HANS VAN BOSSUYT. 1. Algemeen situering. 2. Uitgangspunt

Transcriptie

1 Het verslag van het onderhoud wordt bij het dossier van de rechtspleging gevoegd. Het geeft weer wat de minderjarige heeft gezegd. De minderjarige wordt geïnformeerd over het feit dat de partijen er kennis van kunnen nemen. }1 [De rechter informeert de minderjarige over de inhoud van het verslag en gaat na of het verslag de mening van de minderjarige verwoordt.] 1 De minderjarige ondertekent het verslag niet. Indien de rechter tijdens het onderhoud vaststelt dat de minderjarige niet over het nodige onderscheidingsvermogen beschikt, maakt hij hiervan melding in het verslag. 6. Het onderhoud met de minderjarige heeft niet tot gevolg dat hij partij in het geding wordt. Aan de mening van de minderjarige wordt passend belang gehecht in overeenstemming met zijn leeftijd en maturiteit.] 1 }1. Ingevoegd bij art. 158 wet 30 juli 2013, B.S., 27 september 2013, inwerkingtreding: 1 september 2014 (art. 274, lid 1). De Koning kan een datum van inwerkingtreding bepalen voorafgaand aan de datum vermeld in art. 274, lid 1 (art. 274, lid 2); zoals gewijzigd bij art. 70, 1-4, wet 8 mei 2014, B.S., 14 mei 2014 }1 [Art. 1004/2. De Koning stelt het model van informatieformulier voor de minderjarige vast. Het formulier vermeldt het recht om gehoord te worden door de rechter, de manier waarop het onderhoud plaatsvindt en de manier waarop het onderhoud aanvaard of geweigerd wordt. Het vermeldt eveneens dat het verslag over het onderhoud bij het dossier van de rechtspleging wordt gevoegd, dat de partijen er kennis van kunnen nemen en dat de inhoud van dit verslag tijdens deze rechtspleging kan worden gebruikt. In het formulier wordt bovendien gepreciseerd dat de rechter bij het horen van de minderjarige niet verplicht is zich te schikken naar de door de minderjarige gedane verzoeken. Het formulier wordt in voorkomend geval gericht aan het adres van elk van de ouders }1 [, aan het adres waar het kind verblijft indien het geplaatst is of aan de woonplaats van het kind indien het niet gedomicilieerd is bij één van zijn ouders] 1.] 1 }1. Ingevoegd bij art. 159 wet 30 juli 2013, B.S., 27 september 2013, inwerkingtreding: 1 september 2014 (art. 274, lid 1). De Koning kan een datum van inwerkingtreding bepalen voorafgaand aan de datum vermeld in art. 274, lid 1 (art. 274, lid 2); zoals gewijzigd bij art. 71 wet 8 mei 2014, B.S., 14 mei 2014 HANS VAN BOSSUYT 1. Algemeen situering Artikel 931 Ger.W. kadert in het bewijs en de verschijning van getuigen. Minderjarigen zijn, net zoals de meerderjarigen, als rechtssubject principieel dragers van rechten en plichten. De internationale juridische grondslag voor het hoorrecht van kinderen situeert zich in art. 12 IVRK waarin: 1 de vrije meningsuiting van het kind, dat in staat is zijn eigen mening te vormen, met inspraak verzekerd wordt en 2 wordt gesteld dat dit doel kan worden bereikt door middel van het hoorrecht in elke gerechtelijke en bestuurlijke procedure die het kind betreft (omtrent de directe werking van art. 12 IVRK: K. HERBOTS, Hoorrecht van minderjarigen onder KG Rb. Leuven, 16 september 2010, NJW 2011, ). Deze verdragsrechtelijke verplichting werd in de Belgische wetgeving vertaald bij de wet van 02 februari 1994 (BS 17 september 1994) waarbij een nieuw artikel 56bis Jeugdbeschermingswet werd ingevoegd en bij de wet van 30 juni 1994 (BS 21 juli 1994) waarbij artikel 931 Ger.W. werd gewijzigd (aanvulling derde tot zevende lid). Hoewel deze beide artikelen een zelfde uitgangspunt hebben, is er toch duidelijk een andere invulling aan gegeven: a) een verschillende leeftijdsgrens (onderscheidingsvermogen in art. 931 BW 12 jaar in art. 56bis Jeugdbeschermingswet); b) de oproeping van de minderjarige (verplichting in art. 56bis Jeugdbeschermingswet modaliteit in art. 931 BW); c) de persoon die de minderjarige hoort (jeugdrechter hoort zelf rechter kan dit laten doen door een derde); d) de aanwezigen bij het horen (al dan niet de aanwezigheid van de griffier). Er wordt aanvaard dat