Bijlage 4a Stand van zaken #Brabant t.b.v. RRO NO-Brabant

Transcriptie

1 Bijlage 4a Stand van zaken #Brabant t.b.v. RRO NO-Brabant Datum: 30 november #Brabant is een uitwerking van de ambitie van de Agenda van Brabant van de provincie Noord-Brabant om het stedelijk netwerk in Brabant te versterken als basisvoorwaarde voor een top kennis- en innovatieregio. #Brabant is een uitwerking van de Strategische Agenda BrabantStad en hierbinnen de ontwikkelopgaven bevorderen (inter)nationale bereikbaarheid en versterken ruimtelijke structuur van het stedelijk netwerk. #Brabant levert bouwstenen voor het gemeenschappelijke Uitvoeringsprogramma van de Strategische Agenda BrabantStad. #Brabant wordt geïntegreerd in de actualisatie van de Gebiedsagenda Brabant om zo ook betrokkenheid van het Rijk te verkrijgen bij de opgave versterken stedelijk netwerk Brabant. 1. Achtergrond #Brabant Brabant heeft de ambitie tot de Europese top van (industriële) kennis- en innovatieregio s te behoren. Om dit waar te kunnen maken is een samenhangend netwerk van elkaar aanvullende steden met een goed vestigings- en leefklimaat nodig. Dit netwerk is in staat hoogwaardige bedrijven en goed opgeleide werknemers aan te trekken en vast te houden. Om deze ambitie te realiseren is door de BrabantStad bestuurders voor ruimte, economie en mobiliteit het project #Brabant gestart. Vanaf najaar 2011 is, in samenwerking tussen PNB en B5-steden, gewerkt aan een analyse. In de analyse zijn het functioneren van het stedelijk systeem en de ontwikkeling van de bereikbaarheid in de komende twintig jaar in Brabant bestudeerd. De nationale economische topsectoren zijn daarbij richtinggevend geweest. De analyse is in maart 2012 (in concept) afgerond en daarna gepresenteerd aan en besproken met een aantal Brabantse stakeholders. Drie vragen aan die stakeholders stonden daarbij centraal: 1. Deelt u de analyse en/of kunt u de analyse verrijken? 2. Wat zijn in uw ogen de prioritaire opgaven voor het versterken van het stedelijk netwerk Brabant? 3. Welke bovenregionale vliegwielprojecten kunnen een bijdrage leveren aan het versterken van het stedelijk netwerk Brabant? De stakeholders zijn uiterlijk in oktober 2012 met hun definitieve reactie gekomen (zie paragraaf 3). 1

