemaakt kan worden. Letter b De letter b en de eerder aangeleerde p lijken qua vorm en klank op elkaar. Ook hier is het weer van belang dat kinderen zich bewust zijn van de vorm- en articulatieverschillen. b: Leg je vinger zachtjes tegen je lippen en zeg b. Voel jij je lippen ook ploffen? p: Leg je vinger zacht tegen je lippen en zeg p. Voel jij je lippen ploffen? Bij de klank p zijn de lippen meer aangespannen en klinkt er een hardere plof maar je keel trilt niet mee. Die trilt wel als je b zegt. Voel maar aan je keel. Voor de vorm van de letter b is een steunkaart gemaakt, zodat de vorm goed inslijpt, ook om in de volgende kern verwarring te voorkomen met de letter d. Bij de steunkaart hoort een handgebaar: eerst het been (linkerhand strekken met zicht op de duim) en dan de bal (de rechterhand maakt een rondje tegen de linkerhand aan). Uiteraard is bewust gekozen voor de woorden been en bal die de beginletter b hebben. dag van de nieuwe letter als opfrissing van wat de kinderen op de dag ervoor hebben geleerd. U kunt deze letterfilmpjes ook al op dag 1 aan risicolezers laten zien. Dit kan op twee manieren: Als preteaching voordat de nieuwe letter wordt aangeleerd, zodat deze kinderen meer bagage hebben tijdens de eerste instructie in de klas. Na de leesles, aan het einde van de ochtend of middag. Letterkaartjes via voor-koor-zelf U biedt de letterkaartjes aan via voor-koor-zelf op de volgende manier: Voor Laat de letter zien en zeg welke letter het is. Koor Leg de aangeboden letters naast elkaar op tafel. De letters worden samen rustig verklankt. Zelf Hier gaat het om passieve en actieve letterkennis. - Passieve letterkennis: Leg de aangeboden letters in een nieuwe volgorde naast elkaar. Het kind wijst de letter aan die het hoort. - Actieve letterkennis: Hussel de letters door elkaar en flits ze. Leg de vlot en goed verklankte letters op een groen vel papier en de overige letters op een wit vel papier. Pak deze laatste letters nogmaals aan via voor-koor-zelf. Gebruik bij de fase voor, koor en zelf passieve letterkennis maximaal 12 verschillende letters. Altijd de letters van de huidige kern, aangevuld met oude nog niet geautomatiseerde letters in wisselende samenstelling. Gebruik bij de fase zelf actieve letterkennis alle aangeleerde letters van alle kernen. Steunkaart b Letterfilmpjes herhaald bekijken In de letterfilmpjes van de Leerkrachtassistent komen alle facetten van de letter aan bod. Het herhaald laten kijken naar het letterfilmpje is daarom zeker aan te bevelen. In de Leerkrachtassistent staan de filmpjes op de tweede Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 2 van 8

3 TIP 1 Werk met kinderen van de ster-aanpak met een individueel lettergroeidoosje. Hierin heeft ieder kind zijn of haar eigen letters. Print hiervoor de letterkaartjes (Digiregie/kern 2/lesgeven/extra materiaal), kopieer ze op groen en wit papier en knip de kaartjes uit. De letters die het kind vlot en correct kan benoemen, zijn gekopieerd op groen papier. De letters die het kind nog niet beheerst, zijn gekopieerd op wit papier. Als het kind een letter aan het begin van een oefensessie goed en vlot benoemt, maakt u een hoekje van het witte letterkaartje groen. Omdat bij risicolezers de letterkennis vaak wisselend is, vervangt u het witte kaartje pas door een groen letterkaartje indien vier hoekjes groen zijn. Dit kan op zijn vroegst na vier oefensessies. Door de verschillende kleuren houden u en het kind zicht op de ontwikkeling van de letterkennis. Als het kind een letter niet correct of niet vlot benoemt, stopt u de letter (nadat de juiste klank is benoemd) direct terug in de stapel van nog te flitsen letters, zodat deze letter nog een keer aan bod komt. TIP 2 De letterkaartjes uit het lettergroeidoosje kunt u gebruiken om kinderen te laten ervaren dat het oefenen van letterkennis direct wordt toegepast bij het lezen van woorden. U legt een woordje met uitsluitend groene letters, daarna enkele woordjes waarin witte letters zitten. Letterordening Het ene kind noemt een letter van het klassikale letterbord en een ander kind pakt de bewuste letter van het bord. Doe dit tot het letterbord leeg is en maak een stapeltje van de letters. Flits een letter. Het kind dat aan de beurt is, benoemt de letter en zet hem terug op de goede plek op het letterbord. Weten de kinderen waarom de letter