artikel 931 Ger.W. aanvullend van toepassing is op de gevallen van artikel 56bis Jeugdbeschermingswet (P. SENAEVE e.a. ed., De hervorming van de echtscheidingsprocedure en het hoorrecht van de minderjarigen: commentaar op de wet van 30 juni 1994, 27 december 1994 en 20 mei 1997, 1997, p ). Artikel 931 Ger.W. (en art. 56bis Jeugdbeschermingswet) is enkel toepasselijk in burgerrechtelijke procedures en is niet van toepassing in strafzaken (T. VANDERBEKEN en J. COLLE, Het hoorrecht van minderjarigen in strafzaken in De procesbekwaamheid van minderjarigen, p. 237; Cass. 16 mei 2012, Rev.Dr.Pén. 2012, 1300). Naar aanleiding van het in werking treden uiterlijk op 01 september 2014 van de wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank (BS 27 september 2013) wordt artikel 56bis Jeugdbeschermingswet opgeheven (art. 244 van de voornoemde wet). Het hoorrecht van de minderjarige wordt nu opgenomen in artikel 931 Ger.W. en de (nieuwe) artikelen 1004/1 en 1004/2 Ger.W. 2. Uitgangspunt Er worden twee onbekwaamheden om te getuigen als uitgangspunt geponeerd: 16 Larcier Duiding Inkijkexemplaar (1 juli 2014) Larcier---TREE_6176--Export: _14:30---

2 een minderjarige beneden de leeftijd van 15 jaar mag niet onder ede worden gehoord, zijn verklaringen gelden enkel als inlichting; (vanaf uiterlijk 01 september 2014 wordt toegevoegd: onverminderd art. 1004/1 Ger.W.) descendenten mogen niet worden gehoord in zaken waarin ascendenten tegengestelde belangen hebben Dit laatste is beperkt tot het getuigenverhoor in burgerlijke zaken (Cass. 04 september 1984, RW , 2578 met noot A. VANDEPLAS) en steunt op de overweging dat het niet past dat descendenten stelling nemen in conflicten tussen hun ouders. Dit verbod moet begrepen worden in die zin dat geen enkele verklaring van de descendenten, ongeacht de vorm waarin ze is verkregen, tijdens een geding tussen hun ouders, in rechte mag worden overgelegd, behalve de verklaringen betreffende feiten waarvan de descendenten persoonlijk het slachtoffer zouden zijn geweest (Cass. 01 oktober 2009, RW , 322). Kinderen kunnen dus bv. geen getuigenis afleggen in een geding waarin hun ouders tegengestelde belangen hebben, bijvoorbeeld in een echtscheidingsgeding. De wetgever heeft duidelijk geoordeeld dat kinderen zich in dergelijke debatten niet mogen mengen. Dit verbod geldt niet alleen voor het verhoor als getuige in rechte, maar ook voor brieven en schriftelijke verklaringen (Antwerpen 28 januari 2004, NJW 2004, 804, noot E. BREWAEYS). De wet van 16 juli 2012 (BS 03 augustus 2012) heeft hieraan niets gewijzigd (art. 961/2 Ger.W.). Het verbod is wel restrictief en geldt niet voor niet-gemeenschappelijke kinderen (Rb. Leuven 23 oktober 1995, EJ 1997, 125, noot K. HERBOTS) en schoonzoons of dochters. In toepassing van art. 1004/1 Ger.W. heeft elke minderjarige wel het recht gehoord te worden door een rechter in materies die hem aanbelangen aangaande het ouderlijk gezag, recht op de verblijfsregeling en recht op persoonlijke relaties. De minderjarige die daartoe uitgenodigd wordt, heeft wel het recht te weigeren om gehoord te worden. 3. Toepassingsgebied Door de wet van 30 juni 1994 en rekening houdend met artikel 12 IVRK heeft de wetgever gesleuteld aan het verbod tot het horen van descendenten in zaken waarin hun ascendenten tegengestelde belangen hebben. Daartoe werden het derde tot het zevende lid ingevoegd in artikel 931 Ger.W. (welke worden opgeheven uiterlijk per 01 september 2014) waarin het aanvangswoord Evenwel zijn betekenis heeft. De minderjarige kan, in afwijking van het beginsel van artikel 931, tweede lid Ger.W., worden gehoord in zaken waarin zijn ascendenten tegengestelde belangen hebben. Artikel 12 EVRM, artikel 22bis Ger.W. en artikel 931, derde lid Ger.W. leggen het recht van het kind vast om in iedere hem betreffende gerechtelijke procedure te worden gehoord, doch geven het kind niet het recht om vrijwillig tussen te komen in een rechtspleging die zijn belangen niet rechtstreeks in het gedrang brengt, zoals een strafvervolging tegen één