Anne Doedens en Jan Houter. 1666: de Brand van Terschelling en Vlieland. Bijlagen 4-43.

Transcriptie

1 Anne Doedens en Jan Houter. 1666: de Brand van Terschelling en Vlieland. Bijlagen Bijlage 4: Eilander rovers en dieven 961 [ ] Den 1en April a Sijnde geproponeert hoe bij droevige experientie ondervonden wort, dat soo wanneer door harde stormwinden binnen de zeegaten van Texel, 't Vlie ende andre van desen Staet eenige schepen van hare anckers afgeruckt wordende ende comende te stranden op sanden ende ondiepe gronden, nae t bedaren derselve winden verscheyde vaartuygen van de kusten van Hollant, Vrieslant ende andre omliggende plaetsen haer soo drae mogelijk begeven nae soodanige sanden ende ondiepten om te soucken na de wracken, die daartegens souden mogen vastgeraeckt sijn, ende indien sij oock aldaer bijgeval vinden eenige schepen ontbloot van volck -- dat lichtelik kan ende oock veeltijts comt te gebeuren, omdat binnensgaets de schippers en veel van 't ander volck gewoonlik ende dicmael aen lant sijn, als de stormen comen te overvallen - welke schepen in t geheel souden hebben kunnen geburgen worden, sij deselve dierwijse hacken ende kerven, dat se daerdoor genoeghsaem onbruykbaer ende als tot wracken gemaeckt worden ende vervolgens uyt ende van soodanige schepen ende wracken stelen ende nemen alle ingeladene goederen ofte waren, ende t gene vorders haer eenigsints tot voordeel strecken kan, sulx dat de eygenaers naderhant daernae comende soecken, deselve goederen tot hare grote schade bevinden albevorens te wesen weggenomen ende gerooft bij degene, dien 't beter gevoeght soude hebben die om redelik bergloon te helpen bewaren ende salveren, Is geoordeelt dat het een heylsaeme en dienstige saeck soude wesen dat van wegen den staet 2 a 3 ofte meer bequaeme vaertuygen, ider voorsien met vijff a ses stucken wierden aengestelt ende geordonneert, die op verscheyde oorden ten ancker leggende, nae 't bewaren van eenige stormen ider soude gehouden wesen met de meeste spoet in sijn district sig te vervoegen nae soodanige schepen, die van hare anckers tegens eenige ondiepten gedreven ofte na de wracken, die op soodanige ondiepe plaetsen souden mogen sitten, om d'eerste mitsgaders oock d'andere, indien daerbij noch eenige goederen overig waren, te beschermen voor degene, die se als voore is geseyt - soude willen beroven, en vervolgens deselve soodanig te bewaren, totdat d'eygenaers ofte ymand van haren wegen soude comen om d' overgeblevene goederen op te vissen ende nae haer te nemen, doende ende bijbrengende daerin aen deselve eygenaers alle mogelijke hulp ende assistentie. Maer alsoo in dusdanigen nutten voorstel het vooral daerop soude aencomen, op wat voet ende in hoedanigen maniere deselve soude cunnen ende behooren in 't werck gestelt, gemanieert ende uytgevoert te worden, ten eynde de bevelhebbers van soodanige vaertuygen in alle voorvallen souden mogen weten, waernae sij haer souden hebben te reguleren, opdat de gewenste vruchten van hare voorsorge ende dienst soude mogen getrocken worden, soo sijn versocht ende gecommitteert d'e. Tomas Broers, Isaac Focquier ende Cornelis Graeflant, om dese sake omstandelik te examineren ende ingevolge daerover te relateren van hare consideratien ende advys.. [ :] Ingevolge van de commissie, in dato den 1 April 1664, om bedacht te sijn op middelen tot weeringe van de onbehoorljjke roverijen, die gepleeght worden onder pretext van te helpen salveren die schepen met hare ingeladene goederen, dewelke binnenlants op de stroomen van Texel en 't Vlie respective door storm en onweer herftsdaegs komen van hare anckers te spillen en op sanden, drooghte en plaeten in en aen de gront te geraken, dunckt onder correctie dat het Collegie ter Admiraliteyt mocht worden versocht om gedurende de ses wintermaenden van primo september tot primo maert in t vaerwater te houden drie cleyne galjoots, gemonteert met drie a 4 stuckjes en behoorlik gemant, daervan datter twee op de Texel ende een op de Vliestroom haer souden onthouden, dewelcke strax naer de storm haer souden begeven om de schepen, die hier en daer aen de gront mogen sitten, in haer protexie te nemen ende hare hulpe aen te bieden, te weten in

2 regard van de schepen, dewelcke soude mogen verlaten ende van volck ontbloot sijn, met eenig volck van den hare te besetten, om alsoo het stelen en plunderen van de lichters en kagen te weren, totdat de eygenaers daervan contschap konden becomen ende voorts soodanige order te stellen op het salveren alle naar vereysch van saken soude bevonden worden te behooren, mits conditie dat de goederen, die alsoo souden mogen geborgen worden, door d' eygenaers, hare last hebbende of door de voorsz. dienaers van d'admiraliteyt sullen moeten opgesonden worden, te weten van uytgaende schepen ter plaetse vanwaer deselve schepen uitgevaren sijn, en van incomende ter plaetse daer se nae toe gedestineert sijn, om dan aen de bergers soodanig redelik bergloon te betalen, ale dan sullen bevinden naer billikheyt te behoren. En belangende de schepen, aen de gront sittende, doch niet verlaten, maer noch met haer eigen scheepsvolck beset, aen deselve haer hulpe aen te bieden en, des versocht sjjnde, eenig volck over te setten ende het wapen van de Admiraliteyt aen de mast te slaen tot een teyken van sauvegarde ofte protexie, opdat de bergers op gelijke conditie als voren verhaelt, met kennisse van de schipper ofte stuerman de goederen mochten salveren en brengen ter plaetse daer se respective alsvore ingeladen of nae toe gedestineert sijn, mits daervoor genietende bergloon als voren vermelt. Een yder van de drie gemelde galjoots voorsien sijnde met 18 a 20 man en die verdeelt onder vier quartiermeesters ofte commandanten, met behoorlike instructie