e een korte klinker is en de letter ee een lange klinker? Als u merkt dat een bepaalde letter niet geautomatiseerd is bij een kind, laat u deze letter in dezelfde oefensessie regelmatig terugkomen. Leerkrachtassistent: modules Letterkennis en Letters flitsen Een andere manier om letters te herhalen, is het herhaald aanbieden van de modules Letterkennis en Letters flitsen in de Leerkrachtassistent. Woorden met doelletter markeren Blijft een kind hardnekkig moeite houden met één bepaalde letter, dan is een markeeroefening een goede oefening. U maakt hiervoor een kopie uit Veilig & Vlot. Als een kind aan het einde van kern 2 bijvoorbeeld de letter n nog niet beheerst, geeft u een kopie van pagina n met 1 of 3 stippen. Geef de opdracht om alle woorden met de letter n te markeren. Op deze pagina s staan ook woorden met de letter m, het kind wordt dus gedwongen om heel goed te kijken. Oefen deze woorden vervolgens samen. Kan het kind de woorden hierna ook alleen lezen? Tweetal flitsen met maatje of tutor Het ene kind benoemt de letter. Het andere kind luistert en corrigeert als een letter niet correct is verklankt. Let erop dat het maatje of de tutor de letter kan zien. Het is handig om het stapeltje letters op tafel te leggen en er telkens één vanaf te nemen op het moment dat de letter is verklankt. Leerlingsoftware Veilig leren lezen De leerlingsoftware biedt via de poort speeltuin toegang tot spelletjes voor lezen en spelling. Als de leerkracht bij instellingen software de ster-aanpak heeft aangevinkt, spelen kinderen met de ster-aanpak eerst de spellen van de speeltuin voordat ze de spellen van woordenschat en de bieb kunnen spelen. 2 Woorden en zinnen lezen met geleerde letters Met de letters gaan kinderen woorden lezen. De leeshandeling is niet eenvoudig voor risicolezers. Vanaf de start worden kinderen op het spoor van zoemend lezen gezet via voor-koor-zelf. Er is geen reden tot ongerustheid als een kind de zoemende voorbeeldstrategie niet direct zelfstandig overneemt en nog (deels) spellend leest. Als u een pauze binnen het woord hoort en het kind zegt het woord hierna niet ononderbroken, vraagt u het kind om dit wel te doen. Voor meer informatie: zie het filmpje Zoemend lezen ( en het artikel Zoemend lezen (Digiregie/artikelen). Leesstroken Op Digiregie/lesgeven/extra materiaal zijn per kern, ook voor kern 2, leesstroken opgenomen. Het zijn woorden die bestaan uit de letters van kern 2 in een groot lettertype. Met een transparante leesschuif, geknipt uit een licht gekleurd plastic mapje, ondersteunt de leerkracht het zoemend lezen. Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 3 van 8

4 oefenkampioen Still uit filmpje Zoemend lezen (leesstrook kern 4) naam: groep: datum: dit lees ik al: veilig & vlot kern 2 room raam maar naar baas boos toos toon á is toon boos? á ik eet een reep mmm! á ik maak saar raar. ver voor boor beer veilig ig & vlot 2 Veilig leren lezen Digiregie Kern 2 Lesgeven Extra materiaal illustratoren: Ann de Bode en Leo Timmers Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg Start met woorden die uit twee letters bestaan. Als het lukt om deze woorden te zoemen, komen de woorden van drie letters aan bod. Bijvoorbeeld: van mee naar meer en van aan naar baan. Misschien lukt het sommige kinderen al om een woord direct te verklanken? Zoemend lezen is een middel om te komen tot vlot lezen, het is geen doel op zich. Voor meer informatie: zie het filmpje Zoemend lezen en het artikel Extra ster-tijd: een intensieve aanpak maakt het verschil (Digiregie/artikelen). Veilig en vlot kern 2 Oefen en herhaal uit Veilig & vlot de pagina s met 1, 2, 3 en 4 stippen veelvuldig met risicolezers. Op de pagina s met 1 en 3 stippen staan woorden en zinnen met de nieuw geleerde letter. De pagina s met 2 en 4 stippen zijn de automatiseerpagina s met de al langer geleerde letters. Met name deze pagina s dient een kind zo vaak te lezen (in wisselende volgorde) totdat de woorden en zinnen goed en enigszins vlot gaan. Op het registratieschema van Veilig & Vlot Luister maar hoe goed ik lees (Digiregie/lesgeven/extra materiaal) is dit terug te zien. Oefenkampioen kern 2 maanversie Oefenkampioen kern 2 Aan het einde van kern 2 kan de oorkonde Oefenkampioen kern 2 worden uitgereikt aan alle kanjers. Lukt het de kinderen om de woorden op de oorkonde zelfstandig te lezen? 