van zijn ouders wegen het wanbedrijf niet-afgifte van een kind (Cass. 15 september 2010, RW , 1085 met noot B. DE SMET). Een verzoek om gehoord te worden in een geschil dat hem niet betreft, is niet ontvankelijk. De minderjarige dient over het vereiste onderscheidingsvermogen te beschikken. Hiermee wordt bedoeld dat de minderjarige over de vereiste leeftijd en rijpheid moet beschikken opdat een zekere geloofwaardigheid zou kunnen worden gehecht aan zijn verklaringen, zodat kan aangenomen worden dat de minderjarige handelt met kennis van zaken (L. VERHAEGEN, Commentaar op artikel 931 van het Gerechtelijk Wetboek in X., Gerechtelijk Recht. Artikelgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbladig, nr. 10). De rechter heeft hierover een soevereine appreciatiebevoegdheid. Larcier Duiding Inkijkexemplaar (1 juli 2014) Larcier---TREE_6176--Export: _14:

3 Het hoorrecht van het kind is enkel van toepassing in een geding dat hem betreft. Dit dient extensief geïnterpreteerd te worden en slaat op alle gedingen die betrekking hebben op de staat, de persoon, het gezag over zijn persoon, het beheer van zijn goederen, het verblijfsrecht c.q. de uitoefening van het persoonlijk contact. Ook de rechtsplegingen van willige rechtsmacht en administratieve procedures zijn hierin begrepen (B. POELE- MANS, Het hoorrecht van minderjarigen in P. SENAEVE en W. PINTENS (eds.), De hervorming van de echtscheidingsprocedure en het hoorrecht van minderjarigen, Antwerpen, Maklu, 1997, nrs. 98 en 103). Vanaf uiterlijk 01 september 2014 is in de wet geen sprake meer van de minderjarige die over het vereiste onderscheidingsvermogen beschikt en die in elk geding dat hem betreft op zijn verzoek of bij beslissing van de rechter kan gehoord worden. Thans is een duidelijke leeftijdsgrens bepaald: 12 jaar. De te volgen procedure is gemoduleerd volgens de leeftijd van de minderjarige: al dan niet 12 jaar oud. 4. Initiatiefrecht Het initiatief om te worden gehoord, kan (ambtshalve) genomen worden door de rechter of uitgaan van de minderjarige zelf. Het verzoek kan niet uitgaan van zijn wettelijke vertegenwoordiger, noch van diens advocaat (KG Rb. Brussel 16 november 1994, JLMB 1995, 1044). Aan dit verzoek zijn geen formaliteiten verbonden: dit kan zowel schriftelijk als mondeling gebeuren. Het verzoek dient ook niet verplicht aan de rechter te worden gericht, dit kan eveneens aan de procureur des Konings worden gericht of zelfs worden geformuleerd in het kader van een bevolen maatschappelijk onderzoek of politioneel onderzoek. In tegenstelling tot artikel 56bis Jeugdbeschermingswet is dit hoorrecht facultatief en is de rechter niet verplicht op het verzoek van de minderjarige om gehoord te worden in te gaan. Wel is het zo dat, indien de minderjarige verzoekt om gehoord te worden, dit verzoek door de rechter enkel kan worden geweigerd mits een speciaal gemotiveerde beslissing die betrekking heeft op het vereiste onderscheidingsvermogen van de minderjarige. Een andere weigeringgrond is dus niet toegestaan. Tegen de beslissing van de rechter staat in principe geen hoger beroep open. Het Grondwettelijk Hof heeft geoordeeld dat het ontbreken van de beroepsmogelijkheid in dit geval geen discriminatie inhoudt (GwH 4 februari 2010, nr. 9/2010, BS 11 maart 2010, 15215; RW , 1109 en T.Fam. 2010, 51, noot P. SENAEVE). Er wordt aangenomen dat de beslissing van de rechter waarbij een derde opdracht wordt gegeven het kind te horen, wel vatbaar is voor hoger beroep, namelijk in het geval dat de belanghebbende partij wenst (uit financiële dan wel principiële overwegingen) dat de magistraat zelf het kind hoort. Artikel 931, derde lid in fine Ger.W., dat het hoger beroep uitsluit, lijkt enkel te slaan op de beslissing over te gaan tot het horen van het kind en niet op de beslissing om dat niet zelf te doen (P. SENAEVE, Het hoger beroep tegen een weigeringsbeslissing een minderjarige te horen, T.Fam. 2010/3, nr. 9, p. 55). Zo er hoger beroep wordt aangetekend tegen de eindbeslissing in de zaak waarin het verzoek werd geformuleerd door de minderjarige, kan deze zijn verzoek herhalen voor de rechter in hoger beroep die moet oordelen over de zaak (Brussel 9 februari 1999, EJ 1999, 53, noot E. DE KEZEL, JLMB 2000, 1517 en JT 2000, 150). 