Jaarverslag. Stichting voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen. Picture TLM Photography Field of Dancing Flowers Alexandre Dang

Transcriptie

1 Jaarverslag 2010 Stichting voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen Picture TLM Photography Field of Dancing Flowers Alexandre Dang

2 samen vinden we ze wel

3 De Stichting voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen werkt onder de naam Child Focus. Het is een Stichting van Openbaar Nut. 7 dagen op 7 en 24 uur op 24 stelt de Stichting alles in het werk om vermiste kinderen terug te vinden en hun seksuele uitbuiting tegen te gaan. Om een verdwijning of seksuele uitbuiting te melden, volstaat één noodnummer, Mensen die op kinderpornografische beelden op internet botsen, kunnen dit anoniem melden via het burgerlijk meldpunt stopchildporno.be De overheidssubsidies dekken minder dan de helft van de behoeften van de Stichting. Deze fondsen worden per project of op jaarbasis onderhandeld. Ondernemingen en het grote publiek zorgen voor de andere grote helft. Samenstelling van de Raad van Bestuur in 2010 Voorzitter Jean-Louis Duplat Vicevoorzitter Hilde Burie Witters Leden Stef Anthoni Willy Bruggeman Vincent Bruyère Jérôme Glorie Paule Goldfischer Marina Maes Benoît Parmentier Astrid Rubbens Lieve Stappers Luc Tayart de Borms Dirk Vanden Branden Jan Van Gils Jean-Pierre Wellens Waarnemer aangeduid door het Federale Regering Francisca Bostyn Waarnemers aangeduid door de drie Gemeenschappen Caroline Framerée Carine Boonen Marco Zinnen

4 Cijfers in een oogopslag Behandelde dossiers p.9 Oproepen op p.13 Weglopers p.17 Internationale kinderontvoeringen door een ouder p.21 Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen p.24 Ontvoeringen door derden p.25 Ongedefinieerde verdwijningen Totaal verdwijningsdossiers p.31 Seksueel misbruik Totaal verdwijningsdossiers + seksueel misbruik p.34 stopchildporno.be dossiers p.30 Aantal opsporingscampagnes p.30 Affiches p.30 Vignetten Behandelde dossiers per categorie in % (6%) 25 (8%) 29 6 (21 %) (94 %) 306 (92 %) 10 (31 %) 155 (33 %) (79 %) (69 %) 315 (67 %) (93 %) (7 %) Weglopers Seksueel misbruik n Niet afgesloten dossiers n Afgesloten dossiers Ontvoeringen door derden Ongedefinieerde verdwijningen Internationale kinderontvoeringen door een ouder Verdwijningen van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen 5

5 Child Focus versterkt haar werking! Een kind is vermist, een kind werd ontvoerd, een kind wordt seksueel uitgebuit. Het gebeurt dagelijks, het gebeurt in België net als overal elders ter wereld. We leven in een snel evoluerende samenleving, waar ingevolge een toenemende mobiliteit en globalisering de kwetsbaarheid van kinderen meer dan ooit aandacht verdient. Aan nieuwe noden komt Child Focus tegemoet met een vernieuwde ambitie en dit jaarverslag wil daarvan getuigen. Resultaatsgericht handelen In de loop van het jaar 2010 hebben we geen moeite gespaard om onze twee thematisch gerichte afdelingen te versterken. Dit om de complexe problemen en verwachtingen van de hulpvragers beter te beantwoorden en ook om de positie van Child Focus in het institutioneel landschap te verduidelijken. Eén afdeling werkt rond verdwijning van kinderen, de andere rond seksuele uitbuiting en e-safety. De werking van beide afdelingen berust telkens op twee peilers: individuele slachtoffer-omkadering en ondersteuning van het politieel onderzoek enerzijds, fenomeenstudie, preventie en sensibilisering op maatschappelijk vlak anderzijds. Binnen elke afdeling wordt een sterke synergie nagestreefd tussen individuele casusbehandeling en multidisciplinaire fenomeenkennis, tussen de operationele werking en de meer structurele en beleidsgerichte initiatieven. Dit komt het efficiënt en resultaatgericht werken ten goede. Noodzakelijke publiek-private samenwerking Naar buiten toe wil Child Focus zijn tweevoudige missie verdwijning en seksuele uitbuiting van kinderen voorkomen en bestrijden - in al zijn dimensies nog beter bekend maken. Daarnaast willen we de privaat - publieke samenwerking, noodzakelijk om deze missie te realiseren, versterkt uitdragen. Want onze werking rond seksuele uitbuiting blijkt noch bij het brede publiek noch in diverse professionele groepen voldoende bekend. En nog al te vaak wordt onze bestaansreden herleid tot het plakken van affiches bij een verdwijning of het doorspelen naar de politie van meldingen van kinderpornografisch beeldmateriaal 2011 wordt een jaar van uitdagingen De verdieping en verbreding van onze professionele dienstverlening is stilaan een feit, al blijven de aandachtspunten in dit verslag even zo vele uitdagingen voor het werkjaar 2011.Via Child Alert kan voortaan bij een levensbedreigende verdwijning onmiddellijk en via alle mogelijke communicatiekanalen zo nodig de hele samenleving worden gemobiliseerd. Preventie krijgt zowel in de casuïstiek als op structureel vlak meer aandacht. Na de crisisinterventie is er de (na)zorg voor een naadloze overgang naar de meer gespecialiseerde lokale hulpverlening, via een actief en gericht doorverwijzingbeleid. We werken naar bemiddeling toe als alternatieve vorm van conflictoplossing in internationale kinderontvoeringen. Er is aandacht voor slachtofferschap van seksueel misbruik gelinkt aan het gebruik van nieuwe media en communicatietechnologieën. De uitbouw van een heuse helplijn rond veilig internet voor kinderen, waar opvoedingsondersteuning hand in hand gaat met technopreventief advies, staat in de startblokken. En de ontwikkeling van een aangepast kanaal om jongeren rechtstreeks te bereiken en op hun noden zo mogelijk preventief in te spelen, staat eveneens op de agenda. 6

6 Een schakel in een ketting van solidariteit Child Focus houdt de vinger aan de pols van een snel evoluerende wereld. We hopen ten stelligste dat onze versterkte werking ook in de verschillende samenwerkingsprotocols met de overheden, in het kader van de op til staande evaluaties, zijn neerslag zal vinden. De vaste wil tot afstemming en samenwerking met politie, justitie, buitenlandse zaken én met de hulpverlening rond de delicate materie van verdwijning en seksuele uitbuiting van kinderen, lag aan de basis van de oprichting van Child focus nu 13 jaar geleden. Deze verrijkende privaat- publieke samenwerking blijft ook vandaag en morgen de hoeksteen van onze werking. En daar moeten we elke dag verder aan bouwen. Wie dit jaarverslag helemaal doorneemt zal ontdekken dat voor het werkjaar 2010 over niet minder dan 80 partnerships wordt bericht. Met talrijke overheden, middenveld-organisaties, administraties, bedrijven en verenigingen heeft Child Focus in de loop der jaren een nauwe, duurzame operationele samenwerking uitgebouwd. Van honderden bedrijven, gaande van winkelier of de KMO om de hoek tot wereldbedrijven, hebben we financiële, materiële of logistieke steun gekregen. Meer dan individuele personen hebben ons kleine of grotere bedragen geschonken. Al die middelen besteden we met de grootste zorg. Duizenden vrijwilligers kruisten ons pad, zij het voor de verspreiding van opsporingsaffiches of voor de bekendmaking van onze boodschap Samen vinden we ze wel : elkeen kan bijdragen tot het voorkomen of oplossen van verdwijningen, vanuit zijn specifieke positie binnen politie of justitie, als burger en getuige, of als hulpverlener. Een slagzin die we jaarlijks ook aan de Internationale Dag van de Vermiste Kinderen verbinden - op 25 mei 2011 wordt het trouwens de tiende editie in ons land! Een stevig draagvlak Deze partnerships tonen de vaste wil van Child Focus tot stevige verankering in de samenleving. Een aanpak die vruchten afwerpt! Uit onderzoek (zie p. 47) weten we dat het grote publiek Child Focus kent en in hoge mate vertrouwen heeft in onze werking. Ouders weten zich onmiddellijk gesteund wanneer zij een drama van verdwijning of seksuele uitbuiting van hun kind meemaken. Ook in de wereld van politie en justitie en in het brede welzijnsveld wist Child Focus vertrouwen op te bouwen. Bedankt maar het werk gaat verder Wij zijn onze vele partners oprecht dankbaar, en we brengen hulde aan al onze medewerkers die zich dag aan dag blijven inzetten voor dit mooi maatschappelijk project. Maar het werk is nooit af. Niet in het minst vanuit een sterk verankerde positie moet Child focus haar kritisch- onafhankelijke rol blijven spelen. Want ook vandaag nog faalt soms de aanpak van verdwijningen, blijft seksueel misbruik een groot taboe en vertoont de afstemming en samenwerking tussen politie - justitie en hulp- en dienstverlening hiaten, spijts het engagement van vele individuele medewerkers. Kinderrechten zijn universeel en raken alle levensdomeinen. Vaak wordt wel gezegd dat kinderrechten prioriteit moeten krijgen maar de dagelijkse realiteit staat nog ver af. Juist daarom moet Child Focus voor én achter de schermen blijven aandringen en toezien op de gepaste en meest efficiënte reactie op elke vorm van onrecht dat kinderen wordt aangedaan. Wij wensen u veel leesplezier en stellen elke reactie op dit jaarverslag op prijs! Kristine Kloeck, Algemeen directeur en Jean-Louis Duplat, Voorzitter 7

7 Het noodnummer van Child Focus Eén van de belangrijkste troeven van Child Focus blijft de laagdrempeligheid. De Stichting is te bereiken op het gratis noodnummer en dit dag en nacht, elke dag van de week. Iedereen kan hier terecht om de melding van een verdwijning of een situatie van seksueel misbruik van een minderjarige te melden. Het team van 8 onthaalverantwoordelijken staat als eerste klaar om bellers op te vangen en verder te helpen. De onthaalverantwoordelijken: om u nog beter te helpen Dit jaar wierp het werk van het nieuwe team onthaalverantwoordelijken haar vruchten af. Zij verzorgen het eerste contact met de bellers aan de noodlijn. Ze leiden snel af wat de vraag van de beller is. Dit vraagt concentratie, geduld, betrokkenheid en vooral een luisterend oor. Eens de hulpvraag is verduidelijkt, is het belangrijk om de juiste informatie te bekomen. Daarna geeft de onthaalverantwoordelijke de oproep door aan een consulent verdwijningen of seksueel misbruik. De onthaalverantwoordelijken zijn dus de eerste en heel belangrijke schakel binnen de werking van Child Focus. De onthaalverantwoordelijken zorgen er ook voor dat de lijn niet langer bezet is dan nodig. Het is namelijk belangrijk dat een noodlijn zo beschikbaar mogelijk blijft. De vele oproepen naar Child Focus die niet onder ons actiedomein vallen, werden vroeger door deze operatoren zelf afgehandeld. Dit vraagt uiteraard tijd. Nu zal de onthaalverantwoordelijke dit type oproepen doorverbinden met de consulent sociale kaart. Deze consulenten hebben een uitgebreide kennis van het hulpverleningslandschap. Als dienstverlening aan de oproeper, zullen hij verwijzen naar de juiste organisatie. In 2010 werden oproepers verwezen naar een meer geschikte organisatie om een antwoord te bieden op hun vraag. De collega s die de bemannen, werken eveneens buiten de kantooruren. Dit is geen overbodige luxe, gezien 62% van de oproepen net tussen 17u en 9u binnenkomen. 8

8 met de hulp van de technologie De nieuwe database en het nieuwe telefoniesysteem blijken een goede ondersteuning te bieden aan het werk van de onthaalverantwoordelijken. Zij kunnen snel informatie opzoeken, gegevens wijzigen, informatie linken en bovenal gepersonaliseerd werken. Dit jaar kregen onze onthaalverantwoordelijken oproepen op de noodlijn. Dit is een daling van 20% tegenover vorig jaar. Er werden wel fiches opgemaakt, bijna meer dan in Deze fiches worden opgemaakt als de inhoud van het gesprek nuttig is. Ze zijn dus een korte samenvatting van het gesprek en de gegevens van de beller. In totaal waren er dit jaar dus meer oproepen met een nuttige inhoud. VERDELING VAN DE ONTVANGEN OPROEPEN VIA IN 2010 (Totaal: ) Oproepen met betrekking tot de website stopchildporno.be 0,33 % (N : 144) Getuigenissen i.v.m. dossiers die Child Focus niet behandelt. 0,15 % (N :63) Getuigenissen i.v.m. dossiers die Child Focus behandelt 0,24 % (N :102) Oproepen met betrekking tot de website clicksafe.be 0,04 % (N : 17) Oproepen doorgeschakeld naar medewerkers van Child Focus (niet consulenten) 0,84 % (N : 364) Oproepen doorgeschakeld naar consulenten 23,70 % (N : ) Oproepen met kwaadwillig opzet 5,21 % (N : 2 263) Oproepen die niet tot een gesprek hebben geleid 55,30 % (N : ) Verkeerd verbonden 14,22 % (N : 6 166) Evolutie in het profiel van de beller Sinds het ontstaan van Child Focus blijft van derden vast (politiediensten, magistraten, hulporganisaties, vrijwilligers, leer- de taalkundige verdeling van de oproepen ongewijzigd. 2/3 van de oproepen is krachten, ), goed voor bijna 73 % in Franstalig, 1/3 is Nederlandstalig en een Iets meer dan 1/4 van de oproepen heel klein aantal oproepen gebeurt in het gebeurt door een gezinslid. Net als vorig Duits, het Engels of nog een andere taal. jaar komt de oproep zelden van het kind Het valt af te wachten of de invoering van zelf. De grootste verschuiving valt op te het Europees nummer daar op merken in het aantal oproepen van getuigen (minder dan 1%). Deze daling valt te termijn invloed zal op hebben. Hoe meer dit nummer gekend en gebruikt wordt in verklaren door een vermindering van het Europa, hoe groter de kans dat buitenlanders in België onze Stichting zullen bellen. feit dat dit jaar geen enkele verdwijning aantal affichagecampagnes in 2010 en het De voorbije 5 jaar stelt Child Focus een sterk werd gemediatiseerd. constante toename van oproepen afkomstig Patrice Wéry, onthaalverantwoordelijke: Op een zondagochtend in de winter kreeg ik een telefoontje van een radeloze moeder. Haar aan heroïne verslaafde tienerdochter was s nachts ontvoerd en opgesloten door een drugsbende. Ze slaagde erin te ontsnappen. Blootsvoets in haar pyjama, rennend langs een Brusselse boulevard, kon ze haar moeder kort bellen. De vrouw zit op dat moment in haar wagen, op zoek naar haar dochter. Ik luister aandachtig, noteer belangrijke informatie om door te geven aan de politie en geef haar advies. Ze komt enigszins tot bedaren. Iets later belt ze terug om te zeggen dat ze haar dochter heeft gevonden, verkleumd en in shock. Die vrouw was heel dankbaar dat ik haar op zo n kritisch moment had bijgestaan. Het gebeurt wel vaker dat iemand me zo zijn dankbaarheid betuigt. 9

9 EVOLUTIE VAN HET AANTAL OPROEPEN EN AANGEMAAKTE FICHES ( ) n Aantal oproepen n Aantal fiches Natuurlijk ken ik Child Focus! Welk nummer? Euh De Child Focus noodlijn is bereikbaar via het nummer Dat is op zich niet nieuw. Dit Europees noodnummer vervangt het nummer 110 al sedert meer dan 1 jaar (17 april 2009). Maar het nummer blijkt nog niet goed gekend bij het grote publiek. Van alle oproepen naar Child Focus, werd in bijna 90% nog gekozen voor het nummer 110. De statistieken tonen echter dat van de oproepen die via het nummer 110 binnenkomen meer dan 50% van de gevallen gaat om een blanco oproep. Dit is een oproep die reeds wordt afgebroken tijdens de filterboodschap en dus nooit tot bij de onthaalverantwoordelijken komt. Van de oproepen die via de komen, is slechts 20% een blanco oproep. Er gebeuren dus minder vergissingen met het nummer dan met het oude nummer 110 (o.m. vaak verward met het nummer 101, het nummer van de politie). Field of dancing flowers Alexandre Dang. Maryse Rolland, communicatieverantwoordelijke: Sla het nummer op in je gsm, want het is een heel belangrijk nummer, een waardevolle tijdsbesparing. Het kan een kinderleven redden! (RTBF. journaal van u op ) 10

10 De twee actiedomeinen van Child Focus Sinds een interne herstructurering in 2010 houden 2 multidisciplinaire teams (psychologen, juristen, criminologen, sociologen en sociaalassistenten), in totaal bestaande uit 12 consulenten, zich bezig met de verdwijningsdossiers en dossiers over seksueel misbruik. 4 analysten doen grondig onderzoek naar de verdwijningen en seksuele uitbuiting van kinderen en voeren regelmatig studies uit. Daarbij mogen we zeker de 5 projectverantwoordelijken niet vergeten, die geen moeite sparen om projecten en preventiemiddelen te ontwikkelen en het grote publiek te sensibiliseren. Consulenten, analysten en projectverantwoordelijken zijn allen perfect tweetalig (Nederlands/Frans), en veel van hen beheersen nog een of twee andere talen. Deze deskundigen volgen regelmatig opleidingen om zich in hun domein te blijven bijscholen. De consulent verdwijningen informeert regelmatig naar de stand van zaken van het politieonderzoek, waakt erover dat geen enkele informatie aan de aandacht van de onderzoekers ontsnapt en zorgt ervoor dat de ouders en slachtoffers op een correcte manier worden bijgestaan. Soms zal de consulent ook na sluiting van het dossier nog verder contact houden. In een aantal gevallen zal Child Focus verwijzen naar de gepaste hulpverlening voor verdere psychosociale of andere begeleiding. De consulent seksueel misbruik luistert met empathie naar de getuigenis, probeert de ernst ervan in te schatten en peilt naar de noden van het slachtoffer en zijn omgeving. De consulent informeert de persoon over mogelijke hulp of gerechtelijke procedures. De noden van het slachtoffer staan hierbij altijd centraal. Dossiers behandeld in 2010: toegenomen, maar minder kinderen betrokken In 2010 behandelden de consulenten dossiers inzake verdwijningen en seksueel misbruik (2 087 in 2009), waarbij in totaal (2 270 in 2009) kinderen betrokken waren. Dit is een toename van 5,5% (116 dossiers) ten opzichte van Er zijn meer behandelde dossiers dan betrokken kinderen, omdat in de wegloopdossiers (de grootste categorie verdwijningen) sommige jongeren meerdere keren per jaar weglopen. Child Focus stelt ook een verhoging vast van het aantal nieuwe dossiers: dossiers (1 372 kinderen) tegenover dossiers (1 532 kinderen) in Het gaat hier om een toename van 6,3% (96 dossiers). EVOLUTIE VAN HET AANTAL BEHANDELDE DOSSIERS PER CATEGORIE ( ) Weglopers Internationale kinderontvoeringen door een ouder n 2006 n 2007 n 2008 n 2009 n 2010 Verdwijningen van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen Ontvoeringen door derden Ongedefinieerde verdwijningen Seksueel misbruik stopchildporno.be dossiers 11