voorsien, soude alsoo in dat geval met geringe costen veel stelen en rovers connen voorgecomen worden. Ende opdat sulcx te beter in practijke mocht worden gebracht, soude het Collegie ter Admiraliteyt sulx bjj forme van waerschouwinge ofte bij placcaet van Haer Ho. Mo. konnen notificeren, waernaer haer alle schippers, lichterluyden en kaegluyden ende alle andere, haer met bergen bemoeyende, souden hebben ontrent de schepen in noot sijnde te reguleren, met scherpe straffe tegens diegene, die tegens wil en danck ofte buyten weten van de eygenaers de goederen souden comen te verduysteren ofte onder haer te houden In Amsterdam den 22 April Was get. Corn. Graeflant, Isaac Fouquier, voor Tomas Broers". Bijlage 5: Zes brieven en berichten uit het archief Gecommitteerde Raden van West-Friesland en het Noorderkwartier met betrekking tot op 16 augustus ondernomen/te nemen acties 962 Aen d regenten van d eylanden van Texel, Vlielandt en vander Schellingh. De jegenwoordigen tijdts gelegentheijdt vereijscht dat soo int houden van de wachten langhs de strandt, als ten aensien van het doen landen, gerequireerde teeckenen in cas van onraedt en dat de vijant soude mogen pogen te landen, bij U Edele sal werden achtervolgt de selve ordre ende voer als in de voorleden jare is gebruijckelijck geweest U. Edele sal bij de eerste gelegentheijt eenich buscruijt van Enchuijsen werden toegesonden. II Aen d officieren van Huijsdijnen en Texel. Wij crijgen advertentie als off de vijandt wel iets mochte attenteren [een aanslag plegen op] op de eijlande van Texel en trachten de zeegaten in te loopen en hebben diensvolgende nodich geacht U Edele te lasten ende te authoriseren ingevalle de Engelsche met groote macht de zeegaten quamen aen te doen en ogenschijnlijck niet anders coste werden geoordeelt off d selve souden pogen daer in te loopen, dat U edele alsdan de baeckens sal doen omverre werpen ende de tonnen door de tonneboeijer laten lichten opdat deselve daerdoor soude mogen werden gediverteerd. Aan de officier van Texel bijgevoegd: Het is dienstich dat U Edele metten eersten ordre stelle dat de drie baterien op de dijck voort fort met wier naer behoren werden gevult. Wij sullen ons hiertoe verlaten en dat U Edele dienst van t landt naer behoren sal betrachten. P.S. De compagnie van de luitenant collonel Van Zanten bij ons soo aenstondts patent sijnde gegeven naar t fort van Texel. Soo aldaer ofte inde redoute niet can werden gelogeert, sal U Edele daeromtrent van logement dienen te werden versien.

3 III Aan de sergeant-majoor Brederode, commanderende over de militie op Texel: Achtervolgens t geresolveerde van de Heeren Staaten van Hollandt ende West Vrieslant in date de 13en deses, willen wij U Edele versocht ende gelast hebbenover de militie op dese eijlande van Texel in sodanige qualiteijdt als U Edele in de voorleden jaere bij ons is gedefereert geweest te commanderen en alles te doen en helpen uijtvoeren t geen ten diensten van den lande bevonden sal werden te behoiren. Ontfangen soo datelijck bericht als off d Engelsche wel eenich dessein omtrent het eijlant van Texel off de zeegaten souden mogen hebben ende willen deshalven U Edele gerecommandeert hebben daer jegens het waeckend op te houden ende de nodige versieninge te doen. De compagnie van luitenant colonel Van Zanten crijght ordre om te gaen naer t fort van Texel. Wij sullen soo drae doenlijck enich duijsent pont beschuijt tot proviande van t fort senden mistgaders enige vaetjes buscruijt. Soo daer iets mancqueert sal U Edele ons daer aff een pertinent memorie met brenger deses laten toecomen om daerop de nodige ordre te werden gestelt. IV Aan Jan Jacobsz. Groot, meester timmerman jegenwordich op Texel Om de baterie ende redoute op de dijck in cas van attacque van t fort te beter te connen seconderen vinden wij goet dat U Edele met communicatie van de sergeant major Brederode en ter plaetse bij hem dienstichst werdende geoordeelt metten eersten sal hebben te maecken een bequame sortie in de wal van t selve fort naer de voorschreven dijck, daertoe U Edele de nodige materialen tot Huijsduijnen bij de officier aldaer sal connen vinden, waertoe ons verlatende. IV Aan de officier die de compagnie ruiters van de markies d Estrades in het garnizoen van Alkmaar commandeert. Deze krijgt opdracht om twee ruiters naar Egmont aan Zee te sturen, twee naar Petten en twee naar Callantsoog om aldaar op het strand de wacht te houden en op te letten of de vijand geen landing probeert te maken. V De sergeant-majoor Brederode op Texel krijgt toegezonden: 8 vaten buskruit, van elk 120 pond, zes bossen lont, drie kruiwagens, twaalf schoppen, 64 staafjes lood samen 400 ponden wegende, vier koperen vormen om daarmee in tijd van nood van het lood musketkogels van 14 en 12 stuks uit een pond te kunnen gieten, mitsgaders 2897 pond beschuit, gekuipt in dertien kardelen, 13 tonnen als proviand en voor het geval van belegering. Brederode krijgt opdracht de zaak goed droog op te slaan. Er wordt een bewijs van ontvangst verwacht door onse artillerijmeester gelijck ons begeren is dat met brenger deses herwaerts aen weder werde geschickt [gezonden] de twee vaetjes inhoudende hondert pont fijn cruijt voor de ruijterye mitsgaders de seven vaetjes met achthien hondert stuckx carabijnen en pistoolcogels voor desen van de Helder int voornoemde fort gebracht; waertoe ons verlatende VI Aan de fabrijcquen der stadt Alcmaer [militaire werkplaatsen/opslagruimtes]: men moet 840 pond buskruit, 700 kogels in remboursement aan de dorpen Egmond aan Zee, Schoorl, Groet, Camp, Petten en Calantsoog verstrekken. Eveneens met reçu moeten 480 pond kruit en vier bossen lont worden verstrekt aan Heilo en Oesdom, Limmen, Castricum, Bakkum, Egmond Binnen, Bergen en Zijpe.