2 2. Reminder: uitkomsten analyse #Brabant De analyse laat zien dat Brabant anno 2012 een goede uitgangspositie heeft als Europese top kennisen innovatieregio op basis van: - de strategische ligging in de Eurodelta; - de goede verbindingen met binnen- en buitenland; - de combinatie van kennisintensieve bedrijven en hoogwaardige maakindustrie; - het bijzondere verstedelijkingspatroon met de vervlechting van stad en landelijk gebied. De analyse toont aan dat het niet vanzelfsprekend is dat Brabant die toppositie kan vasthouden. Geld en talent concentreren zich wereldwijd in een beperkt aantal (hoog)stedelijke regio s, traditionele industrie en landbouw verliezen terrein. Brabant verliest agglomeratiekracht 1 ten opzichte van andere regio s, zakt nu al terug op de innovatieranglijsten en het karakteristieke ruimtelijke mozaïek staat onder druk. De (inter)nationale bereikbaarheid houdt geen gelijke tred met de economische betekenis van Brabant: op weg naar 2030 ontstaan meerdere knelpunten op weg, spoor en water. Enkele andere conclusies uit de analyse die relevant zijn voor het vervolg van #Brabant zijn: - De Brabantse verstedelijkingsopgave voor de komende circa twintig jaar is een heel andere opgave dan die van de afgelopen twintig jaar. De tijd van hoogconjunctuur, bevolkingsgroei en grootschalige uitbreiding van stedelijk gebied (Vinex, regionale bedrijventerreinen, kantoorlocaties, perifere detailhandelslocaties e.d.) is voorbij. Het accent verschuift van bouwen naar ombouwen van de steden. Er is een grote discrepantie tussen het toekomstig ruimtelijk programma (de behoefte aan nieuwe woningen, bedrijventerreinen, kantoren e.d ) en de beschikbare ontwikkelruimte binnen gemeenten: er is (veel) meer ruimte dan programma. Dat dwingt tot nieuwe keuzes: voor welke gebieden kies je dan om te ontwikkelen en in welke mate kun je als overheid daar in kiezen? Dat uit zich nu al in de spoorzones en hoogstedelijke zones in de Brabantse steden, die veelal kampen met een tekort aan programma. Tegelijkertijd loopt de leegstand in kantoren en detailhandel op. - De stad blijft in de toekomst wel de belangrijkste motor van de regio. De betekenis van de stad voor de omliggende regio wordt naar verwachting alleen maar groter: zowel in cultureel, als in economisch, als in sociaal opzicht. Juist in de steden vindt nog wel groei plaats van bevolking, ontstaan nieuwe initiatieven, netwerken etc. Het concentreren van verstedelijking in stedelijk gebied is daarom ook van strategisch belang voor Brabant. - De financierbaarheid van de verstedelijking is een probleem. De (rijks)overheid zal in de komende verstedelijkingsopgaven geen grote inversteerder meer zijn. Het gaat overheden financieel immers niet voor de wind. Inkomsten bij gemeenten door de uitbereiding van stedelijk gebied, in de vorm van uitleglocaties, nemen sterk af, terwijl de kosten van de herontwikkelingsopgaven in bestaand stedelijk gebied sterk zullen toenemen. Investeringen moeten daarom de komende jaren ook meer uit de private sector komen. De markt wil naar 1 Agglomoratiekracht is volgens het Planbureau voor de Leefomgeving een van de belangrijkste factoren voor een top kennis- en innovatieregio. Bedrijvigheid en bevolking vestigen zich meer en meer in stedelijke agglomeraties, omdat men voordelen ontleent aan een locatie in de stad. Agglomeratievoordelen zijn voordelen die bedrijven hebben door te clusteren: bedrijven profiteren van elkaars nabijheid. Deze voordelen komen bijvoorbeeld voort uit een grotere en gespecialiseerdere arbeidsmarkt, markt van toeleveranciers en de aanwezigheid van gespecialiseerde kennis (wat kan leiden tot kennis-spillovers). Kortom: steden bieden bedrijven economische voordelen in het transport van goederen, mensen en kennis. Steden zijn niet voor niets de innovatieve hotspots en de motoren van de economie. Met de transitie naar een veel sterker op kennis gedreven economie wordt juist dit agglomeratievoordeel steeds belangrijker. 2

3 verwachting meer invloed in de keuzes m.b.t. ruimtelijke ontwikkelingen. De rol van overheden verschuift van toetsen en ontwikkelen, naar agenderen, uitnodigen en faciliteren (uitnodigingsplanologie). - Het Rijk geeft geen richting meer aan het verstedelijkingsproces in Nederland. Provincies en gemeenten staan aan de lat om afspraken te maken over verstedelijking, natuur en landschap. - Het stedelijk netwerk Brabant functioneert niet als één samenhangend daily urban system (zie onderstaande figuur). De meeste woon-werkrelaties, winkelbezoeken en onderwijsverplaatsingen vinden hoofdzakelijk plaats in vier min of meer samenhangende woon- en werkregio s: (1) de agglomeratie Eindhoven-Helmond, (2) de agglomeratie Breda, (3) de agglomeratie Tilburg en (4) de agglomeratie s-hertogenbosch. - De auto is dominant in de wijze waarop de Brabander zich verplaatst. Circa 75% van alle reizigerskilometers in Brabant wordt met de auto gemaakt. Het aandeel trein (7% in reizigerskilometers) en bus ( 2% in reizigerskilometers) in Brabant is beperkt in de totale mobiliteit. Deze bescheiden rol van de trein en vooral de bus wordt onder meer veroorzaakt door het ruimtelijk mozaïek in Brabant (veel verspreid liggende kernen) en (daarmee samenhangend) de slechte concurrentiepositie (in termen van reistijd) van de trein en vooral de bus ten opzichte van de auto. - Dit beeld van het daily urban system in Brabant en de dominante rol van de auto in de vervoerswijzekeuze van de Brabander is relevant, omdat het inzicht geeft in de mogelijkheden om het gebruik van de trein, hoogwaardig vervoer per bus en de fiets te stimuleren. 3