11 1.Vermiste kinderen De gevallen van vermiste kinderen worden onderverdeeld in 5 categorieën: weglopers, internationale kinderontvoeringen, de verdwijning van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, ontvoeringen door derden en ongedefinieerde verdwijningen. Voor elk fenomeen worden verschillende procedures toegepast. Er bestaan ook verschillende samenwerkingsverbanden met politie, justitie, de FOD Buitenlandse Zaken en Justitie, maar ook de hulpverleningsdiensten. De onthaalverantwoordelijken van de noodlijn schakelen de oproepen over vermiste kinderen door naar de consulenten. Als het om een onrustwekkende verdwijning gaat, gaat de consulent na of de Cel Vermiste Personen van de Federale Politie op de hoogte is. Wanneer is een verdwijning onrustwekkend? Een verdwijning wordt als onrustwekkend beschouwd indien 1 of meer criteria uit de Ministeriële Richtlijn van 20 februari 2002 inzake de opsporing van vermiste personen van toepassing zijn: 1. de vermiste persoon is jonger dan 13 jaar; 2. de vermiste persoon is lichamelijk of geestelijk gehandicapt of mist de nodige zelfredzaamheid; 3. de vermiste persoon is afhankelijk van medicatie of medische behandeling; 4. de vermiste persoon bevindt zich mogelijk in een voor hem levensbedreigende situatie; 5. de vermiste persoon bevindt zich mogelijk in het gezelschap van derden die zijn welzijn kunnen bedreigen of is het slachtoffer van een misdrijf; 6. de afwezigheid van de jongere is in complete tegenstelling tot zijn normale gedrag. Child Focus behandelt ook verdwijningen van jongeren tot 24 jaar In 2010 werden de statuten van Child Focus met betrekking tot de verdwijning van meerderjarige personen van 18 tot 24 jaar grondig geanalyseerd. Tot voor kort opende Child Focus een verdwijningsdossier zodra duidelijk was dat de jongvolwassene niet uit vrije wil was vertrokken. Omdat het begrip vrije wil echter op verschillende manieren kan worden geïnterpreteerd, besloot Child Focus voortaan ook minstens 1 van de verontrustende criteria uit de Ministeriële Richtlijn inzake de opsporing van vermiste personen in aanmerking te nemen. Die beslissing is van kracht sinds 1 april

12 Weglopers: minder weglopers uit instellingen VERDELING VAN DE WEGLOOPDOSSIERS IN 2010 Minder Onrustwekkend Onrustwekkend Totaal Preventief dossier 5 _ 5 Effectieve weglopers Totaal In 2010 behandelde Child Focus wegloopdossiers (t.o.v in 2009) waarbij 892 kinderen betrokken waren. Het aantal dossiers is hoger dan het aantal kinderen, omdat sommige jongeren herhaaldelijk wegliepen. In 2010 liepen 104 kinderen 2 tot 8 maal weg. In 2010 liep 22% van de jongeren uit een instelling weg. In 2009 was dat nog 1 op 3 en de voorgaande jaren gemiddeld 1 op 4. Om (herhaaldelijk) wegloopgedrag te voorkomen moet er vanzelfsprekend aandacht gaan naar de jongere zelf, maar ook naar zijn familie. Daarom zet Child Focus zich actief in om de samenwerking met hulpverleners op het terrein te versterken. Gewoonteweglopers belanden vaak in een instelling. In deze gevallen worden de consulenten van het Comité van de Bijzondere Jeugdzorg, de jeugdrechters en de instelling zelf de belangrijkste gesprekspartners van de consulent. Zoals elk jaar behandelt Child Focus meer wegloopdossiers van meisjes dan van jongens. In 2010 waren het in twee derden van de dossiers meisjes die wegliepen. Verjongende tendens wordt bevestigd Van de kinderen, waarvoor in 2010 een dossier weglopers werd behandeld, was op het ogenblik van de opening van het dossier 12% jonger dan 13 jaar oud, 46% 13 tot 15 jaar oud en 37% 16 tot 17 jaar oud. 4% was reeds meerderjarig. Vergeleken met de voorbije jaren zijn de 13 tot 15-jarigen minder vertegenwoordigd (53% in 2009), terwijl het aantal kinderen jonger dan 13 jaar (stijging met 3,5% tegenover 2009) en tussen de 16 en 17-jaar (stijging met 2,5% tegenover 2009) zijn toegenomen. In 2010 was 12% van de weglopers jonger dan 13 jaar. 1 op 5 dossiers is onrustwekkend Doorgaans wordt er pas contact opgenomen met Child Focus als de jongere reeds is weggelopen. Dan wordt een zogenaamd effectief dossier geopend. Voor meldingen in verband met jongeren die plannen maken om weg te lopen of waarbij de ouder vrezen voor wegloopgedrag, wordt een preventief dossier geopend. Bovenstaande tabel illustreert het verschil tussen preventieve en effectieve dossiers die in 2010 werden behandeld. Sinds 2002 werden er gemiddeld 17 preventieve dossiers geopend per jaar. In 2010 waren dit er slechts 5 (9 in 2009). Verder toont deze tabel ook de graad van onrustwekkendheid van een dossier uit. 21% van de wegloopdossiers ruim 1 op 5 dus - mogen onrustwekkend genoemd worden (tegenover 19 % van de dossiers in 2009). De bepaling minder onrustwekkend wordt gebruikt in toepassing van de Ministeriële Richtlijn inzake de opsporing van vermiste personen (zie p.12). Dit betekent geenszins dat Child Focus minder belang hecht aan deze minder onrustwekkende verdwijningen. Alle dossiers worden zonder uitzondering op dezelfde professionele wijze behandeld. Meer weglopers in Vlaanderen De verdeling van de wegloopdossiers volgens de plaats van verdwijning is over de jaren heen nagenoeg identiek. In 2010 is er evenwel een lichte stijging waarneembaar (met ruim 5%) van het aantal verdwijningen in Vlaanderen, namelijk 47% (t.o.v. 42% in 2009); 35% verdween in Wallonië (38% in 2009) en 15% in Brussel (16% in 2009). Slechts in 2 dossiers ging het om meldingen van weglopers in het buitenland. De grafiek (p.14) geeft de verdeling per provincie weer voor Het grootste aantal dossiers komt uit Antwerpen (18%) gevolgd door Henegouwen (17%), Oost-Vlaanderen (15%) en Brussel (15%). 13

13 WEGLOPERS PER PROVINCIE 2010 (N= 1 042) Antwerpen Henegouwen Oost-Vlaanderen Brussel Luik West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Namen Waals-Brabant Onbekend Limburg 8 Luwemburg 2 Buitenland Duidelijke trend naar een meer langdurige wegloper In 2010 werden wegloopdossiers vooral gesloten omdat het kind uit zichzelf terugkeerde (46%) of teruggevonden werd door de politiële of gerechtelijke overheden (35%), door de ouders (7%) of door een derde (6%). Andere redenen om een dossier te sluiten waren misverstanden, verloren gelopen kinderen, het feit dat de jong volwassene uit eigen wil was vertrokken en het overlijden van het kind (in 2 dossiers). In vergelijking met 2009 daalde in 2010 het aantal dossiers dat binnen de 48 uur wordt opgelost. In 2010 is ruim 39% van de weglopers terecht binnen de 48 uur (41,6% in 2009), bijna 32% blijft langer weg dan 2 dagen maar is terecht binnen de week (35,3% in 2009). 18% blijft 1 week tot 1 maand weg (14% in 2009), 8% 1 tot 6 maanden (7% in 2009) en 2% verdween langer dan 6 maanden (1,4% in 2009). EVOLUTIE VAN DE DUUR VAN HET WEGLOPEN ( ) (46 %) 605 (51,7 %) 538 (55 %) 374 (41,6 %) 387 (39,5 %) 201 (23,8 %) 257 (21,9 %) 219 (22,4 %) 317 (35,3 %) 312 (31,8 %) 138 (16,4 %) 149 (12,7 %) 119 (12,1 %) 129 (14,3 %) 176 (18 %) 57 (6,8 %) 79 (6,7 %) 56 (5,7 %) 61 (6,8 %) 78 (8 %) 13 (1,5 %) 11 (0,9 %) 7 (0,7 %) 12 (1,4 %) 20 (2 %) 46 (5,5 %) 69 (5,8 %) 39 (2,9 %) 6 (0,7 %) 7 (0,7 %) 0 1 tot 2 dagen 2 tot 7 dagen 7 dagen tot 1 maand 1 tot 6 maand Meer dan 6 maand niet van toepassing n 2006 n 2007 n 2008 n 2009 n

14 De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen Maryse Rolland, communicatieverantwoordelijke: Om herhaaldelijk weglopen te voorkomen, is het cruciaal dat het probleem van het kind meteen bij terugkeer wordt aangepakt. Precies daarom werken wij onvermoeibaar verder aan de versterking van de samenwerking met de hulpverleningsdiensten op het terrein. (Éduquer nr. 73, april 2010) Het probleem van de weglopers moet beter worden onderzocht, en dit ook op Europees niveau, verklaarde Hare Majesteit Koningin Paola, erevoorzitster van Child Focus, op 17 november 2010 in het journaal op VTM. "Weglopers, een uitdaging voor Europa" Op 17 en 18 november 2010 organiseerde Child Focus in samenwerking met Missing Children Europe en met de Federale overheidsdienst Justitie een expertenconferentie in het kader van het Belgisch Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Dankzij koningin Paola, erevoorzitster van Child Focus, vond dit evenement onder haar voorzitterschap plaats in het Koninklijk paleis te Brussel. Het thema van deze conferentie betrof de problematiek van weglopers: een vaak vergeten groep kwetsbare jongeren. De expertenconferentie werd voorbereid door een task force die een enquête rond het thema organiseerde in alle Europese lidstaten, zowel bij de betrokken overheden als bij de gespecialiseerde ngo s van elk land. De leiding ervan berustte bij onze collega Martin Houghton-Brown, CEO van Missing People in de U.K. en ervaren onderzoeksdeskundige op dit vlak. Elk jaar krijgt 1 Europees gezin op 100 met weglopen te maken. De omvang evenals de impact van wegloopgedrag is niet te verwaarlozen. In België alleen al worden op jaarbasis een kleine weglopers geregistreerd bij de politie een veelvoud dus van de meldingen bij Child Focus. wat op zichzelf wellicht slechts het topje van de ijsberg is als we op zelfrapportagestudies voortgaan. In Europa zou 1 op 100 gezinnen jaarlijks met een wegloper worden geconfronteerd. Om tot meer betrouwbare en coherente cijfers te komen zou een observatorium in elke lidstaat wenselijk zijn. Een juiste probleembepaling is noodzakelijk Ook over de impact van wegloopgedrag is weinig wetenschappelijke kennis voorhanden. Al te vaak worden wegloopjongeren als probleemjongeren of jonge delinquenten beschouwd. Dat het gaat om een categorie van kwetsbare jongeren met specifieke noden en problemen en die bovendien ook specifieke risico s loopt, wordt nog te weinig erkend. Slachtofferschap (seksueel misbruik of seksuele uitbuiting, ontvoering, online misbruik,.) en criminaliteit (overlevingscriminaliteit, druggebruik- en handel, ) zijn nooit ver weg. Een correcte probleemdefinitie lijkt een noodzakelijke voorwaarde voor een adequate aanpak van deze jongeren. Het Belgische model inspireert België kan op een aantal vlakken zeker model staan: zo verdient de praktijk van de Cel Vermiste Personen evenals de Ministeriële Richtlijn met o.m. de 6 criteria voor risk assessment in geval van verdwijning, zeker navolging in Europa. Hetzelfde geldt voor het samenwerkingsprotocol dat de privaat -publieke samenwerking 15

15 tussen de politiële en gerechtelijke overheden en Child Focus als ngo regelt. Het Europees noodnummer voor vermiste kinderen is vandaag operationeel in 13 landen: de verdere implementatie in de andere lidstaten wordt met ongeduld opgevolgd. Maar ook in eigen land is het nummer nog veel te weinig bekend en moeten de communicatie-inspanningen worden verder gezet. Weloverwogen aanbevelingen De expertenconferentie resulteerde in een reeks aanbevelingen op Europees vlak, die voor alles een geïntegreerde multi-agency benadering van de problematiek van weglopers voorstaan. Preventie, zorg én nazorg evenals aandacht voor de meest kwetsbare jongeren onder hen, vormen de rode draad van deze aanbevelingen, waarvan we de belangrijkste in het kader hiernaast weergeven. Dit zijn er alvast enkele: 1. Weglopers moeten op Europees vlak erkend worden als kwetsbare jongeren met specifieke noden, die beleidsmatig aandacht verdienen. Een Europese definitie van weglopers is daartoe onontbeerlijk. 2. In elke lidstaat dient 1 meldpunt in te staan voor de gegevensverzameling om betrouwbare statistieken op te stellen. 3. Onderzoek, met inbegrip van zelfrapportage-studies en onderzoek naar weglopers uit zorginstellingen, is wenselijk als basis voor een gefundeerd beleid. 4. Kinderen en adolescenten moeten gesensibiliseerd worden rond (a) alternatieven voor weglopen (b) de risico s van wegloopgedrag en (c) het aanbod van preventieve helplijnen evenals post factum hulpverlening. 5. Ouders, zorgverleners en leerkrachten moeten gesensibiliseerd worden met betrekking tot hun rol inzake preventie en interventie tijdens wegloopfases. 6. Weglopen is eerder een zaak van welzijnszorg en jeugdbescherming dan een politieel en justitieel probleem. Een evenwichtige benadering die het belang van het kind centraal stelt, heeft oog voor de motieven van wegloopgedrag en vermijdt zowel banalisering van het probleem als stigmatisering van de wegloper. 7. De Europese noodlijn en de luister- en helplijn moeten worden aangemoedigd, o.m. door financiering van de kost van deze dienstverlening en de coördinatie van het netwerk. 8. Meer aandacht dient te gaan naar de meest kwetsbare groep van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, die spoorloos uit de opvang verdwijnen en makkelijke slachtoffers zijn van misbruik en uitbuiting. 9. Sensibiliseringsacties rond veilig internet voor kinderen dienen eveneens de aandacht te vestigen op mogelijk risicovolle contacten via nieuwe technologieën, die wegloopgedrag kunnen uitlokken. 10. Goede praktijken inzake preventie en bescherming van weglopers evenals opvoedingsondersteuning voor ouders, verdienen verspreiding op Europees vlak. Vorming van professionelen zal de gepaste aanpak van wegloopgedrag bevorderen. Sofia Mahjoub, analist verdwijningen: Child Focus behandelt gemiddeld wegloopdossiers per jaar. Maar in België worden bijna processen-verbaal voor weglopen opgesteld, en geeft 9% van de jongeren toe al eens te zijn weggelopen. De Stichting behandelt dus slechts een fractie van dit probleem. We hadden graag een Europese omschrijving van het wegloopfenomeen gezien. Want zonder definitie kunnen we geen statistieken verzamelen, en zonder statistieken is het moeilijk om een beleid te voeren. (RTBF. C est du Belge van ) Dirk Depover, directeur communicatie: Op Europees niveau krijgt 1 gezin op 100 te maken met een kind dat thuis wegloopt. Dat wil dus zeggen dat in elk dorp, in elke straat er jaarlijks wel één kind wegloopt. Kinderen die weglopen, lopen weg van iets. Ze lopen weg van problemen op school, van problemen en conflicten thuis, van geweldsituaties of soms van armoede. 1 op 6 slaapt buiten of in een kraakpand. 1 op 10 gaat bedelen of pleegt kleine diefstallen om te kunnen overleven. (VRT. Het Journaal van 13 u van ) 16

16 De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen Internationale kinderontvoering door een ouder: grote stabiliteit van het aantal dossiers dat in de loop der jaren werd behandeld In 2010 heeft Child Focus 470 dossiers (467 in 2009) behandeld over internationale kinderontvoering door een ouder. Daarbij waren 587 kinderen bij betrokken. Er werden 270 nieuwe dossiers geopend. De overige 200 dossiers werden in 2009 of nog vroeger geopend. Die 470 dossiers omvatten 294 dossiers van effectieve ontvoeringen (289 in 2009) en 176 preventieve dossiers (178 in 2009). Er wordt een preventief dossier geopend wanneer een ouder vreest dat zijn of haar kind(eren) ontvoerd zal (zullen) worden door de andere ouder en raad vraagt om een dergelijk drama te voorkomen. Sinds ruim 5 jaar stelt Child Focus een grote stabiliteit vast van het aantal behandelde dossiers over internationale kinderontvoering door een ouder (zie p.5). Let op voor het cliché! De effectieve en preventieve ontvoeringsdossiers worden onderverdeeld in twee categorieën: inkomende en uitgaande. In het eerste geval gaat het om kinderen die uit het buitenland ontvoerd worden naar België (of waar er een risico is dat dit zou gebeuren). In 2010 waren er 36 inkomende Er wordt een preventief dossier geopend wanneer een ouder vreest dat zijn kind(eren) ontvoerd zal (zullen) worden door de andere ouder en wanneer de ouder raad vraagt om een dergelijk drama te voorkomen. dossiers (33 effectieve ontvoeringen en 3 ontvoeringen naar Noord-Afrikaanse landen preventieve dossiers), hetzij 7,7% van het of landen van het Midden-Oosten. Onderstaande tabel toont duidelijk aan dat de totale aantal internationale kinderontvoeringen door een ouder. In het tweede geval meeste kinderen naar landen binnen de worden kinderen uit België ontvoerd naar Europese Unie worden meegenomen. Dit is het buitenland (of is er een risico dat dit al 5 jaar lang een constante vaststelling. Dit zou gebeuren). In 2010 werden er 434 dergelijke dossiers behandeld (261 effectieve dat Child Focus voor deze regio dit jaar net vooroordeel komt ook tot uiting in het feit ontvoeringen en 173 preventieve dossiers), zoveel preventieve dossiers behandelde als hetzij 92,3% van het totaal aantal dossiers. dossiers over daadwerkelijke ontvoeringen. In tegenstelling tot wat het grote publiek vaak denkt, gaat het meestal niet om INTERNATIONALE ONTVOERINGEN DOOR EEN OUDER: VERDELING PREVENTIEVE DOSSIERS/EFFECTIEVE ONTVOERINGEN IN 2010 EU ANDERE EUROPESE LANDEN SUBSAHARA-AFRIKA NOORD-AFRIKA, NABIJE EN MIDDEN-OOSTEN NOORD-AMERIKA 5 9 AZIË CARAÏBISCH GEBIED CENTRAAL- EN ZUID-AMERIKA OCEANIË 3 ONBEKEND n Effectieve ontvoeringen (Total: 294) n 294 Preventieve dossiers:

17 Bemiddeling wordt gewaardeerd In 2010 kon 67% van alle dossiers van internationale kinderontvoering door een ouder, zowel effectieve als preventieve, afgesloten worden (315 afgeronde dossiers op 470). Als enkel de dossiers van effectieve ontvoeringen geteld worden, daalt dit percentage naar 58 % (170 afgeronde dossiers op 294). Er kunnen verschillende redenen zijn om een dossier af te sluiten. Preventieve dossiers worden doorgaans snel afgerond, omdat meestal in 1 oproep de bezorgde ouder alle nodige raadgevingen krijgt (144 dossiers in 2010). Dossiers van effectieve ontvoeringen kunnen uiteraard minder snel worden opgelost. Het kan weken, maanden of zelfs jaren duren vooraleer een dergelijk dossier wordt afgerond. Gemiddeld blijft een effectief dossier iets minder dan 1 jaar geopend. De redenen om dossiers van effectieve ontvoeringen af te sluiten, zijn: - een onderling akkoord: de ouders zijn op eigen houtje of met behulp van een advocaat of een bemiddelaar tot een akkoord gekomen (41 dossiers in 2010). Een onderling akkoord maakt vaak sneller een einde aan een pijnlijke situatie, zowel voor de ouders als voor de kinderen. Child Focus hecht dan ook veel belang aan bemiddeling tussen ouders (zie kaderstuk); - 1 van de achtergebleven ouder legt zich neer bij de gebeurtenissen (17 dossiers in 2010); - het kind wordt teruggevonden in België. Child Focus is enkel bevoegd voor internationale ouderontvoeringen. Als het kind in België wordt teruggevonden, verwijst de Stichting de ouders door naar een bevoegde instantie (22 dossiers in 2010); - een gerechtelijke beslissing: na een burgerlijke procedure (een vonnis over de voornaamste en/of secundaire huisvesting), hetzij voor een Belgische of een buitenlandse rechtbank; het toepassen van het Verdrag van Den Haag over de burgerlijke aspecten van internationale kinderontvoering en het grensoverschrijdend bezoekrecht, of van de Europese verordening ( Brussel II bis ); of een strafrechtelijke procedure (veroordeling voor internationale kinderontvoering door een ouder) (27 dossiers in 2010); - een misverstand tussen de twee ouders (8 dossiers in 2010) ; - onoplosbaarheid van de zaak (2 dossiers in 2010) ; - een beslissing van Child Focus om het dossier te sluiten (53 dossiers in 2010). Die spectaculaire toename van 50 dossiers in vergelijking met 2009 is toe te schrijven aan de verzending van een mailing naar een aantal ouders waarmee Child Focus geen contact meer had. Wanneer een antwoord uitbleef, werden de desbetreffende dossiers afgesloten. Jij bent veel te jong om te beslissen De meeste kinderen (560 in 2010) die door hun ouders ontvoerd worden (560 in 2010) zijn 14 jaar of jonger (95,4%), met een opvallend grote groep tussen 1 en 8 jaar oud (65,2%). Men mag veronderstellen dat bij tieners een ouder eerder geneigd is om rekening te houden met diens mening rond de keuze van verblijfplaats. Wellicht is het ook moeilijker om een tiener buiten zijn wil om naar het buitenland mee te nemen. De verdragen over internationale kinderontvoering door een ouder gelden overigens enkel voor kinderen jonger dan 16 jaar. Twee succesverhalen zoals Child Focus ze graag heeft Fabienne Nuttin, consulente: Medio april 2009 krijgen we telefoon van een moeder: na een vakantie in het buitenland heeft haar ex-man de kleine T. niet teruggebracht naar zijn moeder in België. Niemand weet waar hij is. Het is het begin van een lange strijd om T. en zijn moeder weer bij elkaar te brengen. Begin mei ontvangt de moeder een oproep van de Syrische rechtbank. De vader zit met zijn zoon immers in Syrië, zijn geboorteland. De procedure verloopt goed en mevrouw krijgt in juli 2009 een Syrisch vonnis dat haar het hoederecht over T. toekent. Maar voor het kind kan terugkeren moet een rechter het door de vader aangevraagde verbod om het grondgebied te verlaten opheffen. In december 2009, na ellenlange procedures, verschijnt er een sprankeltje hoop en keert de moeder terug naar Syrië, in de volle overtuiging dat ze haar zoontje weer mee naar België zal nemen. Helaas mislukt de uitvoering van het vonnis: de vader houdt het kind verborgen. Buitenlandse Zaken en het Belgische Consulaat in Syrië starten de ene procedure na de andere. Dankzij de uitstekende samenwerking tussen Child Focus, Buitenlandse Zaken en het Belgische Consulaat in Syrië is in december 2010 eindelijk aan alle voorwaarden voldaan. De consul brengt T. op 23 december 2010 terug naar zijn moeder, 2 dagen vóór Kerst en 3 dagen vóór de verjaardag van de kleine jongen! In december 2009 krijgen we telefoon van een moeder: ze heeft haar 2-jarig zoontje al 9 maanden niet meer gezien. Wat is er gebeurd? Na het overlijden van haar echtgenoot stemt mevrouw ermee in dat haar zoontje tijdens de rouwperiode naar haar schoonfamilie in Egypte gaat. Om onverklaarbare redenen weigert de familie van de vader om het kleintje weer terug naar zijn moeder in België te sturen. De moeder probeert het kind terug te halen door zelf naar Egypte te reizen Maar het mag niet baten. Wanhopig klopt ze bij ons aan. In nauwe samenwerking met Buitenlandse Zaken en de bemiddelaar van de Belgische ambassade in Egypte probeert Child Focus een minnelijke schikking te treffen zodat het kindje weer naar zijn moeder in België kan terugkeren. Er volgen vele procedures. In november 2010 gaat de Egyptische familie ermee akkoord om het kind terug te geven. De begeleiding van de moeder in de luchthaven om haar zoontje weer in haar armen te sluiten, was een heel ontroerend moment. 18

18 De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen Een opleiding in internationale familiebemiddeling? De fundamenten zijn gelegd! Wanneer een kind door één van zijn ouders wordt ontvoerd, kan in de meeste gevallen de terugkeer gevraagd worden op basis van een internationaal verdrag. Child Focus zal de achtergebleven ouder begeleiden naar de juiste diensten en hem bijstaan gedurende de hele procedure. Deze procedure duurt vaak lang. Recent onderzoek bij Child Focus (2009) toonde aan dat een kind gemiddeld net geen jaar ontvoerd blijft. Daarnaast is ook de uitvoering van beslissingen tot terugkeer zeer moeilijk. Ondanks alle verdragen en gerechtelijke procedures, is gebleken dat een onderling akkoord tussen de ouders nog steeds de beste garantie biedt op een terugkeer van de kinderen. Ook getuigden verschillende ouders in datzelfde onderzoek, dat een betere communicatie (eventueel met hulp van een professionele derde) een ontvoering had kunnen voorkomen. Daarom besliste Child Focus te investeren in de ondersteuning van ouders bij hun zoektocht naar een onderling akkoord. Bouwen aan een Europees Netwerk van internationale familiebemiddelaars Bemiddeling is hiervoor het middel bij uitstek. De internationale en vaak multiculturele context van het conflict, de toepassing van internationale verdragen en het werken op afstand en onder tijdsdruk, vereisen specifieke vaardigheden en kennis van een bemiddelaar. Zoals in de meeste Europese landen, bestaat er in België evenwel nog geen opleiding in internationale familiebemiddeling. Met de steun van de Europese Commissie en in partnerschap met de KULeuven en de Duitse organisatie MiKK (Mediation bei Internationale Kindschaftskonflikten) startte Child Focus in 2010 met de ontwikkeling van een opleiding tot internationaal familiebemiddelaar. In een eerste testfase, in september 2011, zullen 20 familiebemiddelaars uit 20 verschillende Europese lidstaten worden opgeleid. Na evaluatie van dit pilootproject zal een vorming in internationale familiebemiddeling worden uitgewerkt en gegeven aan 2 opleiders in familiebemiddeling uit elke Europese lidstaat. Zij zullen vervolgens in hun eigen land bemiddelaars moeten opleiden. Via deze training van trainers willen Child Focus en haar projectpartners verzekeren dat deze opleiding nadien zal worden voortgezet in de hele Europese Unie. De finale doelstelling van dit project is de oprichting van een Europees netwerk van internationale familiebemiddelaars, dat ten dienste zal staan van alle Europese burgers die te maken krijgen met een familiaal conflict met een grensoverschrijdende dimensie. Dirk Depover, directeur communicatie: We kennen schrijnende verhalen van kinderen die niet eens meer de taal spreken van hun andere ouder. Als er een minnelijke schikking wordt getroffen, stijgen de kansen dat het kind naar zijn oorspronkelijk land van verblijf terugkeert opmerkelijk (86%). Dat wil zeggen dat men vooral moet inzetten op bemiddeling, dat we moeten zorgen dat er internationale familiale bemiddelaars gevormd worden. (VRT Eén. De Zevende Dag van ) 19

19 Mijn kind ons kind! Child Focus lanceerde op 17 juni 2010 de preventiegids Mijn kind ons kind!. Deze gids beschrijft de problematiek van internationale kinderontvoeringen in België, de actoren naar wie kan doorverwezen worden en de preventiemechanismen die kunnen ingezet worden om een ontvoering te voorkomen. Hiermee wil de gids professionelen op weg helpen in de behandeling van individuele dossiers. Een internationale kinderontvoering door een ouder is het resultaat van een geëscaleerd familiaal conflict, waarbij één van beide ouders eenzijdig beslist te verhuizen naar een ander land en hierbij zijn kind(eren) meeneemt. Voor kinderen betrokken in een internationale ontvoering door één van de ouders, is de kans reëel dat zij hun recht op contact met de andere ouder een tijd lang en soms zelfs voorgoed verliezen. Traagheid van de internationale rechtsmiddelen Sinds de jaren 80 werd een aantal internationale rechtsmiddelen gecreëerd die een oplossing voorzien voor deze vaak traumatiserende ervaringen. Hoewel deze mechanismen zeker hun doeltreffendheid hebben bewezen, duurt de toepassing ervan in een internationale context vaak bijzonder lang en blijven de procedures voor de betrokken families pijnlijk en moeizaam. Daarenboven blijft de uitvoering van beslissingen, nadat een terugkeer werd bevolen door een rechtbank, één van de meest netelige kwesties. Inzetten op preventie De verschillende actoren in het domein van de internationale kinderontvoeringen erkennen het belang van preventie. We zijn er immers van overtuigd dat een gedegen preventiebeleid het aantal internationale kinderontvoeringen kan indijken. Hiervoor is het evenwel noodzakelijk dat het werkveld goed geïnformeerd is over de mogelijke en de meest wenselijke preventiemechanismen in elke individuele situatie. Mijn kind ons kind! is gebaseerd op voorafgaand onderzoek, in samenwerking met de KULeuven en de UCL, naar het fenomeen van de internationale kinderontvoeringen in België in de jaren 2007 en Een gelijkaardige studie door onze Hongaarse zusterorganisatie Kék Vonal, leidde eveneens tot de ontwikkeling van een preventiegids op maat van de Hongaarse samenlevingscontext. De preventiegids Mijn kind ons kind! kan je downloaden via childfocus.be Thalia Kruger, wetenschappelijk medewerkster : Vele ouders klagen dat hun advocaat niet de meest efficiënte procedure heeft ingezet. Advocaten die gespecialiseerd zijn in Belgisch familierecht, zijn daarom nog geen expert in internationaal familierecht. Met andere woorden, een procedure opstarten in eigen land is niet genoeg. Er moet ook, en vrij snel, een procedure worden opgestart in het land waar het kind mee naartoe is genomen. (De Standaard, ) 20

20 De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen De verdwijning van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen: complexe dossiers Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) zijn kinderen afkomstig uit een land buiten de Europese Economische ruimte. Zij komen in België aan zonder begeleiding van een persoon die het ouderlijk gezag of de voogdij over hen uitoefent. Hun aantal neemt toe. Sinds 2009 noteert de Dienst Vreemdelingenzaken een jaarlijks gemiddelde van inkomende NBMV. Dat zijn er ongeveer meer dan de voorgaande jaren. Evolutie in het aantal behandelde en nieuwe dossiers In 2010 behandelde Child Focus 299 dossiers van verdwijningen van NBMV, tegenover 279 in Van deze dossiers werden er 31 nieuwe geopend in Zoals blijkt uit onderstaande grafiek behandelde Child Focus van 2002 tot 2007 gemiddeld dossiers NBMV per jaar. Op het einde van elk jaar stonden nog ruim 90% van de behandelde dossiers open. Dit hoge cijfer is te wijten aan een gebrek aan informatie over deze jongeren en dus onmogelijk om een doeltreffend onderzoek te starten om ze terug te vinden. Sinds 2006 opent Child Focus dan ook enkel een dossier wanneer er voldoende informatie over de identiteit van de vermiste jongere (bijvoorbeeld een correct gespelde achternaam) kan worden gegeven. Er werden dat jaar slechts 66 nieuwe dossiers geopend. Deze dalende trend zet zich verder in In 2007 werd een duizendtal openstaande dossiers gesloten waarin Child Focus - in samenspraak met het parket - vaststelde dat er geen meerwaarde kon worden geboden of waarin de jongere intussen meerderjarig was geworden. Mede hierdoor is het aantal behandelde dossiers vanaf 2008 sterk gedaald. Eind 2010 kon 90% van de NBMV dossiers afgesloten worden. Evolutie dossiers nbmv n Benhandelde dossiers n Nieuwe dossiers 21

21 Typisch profiel van de NBMV: LAND VAN HERKOMST 2010 jonge, mannelijke adolescent Op het ogenblik van de verdwijning was 28% van deze 299 NBMV jonger dan 13 jaar, 40% was 13 tot 15 jaar en 32% 16 of 17 jaar. Het ging om een kleine 60% jongens en ruim 40% meisjes. Afrika 18 % Zuid Amerika 2 % Onbekend 36 % afkomstig uit Oost-Europa Van de 299 NBMV waarvoor een verdwijningsdossier werd behandeld in 2010 was 25% afkomstig uit Oost-Europa. 19% kwam uit het Midden-Oosten of Azië, 18% was Afrikaans en een minderheid kwam uit Zuid-Amerika. Van 36% van de NBMV was de herkomst onbekend. Oost Europa 25 % Azië en Midden Oosten 19 % Carine Slabbinck, voogd van U., een jonge NBMV: De politie en Child Focus hebben het hele weekend naar hem gezocht maar er waren eigenlijk geen aanwijzingen. Vanmorgen heeft hij mij zelf gebeld en zei hij dat hij in Somalië was, dat hij veilig was, dat hij bij zijn mama was. (VRT. Het Journaal van 19h00 op ) Dirk Depover, directeur communicatie: Veel van die jongeren hebben aangegeven dat ze naar Engeland willen verder reizen. Wij stellen ons daar vragen bij: zijn ze daar dan wel veilig? Het is zeker en vast zo dat een aantal van die jongeren in de uitbuiting terechtkomt, in illegale arbeidscircuits, in de seksindustrie. (Q-Music ) Drastische daling van verdwijningen uit eerstelijnsopvangcentra! Maar er is een maar Het is duidelijk dat de uitbouw van de Dienst Voogdij in 2004 gezorgd heeft voor een stijging van het aantal NBMV dat op Belgisch grondgebied wordt gesignaleerd. In 2010 ging het om meldingen (in ). Het aantal verdwijningen uit de eerstelijnsopvangcentra is daarentegen drastisch gedaald. Waar in 2007 en 2008 nog gemiddeld ruim 45% van de opgevangen NBMV verdween, was dat in 2009 nog 13 % en in 2010 slechts 7%. De opvangcrisis in 2010 zorgde ervoor dat slechts zeer uitzonderlijk niet-asielzoekers werden opgevangen in de observatie- en oriëntatiecentra (OOC). En het is net deze categorie die meestal uit de OOC verdwijnt. 22