1. De minderjarige die twaalf jaar oud is, wordt door de rechter automatisch ingelicht over zijn recht om gehoord te worden (terwijl dit voorheen een verplichting was voor de jeugdrechtbank art. 56bis Jeugdbeschermingswet). Daartoe verzendt de griffie een door de Koning vast te stellen informatieformulier aan de minderjarige (desgevallend op 18 Larcier Duiding Inkijkexemplaar (1 juli 2014) Larcier---TREE_6176--Export: _14:30---

4 het adres van elke ouder). Dit formulier vermeldt een aantal zaken: het recht om gehoord te worden, de manier waarop het onderhoud aanvaard of geweigerd wordt, dat het verslag van het onderhoud bij het dossier zal worden gevoegd en de partijen er kennis kunnen van nemen en dit kunnen gebruiken tijdens de rechtspleging, de precisering dat de rechter niet verplicht is zich te schikken naar de door de minderjarige gedane verzoeken. Tevens wordt een antwoordformulier bij het informatieformulier gevoegd. 2. Aan de minderjarige die de leeftijd van twaalf jaar niet heeft bereikt, wordt dergelijk formulier niet verzonden. Deze minderjarige wordt wel gehoord indien hij daartoe zelf heeft verzocht, de partijen dit vragen, het Openbaar Ministerie of indien de rechter daartoe zelf ambtshalve het initiatief neemt. Het verzoek van de minderjarige of van het openbaar ministerie kan niet geweigerd worden. Wanneer het verzoek uitgaat van de partijen kan dit wel geweigerd worden door de rechter bij middel van een door de omstandigheden van de zaak gemotiveerde beslissing waartegen geen rechtsmiddel kan worden aangewend (wat bekritiseerd is in rechtsleer: zie D. PIRE, Le projet de loi portant création d un tribunal de la famille et de la jeunesse in Actualités du droit de la famille, 2012/1, p. 15, nr. 77). Ook is de rechter niet verplicht op het verzoek van de minderjarige (waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen al dan niet 12 jaar) in te gaan indien: a. de minderjarige in de loop van de rechtspleging of in een vorige aanleg reeds is gehoord, zelfs voor een andere rechtbank; b. en er geen nieuw element is dat een verhoor rechtvaardigt. Hoewel de wet in dit geval niet uitdrukkelijk voorziet dat deze beslissing moet gemotiveerd worden, moet worden aangenomen dat ook in dit geval deze afwijzing moet gemotiveerd zijn en tegen deze beslissing van weigering geen rechtsmiddel kan worden aangewend. De wetgever heeft er het zwijgen toe gedaan hoe de minderjarige wordt opgeroepen. Dit kan bij eenvoudige brief. 3. Net zo min als in het verleden zijn aan het verzoek van de minderjarige formaliteiten verbonden (schriftelijk, mondeling), terwijl het evenmin verplicht is dit verzoek aan de rechter te richten. 5. Organisatie van het onderhoud In het kader van artikel 931 Ger.W. is de rechter niet verplicht de minderjarige zelf te horen. Dit artikel wijkt hierin af van artikel 56bis Jeugdbeschermingswet. De rechter kan in het geval van artikel 931 Ger.W. een derde persoon aanwijzen om de minderjarige te horen. De wetgever heeft geen formaliteiten voorzien wat de oproeping betreft. Dit kan beslist worden door de rechter in een tussenvonnis/tussenarrest waarbij de verdere oproepingen gebeuren via een (informele) brief, toegestuurd aan de woonplaats van de minderjarige (of desgevallend ook aan diens verblijfplaats bij gedeeld verblijf) door de griffie. Het hoeft geen aangetekende brief te zijn, laat staan een gerechtsbrief. In de uitnodiging worden plaats en datum vermeld waarop het onderhoud zal plaatsvinden. Zo de opdracht aan een derde wordt gegeven, die daartoe is verwittigd door de griffie, is het aan de derde om de nodige stappen te ondernemen wat datum en plaats van het onderhoud betreft. De minderjarige kan weigeren te verschijnen of gehoord te worden. Hij kan dit vooraf laten weten aan de rechter/de derde of deze weigering formuleren op het voorziene moment van het onderhoud. Hij beschikt immers over een zwijgrecht. Larcier Duiding Inkijkexemplaar (1 juli 2014) Larcier---TREE_6176--Export: _14:

5 Het onderhoud gaat door op een plaats die door de rechter geschikt wordt geacht: dit kan op om het even welke plaats en ook buiten het gerechtsgebouw, in een voor de minderjarige vertrouwde omgeving (bv. de school). Op het onderhoud door de rechter is de griffier aanwezig. Zijn verplichte aanwezigheid volgt uit artikel 168, eerste lid Ger.W. dat voorziet dat de griffier de magistraat bijstaat in alle verrichtingen van diens ambt. De aanwezigheid van de griffier is niet voorzien indien het onderhoud met de minderjarige door een derde gebeurt. Het is nuttig er op te wijzen dat, wat het horen van een minderjarige betreft in het kader van artikel 56bis Jeugdbeschermingswet, dit kan gebeuren door de jeugdrechter alleen aangezien artikel 168, eerste lid Ger.W. hier geen toepassing vindt (P. SENAEVE, De rechtspleging voor de jeugdgerechten in civielrechtelijke zaken, CABG 2009/4, nr. 66, p. 31). De partijen noch hun advocaten noch het Openbaar Ministerie zijn bij het onderhoud aanwezig (B. POELEMANS, Het hoorrecht van minderjarigen in P. SENAEVE en W. PINTENS (eds.), De hervorming van de echtscheidingsprocedure en het hoorrecht van minderjarigen, Antwerpen, Maklu, 1997, nr ). Dit is ook zo wanneer het onderhoud via een derde persoon geschiedt. De minderjarige wordt in beginsel alleen gehoord (dus ook niet in het bijzijn van een broer of zus omwille de vrijheid van het woord) behalve indien de rechter in het belang van de minderjarige - beslist dat de minderjarige moet worden bijgestaan. Deze bijstand mag er echter niet toe leiden dat het standpunt van deze persoon in de plaats komt van het persoonlijk standpunt van het kind (verslag LALLEMAND en MAXIMUS, Parl.St. Senaat, , 898-2, 12). Een verzoek daartoe kan ook uitgaan van de minderjarige zelf. De wetgever heeft uitdrukkelijk voorzien dat van het onderhoud met de minderjarige door de rechter een proces-verbaal wordt opgesteld (dit in tegenstelling met de adoptie waar van het verhoor met de minderjarige een verslag wordt opgesteld (art , 3 lid Ger.W.)). Ter vrijwaring van de rechten van de verdediging bevat dit proces-verbaal een correcte en volledige weergave van het gesprek met de minderjarige (B. POELEMANS, Het hoorrecht van minderjarigen in P. SENAEVE en W. PINTENS (eds.), De hervorming van de echtscheidingsprocedure en het hoorrecht van minderjarigen, Antwerpen, Maklu, 1997, nr. 170). Zo de minderjarige wenst dat zijn verklaring niet wordt genoteerd, zal daarvan melding worden gemaakt in het proces-verbaal. De wetgever heeft het stilzwijgen bewaard wat betreft het gevolg dat moet verleend worden aan het onderhoud dat een derde met de minderjarige heeft gehad. De besprekingen in de Kamercommissie laten daaromtrent geen twijfel bestaan: ook in dit geval moet een verslag worden opgesteld (verslag MERCKX-VAN GOEY, Parl.St. Kamer, , , 100). De rechter is bevoegd dit marginaal te toetsen. Het proces-verbaal (of het verslag van onderhoud) wordt ondertekend door de rechter en de griffier. Het wordt bij het dossier van de rechtspleging gevoegd. De minderjarige hoeft het proces-verbaal niet te ondertekenen. Er kan geen afschrift daarvan aan de partijen worden bezorgd. De kosten die aan het horen van de minderjarige zouden kunnen verbonden zijn, bv. wanneer er een derde het verhoor doet, worden in afwijking met artikel 1017 Ger.W. - gelijk verdeeld tussen de partijen (art. 931, derde lid Ger.W.). Terwijl voorheen de rechter het horen van de minderjarige kon delegeren aan een derde, is dit thans niet meer voorzien in de wet. Wat de formaliteiten betreft, wordt verwezen naar wat hiervoor is vermeld omtrent het model van informatieformulier. De minderjarige wordt gehoord op een plaats die de rechter geschikt acht, buiten de aanwezigheid van wie ook (behoudens de griffier aangezien de wet geen afwijking voorziet), tenzij de rechter hiervan afwijkt bij een met redenen omklede beslissing.