4 Bijlage 6: Voorbereidingen tegen een Engelse aanval. Men raadt af de kapen bij Den Helder/Texel weg te halen. De koopvaarders die blijven liggen, krijgen aanzegging te vertrekken 963 Brief van Hasselaer en Baert: 17. ende 18. Augusti Hooge ende Mooghende Heeren. Hoewel uyt de resolutie commissoriael ons op gister ter hand gekoomen, wat hoog moogende intentie wel schijnde geweesen te sijn, als oock die van de Heeren Staeten van Holland en West Vriesland: dat men om het gevreesde desseijn [voornemen, plan] der Englissen van hier met eenigh considerabele maght binnen te koomen, de kaepen [bakens op het land] op de duynen staende en de opde inkooming der zeegaetten corresponderende [bedoeld voor], souden af moghen neemen, ofte versetten, soo hebben wy, onder het wel meenen van Uwe Hoog Mogenden, al vooren daertoe te procederen, daer op gehoorden vier van de outste lootsen als daer syn Adriaen Pieterssen Vlielander, Cornelis Claessen Pronk, Hendrick Dirckssen Leeuw ende Dirck Gillissen mitsgaeders den officier Ant[honie] van Voorthuijsen ende den commissaris Knyff, die alle eenpaerlyk hebben geoordeelt, het versetten van de kaepen meer schaedelijck voor onse inkoomende schepen als voor de vijanden te syn als sy al souden moghen waeghen hier binnen te koomen, alsoo hetselve niet bedecktelyck kunnende geschieden, sy altoos naer haer oude en wel goede gewoonten, met gestaedigh te looden ende met haer kleyn vaertuygh wel op haer hoeden souden syn, daer ter contrarie d onsen geensints daerop bedaght synde ende God bettere uyt haer natuur al te sorgeloos ende naelaetigh in t looden haer bedroogen souden vinden; dat oock d adsistentie van land aen sulcke aen sulcke scheepen te doen seer difficil by dese geleeghenheydt geoordeelt, alsoo sulcke waerschouwers hier voor de wal, die alle seylen voor vyand aghten, niemand soude derven behoorlyck raeden om te prayen, maer daer de kleynste kaepen, soo op Texel als hier op de Noordduyn staende, als t soude moghen schynen nood te doen, wel haest konden om verre geruckt worden, daertoe al voor desen ende nu wederom by Haer Edele Moghenden d Heeren Gecommiteerde Raeden van het Noorderquartier, die ordre was gegeven ende het touwwerck ende bylen daertoe noodig alhier waren bestelt die altoos werden gereedt gehouden. Ende daerom, by provisie geresolveert, dat wel te staecken tot naeder ordre, om indien Uwe Hoog Moogenden noch moghten persisteren, hetselve alsdan door de officier Voorthuysen ende de commissaris Knijf uyt te voeren, maer en kunnen wy onder des niet nae laeten Uwe Hoog Moogenden te adviseren hoe wy uyt de contenance [gedrag] van den vyand niet kunnen geloven haer gedaghten van sulcken een desseyn te gaen, waer sy geduerigen, met het beginnen van d ebbe getyen stoppen ende met de voorvloeden al weerom onder seyl gaen, om by Noorden t land en geraken, gelyck sy deese morgen ontrent 9 uur die land al uyt het gesight syn geweest. Daeromme wy eene dubbele haringhschuyten met 7. man hebben af gestuerdt om haer van after te volgen ende sagen verder contenancie t observeren, daervan sy ons op morgen op Oost-Vlieland en vervolgens hier of wy ons onser zyden commissaris Knijf rapport sullen doen. d Welcke dan Uwe Hooch Moogenden al meer sal vragen te adviseren. By occasie dat wij d verstandighste menschen haer opinie op het voor verhaelde subject hebben gehouden soo bevinden wy, gelyk voor maelen oock is geschiet, dat men hier met een half dosyn lighte stucken ende eenigh paerdevolck niet qualick en souden gediend syn, om haer voor affront

5 [aanval] van d een oft d ander fregatt te bevryden, t welck door [doorgehaald, daarboven: tegen] de Heeren van Holland seer lightelyken kan worden versorght. Wy hebben op approbatie [goedkeuring] van Uwe Hoog Moogenden al op voorige fundament ende gelooft [bij voorbaat aangenomen], dat de vyand geene gedaghten schijnde te hebben op het voorgedachte desseyn. het schip Stad en Lande ende de hier legghende aght branders geordonneert wederom af te seilen, als te vaeren den man van oorloghe [oorlogsschip] tot voor Den Helder ende de branders mee en t varen, op haer beurten van wale tot wale t zeylen, tot voor de gronden op de brandwaght [uitkijk], met ordre om alle vyands scheepen, die haer niet te maghtigh schijnen, het inkoomen en alle ander buijten duyns vaerende vaer-tuygen het uytseylen te beletten. Deese middagh is een gailloot op commissie zydens van d admirael van het Noorderquartier uyt geseyld om alle koomende scheepen te waerschouwen, het land voor als nogh niet aen te doen. Ende sal nogh deesen nagt een die gelyk by de Compagnie van Oost Indien afgevaerdighen metten selven in zee te geraeken. d Heer Graefland bewindhebber van de selve Compagnie koomende van Texel seght ons dat gister ontrent 30 Oostervaerders die in den Zuyderzee geschut van den Staet gelaeden hebben, met 2. Compagnien in t Vlie waren ingekoomen. Seyde d Englissen vlootte, deese voormiddagh voor de Coogh op Texel gesien te hebben. Verstaende uyt een expressen by de commissaris Jacob Agges van t Vlie, en de commissaris Knijf alhier geexpedieert [verstuurd], met een bygaende van den selve aen Uwe Hoog Moogenden, dat de coopvaardye scheepen die alhier over de honderd legghen, als nogh ongehoorsaam blyven Uwer Hoog Moogenden bevelen te obedieren [gehoorzamen] om weerom op te seylen van waer die gekoomen waren, sullen wy ons deesen nagte dermaeten spoeden, om de selve te meer nae d wal te geleyen ende haer alle in gevolgen van Uwe Hoog Moogende resolutie de facto om dan op seylen ende met eenen en passant die wachtscheepen alhier onder Oosterend legghende het selve te denuntieren [aan te (doen?) zeggen]. Waer mogende af breecken [tot slot], willen wy God almaghtigen bidden Uwe Hoog Moogenden in Haer Regeeringe in Haer te persoonen tydelyck en eeuwelyck te willen [behouden] En blijve Uwe Hoog Moogende ondanige dienaeren, G. van Hasselaer en Dirck van Baer[t]. Bijlage 7: De eerste berichten over de aanval op 19 augustus komen binnen 964 Brief van 19 augustus 1666 van commissaris Knijff te Den Helder aan de Admiraliteit: Soo van desen avont compt alhier seeckere schippers vrouw op dese plaetse, coomende uijt het Vlie, segt van desen morgen van haer mans schip,aldaer leggende, afgegaen te sijn, ende dat als doen, negen Engelse schepen in het gadt heeft gesien seijlen, welke naerder hant daer binnen sijn gecomen, soo de schippers haer getuijgde. Ende dat oock eenige schepen leggende wat hooger als de andere, heeft gesien seyl maecken ende opwaerts