4 3. Reacties van stakeholders Analyse wordt gedeeld De analyse #Brabant is voor de stakeholders herkenbaar en wordt grotendeels gedeeld. Er is over het algemeen veel consensus over de prioritaire opgaven. Op een aantal punten (waaronder de relevantie van het landelijk gebied en van cultuur voor het stedelijk gebied) zijn aanvullingen gedaan die in het definitieve analyserapport worden verwerkt. Breng focus aan Stakeholders onderkennen daarnaast de noodzaak om, vanuit het lange termijnperspectief voor Brabant (zoals opgenomen in de Strategische Agenda BrabantStad en de MIRT-Gebiedsagenda Brabant) gezamenlijk in te zetten op een aantal prioritaire ruimtelijke opgaven en bovenregionale projecten, die bijdragen aan het versterken van het internationaal vestigingsklimaat in Brabant. Men stelt daarbij voor om aan te sluiten bij de doelen en prioriteiten zoals het Rijk die in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) heeft gesteld. Het Rijk focust in de SVIR op negen economische topsectoren. Die topsectoren concentreren zich vooral in de stedelijke regio s van de mainports, brainport, greenports en de valleys. Binnen Brabant gaat het dan om Brainport Eindhoven en Maintenance Valley in West- en Midden-Brabant. Daarnaast zijn vooral de economische clusters Logistiek en Agrofood in Brabant van belang. Meeste stakeholders vragen om een scherpe selectie van een zeer beperkt aantal speerpunten en vliegwielprojecten. Focus zou bijvoorbeeld kunnen liggen op projecten die de kennisas Amsterdam Eindhoven en/of de logistieke assen Rotterdam Antwerpen, Rotterdam Venlo en Antwerpen Venlo versterken. # is krachtig beeldmerk De # als beeldmerk vindt men over het algemeen goed gekozen. Men ziet het als een krachtig symbool voor de verbinding van de Brabantse steden (het stedelijk netwerk) in combinatie met de groene omgeving. De # is tevens symbool voor de noodzaak om de focus te houden op het bovenregionale schaalniveau en op de ambitie van internationale topkennis- en innovatieregio. Wat wordt gemist? De betekenis van het landelijk gebied voor de internationale concurrentiepositie van het stedelijk netwerk is volgens veel stakeholders in de analyse onderbelicht. Hetzelfde geldt voor het onderdeel water (gevolgen klimaatverandering, betekenis van water als grondstof voor economische sectoren e.d.). In de analyse wordt met andere woorden nog te veel de focus gelegd op rood (verstedelijking) en grijs (infrastructuur). Vliegwielprojecten zouden ook gericht kunnen zijn op blauw en groen. Ook daarmee is de internationale positionering van het stedelijk netwerk Brabant te versterken (denk bijvoorbeeld aan de Landschappen van Allure als contramal van het stedelijk netwerk). Ook moet er bij het uitvoeren van vliegwielprojecten aandacht zijn voor het zoveel mogelijk in samenhang betrekken van rode, grijze, blauwe en groene opgaven binnen deze projecten. Volledige reacties De reacties zijn samengevat in de tabel in bijlage 1. In de tabel is aangegeven: - Welke prioritaire bovenregionale opgaven zijn genoemd; - Welke potentiële vliegwielprojecten zijn genoemd; - Door wie / welke stakeholder(s) deze suggesties zijn gedaan; - Hoe opgaven of vliegwielprojecten in een volgende fase bij voorkeur worden opgepakt en met welke stakeholders. 4

5 4. Hoe verder? Bovenstaande uitkomsten zijn op 27 november j.l. besproken met de bestuurlijke opdrachtgevers van #Brabant, de gedeputeerden en wethouders van BrabantStad op het gebied van ruimte, mobiliteit en economie. Tijdens dat overleg zijn de volgende afspraken gemaakt: Het analyserapport wordt definitief gemaakt op basis van en onder verwerking van de reacties zoals die ontvangen zijn van de externe stakeholders. Dit definitieve analyserapport wordt in januari 2013 toegezonden aan de stakeholders, samen met een reactie op de door stakeholders ingediende reacties op het concept-analyserapport. Ter bespreking van het vervolg van #Brabant is onderstaand schema besproken met de BrabantStad-bestuurders. In dit schema zijn opgenomen de prioritaire opgaven voor de korte en lange termijn en ingedeeld naar drie schaalniveaus. Op basis van de bespreking van 27 november wordt een plan van aanpak voor het vervolgtraject voor de afzonderlijke opgaven uit het schema opgesteld. In de brief die de stakeholders in januari 2013 ontvangen met daarbij het definitieve analyserapport zal ook nader ingegaan worden op het vervolgtraject. EU Samen met het Rijk Provincie, B5 en de regio s Korte termijn Lange termijn TEN-T MIRT-onderzoek Brainport Avenue MIRT-onderzoek Maintenance Valley A58 Zuidnet, A27, A67, N65 PHS Internationale treinen Wateropgaven Europese structuurfondsen ( ) zoals Horizon 2020 Netwerkprogramma BrabantStad Bereikbaar Spoorzones B5 HOV-netwerk Logistieke Agenda Brabant Agrofood Innovatie bevorderende werklocaties 5