22 De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen Child Focus pleit voor een uitbreiding van het samenwerkingsprotocol Op 12 november 2008 werd een samenwerkingsprotocol ondertekend tussen Child Focus en de verschillende diensten die betrokken zijn bij de verdwijningsdossiers van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen uit de OOC van Steenokkerzeel en Neder-Over-Heembeek. Het protocol beoogt een betere afstemming van de acties van de verschillende actoren om de verdwijning van een NBMV te voorkomen of op te lossen. Sinds de ondertekening van het protocol komt een werkgroep regelmatig samen om de werking ervan te evalueren. Het protocol werd in eerste instantie op lokaal vlak (Brussel Hoofdstedelijk Gewest en politiezone Kampenhout, Steenokkerzeel en Zemst ) vastgelegd, vanuit de vaststelling dat bijna de helft van de NBMV uit de opvangcentra verdwijnt. Nu blijkt dat dit niet meer het geval is. Deze jongeren verdwijnen vooraleer er enige vorm van opvang kan voorzien worden. Child Focus pleit daarom voor een uitbreiding van het protocol tot het hele Belgische grondgebied. Enkel als alle politiediensten betrokken worden, kan een samenwerkingsprotocol echt werken. Child Focus betreurt dat dit beleidsadvies tot nu toe niet wordt opgevolgd. Op 9 en 10 december 2010 nam Child Focus deel aan een seminarie over NBMV, georganiseerd in Brussel in het kader van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie, getiteld: Children crossing the external borders of the EU in search of protection. Wat volgt is het slot van de toespraak van de algemeen directrice van Child Focus, Kristine Kloeck: Child Focus zal blijven pleiten om het belang van kinderen en het respect voor hun rechten centraal te stellen, boven bevoegdheids- of andere conflicten die vandaag de persoonsgeoriënteerde en resultaatgerichte afhandeling ernstig hypothekeren. Child Focus blijft bezorgd om het groot aantal spoorloze verdwijningen van NBMV. Er zijn geen harde cijfers om te bewijzen dat ze in gevaar verkeren, maar evenmin weten we of ze in veiligheid zijn. Gelet op hun kwetsbaarheid moeten we voorrang geven aan hun recht op bescherming boven hun recht op zelfbeschikking. Child Focus wil met een landelijk samenwerkingsprotocol dat alle politiediensten bindt, een betere afstemming, een vlottere informatiedoorstroming en samenwerking realiseren om de verdwijning van NBMV zoveel als mogelijk te bestrijden. 23

23 Ontvoeringen door derden: vier onbekende ontvoerders Child Focus definieert de ontvoering van een minderjarige door een derde als de onrechtmatige onttrekking van een minderjarige aan de hoede van de wettelijke ouder of voogd. Deze dossiers omvatten dus niet enkel criminele ontvoeringen, maar ook en vooral ontvoeringen door bijvoorbeeld biologische (maar niet erkende) ouders, ouders die uit hun rechten werden ontzet of familieleden die geen ouderlijk gezag uitoefenen ten aanzien van de minderjarige. In 2010 behandelde Child Focus 29 dossiers (36 in 2009) van ontvoeringen door derden waarvan 24 nieuwe dossiers. Hierbij waren 31 kinderen betrokken. Het ging om 19 dossiers ontvoering door een gekende derde waarbij 21 kinderen betrokken waren en 10 dossiers ontvoering door een onbekende derde waarbij 10 kinderen betrokken waren. Ontvoering door een gekende derde Wat betreft de 19 dossiers ontvoeringen door gekende derden die in 2010 behandeld werden, ging het om 16 effectieve ontvoeringen, 1 mislukte poging en 2 preventieve dossiers. In vergelijking met 2009 steeg het aantal effectieve ontvoeringen door een gekende derde (van 11 naar 16). Het aantal preventieve dossiers dat werd geopend (risico tot ontvoering) daalde dan weer sterk (van 11 naar 2). In deze dossiers gaat het vaak om jonge kinderen. Van de 21 betrokken kinderen waren 15 kinderen jonger dan 13 jaar (7 kinderen waren 6 jaar of jonger) en 3 kinderen 15 tot 16 jaar oud. In 3 dossiers was de leeftijd onbekend. Bij deze dossiers waren 8 jongens en 13 meisjes betrokken. Ontvoering door een onbekende derde Zoals voorgaande jaren ligt het aantal ontvoeringen door onbekende personen gelukkig veel lager dan door gekende personen. In 2010 werden 10 dossiers behandeld waarbij het om 4 effectieve ontvoeringen ging en om 6 mislukte pogingen. Het ging om 3 jongens en 7 meisjes. 2 kinderen waren jonger dan 13 jaar, 1 kind was 14 jaar, 1 was 17 jaar en 2 waren ouder dan 18 jaar. Dirk Depover, directeur communicatie: Eind augustus probeerden onbekenden zowel in Ieper als in Zottegem kinderen mee te lokken op een speelplein, gebruikmakend van het cliché-snoepje. Gelukkig konden in beide gevallen opmerkzame monitoren erger verhinderen. Kinderen bewustmaken van de risico s kan nog altijd geen kwaad. Je moet hen geen angst inboezemen, maar het heeft zeker geen zin voor te wenden dat iedereen per definitie goede bedoelingen heeft. Je maakt hen er beter attent op. (Het Nieuwsblad, ) ONTVOERINGEN DOOR DERDEN : BEHANDELDE DOSSIERS IN 2010 (N: 36) Onbekende derde Gekende derde n Effectieve uitvoeringen n Mislukte pogingen n Preventieve dossiers 24

24 De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen Ongedefinieerde verdwijningen: drie kinderen levenloos teruggevonden Indien er bij de opening van een verdwijningsdossier onvoldoende informatie is over de aard van de verdwijning, wordt dit als een ongedefinieerde verdwijning geregistreerd. Deze dossiers zijn meestal onrustwekkend omdat het bij de opening van het dossier onduidelijk is of de minderjarige verdween als gevolg van een kwaadwillig opzet, een ongeluk, een vrijwillig vertrek, een verdwaling of een zelfmoord. Daarom is het belangrijk dat alle partners op het terrein de eerste uren na de verdwijning overleg plegen en zo efficiënt mogelijk samenwerken om tot een ontknoping te komen. Child Focus behandelde in dossiers (waarvan 18 nieuwe) van ongedefinieerde verdwijningen (29 dossiers in 2009), waarbij 33 kinderen (19 jongens en 14 meisjes) betrokken waren. 22 dossiers konden worden gesloten in In deze dossiers keerden 4 kinderen op eigen houtje terug. In 5 dossiers werd het kind teruggevonden door de ouders of een derde persoon en in 3 dossiers vond de politie het kind terug. In 3 zaken ging het om een misverstand. In 3 andere dossiers werd het levenloze lichaam van het kind teruggevonden. In 4 dossiers namen de ouders of Child Focus de beslissing om het dossier te sluiten. Wat de leeftijd betreft waren 18 kinderen jonger dan 13 jaar oud (54% van de gevallen): 9 kinderen waren tussen 2 en 6 jaar oud en 9 kinderen 7 tot 12 jaar. 3 kinderen waren tussen de 13 en 15 jaar oud (9%) en 12 jongeren waren meerderjarig (37%). Het gaat dit jaar om opmerkelijk meer meerderjarigen (stijging van 17% in vergelijking met De stijging kan te wijten zijn aan de veranderde werkwijze in de dossiers betreffende jarigen (zie p. 12). Daders mogen zich nooit veilig weten Net na de moord op het jonge koppel Shana Appeltans en Kevin Paulus feliciteerde Child Focus op basis van de beschikbare gegevens op 11 januari 2010 de parketten en de gerechtelijke politiediensten van Hasselt en Leuven met de identificatie van R. J. als de vermoedelijke moordenaar van ook Annick Van Uytsel, die in 2007 in Diest verdween en na enkele dagen vermoord werd teruggevonden. Deze felicitaties waren voorbarig, vermits later op het jaar bleek dat nog vóór de moord op Shana en Kevin ernstige aanwijzingen aangaande R.J., nota bene geformuleerd door een politieman op het terrein, niet op een degelijke wijze werden opgevolgd. Het Comité P ontrafelde later de redenen voor deze inefficiënte aanpak. Zoveel jaar na de zaak Dutroux is het bijzonder wrang te moeten vaststellen dat de informatiedoorstroming tussen verschillende politiediensten nog regelmatig spaak loopt. Het is onbegrijpelijk dat dit kon gebeuren in zo n bijzonder onrustwekkende zaak. Op 12 januari 2010 schreef hoofdredacteur Erik Donckier in Het Belang van Limburg: Dit neemt natuurlijk niet weg dat het maar goed is dat nu ook de moord op Annick is opgelost, dat we de moordenaar kennen en dat die in de gevangenis zit. ( ) Slachtoffers en hun familie moeten ten allen tijde kunnen blijven rekenen op aandacht voor hun zaak. Daders mogen zich, om het met de woorden van Child Focus te zeggen, nooit veilig weten. Maryse Rolland, communicatieverantwoordelijke: De tienjarige M. vertrok met zijn broer van 12 naar een kermis in zijn wijk in Doornik. Hun moeder zou om 19 u naar hen toe komen. Om 19 u was zij op de afspraak, maar M. was nergens te zien. Zijn broer zei dat hij M. voor het laatst had gezien in het gezelschap van 2 jongens van ongeveer 14 jaar. Hij wist niet of het vrienden zijn. (RTBF, la Première, ) 25

25 Preventie- en sensibiliseringsacties de Kids-ID: 42% van de kinderen jonger dan 12 heeft hem al! De Kids-ID is het verplicht identiteitsdocument voor alle kinderen jonger dan twaalf jaar die zich buiten de landsgrenzen begeven. De kaart geeft ook toegang tot de telefonische cascade Hallo ouders die jaren geleden ontwikkeld werd door Child Focus in samenwerking met Belgacom en Fresh. Ouders kunnen een lijst van 7 telefoonnummers van betrouwbare contactpersonen invoeren in de Kids- ID. Zo kunnen omstaanders die een verdwaald kind of een kind in nood aantreffen, een systeem van opeenvolgende oproepen activeren door te bellen naar het telefoonnummer op de Kids-ID en een code in te voeren (het rijksregisternummer van het kind). In de periode tussen maart 2009 en december 2010 werden er in ons land Kids-ID's uitgereikt. 42% van alle Belgische kinderen onder 12 jaar heeft nu zo een elektronische identiteitskaart. Ma, Pa, Puinhoop!?: derde en laatste seizoen voor het doek valt Het derde en laatste seizoen van het theaterstuk Ma, Pa, Puinhoop!? dat het thema weglopen aansnijdt, liep ten einde in juni Het Educatief Theater en het Théâtre de la Marquise speelden het stuk 175 keer voor meer dan leerlingen van het secundair onderwijs. Dit nationale preventieproject omvat verder nog een jeugdroman en een pedagogisch dossier voor leerkrachten. Het project was enkel mogelijk dankzij de gewaardeerde steun van de Staatssecretaris voor het Gezin, Cera en de Nationale Loterij. 25 mei: overal in België bloeiden vergeet-mij-nietjes! De sensibiliseringsactie op 25 mei, de Internationale Dag van de Vermiste Kinderen, staat al 9 jaar in het teken van vergeet-mij-nietjes. Deze blauwe bloempjes zijn het internationale symbool voor herinneringen en hoop. De hele maand mei verspreidden of verkochten vrijwilligers van Child Focus het bloempje in verschillende vormen, zoals een broche of zelfklever, maar ook dansende vergeet-mij-nietjes! Net als in 2009 nodigde Hare Koninklijke Majesteit Koningin Paola Child Focus en Solar Solidarity uit om in de Koninklijke Serres van Laken een veld van dansende vergeet-mij-nietjes op zonneenergie aan te leggen, een kunstwerk van Alexandre Dang. In het veld ontwaarden bezoekers het Europese noodnummer voor vermiste kinderen: het nummer Op de dag zelf, 25 mei, bracht Child Focus 400 leerlingen van het 4e, 5e en 6e leerjaar samen in het Jubelpark in Brussel. De kinderen vormden er een reusachtig menselijk vergeet-mij-nietje en zongen uit volle borst het lied van 25 mei, dat speciaal voor die gelegenheid werd geschreven. De leerlingen namen vervolgens deel aan leuke en leerrijke workshops rond thema s die Child Focus nauw aan het hart liggen. Een 2-in-1 identificatie-armbandje! Tijdens de zomermaanden van 2010 werden in de Total-verkooppunten gratis identificatie-armbandjes uitgedeeld aan ouders met kinderen. Vrijwilligers van Child Focus deelden ze ook op andere plaatsen uit, bijvoorbeeld aan de kust. Op deze bandjes was ook een cirkel aangebracht die verkleurt wanneer de hoeveelheid zonlicht gevaarlijk wordt voor kinderen. Een teken dat het hoog tijd is om zonnecrème aan te brengen! Zoals elk jaar droeg ook de media haar steentje bij door de tv-spot gratis uit te zenden en de affiche van het evenement te verspreiden. Beiden droegen de slogan Samen vinden we ze wel en werden pro bono uitgewerkt door reclamebureau Grey. 26

26 De cel Netwerk van Child Focus: vrijwilligers en partners staan altijd paraat! De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen Child Focus kan 24 uur op 24 rekenen op een netwerk van vrijwilligers en gestructureerde partners die de Stichting bijstaan in de zoektocht naar vermiste kinderen. De cel Netwerk verzekert het beheer, de organisatie en de activering van dit netwerk. Daarnaast heeft ze een ondersteunende rol bij het organiseren van evenementen, sensibiliseringscampagnes en infostands om Child Focus bij het grote publiek beter bekend te maken. Wat doet Child Focus bij een onrustwekkende verdwijning? Een ouder, een kennis, een magistraat, een politiedienst of een instelling belt naar het nummer , de noodlijn van Child Focus (24 uur op 24 en 7 dagen op 7 bereikbaar). Een onthaalverantwoordelijke beantwoordt de oproep en verbindt de beller door met één van de consulenten die gespecialiseerd zijn in verdwijningen. Het hoofd koel houden Natuurlijk is elke ouder ongerust wanneer zijn kind verdwijnt. Dankzij onze ervaring en een reeks criteria die werden vastgelegd in een Ministeriële Richtlijn met betrekking tot vermiste personen, kan Child Focus de situatie objectief inschatten (zie p. 12). Snel en efficiënt handelen Child Focus heeft een samenwerkingsprotocol met politie en justitie. Een consulent neemt contact op met de politiedienst die zich bezighoudt met de in verdwijning in kwestie en gaat na of de Cel Vermiste Personen van de Federale Politie op de hoogte is. Indien nodig, kan de Cel grote zoekmiddelen inschakelen, zoals helikopters, speurhonden, duikers enz. vrijwilligers en de structurele partners. Dat zijn bijvoorbeeld openbare vervoersmaatschappijen, supermarkten, apotheken enz. (zie p. 30). Sommige partners kunnen een affiche verspreiden via digitale schermen. Ook de pers is een belangrijke partner. De woordvoerders van Child Focus houden de journalisten tijdens de hele verdwijningszaak op de hoogte, zo nodig dag en nacht. De website childfocus.be is eveneens een bron van informatie. Dankzij onze rssstream kan iedereen zich abonneren en de opsporingsberichten over vermiste kinderen in real time ontvangen. Child Focus kan tevens gebruik maken van sociale netwerken en het intranet van grote organisaties of bedrijven, federale of regionale overheidsdiensten zoals de FOD Defensie. Als Child Focus in het belang van het kind (bijvoorbeeld als het is weggelopen) discreter te werk moet gaan, dan kunnen er vignetten gebruikt worden in plaats van affiches. Een vignet is een miniaffiche die gemakkelijk in een portefeuille past of discreet achter een toonbank kan geplaatst worden. Vrijwilligers verdelen vignetten onder zorgvuldig geselecteerde doelgroepen (stationschefs, handelaars, taxibestuurders, enz.). Een vignet wordt niet uitgehangen en is dus niet voor iedereen zichtbaar. In een poging om getuigenissen te verzamelen, helpen al die partners ons om een kind zo snel mogelijk terug te vinden. Ouders ondersteunen tijdens de pijnlijke beproevingen Alle getuigenissen die na zo n affichage- of vignetagecampagne binnenkomen via het nummer , worden meteen doorgestuurd naar de politiediensten en de verantwoordelijke magistraat. Vanaf het eerste moment van de verdwijning staat een consulent van Child Focus de ouders bij door hen te steunen en hen op de hoogte te houden van het verloop van het onderzoek. Zo nodig doet hij een beroep op Slachtofferonthaal of Slachtofferhulp. De consulent staat voortdurend in contact met de onderzoekers en ziet erop toe dat er geen belangrijke informatie aan hun aandacht ontsnapt. Zodra een kind wordt teruggevonden, zorgt de consulent ervoor dat het kind psychologische steun of begeleiding krijgt. Child Focus haalt ook alle affiches weer weg. Al deze hulp is volledig gratis. Na overleg met de onderzoekers en de magistraat die met de zaak is belast, wordt een affichageprocedure opgestart. Als het voor de ouders (of de politie) technisch onmogelijk is om via een foto van het kind door te sturen, komt de Childmobile ter plaatse (een interventievoertuig met een scanner, een computer en een printer). Zo kunnen in een tijdspanne van 2 uur duizend affiches gedrukt worden die onze vrijwilligers vervolgens verspreiden en aanplakken. In de Stichting zelf zijn er nog grotere productiemiddelen voorhanden. Een koerierbedrijf brengt de gedrukte affiches naar de In december 2010 heeft Child Focus van Jean-Pierre Bizet, CEO van D Ieteren de sleutel s in ontvangst genomen van een nieuwe Childmobile. Dit interventievoertuig laat toe affiches van de verdwijning ter plaatse te produceren. Nog 3 andere voertuigen werden ons ter beschikking gesteld voor bezoeken van de consulenten aan de families. 27