aencomen, wat vorder aldaer gepasseert is, ende weet sij niet te seggen, alsoo om de hoeck van Texel seijlde ende de Vlie stroom uijt het gesicht. Alleen voeght daer by, dat verscheijden maelen heeft gesien blicxemen ende vuur geven, oock eenige rommelslagen doen. Hier op is gevolgt, dat vandaagh bij mij, ende alle de ingesetenen deser plaetse seer is gesien roocke omtrent het Vlie tot 4 a. 5 distincte plaetsen toe, ende dat oock van avont omtrent die plaetse hebbe gesien een schrickelijcke brandt, waer uijt vermoede en ten vollen verseeckert ben, dat de Engelse de schepen aldaer ter rede leggende in de brandt steecken, ofte wel de dorpen op' t voorseijde eijlant. Waer van met den eersten naerder, dit hebben ondertusschen, hoewel niet seeckers, niet willen naerlaten Uw Ho.Mo. te coomuniceren waermede eijndigende sal Godt bidden, Uw Ho. Ho. ende ons gansche lieve vaderlant te willen nemen in sijn H. protectie en verblijvende H. Knijff Bijlage 8: De weergave van de gebeurtenissen van 19 augustus: de Hollantse Mercuur dus sont hy vooral binnen de tonnen 2. fregatten en volgde mettet geheel gros doch gedwongen door contrarie wint most het onder de Brander[i]s van der Schelling setten, daer Holmes krygsraet

6 hielt, en vervolgens liet men t fregat Pembroke als ondiepst gaende met 5. branders ten spoedigsten op de coopvaerdy-schepen af gaen. Eenen capit. Brom [Brown] bracht met zyn brander de beste convoyer in de vlam, daer cap. Adelaer met 15. a 16. man na eenig debat sich mette boot willende salveren, verdronck. Den anderen convoyer capit. Tol, mede door een brander voor aen-gesteecken, retireerden in de boot, om datse noch twee branders saegen aen komen. De koopvaardyers dit siende, kapten hare anckers en dreven af. Daer resteerden noch 3. Engelse branders, die eenige Moscovise schepen aen staecken, en evenwel van andere dapper beantwoort wierden. Hierop quamen de Engelse van onder de Brandaris en staken alle koopvaerdyers in brant die sy konden, met bossen stroo en teerwerck, met ordre op poene van t leven [met een bevel waarin op overtreding de doodstraf werd gesteld] niet het minste te plonderen. Drie capers en een Guinees-vaerder droegen sich hier wel, neffens andere die de Engelse van haer afwesen en oock beschermde partye* coopvaerdyschepen daer de Engelse Boots mits de ondiepten niet en dorfde naderen. Holmes bericht door eenige ghevangens, dattet Vlie oock soo wel niet als hem bericht was in defensie stont, sont in de Sloot twee zyner fregats de Dragon en de Garlant, wyl sy toch t allen getyde (alsoo geen vyandt voor handen was) konden af-komen. Dus metten uchtend meenende zyn aenslagh uyt te voeren, gestuyt door een seer wonderlycke (wy mogent met waarheyt seggen) beschickinge Gods, want daer quam die nacht een soodanige vloet en meenigvuldigen regen, dat al de wapenen, buspoeder ende al wat er om quaet te doen was, soodanig uyt-geblutst wiert door het overstolpende water, dat indien doe maer yemant de couragie had ghehad om 2. a 3. compagnien in kaghen nae de Sloot van t Vlie over te voeren sy hadden in der daet alle de Gentilmans als Isigrim de Wolf geknapt, want al de Engelse ketsen en vaertuygen saten vast en t water liep in en uyt hare schepen, haer lonten ja al haer spys en heete amonitie was dien Nacht uyt-geblust. *Hier hoorde men op de Eng. Ketsen roepen, ick ben Heemskerck, ick ben de man die het uyt-voert. Bijlage 9: Deel van het verslag van de gebeurtenissen op 19 augustus, van de hand van dominee Frans Esausz. den Heussen, bedienaer des H. Evangelij op Oostvlieland in diens Gedachtenisse van d Engelsche furie op de Vliestroom en der Schelling [Amsterdam 1667] 965 Gedachtenisse van d Engelsche Furie op de Vliestroom en der Schellingh. Met eenige stichtelicke bedenckingen over deselve door Frans Esausz. den Heussen, Bedienaer des H. Evangelii op Oostvlielandt. t Amsterdam, door Abraham vanden Burgh, Boeckverkooper In Jan Hoon-Poorts Toorensteegh in de Gereformeerde Catechismus Den 19 dito donderdaghs morgens vroegh op duyn gekomen zijnde sagh men eenige viandts schepen en daer onder den schout by nacht van de roode vlagh de wal genaerdert zijnde de lucht wat dijsich [nevelig] soo dat men in t eerste niet wel en konde sien [men zag ] dat se al leveerende met 4. a 5. oorlooghschepen 7. a 8. branders en eenige kitsen het Boomegat wel raemden en sonder haperen onbeschadight tot by en binnen der Schellingh quamen. Doch men vermoedde dat se met de voorgemelde Hoesemer [uit Husum] noortsvaerder die Schellinger lootsman hadden genomen en gedwongen haer t gat in te lootsen behalven dat se selve t gat te voren gepeylt hadden. De Engelsche tot daer by en binnen der Schellingh gekomen zijnde schenen in beraedt te staen off se verder souden gaen men seyde dat se de mine maeckten [aanstalten maakten] van te deysen [ deinzen ] off weder te keeren maer hebbende weer windt en stroom na wensch soo bleeff wel haren admirael tot dit exploot [bevelvoerende bij deze aanslag] den gemelden schout by nacht by der Schellingh leggen ( t welck men naderhandt verstont dat capiteyn Holmes was) maer de andere oorlooghsfregats, branders en kitsen omtrent 20. seylen extraordinarelick met volck bemant by haer hebbende vele saloupen avanceerden in korten met de vloede hier nevens de Binnen-horn en Sloot

7 van onse eylandt Vlielandt daer de gemelde twee oorlooghschepen met eenige Guneesvaerders voor aen de wacht lagen. Men meende dat al de branders mede oorlooghschepen waren en dat se daer om een grooten buyt te rooven off om t landt te bemachtigen ingekomen waren. Want op de branders en was men niet verdacht. De twee a drie Guneesvaerders siende soo veel viandts schepen op haer aenkomen geen moet hebbende ontweecken de vernielders en setten t inwaerts aen tot boven Schieringhshals daer se vry waren. Daer op quamen de Engelsche te stouter aen de twee gemelde oorlooghschepen: die haer tegenweer stelden insonderheyt den valianten Adelaer keerden al eenige branders aff en deden haer devoir tegen d andere. Want men quam haer aen boordt niet als brave zeehelden met geschut en wapenen waer tegen sy haer hadden moghen verweeren: maer met moordbranders waerdoor se wel haest wierden vernielt en in vuyr en vlam gestelt, gedwongen synde haer met de boots en saloupen te salveeren daer dit ongeluck noch by quam dat de boodt van kapiteyn Adelaer ommesloegh en dien vromen heldt met een deel van syn maetroosen jammerlick om t leven quamen. Hierdoor kregen de Engelsche de handen ruym om haren boosen aenslagh te