6 BIJLAGE 1: REACTIES VAN STAKEHOLDERS OP ANALYSE #BRABANT Advies/reactie van Prioritaire bovenregionale opgave Vliegwielprojecten Hoe oppakken in oogstfase en met wie 1. SER Brabant, Zuidoost, West, Midden, Noordoost, B5 Excellente internationale en multimodale bereikbaarheid via weg, water, spoor, lucht 2. B5, Midden Versterken daily urban system BrabantStad. Ontwikkelen van een robuust verkeers- en vervoersysteem binnen het stedelijk netwerk Brabant: onderdeel samenhangend OVsysteem en multimodale knooppunten voor Diverse (lopende) projecten zoals: A27 Lunetten- Hooipolder A58 Annabosch - Galder A58 Eindhoven - Tilburg A67 Eindhoven Venlo N65 s-hertogenbosch - Tilburg Aansluiting op hogesnelheidsnetwerk in Duitsland (Düsseldorf en Aachen) en België (Antwerpen en Luik) Programma Hoogfrequent Spoor Nachtnet Brabant Kennisas A2 (completeren ladderstructuur van A2, spoorlijn en HOV als sporten van de ladder) A59-as Waalwijk Nijmegen A50-as Eindhoven - Nijmegen OV-netwerk BrabantStad bestaande uit spoor als backbone, diverse HOV-assen als feeders en ontsluiting van economische toplocaties en Via jaarlijks BO MIRT en AO MIRT in Tweede Kamer (lobby). Prioriteiten in kader van MIRT Gebiedsagenda Brabant zijn leidend: A2, A27, A58/A67, N65, PHS, internationale treinen, Eindhoven Airport. Voor prioriteiten op langere termijn zie voorraadagenda MIRT Gebiedsagenda (waaronder A2 Eindhoven Weert, A59 Waalwijk - s-hertogenbosch en A67 Eindhoven - Veldhoven). Via EU: TEN-t lobby. Via Netwerkprogramma BrabantStad Bereikbaar en programmagroep OV-netwerk BrabantStad 6

7 3. B5, West, Midden, SER Brabant 4. SER Brabant, Zuidoost, West, Midden, Noordoost, B5 5. SER Brabant, Zuidoost, West, Midden, Noordoost personenvervoer (spoorzones, nieuwe stations, transferia). Brabant ontwikkelen als synchromodale regio en het versterken van het topcluster Logistiek: ontwikkeling van multimodale knooppunten voor goederenvervoer: binnenhavens, goederenterminals onder meer als extended gates voor mainports Rotterdam en Antwerpen. Versterken van grootstedelijke milieus met internationale allure vooral in spoorzones en nabij andere knooppunten Realisatie en uitbouw van (top)locaties voor open innovatie (campussen, kennisclusters e.d.) diverse knooppunten (spoorzones en een aantal nieuwe spoorstations) Programma Fiets in de Versnelling Diverse verbindingen (weg, water, spoor, buis), zoals A58/A67, Robel, Duits Lijntje. Diverse knooppunten zoals Logistiek Park Moerdijk. Verkennen van mogelijkheden van een ontwikkelorganisatie Havenbedrijf Midden- Brabant. Eerste concrete voorbeeld is de gebiedsontwikkeling Brainport Avenue: ontwikkeling Eindhoven Airport en Brainport Innovatiecampus (nieuwe stedelijke knoop, bereikbaarheid over de weg, nieuw station, HOV, transferium). Brainport Avenue/BIC Automotive Campus High Tech Campus Food technology Campus Logistiek Park Moerdijk Door het organiseren van een publiek-private arena voor topcluster Logistiek met als doel het gezamenlijk ontwikkelen van investeringsvoorstellen / businesscases. Arena wordt georganiseerd in samenspraak met clusteraanpak binnen Economisch Programma en het proces van de Logistieke Agenda Brabant. Relatie met opgave 2. Opnemen als prioritair project en MIRT-pilot in Gebiedsagenda Brabant. Afspraken over maken in BO MIRT najaar Uitwerking in een businesscase in een triple helix-setting met publiekprivate financiering. Trekker: gemeente Eindhoven Betrokken partijen: IenM, PNB, SRE, luchthaven, ProRail, NS. Hoe komen tot selectie van wat er echt toe doet in internationaal perspectief? Onderscheid tussen (goed) lopende initiatieven en nieuwe initiatieven? 7