27 Gregory Langers, al 8 jaar vrijwilliger bij Child Focus: Al heel lang wilde ik anderen helpen, maar ik wist niet tot welke organisatie ik me moest richten. Toen ik op een dag de tram nam, zag ik een advertentie waarin Child Focus vrijwilligers zocht om affiches op te hangen wanneer kinderen vermist raken. Weer thuis belde ik naar een medewerkster van de Stichting, die me uitlegde wat ik moest doen om vrijwilliger bij Child Focus te worden. Ik heb geen seconde geaarzeld! Fabienne Nuttin, consulente: Tijdens een onrustwekkende verdwijning in Doornik hebben we eens een hele nacht ter plaatse affiches afgedrukt en verdeeld. In de vroege ochtend werd het kind teruggevonden. Een vrouw die het kind kende, had onze affiches gezien. Toen ze het kind toevallig tegenkwam, bracht ze het naar de politie. We weten dat we nuttig werk leveren, maar het is toch altijd leuk om dat bevestigd te zien! Child Alert voor levensbedreigende verdwijningen Van midden februari 2010 tot midden februari 2011 werkte Child Focus, met de steun van de Europese Commissie, aan de ontwikkeling van een Belgisch Child Alert-systeem. Child Alert is een methode om, in geval van een zeer onrustwekkende verdwijning waarbij onmiddellijk levensgevaar dreigt voor het vermiste kind, de bevolking zeer snel te waarschuwen en tot getuigenissen op te roepen die tot een ontknoping kunnen leiden. Het is uiteraard niet de bedoeling dat de burgers zelf tussenkomen. De bedoeling is het publiek aan te sporen om aandachtig te zijn en getuigen te stimuleren om aanwijzingen te geven. Via het Child Alert-bericht kan iedere persoon met informatie die kan helpen bij het terugvinden van het kind of de wagen die bij de verdwijning is betrokken onmiddellijk contact opnemen met (Child Focus) of (Federale Politie). Aan de ontwikkeling van het Belgische Child Alert-systeem werkten vele partners mee: het College van Procureurs-generaal, het Federaal parket, de Cel Vermiste Personen en de Dienst Opsporingen van de Federale Politie, de Dienst strafrechtelijk beleid van FOD Justitie, het Departement criminologie van de VUB (Vrije Universiteit Brussel) en MCE (Missing Children Europe), de Europese Federatie voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen. De realisatie van het Child Alert-systeem omvatte meerdere acties: In het kader van dit Europese project vroeg Child Focus aan de Vakgroep Criminologie van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) om een studie uit te voeren naar de processen van informatieverspreiding Child Focus om de burgers op de hoogte te brengen van de verdwijning van een kind, en deze te vergelijken met reeds bestaande alert-systemen in Europa namelijk: Amber Alert Nederland (NL); Alerte Enlèvement (FR); Amber Alert Hellas (GR); Child Rescue Alert (GB) en Amber Alarm (DE). Deze studie resulteerde in een denkkader en praktische aanbevelingen voor het ontwerp en de verdere ontwikkeling van het Belgische Child Alert. 28

28 De twee actiedomeinen van Child Focus Vermiste kinderen Er gelden duidelijke regels voor de lancering van een Child Alert: deze worden opgenomen in de Ministeriële Richtlijn met betrekking tot de opsporing van vermiste personen. De beslissing om een Child Alert te lanceren, berust op precieze criteria en is het resultaat van nauw overleg tussen de politiediensten en de magistraat belast met het dossier. Maar de samenvoeging van de criteria brengt niet automatisch de lancering van het Child Alert mee. Zo zal Child Alert niet gelanceerd worden als de verspreiding van het bericht een extra gevaar betekent voor het kind of als dit het lopende onderzoek kan verstoren. De beslissing om een Child Alert te lanceren, wordt steeds genomen in het belang van het kind. Realisatie van een informaticaplatform en website waarop burgers, bedrijven of organisaties zich kunnen abonneren om Child Alerts te ontvangen (via of sms) en/of verder te verspreiden. Technisch gezien is het de bedoeling van het platform om het Child Alert-bericht in een geschikt formaat naar de verspreidingspartners door te sturen. De boodschap kan worden verspreid via een hele reeks communicatiemiddelen, waaronder elektronische wegsignalisatie, digitale schermen, radio- en tv-zenders, het internet, bedrijfsnetwerken, sociale netwerken, mobiele telefoons enz. Dit platform, waarvan de technische implementatie aan het softwarebedrijf Ordina toevertrouwd werd in samenwerking met Belgacom en met de steun van Microsoft wordt beheerd door Child Focus, in samenwerking met de Belgische Federale Politie en Justitie. Naast haar aanpassingsvermogen aan toekomstige technologieën is het platform ontworpen als aanvulling op de bestaande meldingsinstrumenten. Op deze manier ondersteunt het platform de technologische ontwikkeling van de affiche- en vignettecampagnes van Child Focus. Child Alert heeft bovendien een internationale dimensie: het Belgische systeem werd ontwikkeld in een voortdurend streven naar compatibiliteit met bestaande alert-systemen in Europa. Zo voldoet Child Focus aan één van de primaire doelstellingen van de Europese Commissie: de internationale samenwerking bij grensoverschrijdende verdwijningen van kinderen versterken. Geert Deseure, coördinator van het arrondissement Brugge: Child Focus zou niet bestaan zonder de inzet van haar toegewijde vrijwilligers. Ze hebben hun gsm altijd op zak of op hun nachttafeltje liggen. Vaak wordt ons de vraag gesteld of, met de moderne media en met het internet, onze vrijwilligers niet stilaan overbodig worden om opsporingsaffiches te verspreiden. De ervaring leert ons dat geen enkele technologie ter wereld zo snel en met zoveel kracht mensen kan mobiliseren. Vrijwilligers kunnen beter dan wie ook zeer gericht werken, een welbepaalde buurt of een straat alarmeren. Dus ja, nieuwe media zijn welkom als aanvulling, maar aan de basis zijn de mensen onvervangbaar. 29

29 Structurele partners: gevarieerde en complementaire competenties Elk jaar verspreidt Child Focus vele affiches en vignetten van vermiste kinderen. In 2010 waren er 253 onrustwekkende verdwijningen (op verdwijningsdossiers). Er werden 61 campagnes op touw gezet, waaronder 14 affichecampagnes en 47 vignettecampagnes. Veel affichage/vignettagecampagnes zijn in handen van onze vrijwilligers. Ze worden in die opdracht soms bijgestaan door partners, structureel en gericht, en door de politiediensten. De structurele partners zijn over het algemeen partners met een nationale armslag, waarmee heel specifieke procedures werden uitgewerkt. Het gaat om de NMBS, MIVB, De Lijn, TEC, Delhaize, Colruyt, Spar, Total, Proximus en de Nationale Loterij. In 2010 kwamen twee nieuwe structurele partners Acties van het netwerk in 2010 Verdeeld door Affiches Vignetten Child Focus Structurele partners Politiediensten Totaal ons netwerk versterken: Thalys en Digitopia. in Wallonië. De Stichting doet indien nodig Deze structurele partners spelen ook ook een beroep op de kantoren van Atrium, een waardevolle rol tijdens sensibiliseringscampagnes een organisatie voor de commerciële ont- of geldinzamelingsacties van wikkeling van wijken, met 17 antennes in Child Focus. Brussel, alsook op stewards, assistenten en preventie- en veiligheidsagenten in verschillende Child Focus kan voor gerichte steun ook gemeenten. rekenen op andere partners zoals Tondeur Diffusion, Tempo-Team en de apothekers Child Focus kan ook rekenen op de waardevolle via hun groothandelaars Laboratoria Flandria logistieke steun van Belgacom, Ricoh en Febelco in Vlaanderen, en Belmedis en Belspeed. De structurele partners van Child Focus Naam Activiteit Inzet voor Child Focus Nationale spoorwegmaatschappij Plaatst via eigen logistieke werking affiches van groot formaat in de belangrijkste stations van het land (71); voert klassieke campagnes met A4-affiches in de andere stations; deelt vignetten uit aan treinbegeleiders en perronopzichters. Regionale maatschappijen voor openbaar vervoer Hangen affiches op in de voertuigen of in hun verkooppunten; MIVB deelt ook vignetten uit aan het controlepersoneel. Supermarkten (630) Hangen affiches op in de winkels. Benzinestations (500) Krijgt affiches in digitaal formaat, drukt ze af en hangt ze op in de tankstations. Mobiele telefoonoperator Informeert klanten via WAP. Geldinzameling en herverdeling ten dienste van het algemeen belang Zendt signalementen uit van uiterst onrustwekkende verdwijningen via de digitale schermen in de verkooppunten. Treindienst tussen Parijs, Brussel, Amsterdam en Keulen Vertoont de vignetten in elektronische vorm op de draagbare digitale schermen van de controleurs. Onderneming die alle digitale communicatiediensten in ondernemingen of verkooppunten verzekert. Vertoont de affiches op de digitale schermen van hun klanten. 30

30 2. Seksueel uitgebuite kinderen en e-safety Seksueel misbruik Child Focus bestrijdt 5 types van seksueel misbruik van minder jarigen: extra- en intrafamiliaal misbruik, georganiseerde seksuele uit buiting, seksueel misbruik via het internet en andere communicatie technologieën en kinderporno op het internet. De twee actiedomeinen van Child Focus Seksueel uitgebuite kinderen Intra- zowel als extrafamiliaal seksueel misbruik kan gaan van ongepaste aanrakingen tot gewelddadige verkrachtingen. De dader van de feiten is een onbekende of maakt deel uit van de directe omgeving van het slachtoffer. Georganiseerde seksuele uitbuiting groepeert kinderhandel, kinder- of tienerprostitutie en sekstoerisme. Seksueel misbruik via het internet en andere communicatietechnologieën groepeert verschillende vormen van misbruik. Het kan bijvoorbeeld gaan om grooming (het manipuleren van een minderjarige via het internet, doorgaans via de chat, met het oog op seksueel misbruik), om uit de hand gelopen sexting (verzenden van seksuele boodschappen, foto s of filmpjes van één persoon naar andere, doorgaans via de gsm) of om seksueel misbruik via de webcam (gedwongen seks, verspreiding van de beelden zonder toestemming enz.). Deze vormen van misbruik vertoeven vaak in een schemerzone. Is misbruik zonder lichamelijk contact wel misbruik? Hoe reageer je op misbruik door een jongere van dezelfde leeftijd als het slachtoffer? Is een meisje van 14 jaar dat ondeugende foto s van zichzelf naar een vriendje stuurt en die vervolgens op het internet aantreft een onschuldig slachtoffer? Kinderporno op het internet betreft dan weer beelden van seksueel misbruikte kinderen die op het internet circuleren. Wat doet Child Focus bij een melding van seksueel misbruik? Wanneer Child Focus een melding van seksueel misbruik ontvangt, probeert een daartoe opgeleide consulent de ernst van de situatie in te schatten door het verhaal actief en empathisch te beluisteren en te peilen naar de noden van het slachtoffer en zijn omgeving. De consulent informeert de melder over de mogelijkheden inzake hulpverlening of een gerechtelijke procedure. Als de situatie erg verontrustend is en een tussenkomst dringend vereist, kan de consulent van Child Focus zelf actief contact leggen met de hulpverlening en een afspraak maken voor de melder. Indien er een risico op nieuw misbruik is ten aanzien van het slachtoffer of andere kinderen zal de consulent sterk aanraden om klacht neer te leggen bij de politie of het parket. Child Focus vervult zo een brugfunctie tussen het slachtoffer en de hulpverlening of justitie. De eerste bekommernis van de consulent is daarbij de primaire veiligheid van het kind. Indien er onvoldoende garantie is voor de veiligheid van het kind, dit wil zeggen als er een zeker, ernstig en acuut gevaar dreigt, maakt de consulent, steeds met medeweten van de melder, gebruik van de uitzonderingsmogelijkheid op het beroepsgeheim en wordt de melding al dan niet anoniem overgemaakt aan het Parket. De consulent van Child Focus neemt achteraf steeds opnieuw contact op met de melder om na te gaan of de doorverwijzing goed verlopen is. Indien dit het geval is, sluit Child Focus het dossier af. Elk vermoedelijk kinderpornografisch materiaal dat per toeval op het internet wordt aangetroffen, kan aan Child Focus worden gemeld via zijn burgerlijk meldpunt: stopchildporno.be. Na verwerking worden de meldingen voor onderzoek doorgestuurd naar de politie (zie p. 34). Sophie Biemans, consulente: De 14-jarige S. heeft een paar maanden geleden een jongeman van 20 jaar leren kennen op Facebook. Ze weet wel dat hij wat ouder is, maar ze kan het zo goed met hem vinden dat ze geen moment aarzelt om hem te gaan bezoeken in Nederland. Ze is zo verliefd op hem dat ze toestemt om dingen te doen die ze zelf niet zo leuk vindt, enkel om hem te plezieren. Nadat S. naar huis is teruggekeerd, belt haar moeder me om te vragen wat ze kan doen. Ze heeft een klacht neergelegd bij de politie, maar er lijkt niets te gebeuren. Bovendien is de relatie tussen moeder en dochter erg moeilijk geworden. Ik leg de gerechtelijke procedure uit opdat de moeder van S. begrijpt dat een onderzoek lang kan duren. Bovendien verwijs ik ze door naar een CAW Slachtofferhulp zodat ze samen een evenwicht kunnen vinden in hun relatie. Astrid Pouppez de Kettenis, consulente: Ik kreeg een telefoontje van een ontstelde moeder: haar dochter was betast door haar ex-man. De ontredderde moeder wist niet tot wie ze zich moest wenden. Ik legde haar de verschillende mogelijkheden uit, zowel op gerechtelijk als psychologisch vlak. Eenmaal de diverse procedures waren opgestart, zat mijn taak erop. Maar de moeder weet nu dat ze altijd bij me terecht kan! 31

31 Ellen Stassart, directrice seksuele uitbuiting & e-safety: Nadat aan het licht is gekomen dat één van hun kinderen seksueel werd misbruikt, heeft een gezin vaak veel moeite om de realiteit onder ogen te zien. Geen vertrouwen meer in hun rol als ouder, een misbruikt kind dat zich vreemd gedraagt en zich in zichzelf keert Zulke problemen wegen heel zwaar op een gezin. Schaamte en schuldgevoel blijven domineren. (La Dernière Heure van ) Kristine Kloeck, algemeen directeur: Het is moeilijk te begrijpen hoe de blinde inbeslagname bij de commissie Adriaenssens kadert in een hedendaags justitieel beleid dat schadebeperkend en herstelgericht wil zijn. In het verleden werd ook Child Focus meermaals geconfronteerd met onderzoeksdaden, waarbij gericht één of enkele dossiers werden meegenomen in het kader van onderzoeksdoelstellingen die ook voor ons geheim bleven. Geen probleem. Dat in een rechtsstaat het gerecht het laatste woord heeft trekt niemand in twijfel. Maar we mogen wel verwachten dat daarbij zorgvuldig en proportioneel tewerk wordt gegaan. (De Morgen, ) 10 meldingen per week In 2010 ontving Child Focus 479 meldingen van seksueel misbruik, wat neerkomt op bijna tien meldingen per week. In 331 gevallen werd een dossier geopend. De overige 148 meldingen werden overgemaakt aan gespecialiseerde organisaties. hadden op een mislukte poging tot aanranding. In 4 dossiers bleef de ware toedracht onduidelijk. In vergelijking met de voorbije jaren is het aandeel preventieve dossiers ten opzichte van de effectieve dossiers licht gestegen. Geslacht van de slachtoffers Jongens 32 % Meisjes 68 % Van de 331 dossiers waren er 284 effectieve gevallen van seksueel misbruik (86,8%). Daarnaast werden 41 dossiers (12,5%) preventief geopend omdat de melder seksueel misbruik vermoedde en waren er 2 dossiers (0,6%) die betrekking Bij de 331 dossiers waren 314 kinderen betrokken: 99 jongens en 215 meisjes. Het aantal kinderen ligt lager dan het aantal dossiers aangezien anonieme slachtoffers niet geregistreerd kunnen worden. leeftijd van de slachtoffers 18+ 2,87 % jaar 13,69 % Niet gekend 2,87 % jaar 24,84 % 0-6 jaar 26,11 % 7-12 jaar 29,62 % 26% van de misbruikte kinderen is jonger dan 6 jaar Het grote aandeel van erg jonge slachtoffers is opvallend: in 26% van de gevallen gaat het om kinderen van zes jaar of jonger. Kinderen tussen 7 en 12 vormen bijna 30% van de slachtoffers. Ongeveer een kwart van de slachtoffers was 13 tot en met 15 jaar oud. De 16 tot 17-jarigen vormen een kleinere groep van ongeveer 14%. Omwille van verlengde minderjarigheid werden ook enkele meldingen over slachtoffers van 18 jaar of ouder behandeld (bijna 3%). 32

32 De twee actiedomeinen van Child Focus Seksueel uitgebuite kinderen Het internet speelt een rol in 1 dossier op 7 We onderscheidden 242 dossiers van aanranding van de eerbaarheid, 75 dossiers van verkrachting, 9 gevallen van bederf van de jeugd en prostitutie en 5 gevallen van openbare zedenschennis. In al deze categorieën waren er beduidend meer vrouwelijke dan mannelijke slachtoffers. Van de 331 dossiers speelde in 1 op 7 dossiers het internet een rol. Het gaat dan bijvoorbeeld om een jongen die wordt verkracht door een man die hij via de chat had leren kennen, of een meisje dat stiekem wordt gefilmd in de douches in de sportclub en van wie beelden via internet worden verspreid. Astrid Pouppez de Kettenis, consulente: Ik kreeg telefoon van een radeloze vader: hij had zijn dochter van 12 jaar betrapt in uitdagende poses en in haar ondergoed voor de webcam, terwijl ze aan het chatten was met iemand die ze nog niet zo lang kende. Hij vroeg onze hulp en wilde weten wat hij moest doen. Hij vreesde immers dat de beelden over het internet zouden worden verspreid. Ik lichtte diverse oplossingen toe, met telkens de voor- en nadelen ervan. Ik gaf hem ook advies zodat zijn dochter in de toekomst zonder risico s zou kunnen chatten. Die tips kan hij trouwens ook terugvinden op onze website clicksafe.be. De enigszins gekalmeerde vader bedankte me hartelijk. Child Focus optimaliseert de registratie van meldingen Child Focus hecht veel belang aan een accurate registratie van haar werkzaamheden. Aangezien deze werking voortdurend mee evolueert met een veranderende realiteit, dient Child Focus ook de wijze van registreren aan te passen. Vanaf oktober 2010 worden sommige parameters (bijvoorbeeld de link met internet) dan ook actiever bevraagd. Dit maakt dat omzichtigheid geboden is bij een vergelijking met cijfers van de voorbije jaren. Alvast enkele opmerkelijke cijfers Van oktober tot eind december 2010 werden in totaal 58 dossiers behandeld (130 meldingen). Enkele vaststellingen: 34 dossiers betreffen extrafamiliaal misbruik terwijl er in 24 dossiers sprake is van intrafamiliaal misbruik. In de meerderheid van de gevallen (62%) is het de moeder van het slachtoffer die Child Focus contacteert. Indien het om extrafamiliaal misbruik gaat, is de moeder in 67,5% van de gevallen de melder terwijl dit slechts in 56,5% het geval is bij intrafamiliaal misbruik. In dat laatste geval is de melder in 13% van de gevallen iemand anders dan de ouder. Dit is dan weer slechts in minder dan 3% het geval bij extrafamiliaal misbruik. In 22% van de dossiers was de vermoedelijke dader de vader van het kind; in 10% een buurman; in 7% een onderwijzer. In 3,5% van de gevallen was de vermoedelijke dader een minderjarige. In 75% van de gevallen kent het slachtoffer de dader. In 81% van de dossiers is de melder Franstalig. In 33% van de gevallen verwees Child Focus de melder door naar de politie, in de meerderheid van de gevallen om klacht neer te leggen. In 20% van de gevallen werd de melder doorverwezen naar SOS Enfants en in evenveel gevallen naar Slachtofferonthaal bij de Parketten. In 3,8% van de gevallen werd doorverwezen naar de Vertrouwenscentra Kindermishandeling. 33