volbrengen en voort de vloot in vuyr en vlam te setten. Sy vonden weynigh tegenstandt. Evenwel men seydt datter noch eenighe van hare saloupen wierden in de gront geschoten. Een Vlielander schipper Cornelis Jacobsz. Heldt die geschut op hadde en wiens boodtsgesellen hem getrouw waren stelde sich dapperlick in tegenweer maer siende hem wel haest omcingelt van de macht der vianden tegen dewelcke hy niet en konde bestaen was gedwongen met sijn volck de brandt te ontgaen en met de boodt te ontwijcken. de boodtsgesellen vreesden den brandt al eer t er noch op aen quam en verlieten hare selfs weerbare schepen sonder noodt en se vluchteden met de boodts waer door se de Engelsche te beter gelegentheyt gaven om alle schepen te verbranden. Vele kapten hare touwen aff en dreven aen en in malkander waer door se te eer en meer door den brandt de eene van de andere wierden vernielt. Burgemeesteren lieten met trommelslagen uytroepen dat mannen en vrouwen selfs ook de mennisten soo wel als andere met geweer schoppen en spaeden haer van stonden aen souden vervoeghen op de Horn. t Welck ook in aller haest geschiedde en waren verscheyde mennistgesinde die haer vromelick oock met de musketten op de hals vertoonden sulx dat even op het innekomen van de Engelsche met hare schepen branders en kitsen nevens de Horn dat is hett uyterste eynde ten oosten van onse eylandt bevonden wel 3 a 400 menschen staende toonbaer voorde ooghen en onder bereyck van t geschut van den voorbij passeerenden viandt. Eenige van de magistraet togen na den uytlegger in de Sloot versoeckende aen den kapiteyn een metalen [bronzen] stuck gheschuts off twee om een borstweeringh op te werpen en onder de beschuttinge van dien den viandt aff te keeren als deselve soude bestaen te landen. Maer dien kapiteyn sloeg haer aff seggende dat hy selve sijn geschut van nooden hadde om hem te defenderen. [Daarna arriveren Hasselaer en Baert en er werd een borstwering in het dorp gemaakt] Alwaer de schutters hare drie vaendels planteden en gewapenderhandt plaetse bleven houden. Welcke de E.E. Heeren vermaenden tot vroomigheyt [dapperheid] en getrouwicheyt voor t Vaderlandt en haer dorp belovende haer op het alderspoedighste van Texel secours van soldaten toe te senden. En vertrocken alsoo tegen den avondt. Ondertusschen voeren d Engelsche al voort met verbranden van de schepen op de stroom consumeerden daer toe alle hare branders en volvoerdent voort uyt hare kitsen en saloupen door hantgranaden diese in de schepen wierpen niet rustende totdat se die gantsche vloot hadden vernielt behalven 13 of 14 off meer die haer opwaerts ontseylden. In de Sloot lagen eenige schepen, galioots en schuyten [die] hoopten voor de Engelsche genoegh bevrijdt te wesen door den ytlegger [wachtschip] daer altijdt leggende haer by en achter den selven schuylende in dachten dat se daer van kitsen en saloupen geen noodt souden hebben om de montuyre [bewapening] van den [uit]legger die met geschut en volck genoeghsaem voorsien was. Maer sy vonden haer helaas bedrogen. Want soo haest als de Engelsche hare furie op stroom meest uytgewoedt hadden en met eenigh vaertuygh bestonden de Sloot in te komen en de [uit]legger te naerderen in plaetse van sich in postuyr van tegenweer te stellen om sich selfs en de byleggende schepen en galioots te beschermen soo begaven haer de kapiteyn met sijn volck met de jacht en

8 saloup op de vlucht westwaerd aen over de Waerdt [hier: het Wad]. Den kapiteyn was langh sieck geweest en even dien morgen eerst aen boordt ghekomen zijnde noch swack van lichaem en mogelick door de swackheyt des lichaems oock swack en flaeuw van moedt. Immers hy en sijn volck verlieten den uytlegger die de aenkomende vianden datelick met de bygelegene schepen in brandt staken. Doch haer soo t scheen beradende bluschten sy den brandt in de [uit]legger weder uyt en namen deselve met oock eenighe loots-schuyten met haer tot een buyt alhoewel se weynigh buyt aen de legger hadden zijnde een oudt schip van by de vijftigh jaren. Ondertusschen een Enckhuyser boeyer siende de Engelsche furie was met het hoogh water nevens en voorby het dorp opde Waert geseylt en een Blocksijlder turffschip lagh nevens het dorp om te lossen. Dese beyde dachten de Engelsche nu meester zijnde van de Sloot oock te verbranden en quamen tot dien eynde met hare saloupen inwaerts aen de Sloot op roeyen. t Welck de burgers siende soo begaven haer eenige te voet en eenige in een schuytjen derwaerts henen gewapent met musketten, gaven vuyr op de Engelsche ende dreven se weder terugge salveerende [reddende] daer mede die twee gemelde schepen. De Engelsche aldus dan hare helsche furie uytgewoedet hebbende soo quamen se allenghskens met hare kitsen en saloupen affsacken tot by haer oorlooghschip dat nevens de Sloot by de Horn ten ancker lagh t was seyd men een fregat met omtrent 40. stucken; wert oock geseyt dat se een ander van haer eygen oorlooghschepen dat met hoogh water aen de grond geraeckt was selve hebben verbrandt. Sy hadden een Vriessche miedbrenger [ communicatieverzorger ] met sijn schuytgen op de stroom dien dagh genomen die omtrent de Sloot en het dorp heel wel bedreven was. Desen dwongen sy tot haren dienste om haer aen t landt te brengen. Maer als se nu schenen gereedt te zyn soo sandt Godt van den hemel een dondervlaegh met windt en regen waerdoor se met haer gereedtschap nat en onbequaem wierden om haer boos voornemen te volbrengen. Daermede streedt die de Heere voor ons en onse Dorp. t Was doe omtrent 10. uyren in den avondt. Wy waren alsdoen in een groote benauwtheyt weesende alle oogenblick van wreede vianden overvallen te worden De Engelsche raetslagende daer by de Horn wat sy best doen off laten souden vraeghden den voorgemelden miedebrenger off hy haer niet aen de stadt langhs het water konde brengen? Hy seyde ja wel met hoogh water maer dat se dan wel ses uyren mosten wachten totdat de vloedt weder gingh om weder wegh te komen en dat se dan ondertusschen perijckel [gevaar] liepen om geslagen [verslagen] te worden om dat daer apparent [naar het scheen] veel volcks en oock misschien wel ruyters en soldaten mochten wesen. Sy vraeghden hem hoe verre dat de stadt (dat is het dorp) was van daer sy waren? Hy seyde een mijle weeghs off een uyr gaens. Waer over sy onder malkander murmureerden de eene willende dus de andere anders. Sullen we seyden se soo verre moeten gaen en wederom gaen wat buyt sullen wy dan konnen mede dragen en mogelick sullen wy daer aff geslagen worden immers wy sullen moeten