3 Woorden maken met geleerde letters Kinderen leren woorden maken met de nieuw ge leerde letters. De steunkaart Stappenplan spelling (Digiregie/ lesgeven/extra materiaal) is een handig stappenplan waardoor kinderen een goede spellingstrategie aanleren. Als een kind moeite heeft om een woord in afzonderlijke klanken te hakken (auditieve analyse), gebruikt u de tussenstap zoemend zeggen. Wijs ondertussen van links naar rechts over de hakstrook (Digiregie/lesgeven/extra materiaal). Hoort het kind nu de afzonderlijke klanken? Laat het woord, na het zoemend zeggen, altijd in afzonderlijke klanken hakken. Steunkaart stappenplan spelling 1 ik luister goed. Als u, ondanks de vele herhalingen in de klas en uitbreiding van de leestijd, merkt dat de pagina s met 2 en 4 stippen moeizaam blijven gaan, is afstemming met thuis een kans voor het kind. Geef het kind een kopie van een pagina met 2 stippen als leesblad van de week mee naar huis. Het kind leest dit blad een week lang thuis en laat dan op school horen hoe het nu gaat. Dit wordt uiteraard beloond met een sticker en een compliment. Deze terugkoppeling met school is belangrijk voor de motivatie ik zeg het woord. ik hak het woord. ik maak het woord. ik lees het woord. ik kijk het woord na. Veilig leren lezen Digiregie Lesgeven Stappenplan spelling Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 4 van 8

5 TIP 1 Sluit de flitsoefening met letterkaartjes af met een spellingoefening. Het kind wordt gevraagd bepaalde woorden te leggen met de letters die op de tafel liggen. Als u werkt met de letters uit een individueel lettergroeidoosje, start u met een woord dat uitsluitend uit groene letterkaartjes bestaat. Bied hierna woorden aan waarin ook telkens een wit letterkaartje is verwerkt. Zo komen alle witte letterkaartjes aan bod, zodat deze letters ook op spellingniveau intensief geoefend worden. Op school en thuis dagelijks voorlezen zorgt er niet alleen voor dat de woordenschat groeit, maar het maakt ook dat het kind plezier beleeft aan boeken. Deze basis is, naast leestechnisch vaardig zijn, nodig om met plezier zelf te kunnen lezen. TIP Bekijk ook eens het filmpje Met plezier beter lezen ( TIP 2 Het is handig om Veilig gespeld (de pagina s met 1 stip en 2 stippen) in te zetten bij het kiezen van woorden. Start met woorden die bestaan uit twee klanken. Bouw dit op met woorden van drie klanken. De klanken /k/ en /p/ zijn aan het einde van een woord gemakkelijker te onderscheiden dan in de beginpositie. Bied woorden die beginnen met k en p daarom pas aan als het kind woorden die eindigen op k en p goed auditief kan analyseren. 4 Leesplezier Positieve ervaringen opdoen met verschillende soorten leesboeken is belangrijk voor het leesplezier. De aanvullende leesserie bij Veilig leren lezen heeft per kern een grote diversiteit aan boeken. De letters van de nieuwste kern zijn hierin nog niet verwerkt, zodat eventueel nog niet-geautomatiseerde letters het leesplezier niet in de weg staan. Promoot boeken op een enthousiaste manier en laat kinderen vertellen waarom ze een boek leuk vinden. Laat risicolezers ook af en toe samen lezen met een ander kind uit de klas. kern 2 mik, sik, saar, vis mik, sik, saar, vis Still uit filmpje Met plezier beter lezen Organisatie Hoe zorgt u voor de nodige begeleiding van de risicolezers in uw groep? Een goed klassenmanagement en een duidelijke planning (wie, wat, waar, wanneer) zijn twee belangrijke voorwaarden. Verlengde instructie Tijdens de verlengde instructie werkt u dagelijks intensief met de risicolezers terwijl de andere kinderen zelfstandig werken. Extra ster-tijd Het is van belang dat risicolezers een uitbreiding krijgen van de leestijd buiten de reguliere leeslessen. Het Protocol leesproblemen en dyslexie beveelt drie keer 20 minuten per week aan. In de handleiding van Veilig leren lezen beschrijven we dagelijks een kwartier in de extra ster-tijd rondom technisch lezen of spelling. Kijk op schoolniveau, met de directie en de intern begeleider, wat haalbaar is. Zorg er samen in ieder geval voor dat risicolezers een uur per week, verdeeld over minimaal drie momenten, uitbreiding van de leestijd krijgen onder professionele begeleiding. Andrea Kruis zoekboek Sterretje kern 2 Oefenmomenten met maatje, tutor, stagiaire, ouder Voor de broodnodige herhaling van de letters en het lezen in Veilig & vlot is het goed om extra krachten Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 5 van 8