33 stopchildporno.be: een historisch laag aantal meldingen! Kinderporno op zich is geen nieuw fenomeen. De opkomst van het internet, video en digitale fotografie hebben evenwel gezorgd voor een toename ervan. Deze groei gaat omwille van snelle internetverbindingen en toegenomen opslagcapaciteit steeds verder. Child Focus probeert via haar burgerlijk meldpunt stopchildporno.be deze evolutie in te dijken door burgers de mogelijkheid te bieden om toevallig ontdekte beelden van seksueel misbruik van kinderen op het internet te melden. Als een melding voldoende informatie bevat, d.w.z. (de volledige verwijzing naar de site waarop de illegale inhoud gevonden werd), wordt deze doorgestuurd naar de centrale databank voor internet misbruik e-cops van de Federal Computer Crime Unit (FCCU). De experten van de Federale Politie dienst Mensenhandel halen deze informatie uit de databank voor verder onderzoek. Doorheen de jaren heeft Child Focus zijn meerwaarde getoond in de strijd tegen kinderpornografie, onder andere als burgerlijk meldpunt waar mensen, indien gewenst anoniem, aangifte kunnen doen en informatie kunnen vragen. Als onderdeel van ons expertisecentrum heeft het burgerlijk meldpunt immers als doel mensen te informeren over het strafbaar karakter van kinderporno, de nationale en internationale wetgeving, de gevolgen en de behandeling van slachtoffers en daders Child Focus wil burgers sensibiliseren en internetgebruikers ertoe aanzetten hun verantwoordelijkheid op te nemen. Iedere burger kan immers meewerken aan de strijd tegen kinderporno. Kinderporno is niet virtueel, niet alleen maar een beeld, maar wel een kind dat seksueel wordt uitgebuit. In 2010 ontving Child Focus via stopchildporno.be meldingen. Dat zijn er 519 minder dan in 2009 (1 839). De daling in het aantal meldingen betekent niet noodzakelijk dat er effectief minder kinderporno circuleert. De technologische ontwikkelingen en de versnelde internetverbindingen laten immers toe dat pedofielen en andere criminelen kinderporno op heimelijke wijze kunnen produceren en verspreiden. Daarom moet er meer aandacht aan het fenomeen worden besteed, zowel op nationaal als op internationaal vlak. Child Focus wil in 2011 nog nauwer samenwerken met de Dienst Strafrechtelijk Beleid en de betrokken partners binnen politie en justitie, met het oog op een meer effectieve strijd tegen kinderporno. Waarom stelt Child Focus zich burgerlijke partij? In 2010 stelde Child Focus zich burgerlijke partij in 3 dossiers van kinderporno op het internet. De strijd tegen kinderporno is voor de Stichting een belangrijk element in de preventie van seksueel misbruik van kinderen. Kinderpornografische beelden zijn het bewijs van misbruik van kinderen. Deze kinderen zijn meestal onherkenbaar en kunnen zich dus ook niet verdedigen. De database met beelden van seksueel misbruik van kinderen van Interpol telt momenteel beelden van 15 tot individuele slachtoffers. Slechts duizend van hen konden worden opgespoord en beschermd. Door zich burgerlijke partij te stellen, wil Child Focus deze reële, maar anonieme slachtoffers vertegenwoordigen en hun rechten verdedigen. Deze vorm van publieke actie is bovendien een belangrijk instrument om de bevolking te sensibiliseren en mogelijke daders te ontmoedigen. Eventuele schadeloosstellingen en intresten worden integraal gebruikt voor de preventie van seksuele uitbuiting van minderjarigen. Michèle Hirsch, advocate van Child Focus: Het hoeft geen betoog: zonder kijkers, zonder vraag, zou er geen aanbod zijn. Eén van de streefdoelen van Child Focus is de strijd tegen kinderporno, tegen het geweld dat achter elk van die beelden schuilgaat. Achter zo n beeld zit een misbruikt kind, met een verwoest leven. Het is onaanvaardbaar om te zeggen: Ik heb alleen maar gekeken. De gebruiker werkt mee aan die seksmarkt. Zonder hen zouden die kinderen wellicht niet zijn verkracht en gefilmd. (SudPresse van ) 34

34 De twee actiedomeinen van Child Focus Seksueel uitgebuite kinderen Websites: het topje van de ijsberg van de kinderporno 100 % 96,5 90 % 80 % 75 79,8 81,3 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 25 20,2 18,7 10 % 0 % ,5 n websites n Andere kanalen (chat, programma voor het delen van bestanden, ongewenste s, ) Deze grafiek toont het totaal aantal meldingen via stopchildporno.be aan. Websites zijn hier duidelijk in de meerderheid. Binnen deze categorie is er bovendien een stijging van het aantal meldingen merkbaar die verwijzen naar sociale netwerksites (zoals Facebook en Netlog). Ongewenste s, File Sharing programma s en chatboxen worden minder gemeld. Hieruit mag evenwel niet afgeleid worden dat kinderporno voornamelijk via websites wordt verspreid. Via andere kanalen wordt minstens evenveel kinderporno uitgewisseld (bijvoorbeeld File Sharing-programma s programma s voor het delen van bestanden), maar deze zijn moeilijker te detecteren. Deze cijfers geven dus geenszins een beeld van de totale omvang van kinderporno die op het internet circuleert. 35

35 Een nieuw communicatiekanaal voor jongeren In 2010 besliste de Europese Commissie om het project dvice, ingediend door Child Focus, te financieren. Child Focus wil met dit project een communicatiekanaal bieden op maat van jongeren. Uit onderzoek blijkt immers dat jongeren met vragen over delicate onderwerpen zoals seksueel misbruik makkelijker met hulpverleners contact leggen via online communicatiemiddelen zoals chat. Zelf stellen we ook vast dat weinig minderjarigen ons contacteren. Zij die dat wel doen, geven aan dat telefonisch contact opnemen voor hen een grote drempel inhoudt. Het project biedt mogelijkheden Jongeren die zich vragen stellen over delicate onderwerpen nemen sneller contact met hulpverleningsdiensten via online communicatiemiddelen. tot samenwerking met verschillende ook buitenlandse partners. Hierdoor kan de Belgische ervaring naar een Europees niveau getild worden. De Belgische partner, de Artevelde Hogeschool, heeft heel wat expertise in onderzoek en ondersteuning van online hulpverlening. De Oostenrijkse partner, Austrian Institute for Applied Telecommunications (OIAT), kan terugvallen op jarenlange praktijkervaring op gebied van hulpverlening via chat. Ook Incluso (een Europees project dat ernaar streeft de sociale inclusie van uitgesloten jongeren te bevorderen met behulp van sociale software) en Insafe (Europees netwerk van Centra voor veilig internet ) verlenen hun steun aan het project. een project dat het levenslicht zal zien in de lente van 2011! Ch@dvice zal van start gaan in de lente van 2011 en zal 24 maanden duren. Het project bestaat uit vier delen. Eerst zullen bestaande good practices worden onderzocht en geïnventariseerd. In een tweede deel zal Child Focus bij wijze van pilootproject een chatkanaal openstellen voor minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik. Een derde deel wordt gewijd aan de ontwikkeling van een gids op basis van het onderzoek en het pilootproject. In het vierde deel zal een Europees platform ontwikkeld worden om deze goede praktijken te delen. Ook komt er preventiemateriaal rond het thema mediaopvoeding. 36

36 De twee actiedomeinen van Child Focus Seksueel uitgebuite kinderen Preventie- en sensibiliseringsacties een stopchildporno campagne in eroticashops In juni 2010 voerde Child Focus een sensibiliseringscampagne in eroticashops en op andere plekken die door liefhebbers van porno worden bezocht. Het campagnemateriaal bestond uit een affiche en een balpen met het stopchildporno-logo. Deze doelgroep die volwassen pornografie op het internet opzoekt, maakt immers meer kans om ongewenst met kinderporno geconfronteerd te worden. Het was daarom pertinent om hen te sensibiliseren rond het illegale en schadelijke karakter van deze beelden en hen aan te zetten om deze te melden. Deze campagne was een succes, zo was er in juni 2010 sprake van een verdubbeling van het aantal meldingen vergeleken met de voorafgaande maand mei. en een stopchildporno spot van Grey op Euronews! Child Focus en Grey hebben een campagnespot gecreëerd waar een kind in de muisdraad van de computer gevangen zit. Deze spot werd gedurende 6 maanden tijdens de uitzendingen van Euronews vertoond en was zo in meer dan 150 landen te zien. Roep het sekstoerisme een halt toe! Op initiatief van ECPAT lanceerde Child Focus in juli 2010 een nieuwe sensibiliseringscampagne rond seksuele uitbuiting van kinderen: Op reis, zie het volledige plaatje, ook kinderprostitutie. Voor de melding van elk geval van sekstoerisme stelt de Stichting haar gratis noodnummer, ter beschikking en haar burgerlijk meldpunt stopchildporno.be voor. Deze samenwerking ontstond uit de werkgroep sekstoerisme, een bestaand partnerschap tussen ngo s (Ecpat, Plan België, Samilia en Child Focus), federale overheden (Federale Politie, het FOD Defensie, de FOD Buitenlandse Zaken) en privéactoren (NMBS, FEBETRA, FIT). Child Focus werkte mee aan de affiche van de campagne, die werd opgehangen in de Belgische luchthavens en stations. Dankzij zijn structurele partners (zie p.30) werden er meer dan affiches afgedrukt, waar vrijwilligers er van verdeelden. 37

37 e-safety Internet en communicatietechnologieën verrijken ons leven en maken het soms eenvoudiger. De hele wereld is binnen handbereik, slechts 1 klik verwijderd. Child Focus wil van de wereld een veilige plek maken voor kinderen. Daarom moet ook de online wereld een zo veilig mogelijke wereld worden, aangezien het internet net als het gewone, niet virtuele leven ook risico s op uitbuiting en misbruik met zich meebrengt. Om dit te realiseren, kiest Child Focus in samenwerking met nationale en internationale partners voor een tweesporenbeleid. Enerzijds strijdt de Stichting via het burgerlijk meldpunt stopchildporno.be tegen beelden van seksueel misbruikte kinderen op het internet. Anderzijds trekt ze de kaart van de preventie door minderjarigen en hun opvoeders te leren hoe ze zich op internet veilig kunnen bewegen. Deze preventieactiviteiten zijn toegankelijk via de website clicksafe.be. Child Focus als Belgisch Centrum voor Veilig Internet De eerste sensibiliseringscampagne voor een veiliger internet, SurfSafe, zag in 2000 het levenslicht. Tien jaar later staat Child Focus zowel in België als daarbuiten bekend als expertisecentrum dat zowel op het vlak van veilig internetgebruik als de strijd tegen kinderporno op het internet. Sinds 2009 erkent de Europese Commissie Child Focus trouwens als Belgisch Centrum voor Veilig Internet. In andere landen is het beheer van preventieactiviteiten en noodnummers voor het verkrijgen van informatie of hulp vaak in handen van verschillende organisaties. Child Focus is daarentegen een all-in-one - organisatie die deze drie pijlers verenigt. Dit zorgt ervoor dat we onze expertise kunnen versterken en dat mensen met vragen of problemen nog beter geholpen worden. Als Belgisch Centrum voor Veilig Internet tracht Child Focus ook alle nationale e-safety-initiatieven in kaart te brengen en een samenwerking tussen alle partijen te stimuleren. Tot slot behoort ook het lobbyen bij onze nationale en regionale overheden tot onze taken. clicksafe.be : een hit! clicksafe.be is dé referentiesite wanneer het gaat over tips, informatie en materiaal over veilig en verantwoord internetgebruik. De website won sinds haar uitbreiding in 2009 nog aan populariteit. clicksafe.be kreeg in 2010 maar liefst bezoekers over de vloer, dat zijn er meer dan 200 per dag. Bezoekers klikken ook niet zomaar snel weg: ze blijven gemiddeld 4 minuten op de site en lezen minstens 3 pagina s. De jongerenwebsite van clicksafe.be wordt het meest bezocht, met bezoekers, gevolgd door bezoekers voor de kindersite, bezoekers voor de pagina s voor leerkrachten en bezoekers op de site voor ouders. Vooral de pagina s rond cyberpesten en seksualiteit op het internet zijn zeer populair. Aan de website clicksafe.be is ook een adres verbonden: clicksafe@childfocus.org. Dit adres werd tot nu toe nooit actief gecommuniceerd naar het grote publiek. Het staat enkel vermeld op de website voor mensen die extra informatie nodig hebben of preventiemateriaal willen bestellen. Ondanks deze low-profile -communicatie kende het aantal mails dat we in 2010 via clicksafe@childfocus.org ontvingen een echte boom: van 338 mails in 2009 naar 2064 in Heel wat van die mailtjes gaan over het bestellen van materiaal, maar we merken dat ook de inhoudelijke vragen of problemen die via dit adres aan Child Focus gemeld worden sterk toenemen. Deze vragen gaan vooral over cyberpesten of sociale netwerksites. Het is duidelijk dat het brede publiek nood heeft aan een organisatie die kan helpen bij online problemen en vragen die ze zich hieromtrent stellen. Zowel ouders, leerkrachten als jongeren zijn blijkbaar op zoek naar een luisterend oor of een helpende hand. Daarom zal Child Focus in 2011 haar werking op dit vlak uitbreiden. Er wordt gewerkt aan de uitbouw van een echte helpline waar iedereen met een vraag of een probleem rond internet of andere informatieen communicatietechnologieën terecht kan. Samen voor een veiliger internet E-safety is een gedeelde verantwoordelijkheid. Ouders en leerkrachten moeten kinderen opvoeden en onderwijzen, organisaties als Child Focus moeten hen informeren en het juiste materiaal geven om deze rol te vervullen. De overheid heeft een regulerende rol, politie en justitie moeten tussenkomen als het fout gaat. Ook de internetbedrijven spelen een rol. Zij zijn het immers die jongeren een platform bieden om zich online te ontspannen, er te communiceren, plezier te maken, 38

38 De twee actiedomeinen van Child Focus Seksueel uitgebuite kinderen... met Netlog Sinds meerdere jaren heeft Child Focus contacten opgebouwd met Netlog. Netlog is een Belgische sociale netwerk site die niet alleen in België, maar ook in Europa en de rest van de wereld bekend is en gebruikt wordt. Child Focus gaf advies en tips voor het ontwikkelen en uitwerken van een safety center bij Netlog. Daarnaast gaven we ook een intensieve training aan de moderatoren, die op deze manier inzicht kregen in hoe jongeren zich online gedragen en hoe hiermee best om te gaan (alarmeren, blokkeren, waarschuwen, ). Deze sterk praktijkgerichte training werd erg op prijs gesteld. met Belgacom Belgacom is sinds jaar en dag structurele en financiële partner van Child Focus en ook de samenwerking inzake e-safety wint voortdurend aan belang. Belgacom werkte intensief mee aan de organisatie van de Safer Internet Day in februari, waarbij 2 medewerkers van Belgacom werden vrijgemaakt om na een training door Child Focus- in een aantal secundaire scholen een specifieke animatiesessie over bescherming van de privacy op internet te geven. Belgacom heeft daarnaast ook zijn hulp aangeboden voor het drukken van het pedagogisch dossier over e-privacy. en weldra een e-safety charter Child Focus wil samenwerken met alle commerciële bedrijven, zonder onderscheid. Wij zien e-safety als een recht van elk kind, dat commerciële en concurrentiële belangen overstijgt. Belangrijke spelers uit de internet en mobiele telefoonindustrie: Microsoft, Netlog, Belgacom/Proximus, Telenet, Mobistar en Base schaarden zich achter het gezamenlijke doel om kinderen en jongeren online te beschermen. Child Focus stimuleerde hen tot het opstellen van een gemeenschappelijk e-safety charter : zes basisprincipes om kinderen en jongeren online nog beter te beschermen. Dit charter wordt door alle industriepartners ondertekend in het voorjaar van 2011, en betekent hopelijk een echt engagement dat zal leiden tot gemeenschappelijke actiepunten. met Microsoft Zoals elk jaar zette Microsoft ook in 2010 in heel wat lagere scholen de e-safety lessen verder, op vrijwillige basis gegeven door haar medewerkers. Child Focus ontwikkelde eerder al een les van vijftig minuten voor de derde graad van het lager onderwijs, en voor de eerste graad van de secundair onderwijs. Deze lessen werden in 2010 geactualiseerd. Meer dan één derde van de medewerkers van Microsoft nam deel aan het programma. Zij ontvingen op verschillende momenten tijdens het jaar een bijkomende training van Child Focus. Child Focus en Microsoft werden voor deze actie samen genomineerd voor de European Union Employee Volunteering Award for Belgium in december 2010; in België wordt deze nominatie gecoördineerd door Business & Society. Het Microsoft-Child Focus initiatief werd uiteindelijk als winnaar verkozen. Naast dit alles gaf Child Focus ook nog een specifieke vorming e-safety voor de medewerkers van Microsoft in hun rol van ouder. Ellen Stassart, directrice seksuele uitbuiting en e-safety: Veiligheid op het internet valt onder talloze bevoegdheden, zowel op federaal niveau als op regionaal niveau. Een harmonisatie van het beleid van deze verschillende niveaus zou betere resultaten garanderen. Goede initiatieven die op een geïsoleerde manier en zonder overleg op touw worden gezet, zijn verspilde moeite en beperken de uitwisseling van nuttige ervaringen. (La Libre Belgique, ) Ouders en leraars informeren zodat zij kinderen kunnen aanleren hoe ze internet veilig kunnen gebruiken. 39