vechten. XXXXXX Bijlage 10: Een pamflet uit Antwerpen, Relaes. Geschreven uyt Amsterdam 966 Relaes. Geschreven uyt Amsterdam, weghens de ghepasseerde Schaede soo in het Vlie als elders, door de Engelsche aengeleght Uyt Amsterdam den 25. Augustus. Alhier wort gheadviseert dat in t Vlie een hondert ende vijftigh coopvaerdy-schepen eer meerder als minder door de Engelsche verbrandt zyn, wesende voor het meestendeel alle rijckelijck ghelaeden daer onder oock twee convoeyers midtsgaeders twee schepen ghecomen van Sweden ghelaeden met vyf hondert stucken geschuts voor desen staedt ghekocht; Waer over seer groote alteratie ende ontsteltenisse alhier is gheweest jae soo-danighlijck dat den voorleden Saterdagh ter Bors-tydt gantsch gheene kooplieden en verschenen maer wierden met duysende menschen ghesien by de Heeren van de Admiraliteyt klaeghende ende murmurerende op t hooghste jae in soodanighe maniere dat het niet en dient gheschreven te worden: hadde De Ruyter daer gheweest en soude niet levendigh ghe-eschappeert hebben de Zeeuwsche en Vriesen hebben

9 gesworen met hem niet meer in zee te sullen gaen omdat hy hem in den lesten slagh niet wel en heeft ghesecondeert [begestaan]. Daer wordt oock gheseydt dat het volck met grootte trouppen uyt de vloote aen lant is gheset soo dat men naer alle apparentie niet in zee en sal gaen maer den Enghelsman voor desen somer ende winter de zee laeten houden: het crijghs-volck wordt t alle canten op de dijcken gecommandeert waer toe den derden boer wordt op-ghelicht alsoo men vreest dat de Engelsche ergens soude willen landen. Van het Stift Bremen komt oock tydinghe dat de Sweden wel sterck van daer opghetrocken ende teghen Vrieslandt aen het marscheren waeren dit soo zynde souden de Heeren Staeten van de Vereenighde Nederlanden groote moeyte hebben om twee soo machtige vyanden te waeter en te lande te wederstaen dan den tijdt sal de circumstantien ende de particulariteyten openbaeren. T Antwerpen, by de Weduwe van Martinus Binnaert. Bijlage 11: Notariële verklaringen omtrent de ondergang van de twee oorlogsbodems Vollenhoven en Middelhove uit het Amsterdamse gemeentearchief 967 Op huijden den 31sten Augusti 16sessensestich, compareerde voor mij, Pieter de Bary, openbaar notaris bij den Hove van Hollandt geadmitteert, residerende binnen Amsterdamme, ende den getuijgen naergenoemt, Cornelis Jacob Helt, van Vlieland, gewesen schipper opt schip den Coninck David, gereet geweest om te zeylen nae Archangel, ende met d andere Moscovischvaerders int Vlie onlangs verbrandt. Ende heeft bij ware woorden in plaats van solemnelen eede ten versoeke van capiteyn Henrick van Tol gecomdemneert, hebbende opt landtschip van oorloge, genaemt Middelhove, verclaert, getuijght, ende geattesteert hoe waar is, dat werdende op donderdach den 19 de deser twee oorlochschepen van den requirant ende van capiteyn Adelaar door eenige Engelsche oorlogschepen int Vlie geattaqueert. Opt schip van hem capiteyn Tol afquam seeckeren Engelschen brander, den welcken hij ontwijckende raeckte den selven brander aen boort van den gemelten capiteyn Adelaer, die tzamen verbranden. Dat hij getuijge voorts cort daeraen op hem capiteyn Tol sach aencomen een tweede Engelsche brander, die door defensie uijt t schip van capiteyn Tol met schieten gedaan, inde brandt geraeckte, ende geheel wech brande, sonder capiteyn Tol aen boort te hebben connen comen. Dat oock die alleen met sijn capiteyn Tols schut ende schieten den selven brander geruineert, terwijl t Schip van d voors[eyde] capiteyn Adelaar doen al in de brandt was, ende op den voors[eyde] tweeden brander door niemant als uyt des voors[eyde] Capiteyn Tols Schip geschooten wiert, presenterende t selve des noot met dese solemnel te bevestigen. II 968 Comparerende voor my, Pieter de Bary, Cornelis Quast ende Jasper van den Bergh respective voor lieutenant ende dominee gevaren hebbende op t verbrande lands schip van oorloge genaemt Vollenhove daer doemaels op commandeerde capiteijn Adelaer ende hebben bij ware woorden in plaets van solemnelle eede ten versoecke van capiteijn Henrick van Tol gevoert hebbende als capiteijn t landts schip van oorloge Middelhove, dat mede verbrant is, verclaert, ghetuyght ende geattesteert hoe waer is, dat zij op donderdagh den 19 deser leggende hun schip mettet schip van genoemde capiteijn Henrick van Tol in t Vlie voort Robbegat voor windt voor droog op hun hebben sien afcomen nae sy uyt die conden oordeelen twee Engelsche oorloghschepen, met ontrent sesthien a seventhien branders ende al sulx cleyn vaartuijgh ende dat opt naderen van de selve hun getuygens touw seynde gekapt, gelijck oock die van t schip vande requirant, zy gesaementlijck wegens de vyant syn aengezeylt daer op egther voors[eyde] Engelsche oorlogschepen hebben by hen de voors[eyde] branders wende ende aen hen beyde de laegh gaf, gelijck zy hen mede gaven, dat soo ten tweeden ende derden mael geschiede. Sy beyde oorloghschepen telckens tegens de Engelsche aenwendende, met het lossen der laegh over ende weder ontwijckende de laetste mael hy capiteijn Tol een Engelsche brander die het op hem gemunt had, welcke brander hem passeeren ging getuygens schip van capiteyn Adelaer aen boort senden ende in brant staecken. Verclaeren voorts

10 dat mettet aen steecken van hun schip, sy getuygen hun hebben getracht te salveren soo zy hun gesalveerd hebben. Naementlijck hij lieutenant Quast in de boot van die coopvaerdy man ende die voors[eyde] domine Frederickborgh met met swemmen niet verre van des requirants schip op de grond sijnde comen te staen ende dat zij getuygen alsoo perfecktelyck hebben gezien, dat uyt het schip vande voors[eyde] capiteyn van Tol de tweede Engelsche brander die op hen afquam in de brandt geschooten wert. Dat dese verbrande ende dat niemant anders als den requirant op den selve tweede brander schoot, ende hy met sijn schoten die alleen in de brandt heeft gebracht ende geruineert, wesende de coopvaerdyschepen te vooren al geretireert. Verclaerende duijtlijck zij getuijgen dat de derde brander de requirant den boegh aen boort leijde, ende t voorschip in brant bracht. Ende dat het niet langh ende bij gissinge niet boven een halff uijr naedat hun getuijgens schip brande, aenliep in des requirants schip. Soude mede in voller lichte staen. III 969 Compareerden voor mij, Pieter de Bary, openbaar notaris bij den Hove van Hollandt geadmitteert, residerende binnen Amsterdamme, ende den getuijgen naergenoemt, d ondergeteyckende officieren, matroosen