8 Gate2 Life Science Park Oss Foodpark Veghel Health Campus Boxmeer Zorgpark Uden Avenue2 s-hertogenbosch Willemspoort Den Bosch 6. Rijk, B5, West, Midden Maintenance Valley Nog onduidelijk maar bijvoorbeeld wordt genoemd het realiseren van een Aerospace en Maintenance Campus (Gate2 in Gilze en Rijen)??? Via proces strategie werklocaties Relatie met opgave 5. Verkennen van ruimtelijke implicaties van Maintenance via MIRT- Gebiedsagenda in een triple helixsetting. 7. Midden Sociale innovatie???? Uitwerking door Midpoint Brabant (samenwerking van ondernemers, overheid en onderwijs) in een programma Leisure Boulevard. 8. Noordoost Agrofood en transitieopgave van de landbouw, veehouderij en het agrofoodcomplex als een van de toonaangevende economische topsectoren in Brabant, focussen op kruisbestuiving tussen topsectoren Agrofood en High Tech 9. Midden Versterken bereikbaarheid Leisurevoorzieningen (als bijzondere vorm van topsector Creatieve Industrie). Belangrijkste opgave betreft het dichtslibben Nog onduidelijk. Noord- Brabant als proeftuin en schakel tussen Brainport, greenport Venlo, Wageningen en Health Valley Nijmegen Leisure Boulevard: bereikbaarheid Efteling en Loonse en Drunense Duinen via weg en OV Uitwerking door strategisch beraad regio Noordoost-Brabant (samenwerking van ondernemers, overheid en onderwijs) als onderdeel van de MIRT- Gebiedsagenda. In de uitwerking relatie blijven leggen met de regio s Helmond, Noord Limburg/Venlo, Nijmegen en Wageningen. Uitwerking door Midpoint Brabant (samenwerking van ondernemers, overheid en onderwijs) in een programma Leisure Boulevard. 8

9 van het wegennet op topdagen in Midden- Brabant als gevolg van vooral recreatief verkeer. Dit vormt een belemmering voor de expansie van bijvoorbeeld de Efteling. 10. B5, Noordoost, Midden, West Verbinding Stad en Land: versterken van het Brabantmozaiek als contramal van de stad door onder meer aantrekkelijke stedelijke uitloopgebieden, robuuste stad-land relaties, vitaal platteland met aantrekkelijke woonmilieus, (recreatieve) voorzieningen in de nabijheid van het stedelijk netwerk 11. Waterschappen, Noordoost Wateropgaven mbt waterveiligheid, waterberging, zoetwatervoorziening in drie deelgebieden: Zuidwestelijke Delta, de Maas en de Hoge Zandgronden 12. Zuidoost Attractieve leefomgeving voor internationale kenniswerkers Onderdelen: Landschap van Allure Brabantse Wal Landschap van Allure Groene Woud Landschap van Allure Maashorst Slimme vervoerswijzen op het platteland Het betreft een Brabantbrede opgave. Trekker voor uitwerking kan daarom PNB zijn. Centrale invalshoek bij deze uitwerking is hoe het vestigingsklimaat te versterken en kenniswerkers te behouden door meer evenwicht te brengen in de relatie stad en land. Het gaat feitelijk om een verdere uitwerking van het concept Mozaïek Metropool door onder meer het verbinden de groenblauwe structuren en de grote groene ruimten (Landschappen van Allure) met elkaar en met de stedelijke kernen. Er is tevens een relatie met wateropgaven (Maas, Zuidwestelijke Delta, Hoge Zandgronden).??? Uitwerking in kader van Deltaprogramma: deelprogramma s Rivieren, Zoet Water en Zuidwestelijke Delta?????? 9