Jan, Jan hield van vrije expressie, van mooie eindversies van teksten. Daarom een vrije tekst over Jan.

Transcriptie

1 Denken aan 1

2 2 Jan, Jan hield van vrije expressie, van mooie eindversies van teksten. Daarom een vrije tekst over Jan.

3 Coӧp.Ver. De Drukpers op School U.A. Delft 3

4 4 Als ik denk aan Jan gaan mijn gedachten naar het begin van onze vriendschap. Ruim dertig jaar geleden werd je alleen lid van die ene freinetbeweging als je op een openbare school werkte: een kwestie van principes. Jan werkte bij het NUT. Maar als Jan wat wilde en dus werd hij lid. Zijn eerste bijeenkomst, was ook mijn eerste. We waren de enige twee leden die in het speciaal onderwijs werkten en hadden elkaar snel gevonden. We bleken nog veel meer gemeen te hebben. Ik had net de opleiding afgerond voor kinderen met leermoeilijkheden. Jan werkte op een school voor leermogelijkheden hoe eenvoudig kan het zijn en zo veelzeggend.

5 5 Houdoe groet aan je lief.

6 Als ik denk aan Jan kijk ik terug naar onze eerste uitwisselingen van ideeën. Een Brabander en een noorderling (over culturele verschillen gesproken). We vonden elkaar als geen ander in freinet-uitgangspunten, zoals: Kinderen en jij zijn uit hetzelfde hout gesneden. Proefondervindelijk verkennen is de weg tot kennisverwerving. Iedereen heeft er een hekel aan gecommandeerd te worden. De democratie van morgen wordt voorbereid door democratie op school. Freinetwerkers hebben iets met werk, met betekenisvol werk. Ze hebben iets met zelf doorgronden. Ze gaan voor eigen keuzes en nemen verantwoordelijkheid. 6 Het paste Jan als een jas. Maar hoe werkt dat met kinderen op onze scholen? We begaven ons op minder bekend terrein. Het werd een gezamenlijke en blijvende zoektocht. We wilden kennis van zaken hebben en gingen samen uitproberen Samen kun je meer. Het moest wel iedere keer beter. En steeds met humor, veel optimisme en een tikje zelfspot. Iedereen wil slagen, succes stimuleert

7 7 wind wind waarom kan ik niet met je praten misschien ben je te dun als het waait dan hoor ik je

8 8 Als ik denk aan Jan zie ik van kinderen uit onze groepen. We vonden onze eigen vorm van klasse(n)correspondentie. We doorbraken het beperktere kader van onze eigen klas en school. Verkennen, puzzelen en uitproberen. We lazen van alles om te begrijpen. We daagden elkaar uit. Je begint op je gevoel, experimenteren, de opwinding van onverwachte ontdekkingen. Het mocht ook mislukken. Dan doe je het een volgende keer anders. We hadden het over het werkelijke leven in onze groepen.

9 9

10 10 Als ik denk aan Jan merk ik dat allerlei freinetwerk me vanzelf naar Breugel bracht, naar een warm nest met Ardina, Jan, Mark en Jeska. Ik voelde me welkom. We kregen verhalen over de familie. Jan vertelde trots over Mark en Jeska. Het genieten van zijn kinderen spatte er vanaf. Gerda ging mee naar het dal van de Dommel. We gingen naar de film (natuurlijk ook Etre et avoir), naar het van Abbe. We wandelden door het Brabantse land. We genoten van het werk van Werkman Gesprekken gingen over: maatschappelijke keuzes, rode rozen en rode tomaten, ingezonden stukken schrijven, demonstraties, en ons katholieke verleden. Je hebt principes en je staat ergens voor. Vriendschap komt haast vanzelf. We zeggen dat een goede buur beter is dan een verre vriend. Bij Jan en Ardina kon het allebei: goede buren en verre vrienden.

11 11

12 12 Als ik denk aan Jan proef ik onze ontdekkingstochten. We reden naar een tentoonstelling in Rouen: Ik maakte kennis met de minutieuze manier waarmee Jan door een museum schuift: alle spullen zich opnemend, die Freinet in zijn klas had gebruikt Bij een andere manier van werken horen andere materialen, steeds ontwikkeld en uitgeprobeerd tijdens het dagelijks werk met kinderen in de klas. We keken onze ogen uit. We reden naar het Vlaamse bolwerk van Kritisch Onderwijs de Appeltuin in Leuven. en s avonds een Stella en vispotje voor Jan. Voor mij een steak béarnaise. We werkten op het Schommelbootje in Alken en s avonds een Maes en vegetarische vleeskroketten. Voor mij een steak béarnaise. Ze vormden het begin van een lange reeks bezoeken aan Nederlandse en vooral Vlaamse freinetscholen.