6 Er wordt niet langer een proces-verbaal van het onderhoud opgemaakt maar wel een verslag van onderhoud dat bij het dossier van de rechtspleging wordt gevoegd en weergeeft wat de minderjarige heeft gezegd. Dit verslag hoeft geen woordelijke (wel een getrouwe) weergave te zijn van wat de minderjarige heeft gezegd en wordt aan de minderjarige voorgelezen die dit thans expliciet voorzien in de wet - niet ondertekent. De minderjarige wordt wel geïnformeerd dat de partijen er kennis kunnen van nemen. Thans is niet meer uitdrukkelijk in de wet opgenomen dat de partijen geen afschrift kunnen bekomen van dit verslag. Zo de rechter naar aanleiding van het onderhoud vaststelt dat de minderjarige niet over het nodige onderscheidingsvermogen beschikt, wordt hiervan melding gemaakt in het verslag. 6. Gevolgen van het horen van de minderjarige Hoewel beschreven in het Burgerlijk Wetboek houdende de getuigenis als bewijsmiddel, wordt in de rechtsleer gesteld dat het hoorrecht van de minderjarigen geen getuigenis sensu strictu betreft, maar veeleer een raadpleging (zie L. CORNELIS, Algemene Theorie van de Verbintenis, Deel 2, Antwerpen-Groningen, Intersentia Rechtswetenschappen, 2000, 228). Hoewel er nergens in de wet gesteld wordt welke bewijswaarde dergelijke raadpleging heeft, moet ervan uitgegaan worden dat de rechter bij zijn beoordeling rekening dient te houden met de verklaringen van de minderjarige als één van de elementen van zijn beoordeling (zie D. DELI, Het horen van minderjarigen volgens het gewijzigde artikel 931 van het Gerechtelijk Wetboek, TBBR 1995, , nr. 36). De mening van het kind zal in principe belangrijker worden naargelang het kind ouder is. Het feit dat hij wordt gehoord verschaft de minderjarige niet de hoedanigheid van procespartij. Vrij algemeen wordt aangenomen dat de minderjarige ook geen partij kan worden door een vrijwillige tussenkomst (Antwerpen 24 maart 2004, NJW 2004, 1100, noot G. VERSCHELDEN en RW , 1310; Luik 17 december 2002, JLMB 2003, 1577; Brussel 3 februari 1995, Pas. 1995, II, 40; contra Luik 28 april 2000, Act.Dr. 2001, 349 en JLMB 2000, 1085; Voorz. Rb. Gent 28 januari 2002, TGR 2003, 114 en TJK 2002, 128, noot E. DE KEZEL). Het onontvankelijk verzoek tot vrijwillige tussenkomst kan in voorkomend geval wel worden beschouwd als een verzoek om te worden gehoord (Luik 11 mei 2004, JT 2004, 745 en RRD 2004, 270). Net zo min als in het verleden heeft het onderhoud met de minderjarige tot gevolg dat hij partij in het geding wordt. Aan de mening van de minderjarige wordt passend belang gehecht in overeenstemming met zijn leeftijd en maturiteit. Het is één element waarmee de rechter bij het nemen van zijn beslissing rekening zal houden samen met alle elementen en argumenten die hem door de partijen zijn voorgelegd.