39 Een speciale conferentie over "cybercriminaliteit" De FOD Binnenlandse Zaken organiseerde in het kader van het Belgisch EU-Raadsvoorzitterschap een Europese conferentie rond o.m. preventie van cybercrime. Ons land beheert sinds kort het secretariaat van het European Crime Prevention Network of kortweg EUCPN. Dit is een vertegenwoordiging van de Ministeries van Justitie, Binnenlandse Zaken - politie en soms ook Sociale Zaken, van alle 27 Europese lidstaten. Child Focus, door de EU erkend als Belgisch Centrum voor Veilig Internet, nam in september 2010 deel aan een voorbereidende vergadering, met als doel deze vertegenwoordigers bewust te maken van de veilig internet -problematiek. Elke lidstaat werd uitgenodigd om zijn activiteiten rond e-safety toe te lichten. Child Focus pleitte daarbij sterk voor samenwerking tussen de Safer Internet Centres en de diverse ministeries. Aan de eigenlijke conferentie op 17, 18 en 19 november 2010, namen ca. 300 genodigden uit de lidstaten deel. Bedoeling was over de thema s cybercrime prevention en cyber security na te denken, om zo aanbevelingen te formuleren. Child Focus gaf in de plenaire sessie een lezing waarin we uitlegden welke rol elke lidstaat kan opnemen inzake veilig internet voor kinderen en hoe dit dan best gebeurt. Kwamen daarbij ruim aan bod: het evenwicht tussen preventie en reactie en de moeilijke balans tussen de gerechtelijke bescherming van kinderen en de (overige) kinderrechten. Daarnaast kreeg Child Focus de leiding over een workshop ter zake. Hiervoor brachten we partners met specifieke expertise samen: de Europese netwerken INSAFE en INHOPE even als Belgische partners zoals de FCCU, de Dienst Mensenhandel en de Privacycommissie. Conclusie: publiek-private samenwerking is belangrijk, alsook het zoeken en vinden van de balans tussen reactief en preventief optreden. Child Focus kon tenslotte meewerken aan de finale formulering van de aanbeveling, namelijk: "Het is cruciaal dat de samenwerking tussen de partners die op Europees en nationaal niveau actief zijn wordt versterkt en dit met de steun van de Europese Unie. De regeringen zouden dan ook een speciaal platform moeten uitwerken voor de actoren die zich met preventie bezighouden, en die zo beter zouden kunnen samenwerken aan diverse kwesties als de opvolging van trends en sensibilisering. Dat platform moet de coördinatie van de volgende taken stimuleren, versterken, vergemakkelijken en bevorderen: De verschillende deskundigen en partners bepalen. De nodige vergunningen, erkenningen of homologaties toekennen aan alle actoren (ngo s, industrie en andere nuttige partners) die zijn betrokken in de strijd tegen dit fenomeen. De samenwerking tussen deze actoren versterken. Een betere uitwisseling van informatie en beste praktijken aanmoedigen. De campagnes van alle actoren op een gecoördineerde manier bevorderen, harmoniseren en op elkaar afstemmen om de burgers beter bewust te maken van de risico s van het internet. De tendensen op het vlak van cyberveiligheid opvolgen. Een factuele strategie aanmoedigen en ondersteunen. Kwalitatief en kwantitatief interessante, goed gecoördineerde en op cyberveiligheid toegespitst wetenschappelijk onderzoek stimuleren en steunen." De FOD Binnenlandse Zaken - departement Veiligheid en Preventie, en Child Focus zetten de samenwerking verder: zo komt e-safety nog sterker op de agenda bij de Belgische steden en gemeenten. Child Focus stelt graag haar expertise ter beschikking om deze preventie-initiatieven uit te bouwen. 40

40 De twee actiedomeinen van Child Focus Seksueel uitgebuite kinderen Preventie- en sensibiliseringsacties In België de Juiste Click Leerkrachten spelen een belangrijke rol in de internetopvoeding van kinderen, maar zitten verlegen om materiaal. Daarom ontwikkelde Child Focus in samenwerking met Sensoa een heus spelpakket, De Juiste Click, bestemd voor de derde graad van het Lager Onderwijs. De Juiste Click is een spel over internet zonder internet, want er zijn geen computers nodig om het te kunnen spelen. Alles draait om de beslissingen die kinderen online nemen. Kunnen ze inschatten welke informatie betrouwbaar is, welke spelletjes ok zijn en of ze niet te veel persoonlijke informatie prijsgeven? Naast het spel bevat de doos ook brochures voor de leerlingen met extra spelletjes en oefeningen. Leerkrachten die geen genoeg krijgen van het thema, kunnen op clicksafe.be het lespakket Kids in Cyberland downloaden. De Juiste Click werd gelanceerd op 6 januari Inmiddels zijn al meer dan spelpakketten de deur uit! Zeg ons wat je denkt Child Focus heeft regelmatig contact met jongeren om te informeren naar hun internetgebruik of om feedback te krijgen over het materiaal die we voor hen ontwikkelen. Child Focus stelt vast dat jongeren zelf heel wat goede oplossingen voor concrete problemen bedenken. Om hen de kans te geven hun stem te laten horen, trokken we met twee groepen jongeren de straat op om andere jongeren te interviewen over welke problemen ze ervaren en hoe ze die oplossen. Deze interviews resulteerden in filmpjes die online te zien zijn op clicksafe.be (in het gedeelte bestemd voor tieners). "Stop Cyberpesten Heel wat jongeren krijgen met cyberpesten te maken. Voor scholen is het echter niet altijd gemakkelijk om een gepast antwoord op dit probleem te bieden. Pedagogisch dossier voor leerkrachten Precies daarom ontwikkelde Child Focus een pedagogisch dossier voor de eerste en tweede graad van het Secundair Onderwijs. Dit dossier, mede gefinancierd door de Nationale Bank, bevat werkfiches, praktische methodes en achtergrondinformatie over het fenomeen. Het moedigt een responsabilisering aan via debat, dialoog en wederzijdse leerprocessen. 41

41 "Laptop-tattoo" voor tieners Speciaal voor tieners ontwikkelde Child Focus een laptop-tattoo rond het thema Stop Cyberpesten. Het is een soort sticker die de jongeren op hun laptop kunnen plakken. Op die klever staan vier fundamentele tips rond wat te doen bij cyberpesten. Een verwijzing naar de website clicksafe.be voor wie meer over het fenomeen wil weten. In 2010 lieten we exemplaren drukken, die we in 2011 zullen blijven uitdelen. "Veilig chatten" Child Focus zag de start van het schooljaar als de ideale gelegenheid om een preventieactie over veiligheid op het internet te lanceren bij kinderen van 10 tot 12 jaar. De vrijwilligers van Child Focus deelden meer dan Veilig chatten stickers met daarop concreet advies voor veilige chatsessies uit in ruim 400 Belgische basisscholen. De sticker is bestemd om in groep te gebruiken. Samen trokken leerkrachten en leerlingen een speciaal moment uit om deze sticker op hun klasagenda s te kleven en dit onderwerp te bespreken. Minderbedeelde kinderen en veiligheid online In de herfst van 2010 diende Child Focus bij de Koning Boudewijnstichting een project in voor de praktische analyse van de noden die extra-kwetsbare gezinnen ervaren rond e-safety. Die analyse gaat vooraf aan de uitwerking van preventiemateriaal, specifiek bestemd voor kinderen in moeilijkheden. De Koning Boudewijnstichting stemde ermee in dit project te steunen. Child Focus heeft deze analyse op de agenda van 2011 gezet. De e-safety opleidingen van Child Focus Child Focus biedt ouders en grootouders een preventieprogramma is rond veiligheid op het internet. Deze educatieve projecten bestaan uit een infosessie, gekoppeld aan een multimediapresentatie. Zo helpen we ouders en grootouders bij het omgaan met het dagelijkse gebruik van het internet van hun kinderen. Veilig Online: in het noorden In samenwerking met de Gezinsbond trekt Child Focus sinds 2007 rond in het noorden van het land met infoavonden die de titel Onze kinderen Veilig Online meekregen. Er werden in totaal maar liefst al 200 sessies georganiseerd, waarvan 50 in 2010, om meer dan ouders bewust te maken van de mogelijkheden en risico s van het web. Webetic: in het zuiden Voor het Franstalige landsgedeelte werden het opleidingsprogramma voor ouders Webetic en de gelijknamige website gelanceerd in maart 2010, met de steun van Staatssecretaris voor Gezinsbeleid Melchior Wathelet. Tussen april en december 2010 werden in Wallonië en Brussel al 35 vormingen gegeven. Het jaar 2010 stond ook in het teken van een belangrijk partnerschap tussen Child Focus en het netwerk van Digitale Openbare Ruimten (EPN) van Wallonië. De Digitale Openbare Ruimten zijn met hun netwerkstructuur en geografische verspreiding een ideale partner. Geruggesteund door hun multimediabegeleiders stapten veertig EPN s mee in het grote Webetic avontuur. Maar ook Tegelijk beantwoordt Child Focus op de vraag van directeurs van basis- en secundaire scholen die hun onderwijzend team (leerkrachten, opvoeders en CLB-medewerkers) willen bewustmaken rond veilig internetgebruik. Child Focus wapent leerkrachten door ze pedagogisch materiaal aan te bieden, zodat ze voortaan zelf kunnen antwoorden op vragen van leerlingen over online technologieën en het verantwoord gebruik ervan. 42

42 De twee actiedomeinen van Child Focus Seksueel uitgebuite kinderen en in Europa! Safer Internet Day 2010 Het internet stopt niet aan de landsgrenzen. Daarom is het heel belangrijk om internationaal de handen in elkaar te slaan. Elk jaar wordt de Safer Internet Day gevierd in alle Europese landen en ver daarbuiten. Op 7 februari 2010 stelde Child Focus opnieuw alles in het werk om veilig en verantwoord gebruik van het internet nog meer onder de aandacht te brengen. Het thema voor dit jaar was: Denk na voor je iets online zet. Met dit thema wilden we kinderen en jongeren bewust maken van de risico s van het online plaatsen van foto s, video s en andere persoonlijke gegevens. Voor deze Safer Internet Day sloegen Child Focus, Sensoa, Belgacom, Microsoft en Netlog de handen in elkaar. We organiseerden leuke sessies in 8 Nederlandse- en Franstalige scholen, waarmee we meer dan leerlingen bereikten. Aan de hand van filmpjes uit heel Europa zetten we jongeren aan na te denken over de mogelijke gevolgen van hun online activiteiten. Aan de Safer Internet Day was ook een leuke spot verbonden die uitgezonden werd op populaire jongerenkanalen als TMF en MTV. Safer Internet Forum Op 21 en 22 oktober 2010 nam Child Focus deel aan het Safer Internet Forum, georganiseerd door de Europese Commissie in Luxemburg. Dit Forum verzamelt alle belangrijke spelers in het veld van veilig en verantwoord internetgebruik. Child Focus boog zich, samen met andere belanghebbenden, zoals overheden, onderzoekers, vertegenwoordigers van de industrie (Internet Service Providers, mobiele netwerkoperatoren, sociale netwerksites, softwareontwikkelaars, ) en ngo s over de online bescherming van kinderen. Ook jongeren en leerkrachten krijgen een belangrijke stem op dit Forum. Pan European Youth Panel had ook een Belgische vertegenwoordigster: Selyna,een 17-jarige leerlinge van het St-Josefscollege in Beringen, liet haar mening horen, niet alleen in de werkgroep, maar ook op het grote Forum voor meer dan 200 toehoorders. België, ook vertegenwoordigd door een leerkracht van bovenstaande school, Christine, bekeek samen met haar Europese collega s hoe het onderwijs nog beter kan inspelen op de e-safety-noden van vandaag. Child Focus zelf kreeg de kans om haar expertise op het vlak van vorming voor ouders te delen. Veilig Online en Webetic werden voorgesteld als best practices die model staan voor alle Europese landen. Nel Broothaers, e-safety projectleider: De meest kwetsbare jongeren kunnen op twee heel extreme manieren reageren op cyberpesten, afhankelijk van hun karakter. Sommigen zullen zich afzonderen, zich opsluiten in stilte en hun pc of gsm de rug toekeren. Anderen ontwikkelen daarentegen een grote hardheid en agressiviteit. ( ) Zodanig zelfs dat het slachtoffer zich zelf als cyberpester gaat gedragen. (Le Soir Magazine van 19 mei 2010) Nadège Bastiaenen, e-safety projectleider: Een van de belangrijke tips die wij aan ouders geven tijdens onze Webetic-sessies is dat ze zich moeten interesseren voor wat hun kinderen op het internet doen. Zo kunnen ze een dialoog aangaan en zich opwerpen als vertrouwenspersoon. (TVLux. Journaal van vrijdag ) Maryse Rolland, communicatieverantwoordelijke: Op het internet gaat alles razendsnel. Elke dag duikt er wel een nieuw fenomeen op, zoals grooming. De Belgische wetgeving ter zake is voor verbetering vatbaar omdat ze al tien jaar oud is. In afwachting daarvan zijn er regels om te volgen. Bijvoorbeeld: als een jongere een persoon die hij op het internet heeft leren kennen, wil ontmoeten, dan maakt hij het best een afspraak op een drukbezochte openbare plaats. Idealiter gaat hij niet alleen en brengt hij een familielid of vriend(in) op de hoogte. (RTBF Journaal van u van ) 43

43 De internationale activiteiten van Child Focus De problematiek van de verdwijning en de seksuele uitbuiting van kinderen kent geen grenzen. Om de strijd op een efficiënte manier aan te gaan, is een internationale visie en een gecoördineerde aanpak van de inspanningen van elk land enorm belangrijk. Child Focus gaat op die manier te werk door deel te nemen aan Europese projecten en als proactief lid te fungeren van verschillende internationale en Europese organisaties, waaronder Missing Children Europe (MCE). Child Focus: één van de drijvende krachten achter MCE In 2001 richtte Child Focus, samen met de Franse organisatie La Mouette en de Italiaanse organisatie Aurora, de Europese Federatie voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen op, beter bekend onder de naam Missing Children Europe (MCE) (missingchildreneurop.be). MCE bestaat vandaag uit 24 ngo s in 16 lidstaten van de Europese Unie en Zwitserland, die actief strijden tegen de verdwijning en seksuele uitbuiting van kinderen. MCE streeft 4 doelstellingen na: Europese werkwijzen ontwikkelen om de verdwijning en seksuele uitbuiting van kinderen tegen te gaan. Kennis en expertise delen. De leden vertegenwoordigen bij Europese instellingen. Samenwerken met internationale verenigingen. en de olie die ervoor zorgt dat de vele projecten gesmeerd lopen De Europese Financiële Coalitie tegen de commerciële seksuele uitbuiting van kinderen op internet Hoe kan de handel in beelden van seksueel misbruik voorkomen of bestreden worden? Hoe kan verhinderd worden dat sommigen zich verrijken door kinderen uit te buiten? Deze vragen lagen aan de basis van de Europese Financiële Coalitie tegen commercieel seksueel misbruik van kinderen online, die Missing Children Europe en Child Focus in 2009, samen met heel wat andere partners, in het leven riepen. Om het business model en de geldstromen van deze handel te blokkeren, is de samenwerking van een aantal instanties broodnodig. Het gaat dan over gespecialiseerde betaalbedrijven (Visa, MasterCard, Paypal, ), Europese politiediensten, Internet Service Providers (o.a. Microsoft) en ngo s. Samen met deze bedrijven en organisaties werd een project gelanceerd, met steun van de Europese Commissie en onder leiding van CEOP (Child Exploitation and Online Protection Centre, Verenigd Koninkrijk), dat als doel had na te gaan hoe een dergelijke Europese Financiële Coalitie er rekening houdend met de complexe Europese wetgeving inzake privacy en bankgeheim in de praktijk zou kunnen uitzien. Het project werd in september 2010 met een tweedaagse conferentie in de Concert Noble te Brussel. Een van de conclusies was dat de commerciële uitbuiting van kinderen via websites lijkt af te nemen. Dit betekent helaas niet dat beelden van misbruikte kinderen niet meer worden verhandeld op het internet, maar wel dat de technologie waarvan gebruik wordt gemaakt om deze criminele activiteiten mogelijk te maken, evolueert en moeilijker op te sporen is. Op het einde van het project werd het de leden van de Europese Financiële Coalitie duidelijk dat een vervolgproject nodig was, en dat dit best geleid zou worden door Europol, teneinde de deelname van nationale politiediensten 44