13 13

14 14 Als ik denk aan Jan komt weer de hardnekkige lucht van verbrand materiaal. In een stormavond in Enschede was in een paar uur weinig over van mijn school. Houten letters wilden heel best branden, bokken loden letters smolten weg. Verwrongen resten van een grote drukpers museumdozen van de kinderen met hun eerste schoentjes, eerste tanden, eerste plukken haar.. zelfgedrukte teksten, boekjes en posters verdwenen, mappen vol ideeën veranderd in as Jan wist als geen ander wat je in de loop van jaren allemaal bij elkaar sprokkelt. Hij zamelde met zijn groep geld in. Hij hielp zoeken naar vervangende materialen.

15 15

16 16 Als ik denk aan Jan geniet ik van de taaldrukker. Hij kon wat met taal. Ik heb workshops van hem meegemaakt over taal en vrije teksten, over taal en natuur over taal en houten letters Onze Jelle leerde van Jan dat taal vooral ging sprankelen door te spelen met mooie woorden, grappige woorden, zelfbedachte woorden. En dat deden ze dan ook samen. Want Jan en Ardina reden geregeld van Breugel naar Blokzijl. Ze hebben onze kinderen groot zien worden, zoals wij dat met Mara hebben meegemaakt. Jan zong liedjes met ze, deed ritmespelletjes. Hij vertelde zelfbedachte grappige verhalen... alleen dat ene enge verhaal over een jas die ging zweven en dan keek hij hoe ver hij zou gaan... Jan genoot, wij genoten.

17 17 Hoek van Holland

18 18 Als ik denk aan Jan ervaar ik betrokkenheid bij onze coöperatieve beweging. Jan organiseerde freinet-informatiebijeenkomsten op de Jan Nieuwenhuizenschool. We lieten collega s van allerlei scholen in Zuid-Nederland kennismaken met freinettechnieken: DOEN: teksten schrijven en die illustreren. Jan liet iedereen uitproberen, oplagen maken, Gaf ruimte voor eigenzinnigheid en telkens de verwondering. Laat kinderen in je klas vooral veel afdrukjes maken. Ze zijn het niet gewend en er zit al gauw een mooie versie tussen. Succes stimuleert. Jan begeleidde plezierig rustig, met volle aandacht en onder het werk vertelden we van alles over freinettechnieken. We liepen dan ook door zijn lokaal. Een werkplaats, met werkhoeken die elk een eigen karakter hadden. Jan vertelde gepassioneerd over het hoe en waarom: met de verschillende hoeken bij elkaar riep hij een zo gevarieerd mogelijk ervaren en leren op. Ieder kind kwam met zijn sterke kanten aan zijn trekken. En weer ging het over freinettechnieken. We werkten meerdere dagen in Apeldoorn, Orvelte en Hoek van Holland werk laten zien, zelf werken, verhalen vertellen met een overhead projector drukken met de limograaf, voor een jaar afspraken maken en natuurlijk voetballen. Wat kon Jan voetballen De redactie van ons tijdschrift In Beweging verhuisde van Enschede naar Eindhoven, want in een coöperatieve beweging neem je wisselend een stuk werk op je. En Jan gaf natuurlijk zijn eigen draai aan ons tijdschrift We namen initiatief en verantwoordelijkheid net als we van kinderen in onze groepen vroegen.

19 19 De vier hoofdkleuren moeten van Jan wel bij elkaar in één doos. Dat werkt het beste in de klas. - Een hele zoektocht naar een goede doos - de bodem goed plat maken - resten hard plexiglas zoeken - die bij je zwager laten zagen - alle stukken bijvijlen - in elkaar lijmen - inkt bestellen - poetsmiddel in flesjes doen - tubes vullen met inkt - goede rollertjes in Harlingen bestellen - celrubber op maat snijden

20 20 Als ik denk aan Jan maak ik weer zijn toewijding mee We wilden wat voor collega s betekenen. Naast allerlei werk voor de beweging zocht Jan dat vooral in het verbeteren van drukmaterialen. En hij ging er voor. Doorzetten. Zijn ervaring en kennis van het drukken koppelde hij aan een grenzeloze speurtocht naar slimme oplossingen en naar spullen: een futselplankje, celrubber, een handige onderlegger, piepschuim-plaatjes, veel kleine poetslapjes, een limograaf als zeefdrukraam eenvoudig en doeltreffend. Dé vondst was Japanse glycerine-inkt, die gewoon in een schoenpoetsdoos ging. Maar ja, die dozen verdwenen uit de handel Jan ontwierp zelf een nieuwe drukdoos monnikenwerk, wanneer hij iets wilde... Iedere collega een drukdoos.