ende soldaten hun geret ende geborgen hebbende uyt het landt schip van oorlooge, genaemt Middelhove daer capiteyn op was Henrick van Tol. Ende hebben bij ware woorden in plaets van solemnelen eede ten versoecke van dan den selven hun capiteyn verclaert, getuijght, ende geattesteert hoe waar is, dat werdende op donderdach laetstleden de twee oorloghscheepen van den requirant ende van capiteyn Adelaar door eenige Engelsche oorlogschepen int Vlie geattaqueert. Opt schip van genoemde capiteyn Tol afquam seeckeren Engelschen brander, den welcken hij ontwijckende raeckten den selven brander aen boort van den gemelten capiteyn Adelaer, die tzamen verbranden. Dat sij getuijgen voorts cort daeraen op hem capiteyn Tol sach aencomen een tweede Engelsche brander, die door defensie uijt t schip van capiteyn Tol met schieten gedaan, inde brandt geraeckte, ende geheel wegh brande, sonder Capiteyn Tol aen boort te hebben connen comen. Dat oock die alleen met sijn capiteyn Tols schut ende schieten den selven brander geruineert, terwijl t schip van d voors[eyde] Capiteyn Adelaar doen al in de brandt was, ende op den voors[eyde] tweeden brander door niemant als uyt des voors[eyde] capiteyn Tols Schip geschooten wiert, presenterende t selve noot met dese solemnel te bevestigen. Ondertekend door: S. Bossier, luijtenant Dirck A[e]riaenss zijn opperstuerman Thomas Barentsz schipper Jelle Wi[j]brantss onderstuerman Jan van Loovelt schrijver Verclaert t schip in de brant was als daer uyt vluchte ende het volgende waer te sijn Tom[as] David Paderue Aernout van der Mijl[l] commandeur van de soldaten Theunis Franss de Vries schieman Pieter Pieterss constapel Tmerck van + Mauri[t]s Roelofss quartiermeester Tmerck van + Henrick Henrickss schiemansmaet Alexander Bronsman bottelier Tmerck X van Cornelis Corneliss van Gissendam, [kock] Tmerck E van Ide Oms van Witten Cuijper Jan Hermanssen ondertimmerman Jo van Hoppen soldaet Anthony Stevens provoost Tmerck van + Jeuriaen Corneliss matroos

11 Tmerck W van Pedro Sarn Alonso te Mallega soldaet Lambert Loth van Uyttrecht matroos Tmerck М van Jan Salomonss matroos Tmerck X van Jan Jacobss vander Gou matroos Tmerck van Tierdt Wijbrantss matroos Goeijcke Willems matroos Gerret Hendrickss [van Amsterdam] matroos Tmerck van X Jacob Dirckss matroos Tmerck van X Theunis Pieterss matroos Tmerck van Erasmus Pieterss matroos Jan Corneliss matroos [voor bootsgesel] [t Merck + van Isack Janssen matroos] Tmerck van X Roeloff Pieterss [of: Roelofss.] bootsgesel Jan Janss matroos Tmerck van + Jochem Janss Soldaet Tmerck van XX Jan Willemss Hanneman matroos Pieter Pieterss Joncker matroos Cornelis Hendrickss matroos David Willegenhoff matroos Eduwardt Christoffelsen matroos Tmerck van X Maximiliaen Eerlingh matroos Tmerck van X Pieter Jacobss bootsgesel Tmerck van Samuel Raetsman bootsgesel Verder waren aanwezig: twee kantoorgetuigen en Pieter de Bary zelf. De verklaring eindigt als volgt: Onderstont: Ten overstaen vande heeren Gerardt Polterman ende Nicolaes Thoen raeden int Ed. Mo. Collegie ter admiraliteijt residerende binnen Amsterdam, specialijck daertoe versocht ende gecommitteert synde, is de voorenstaende attestatie aende voornoemde persoonen distinctekijck voorgelesen ende hebben deselve met solemnelle eede bevestight. IV augustij Compareerden voor mij, Pieter de Barij notaris Sijmon Claess, van Purmerent, out ontrent xxvi jaeren, hooghbootmansmaet ende Mauris Roeloffs, van hetselve, out ontrent xxxiii jaren, quartiermeester, in die qualiteijt gevaeren hebbende opt landts schip van oorloge genaemt Middelhovem capiteijn Henrick van Toll, ende hebben bij waere woorden in plaetse van solennelle eede op versoeck van deselve hun capiteijn verclaert, getuijght ende geattesteert hoe waer is, dat ontrent dag de Engelsche brander die hun donderdagh int Vlie aen hun boort heeft geleijt ende verbrand Sij getuijgen hebben bevonden ende gesien, naementlijck hij eerste comparant staende bij t kocxluijk op de overloop, inde combuijs, datter naer sijn gissingh ontrent t selve haest 7 voeten waters in t schip was, ende alsoo hij eerste getuijge t schip vooral in de brant sijnde, sigh te water hem [van het schip] af [is gesprongen] om hem te salveeren, dat int swemmen hij gesien heeft een gat voor in den boegh geschooten, daer t water drijvende inliep. Dat oock de voorseijde requirant de brander die te vooren op hem afquam inde brandt heeft geschooten. Tmerck + van Sijmon Claess, van Purmerent Ende de tweede attestant dat hij in siende t laetst de menighte in de vijantlijcke sloep wesende, gesprongen [is] om sloep ende boot te redden van de boegh, hun onderhebbende schip doen eenige schooten onder water kreegh, dat door de incomende cogels t water hem bij d ooren vloogh, daerom hij weder

12 binnenboort sijnde gesprongen, d Engelsche brander hem doen al leggende voor de boegh beneden in de combuijs liep om nae t water te sien ende dat met het oplichten vande ladinge in de combuijs, hij attestant doen sach ende bevond dat het schip al onder water lach Bijlage 12: Stadsarchief Amsterdam. Notarieel Archief, 1461B (notaris Cornelis Touw), d.d. 30 juli 1666: testament van Jan Jeroensz. Adelaer In den naem des Heeren Amen. In den Jare van den geboorte desselfs ons Heere ende Zalichmakers Jesu Christi 1666 op den 30 Julij, des namiddags, de clock 2 uijren, compareerden voor mij, Cornelis Touw, notaris, ende in presentie van de nabeschreven getuijgen, den Edele Manhafte capiteijn Jan Adelaer, capiteijn in dienst van t Edele Collegie ter Admiraliteijt binnen deser stede Amsterdam, mij notaris seer wel bekent zijnde, cloeck ende gesont van lichaem gaende ende staende, zijn verstant, memorie ende uijtspraeck wel weesende ende volcomenlijck gebruijckende de welck overdenckende de seeckerheijt des doots ende de onseeckere uijre van dien, heeft na christelijcke recommendatie van ziel ende lichaem mits desen gemaect, geordonneert ende beslooten zijn testament ende uytterste wille in maniere navolgende verandert dat hij, testateur [erflater], in alle naer te laten goederen geen van dien uijtgesondert tot zijn eenige ende universele erfgenaam geinstitueert ende genomineert heeft als hij institueert ende nomineert [mits desen] sijn soontje genaemt Jeroen Adelaer, geprocreert bij [gebaard door] Pietertje Simons, zijn comparants huijsvrouw zaliger doch met dese apparte conditie ingevalle t voorschreven kint quam te sterven onmondigh, dat in sulcken gevalle de goederen die t selve kint uijt craghte deses sall