6 gepland in te zetten. Dit kan zowel binnen als buiten de reguliere leestijd plaatsvinden. Een maatje is een kind uit de eigen klas; een tutor is een kind uit een hogere groep. Zij kunnen een mooie bedrage leveren aan het herhaald lezen met begeleiding. De lezer moet namelijk meteen horen als hij/zij een woord verkeerd verklankt. Ook zorgt de begeleiding ervoor dat het kind echt zelf aan het lezen is (en niet nep-leest in een eigen leesboek). Een kind wordt alleen vaardiger in lezen als het meer en meer leest. We spreken dus van effectieve leestijd als het kind zelf leest terwijl een ander het lezen volgt en directe feedback geeft als dat nodig is. Naast een maatje of tutor kan ook een stagiaire of een ouder ingeschakeld worden. Geplande, vaste momenten op een dag zorgen ervoor dat het daadwerkelijk gebeurt. Ouderbetrokkenheid Een goede afstemming en samenwerking tussen school en ouders is uitermate belangrijk voor risicolezers. Vanuit de wetenschap dat lezen beter gaat door veel te lezen, is het logisch dat het de leesontwikkeling van een kind ten goede komt als het thuis regelmatig samen met een ouder leest. Zijn ouders zich hiervan bewust? Een vast moment op een dag zorgt voor een routine. Weten ouders hoe ze met hun kind kunnen lezen? Kennen ze de strategie van het zoemend lezen en weten ze hoe ze hun kind kunnen ondersteunen? Het artikel Ik wil mijn kind thuis helpen met lezen kan verhelderend zijn voor ouders. Stimuleer ouders om met hun kind naar de bibliotheek te gaan op zoek naar boeken die het kind zelf kan lezen en aantrekkelijke voorleesboeken van een hoger technisch leesniveau. In de beginkernen is de keuze uit boeken die kinderen zelf kunnen lezen nog beperkt. TIP Leen aanvankelijk een boekje van school uit aan kinderen van de ster-aanpak om thuis te lezen, zodat de kans groter is dat het kind daadwerkelijk thuis een boek leest. Ouders kunnen thuis spelenderwijs bijdragen aan de automatisering van letterkennis door het spelen van lettermemory (kopieerblad 1 en 2). Kopieer de bladen op stevig papier, gebruik voor ieder blad een andere kleur. Knippen en spelen maar! Draai van iedere kleur een kaartje om, benoem de letter en woord. Is het een setje? Ook kan het kind met thuissoftware Veilig leren spelenderwijs aan de slag. Aan het einde van de kern gaat de Oefenkampioen kern 2 mee naar huis. Het kind kan trots laten horen wat het al allemaal kan lezen. Tevens is dit een mooie oefening. En tot slot de groeiende letterboom! Plaat 4 (digi regie/ lesgeven/lesmateriaal) gaat eind kern 2 mee naar huis. Welke letters zie je al allemaal op de blaadjes? Het is goed om de letterboom ook in de klas te laten groeien, zodat kinderen en ouders enthousiast gemaakt worden voor een eigen letterboom thuis. Letterkennis en woordleestoets kern 2 (en kern 1) Aan het einde van kern 2 worden de lettertoets en de woordleestoets Veilig en vlot kern 2 afgenomen. Het is goed om exact in beeld te brengen wat de risico lezers wel en niet beheersen, zodat in kern 3 doel gericht verder gewerkt kan worden. Ons advies luidt om tevens de vervolgtoets risico lezers af te nemen bij kinderen met de ster-aanpak. Dit is een herhaling van de woordleestoets van kern 1. Belangrijk om de ontwikkeling nauwgezet te volgen: is de automatisering t/m kern 1 nu wel op voldoende peil? Digiregie/Naslag Artikel Zoemend lezen, geschreven door Ingrid van Loosbroek Artikel Extra ster-tijd: een intensieve aanpak maakt het verschil, geschreven door Ingrid van Loosbroek Artikel Met plezier beter lezen: achtergrondinformatie bij het filmpje, geschreven door Josée Warnaar) Artikel Steunkaarten, een steuntje in de rug, geschreven door Ingrid van Loosbroek Artikel Van zoemend naar vloeiend lezen, geschreven door Ed Koekebacker Artikel Ik wil mijn kind thuis helpen met lezen, geschreven door Ed Koekebacker en Ingrid van Loosbroek Instructievideo Zoemend lezen Instructievideo Met plezier beter lezen Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 6 van 8

7 kopieerblad 1 n t ee nek pit eet b beer oo oom Illustraties: Anjo Mutsaers Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 7 van 8

8 kopieerblad 2 n t ee b oo Veilig leren lezen Digiregie Naslag Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 8 van 8