21 Bezoek bij de Spoken (hoe verzint zo n docent zo n naam hè) Bij het binnentreden van een lokaal mag ik altijd graag even blijven staan om in één oogopslag de orde en netheid waar te nemen en te genieten van (toch liefst) de vertellende meester voor de klas en de kindertjes met gevouwen armen in gewijde aandacht op hun stoel. Tot mijn verbazing waren de stoeltjes echter onbezet en kwam ik ogen te kort om alles wat zich in dit klaslokaal bevond in enen waar te nemen. Ik heb genoteerd: - geverfde houten vierkante bakjes met onduidelijke bestemming - doos met papier, doos met vogelnestjes - stapels ongeordende kranten, een doos met papiersnippers - een tiental spatramen, een teil, wastobbe dus gevuld met een vloeistof die mij kwa kleur en substantie deed denken aan het resultaat van een gigantische orgastische bijeenkomst (later bleek het de grondstof te zijn om zelf papier te maken, de bezuinigingen zijn wel erg ver doorgeschoten als een school ook al zijn eigen papier moet maken.) - 20 potten in de vensterbank met daarin de diverse stadia van de levende rups (pop, vlinder, larve, ik meen toch dat deze beesten in het bos thuis horen nietwaar) - een bak stempels van onbekende herkomst - drie overmaatse rode koffieblikken met ik mag wel zeggen enigszins besmeurde, (dus zeker geen schone) in stukken gescheurde doeken. - een wirwar van waslijnen op 2 meter hoogte met daaraan papieren hangend - een speeldoosje dat de Internationale speelt als men aan de slinger draait - een bak met honderden krijtstompjes, stapels gebruikte, lege enveloppen - een met de hand te gebruiken ouderwetse wringer, alsof de elektriciteit niet is uitgevonden. - een doos uitgeschoten aardappels - gestapelde sinaasappeldozen - twee bakken met sjablonen - meerdere rollen behang - lijmpotten in diverse vormen - vele verfpotten - een koekenpan - een meccanodoos een stapel oude telefoonboeken vanaf het jaar 1970 tot heden - meerdere zakken aangebroken meel - drie geraamten van vogels van onbekende herkomst - een z.g. kijktafel met daarop enige non-figuratieve legobouwsels - sterk verouderd lesmateriaal waaronder de leeswieltjes uit piepschuimstukken waarvan mij de bedoeling volledig onbekend was - drie bouwsels van papier, hoogte ongeveer 1 meter, samengesteld uit vele tot driehoek gevouwen cirkels - enige zelfgebouwde camera s obscura - een gigantische drukpers, de ruimte van 1 ½ mᵌ leslokaal innemend. 21

22 22

23 Tjelestien Pers 23

24 24 Als ik denk aan Jan ruik ik de boekdrukinkt in zijn drukschuur daar bracht hij heel wat uren door, daar hebben we samen geregeld gezeten: sorteren, opruimen alles leek klaar om te gebruiken Een volgende keer stond het weer stampvol spullen, een andere drukpers en nog weer een andere een karretje van Emté... Je kon je kont niet keren. Weer opruimen, sorteren O ja, die ene pers achter in één van de garages was hij even vergeten. En tussendoor creëerde hij met Ardina toch nieuwjaars- en ander persoonlijk drukwerk. Markant werk, heel mooi werk. Jan had er plezier in, was trots op resultaten en wij genoten mee.

25 25

26 26 Als ik denk aan Jan zie ik een potloodje achter zijn oor. Een gek woord schrijf ik even op en er zijn veel gekke woorden. Een goed idee even onthouden. En Jan bruiste van ideeën. Jan zette kanttekeningen bij mijn teksten en ik schreef veel. Zijn krabbels in de kantlijn sneden hout. Hij maakte een lijstje met drukmaterialen en Jan gebruikte heel wat spullen. Kijk, dat zou je zo kunnen doen en Jan schetste wat af onder het praten. Zou hij al die schrijfsels ook hebben teruggelezen en waar bewaar je zoiets? Handig zo n potloodje steeds bij je oor. en ik bleef maar kijken naar dat gebaar.