comen te erven, sullen moeten na des voorschreven kints overlijden, devolveeren [overgaan op] ende versterven op het weeshuijs deser stede Amsterdam als int selve gevall t gemelte weeshuijs tot erffgenaem substituerende [in de plaats stellende] sullen de regenten vant selve weeshuijs alsoo uijtte gemelte goederen moeten uijtkeeren ende voldoen de navolgende legatie, namentlijck aende armen van de gereformeerde religie alhier daer d diaconie uijtdeelders van zijn, zijn testateur huijs en erve, staende ende gelegen op de Princegraft tegenover de Noorderkerck. Item aen Neeltje Verbach de somme van twee duijsent guldens ende aen haer dochter Marritje Jacobs de somme van vier duijsent guldens Ende noch aende armen van de Gereformeerde Kerck tot Harlingen in Vrieslandt de somme van vier duijsent guldens eens [in één keer], Ende aent weeshuijs van deselve stadt Harlingen de somme van twee duijsent guldens eens, Mitsgaders aen Witsen Stevens mede wonende tot Harlingen seecker stucx lant mette huijsinge daerop staende gelegen buijten Harlingen voornoemt ende hem te stateur weesende sonder meer Gelijck oock hij, testateur, in gevalle zijn voorschreven soontje voor hem, testateur, quame te sterven, het voorschreven weeshuijs deser stede erffgenaem beijder institueert in alle zijn testateur naerlatende goederen mits uijtkeerende gelijcke legatie ende aende selve persoonen als hier vooren genomineert staan Bijlage 13: Het verslag van een onbekende Engelse ooggetuige en deelnemer aan Engelse zijde van de gebeurtenissen op 19 augustus, voor Vlieland 971 The Fanfan went before the longboats, the ketches sailed in some to windward, some to leeward and some before the Flag, sailing in thus and coming in within half a leaguie of the shipping.there bore towards us two sail. one with a pendant on the maintop, the other with a flag there, firing at the fireships, which now were got within a pretty distance of them. They thus firing, a fireship

13 commanded by Captain Browne, being headmost, had got near the chiefest of them and with the advantage of the wind laid him aboard and so fired him; soon after one other of the fireships had come very close to the other man of war and thinking to have grappled him set fire, but ere he had closed with the man of war the fireship was aground and so the flames reached him not. However the terror of the approach of the flame and the smoke of the other ship and fireship caused the men to quit the ship and betake themselves to their boat, and being gone out not far perceiving their ship free from the flame and thinking to recover her again made towards it with all the speed they could, but our fireship's men perceiving their boat and men were off, they also hasten to board her and now both boats strive to out-row the other for a man of war, but our boat being swiftest first made the ship and entering her got presently to the stem chase guns which they fired upon the Dutch boat and so kept it off with powder and a bullet into the bargain, and within a while after she was fired in good earnest. When the fleet riding there perceived that those men of war were taken and destroyed wherein consisted their safety, the men forsook their vessels and got away in their boats down the water towards Amsterdam followed by an infinitenumber of boats from the Vlie: the people running away thence as fast as they could. The longboats were now commanded to bear up to the shipping and so fire as many as they could master without further delay, the which they did without any further direction, so that of a goodly number of shipping which were there proudly riding about one of the clock in the afternoon there remained nothing but so many consuming keels at 8 in the evening; save only one Guinea-man (some say a privateer) who continued firing at our boats and by that means kept them off and sheltered 1 sail more than himself from the general destruction, The game of burning being ended here about 8 of the clock, care was taken to bring ourselves away thence, it being a very nice place to sail through and we having but one man of war in the place, the Pembroke by name, and she within a foot water of ground and the weather beginning to be unkind, a violent rain following attended with thunder and lightning. Order was given as soon as the flood tide came to sail thence with ketches, boats, vessels and hoyes to the rest of the men of war which were riding at Schelling, and those that were not on float to set on fire, Sir RobertHolmes sailing away before and all the rest following his light. We set on fire of our own a hoy taken from the Dutch and a fireship and the wind serving we were up with the Tiger at Schelling by 12 of the clock that night, where we anchored, resting ourselves as well as we might and not without thought of the next day s business. Many of the ships that were consumed at the Vlie were richly laden, some homeward, some outward bound, some from Guinea, some from the Straits, some for Russia, some for Danzig and some from West India and other places. Bijlage 14: Temple aan Ormonde op 18/28 augustus over de gebeurtenissen (voorafgaand aan die) bij het Vlie en de reactie in Amsterdam 972 My Lord, Our last victory of 10 August I sent Your Grace an account has proved so much more considerable in the effects on this side then it was in appearance in England that tis hardly to be imagined how much three weeks past have changed the face of Hollands affairs. Since our fleet parted from the Wielings after the pursuit ended they have ever since been braving or rather raging upon the coasts of Holland. About the twelfth current they landed not far from Harlem about 100 men, who burnt some houses, tooke some boors, set up His Majesties colours and by them a broom; and so retired. Upon the 19. eight of our smaller fregats with foure fireships and many shallops full of men and fireworks went over the flats into the Vly where lay all the ships of Amsterdam they had made ready to goe out in the short time of their late bravery. Tis agreed by all the letters of Amsterdam that wee burnt [one hundred] forty five of which one East India, two Guiney and about 30 Moscovie ships, the rest bound for the East country and laden with [cloth?]. Those of Amsterdam confes the loss to have been the value some of 160 tuns of gold, others of 8 millions of patacon and so great a loss or shame never befell them since they were a State. About the 20t[h] wee landed in the Isle of Schelling and burned many houses