27 27

28 28 Als ik denk aan Jan Geniet ik weer van drukweekenden die we voor onszelf organiseerden op school in Eindhoven en Blokzijl. Jan bedacht een techniek of Hanneke en dan gingen we los. Twee dagen vrij creatief werk. Waarom? We vonden het leuk! Lekker knutselen en drukken, lekker samen borrelen en eten. We onderzochten natuurlijk ook of we het in de groep zouden kunnen gebruiken.

29 29

30 30 Als ik denk aan Jan ruik ik weer de Muggenbeet... Wanneer ik het anders wilde in mijn groep, kwam Jan een dagje. Hij werkte mee, praatte met kinderen, keek met een frisse blik luisterde aandachtig en voetbalde mee. Na afloop zaten we op het terras van Geertien: zon, uitzicht, Grolsch, genieten en een goed gesprek. Jan was dan duidelijk over wat hij had gezien en had meegemaakt. Hij nuanceerde en in plaatste een en ander in perspectief. We brainstormden over aanpassingen. Elke dag een beetje beter. Daar kon ik wat mee.

31 31 Enschede Lummen Leuven Turnhout

32 32 Als ik denk aan Jan signaleer ik een blauwe Berlingo vol met bakken, persen, wringers, letters loodzwaar. bananendozen B8 op weg naar een school. Dat deden we al gauw samen: Ik reed, want dat mocht Jan even niet. Ik probeerde te sjouwen, want dat ging met een stok even wat minder. Met Ardina besprak ik telkens even Jans gebruiksaanwijzing. En toch belandde hij in een Leuvens ziekenhuis. Deze keer niets aan het hart, geen epilepsie of hij had zich vertild aan een letterkast. Diezelfde middag zat de rasoptimist weer in de kring, het ziekenhuisbandje nog om z n pols. Het samenwerken ging vanzelfsprekend. We hadden aan een half woord genoeg.

33 33

34 Als ik denk aan Jan Beleef ik weer een drukatelier In vol bedrijf. Ik genoot van Jans manier van werken, zijn onverdeelde aandacht en werkplezier. Eerst een korte uitleg en dan liet hij iedereen proefondervindelijk verkennen, keek en luisterde, ging attent in op vragen, zorgde voor het goede gereedschap op het goede moment. Hij gaf een compliment, een hint en pakte zo nu en dan ook zelf de roller om even te laten zien wat hij bedoelde. Hij straalde plezier uit. 34 Hij vroeg deelnemers wel telkens om goedverzorgde eindversies. Je zet de punten dáár op de i waar ze horen. Wijk bij Duurstede

35 35

36 36 Zaltbommel Noordhorn Malden Utrecht Malden

37 37 Oostkamp Kessel-lo Orvelte

38 38 Blokzijl Breugel Zoutleeuw

39 39

40 40 Als ik denk aan Jan zie ik hem staan bij ons in de tuin in Assen. Gerda is 60 en Jan zingt een lied, een zelfgemaakt lied, een heel persoonlijk lied. De vanzelfsprekendheid waarmee hij daar staat, helemaal Jan. We zijn ontroerd en trots op zo n vriend.

41 41 Als ik denk aan Jan hoor ik motorgeronk. Kilometers samen in het vrachtwagentje heeft iets intiems. Tijd om van alles te bespreken en het bleef onder ons: We hadden het over Ardina en Gerda Het ging over onze kinderen Jan vertelde over zijn kleinkinderen. We waren bezorgd over onze freinetbeweging Het ging over Vlaamse schoolgebouwen, want daar valt heel wat over te praten. We hadden het over de Vlaamse beweging, want daar valt te genieten. Jan vertelde over de bijeenkomsten in het Gentse We deelden onze zorg over het populisme. Freinetscholen zijn harder nodig dan ooit. Het ging over koetjes en kalfjes. We hadden het weinig over hoe het met hem zelf ging. We lachten heel wat af en aten drop en pepermunt. Wat we precies bespraken blijft natuurlijk onder ons. Iets om lang te koesteren.

42 42 Je bent vrij om te denken. Denken aan Jan dat kunnen we allemaal, waar en wanneer we zelf maar willen.

43 43 Assen, november 2016