44 De internationale activiteiten van Child Focus uit de Europese Unie te vergemakkelijken. Europol nodigde Missing Children Europe vervolgens uit de leiding te nemen in het opstellen van een subsidiedossier, dat begin 2011 zal worden ingediend bij de Europese Commissie. Indien het project door de Commissie wordt aanvaard, zal Missing Children Europe de rol van Secretariaat van de Coalitie op zich nemen. Child Focus blijft haar expertise uiteraard ter beschikking stellen van MCE : het Europese noodnummer voor vermiste kinderen Ook in 2010 werkte Missing Children Europe aan de verdere implementatie van het Europese telefoonnummer voor vermiste kinderen. Momenteel is het nummer operationeel in 13 landen: België, Denemarken, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Italië, Nederland, Portugal, Polen, Roemenië, Slovakije, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Binnenkort zal dit nummer ook worden geactiveerd in Bulgarije, Estland, Malta, Oostenrijk en Slovenië. In november 2009 lanceerde MCE een project van twee jaar rond het Europese oproepnummer voor vermiste kinderen: The European network: towards a high quality service and effective cross border co-operation. Dankzij dit project, zijn de noodlijnen in heel Europa in staat om: - een hoogwaardige dienstverlening te bieden aan kinderen en ouders. - efficiënt samen te werken over de grenzen heen. In april 2011 zal een nieuwe praktische gids gelanceerd worden als basis voor de interactieve opleiding die MCE wil organiseren voor de operatoren van de bestaande en toekomstige noodnummers De oprichting van een Bulgaars centrum Ook vandaag nog klagen heel wat ouders en kinderen in tal van Europese lidstaten over het ontbreken van efficiënte diensten in het geval van de verdwijning of seksuele uitbuiting van kinderen. Om dit probleem op te lossen, bundelen MCE en het International Centre for Missing and Exploited Children (ICMEC) hun krachten en helpen ze nationale organisaties bij het organiseren van een gepaste dienstverlening voor getroffen gezinnen en kinderen. In 2009 beslisten MCE en het ICMEC daarom om Bulgarije te helpen bij de oprichting van een operationeel centrum voor vermiste en seksueel uitgebuite kinderen. Child Focus ontving een Bulgaarse delegatie voor informatiesessies over de operationele werking van de Stichting. In 2010 bracht het Secretariaat Generaal van MCE een bezoek aan dit gloednieuwe Bulgaarse centrum om de aandacht van de Bulgaarse beleidsmakers te vestigen op het belang van efficiënte hulp aan vermiste kinderen. Goed nieuws: het centrum kreeg in november 2010 het noodnummer toegewezen! Child Focus is lid van: Child Alert EU Het ontwikkelen van nationale Child Alert - systemen en het waken over de goede onderlinge interactie zijn twee cruciale punten op de agenda van MCE. In juli 2009 steunde het secretariaat van MCE met de Europese Commissie verschillende kandidaturen de Europese Commissie in het kader van een projectoproep voor de ontwikkeling van nationale Child Alert-systemen die in staat zijn om efficiënt onderling te communiceren. In november 2009 kregen zes organisaties, allemaal leden van MCE, een budget toegewezen om hun project te realiseren. Child Focus was er één van. Na één jaar werk zag Child Alert België op 14 februari 2011 het levenslicht (zie p.28). De financiële steun van de Europese Commissie heeft een grote impact gehad op de ontwikkeling van dergelijke alertsystemen, die vandaag reeds in 10 landen operationeel zijn: Tsjechië, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Ierland, Nederland, Portugal, Roemenië, het Verenigd Koninkrijk en België. Ook Italië werkt aan de ontwikkeling van een systeem. Europese Federatie voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen (MCE). International Centre for Missing and Exploited Children (ICMEC). International Association of Internet Hotlines (INHOPE). Internationaal netwerk van sensibilisatie platforms (INSAFE). Belgisch Netwerk van Stichtingent vzw. Delphine Moralis, adjunct-secretaris-generaal van MCE: Eerst gaan we aanbevelingen doen voor een gecoördineerde Europese actie rond vermiste en meer in het bijzonder weggelopen kinderen. Vervolgens lanceren we wat wij het peterschapscomité van MCE noemen, een comité van belangrijke personen die samen met ons hulp willen bieden aan kinderen die vermist zijn of het slachtoffer worden van seksuele uitbuiting. (RTBF, C est du Belge van ) 45

45 Child Focus in de pers Het departement Communicatie van Child Focus verzorgt de contacten met de media. Het organiseert persconferenties, verspreidt persberichten en beantwoordt de vragen van journalisten telkens dat nodig is, bijvoorbeeld naar aanleiding van dossiers van verdwenen of misbruikte kinderen of naar aanleiding van sensibiliseringscampagnes en acties voor fondsenwerving. De officiële woordvoerders van Child Focus, Maryse Rolland en Dirk Depover, kunnen gevraagd worden het woord te nemen in de media met experten. Onderaan links: commissaris Alain Remue, hoofd van de Cel Vermiste Personen bij de Federale Politie. Bovenaan links: Peter Adriaenssens, kinderpsychiater aan de KU Leuven. Child Focus wil een open en transparante organisatie zijn. Via haar communicatie streeft de Stichting naar een grote naambekendheid en een positieve perceptie bij het publiek. Naamsbekendheid en vertrouwen zijn immers kritische succesfactoren voor het realiseren van de missie van de Stichting en wel omwille van drie grote redenen. Een verdwijning is zelden voorspelbaar. Het is dus belangrijk dat Child Focus een noodlijn heeft die dag en nacht bereikbaar is, op ieder moment top of mind. Ook bij het voeren van preventie- en sensibiliseringscampagnes zijn naamsbekendheid en brongeloofwaardigheid noodzakelijke elementen. Goede raad neemt men nu eenmaal makkelijker aan als men de raadgever kent en vertrouwt. Tenslotte rekent Child Focus op honderden kleine en grote bedrijven en organisaties en ook op meer dan burgers voor de financiering van zijn werking. Positieve naamsbekendheid genereert spontane solidariteit en ondersteunt onze verzoeken om giften, subsidies, sponsoring en andere vormen van steun en samenwerking. Child Focus in de Belgische media Franstalig Nederlandstalig Meldingen in berichten van Belga Vermeldingen in tijdschriften en kranten (streekedities inbegrepen) Interviews, deelname aan debatten en reportages op radio en televisie Vermeldingen op blogs en websites over de actualiteit (minimale schatting) Naast de uitgebreide vermelding van Child Focus in meer dan 600 artikels, kwam de Stichting tussen in bijna 50 nieuws- of duidingsprogramma s op tv en werden tientallen radio-interviews met haar medewerkers of vrijwilligers uitgezonden. Een zoekopdracht naar de term Child Focus in Google leverde eind december meer dan 1,5 miljoen hits op (inclusief uiteraard heel wat dubbele verwijzingen). 46

46 Child Focus in de pers Welk beeld hebben de burgers van Child Focus? Dankzij de media kan Child Focus bekendheid verwerven bij het grote publiek. Maar welk beeld hebben de burgers van Child Focus? Om dat te weten te komen, liet de Stichting met de steun van Danone België een enquête uitvoeren. Van 2 tot 22 november 2010 peilde het onderzoeksbureau IPSOS naar de mening van internetgebruikers van 16 tot 64 jaar. Een onderzoek via internet heeft als voordeel dat de ondervraagden zeer eerlijk zijn in hun antwoorden, vermits ze niet (persoonlijk of telefonisch) geconfronteerd worden met een enquêteur. Een bekende naam Opvallend is dat Child Focus een gekend merk is. Liefst 959 respondenten (96% van de Franstaligen en 94% van de Nederlandstaligen) gaven aan de organisatie te kennen. Daarmee situeert Child Focus zich in het koppeleton, samen met Artsen Zonder Grenzen, het Rode Kruis en Unicef, stuk voor stuk veel grotere organisaties met een sterke internationale geschiedenis. vooral dankzij de strijd tegen verdwijningen van kinderen Aan deze 959 respondenten werd vervolgens gevraagd waarmee ze Child Focus associëren. Het springt in het oog dat Child Focus veel sterker wordt gelinkt aan thema s als verdwijningen van kinderen (98%), weglopers (78%), internationale ontvoeringen door ouders (62%) dan aan thema s die zich binnen het werkveld seksuele uitbuiting (37%) situeren: kinderporno (43%), veilig internet (37%) of jongerenprostitutie (33%). Dit resultaat valt deels te verklaren door de aard van de aanwezigheid van Child Focus in de media: in verdwijningszaken zoekt de organisatie vaak bewust aandacht terwijl rond gevallen van seksueel misbruik vooral discretie aan de orde is. maar het thema seksueel misbruik blijft onder de radar Het is bijzonder jammer dat Child Focus niet bekend staat om zijn strijd tegen seksueel misbruik. Child Focus wil zich dus nog sterker dan nu profileren als meldpunt voor seksueel misbruik, wat blijkbaar vanuit het publiek bekeken niet vanzelfsprekend is. Aan de andere kant leeft er een duidelijke vraag in die zin: terwijl 83% verklaart dat de organisatie zeer nodig is voor de hulp aan ouders van vermiste kinderen (+14% nodig ), zegt toch ook 70% dat Child Focus zeer nodig is voor de strijd tegen de seksuele uitbuiting (+22% nodig ). Ook inzake de strijd tegen kinderporno en voor veilig internet is er een gelijkaardige vraag. Telefonisch bereikbaar, maar hoe? Gepeild werd ook naar de voorkeuren van contactkanalen in geval het voor de respondenten nodig zou zijn om in contact te komen met Child Focus. Het is niet verwonderlijk dat de meerderheid nog steeds de telefoon verkiest (59%), maar internet-kanalen zijn in opmars: 18%, chat 2% of SMS 1%. 20% geeft aan een persoonlijk contact te verkiezen. Ondanks de voorkeur voor telefonisch contact is de bekendheid met het noodnummer gering: slechts 3% geeft spontaan het juiste nummer op. Enkele schemerzones Bovendien zijn er nog enkele andere schaduwzones. Slechts 16% is helemaal akkoord met de stelling dat Child Focus een van de overheid onafhankelijke organisatie is (+30% is eerder akkoord ). Slechts een minderheid van de mensen is helemaal of eerder akkoord met de stelling dat het makkelijk is om in contact te komen met de organisatie, zij het als slachtoffer, als getuige of als donateur. Ook het feit dat de tussenkomsten van Child Focus rond verdwijningen of seksueel misbruik van kinderen geheel gratis zijn, is niet algemeen geweten. Deze resultaten duiden erop dat Child Focus nog meer moeite moet doen om zich duidelijk als partner en medestander van de gewone man of vrouw te profileren. Efficiënt en vertrouwenswaardig Voor een toch nog jonge organisatie zijn de resultaten van dit onderzoek best goed. De naambekendheid en de legitimiteit zijn en blijven zeer hoog. Meer dan 80% van de respondenten vindt Child Focus een efficiënte en vertrouwenwekkende organisatie! Er blijven een aantal werkpunten die bij het uitzetten van de strategie voor de komende jaren aan de orde zijn. In 2011 worden, via een kwantitatief vervolgonderzoek dat met steun van Danone door Keystone zal worden uitgevoerd, mogelijke denkpistes verder uitgediept. 47

47 Financiering en jaarrekeningen Financiering en jaarrekeningen In 2010 ontving Child Focus uit vijf grote financieringsbronnen in totaal 5,57 miljoen euro: Subsidies van de Nationale Loterij ,33 % Overige overheidssubsidies ,64 % Giften en andere bijdragen van privéorganisaties (in contanten en in natura) ,43 % Giften van het grote publiek (giften en netto verkoop van Child Focus artikelen) ,80 % Netto financiële opbrengst ,80 % Totaal ,0% De Nationale Loterij steunt Child Focus al sinds Dit gebeurt via een belangrijke dotatie, die de bijdrage vormt van de Federale Regering aan de Stichting. Op federaal niveau cofinancierde de FOD Justitie met Child Focus en Missing Children Europe de expertenconferentie Vulnerable children on the run, georganiseerd in het Koninklijk Paleis in het kader van het Belgisch EU-Raadsvoorzitterschap. Ook neemt het federaal niveau een flink deel van de opleidingsnoden van Child Focus voor zijn rekening. De Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest blijft de Stichting verder steunen door de financiering van 5 ½ medewerkers. Op gemeentelijk niveau krijgt Child Focus een subsidie van een dertigtal gemeenten. De Europese Commissie: een financiële bondgenoot van formaat De Europese Commissie heeft op haar beurt Child Focus gesubsidieerd voor een bedrag van bijna euro in De subsidies betreffen voornamelijk drie projecten, waarvan twee nog gedurende het hele jaar 2011 en een deel van 2012 worden voortgezet, een project in het kader van het programma Safer Internet Plus, waarmee Child Focus zijn burgerlijk meldpunt voor de melding van kinderpornografisch materiaal op het internet kan ontwikkelen, net als zijn expertisecentrum rond veilig internetgebruik. Een tweede project valt onder de budgetlijn Civil Justice en betreft familiebemiddeling in dossiers rond internationale kinderontvoering door een ouder. Een derde project wordt gefinancierd door het DG Justitie en beoogt de invoering van een alert systeem voor verdwijning van kinderen die heel verontrustend worden geacht (Child Alert werd gelanceerd op 14 februari 2011). Voor 2011 zit een bijkomend project in de pipeline. Daarnaast steunt de Europese Commissie sinds 2008 ook Missing Children Europe (MCE) via een werkingssubsidie. Die moet de organisatie toelaten geleidelijk financieel onafhankelijk te worden van Child Focus. Naargelang MCE fondsen krijgt, betaalt het Child Focus alle werkingskosten terug. Aangezien Missing Children Europe tot de privésector behoort, worden de terugbetalingen van haar kosten aan Child Focus in bovenstaande tabel vermeld onder de rubriek Giften en andere Bijdragen van privéorganisaties. MCE zet een volgende stap vanaf het tweede trimester van 2011, wanneer vier medewerkers verbonden aan MCE niet langer deel zullen uitmaken van het personeel van Child Focus, maar rechtstreeks door MCE in dienst worden genomen. De privésector blijft niet achter Vanuit de privésector kon Child Focus ook nu weer rekenen op de steun van één van de oprichters, de Koning Boudewijnstichting en van bevoorrechte financiële partners: Belgacom (Proximus inbegrepen), Buy Aid, Grey, ING, Hewlett-Packard, Microsoft, Mutas (ex-eurocross) en Ricoh. Deze groep werd versterkt door een nieuwe partner, namelijk D Ieteren (Volkswagen). Nog een honderdtal andere ondernemingen financierden Child Focus, rechtstreeks of via speciale acties zoals, bijvoorbeeld: de financiering van een studie naar naamsbekendheid en imago, de storting van een percentage van de omzet gerealiseerd tijdens een welbepaalde periode, de financiering van een film die Child Focus voorstelt, maar ook de winst uit de verkoop van dansende vergeet-mij-nietjes en steun (gift in natura of grote korting) tijdens de aankoop van meubels, huishoudtoestellen, kaartjes 48

48 Financiering en jaarrekeningen Financiering voor het openbaar vervoer, brandstofkaarten, drankjes, enz. Dan hebben we het nog niet over de duizenden KMO s en zelfstandigen die via de aankoop van post-its, balpennen, plakband en wenskaarten van Buy Aid, Child Focus steunden met 10% van het bedrag van hun aankopen. Voor het overige organiseerde Child Focus in 2010 niet minder dan acht tombola s met de steun van de commerciëlepartners, waarvan drie met ING. en de solidariteit van het steeds aanwezige grote publiek Zoals ieder jaar steunde het grote publiek Child Focus met giften, permanente opdrachten voornamelijk ingezameld via Direct Dialogue Fundraising en de aankoop van Child Focus-artikelen. Maar er waren ook speciale acties en evenementen. Een aantal voorbeelden: Op 6 maart organiseerden de leerlingen van de afdeling Business Administration van de Hogeschool-Universiteit Brussel in het kader van hun opleiding een modeshow in Gent ten voordele van Child Focus. Ze maakten 712 euro aan ons over. In de lente maakten 24 communicanten uit Steenhuffel kinderpoppetjes van karton en lapjes stof. De communicanten beslisten zich te laten sponsoren door familie of kennissen en verzamelden zo euro. Dit bedrag maakten ze integraal over aan Child Focus. Op zondag 30 mei liepen 128 sportievelingen de 20 km van Brussel om de kleuren van Child Focus te verdedigen. Elk deden ze een gift aan de Stichting. Zo werd bijna euro verzameld. Tussen 29 september en 6 oktober ontdekten de klanten van de Hyper Carrefour in de rekken een twintigtal artikelen waarmee ze Child Focus konden steunen. Grote merken zoals Pepsi Max, Spa, Kraft Foods, Persil, Le Chat, Perle de lait, Panier de Yoplait, Scottex en Kleenex bundelden hun krachten om deze actie op het getouw te zetten. Per aankoopschijf van 10 euro van 1 van de deelnemende producten werd 1 euro overgemaakt aan Child Focus. Vorig jaar ervoor spraken de personeelsleden van S.A. Interparking en hun naaste familie, samen met onafhankelijke kunstenaars, medio december hun artistieke talent aan om Child Focus te steunen. Onder leiding van Marc Meylemans werden werken van zestien kunstenaars, waaronder Didier Moens, Ryck Wane en Wilkytea, tentoongesteld in Brussel. Eind december betaalde de bevek ING Invest Solidarity / Child Focus gelanceerd door ING in juni 1999 een nettodividend van 5,44 ( 6,4 bruto) per aandeel, ten voordele van Child Focus. Op dat moment waren er iets meer dan aandelen in omloop, in handen van zo n 160 investeerders-schenkers. net als de vrijwilligers van Child Focus! De vrijwilligers van Child Focus organiseerden dit jaar zowat overal in België een honderdtal info-verkoopstands. Maar ook zonder die standen ontbreekt het hen nooit aan ideeën om de Stichting te steunen: Op 25 april organiseerden de Child Focusvrijwilligers van het arrondissement Doornik voor het vierde opeenvolgende jaar hun jaarlijks etentje ten voordele van de Stichting in het Koninklijk Atheneum van Ath. Er schoven maar liefst 148 bezoekers hun voetjes onder tafel. Het etentje en de verkoop van Child Focus-producten brachten in totaal euro op. Dankzij de tussenkomst van een van de Child Focus vrijwilligers, Frans Van Otten, maakte concept- en ontwerpbureau Voor de leeuwen gratis Child Focus stickers met daarop het logo van de Stichting en het noodnummer Onze vrijwilligers delen ze uit tijdens alle evenementen die we in België organiseren. 49

49 Een leven na de dood Een aantal mensen is zo vrijgevig geweest om Child Focus op te nemen in hun testament of levensverzekering. Zo namen ze het initiatief om (een gedeelte van) hun bezittingen bij hun overlijden na te laten aan Child Focus. In 2010 was dit soort donaties goed voor in totaal 17% van de totale financiering van de Stichting. Om de herinnering aan deze bijzonder vrijgevige schenkers te eren, besloot de Raad van Bestuur om iets meer dan euro van deze postume giften te besteden aan de duurzame versterking van het sociale erfgoed van de Stichting. Solidair shaken tot het ochtendgloren! Op 2 oktober 2010 danste de politie tot de vroege uurtjes ten voordele van Child Focus. Ook verschillende personeelsleden van Child Focus waren van de partij. De volledige opbrengst van de tweede editie van dit dansfestijn, meer dan euro, ging naar de Stichting. Dit bedrag zal worden besteed aan coaching, opleiding en geschenkjes om vrijwilligers van Child Focus te bedanken. Child Focus sleept de Innovatieprijs in de wacht Op 2 februari 2010 overhandigde BNP Paribas Foundation de Nationale Innovatieprijs aan Child Focus voor het project Connector! De prijs is maar liefst euro waard, een bedrag dat volledig wordt besteed aan de ontwikkeling van Connector, een educatief elektronisch spel, de reuzenversie van de Electro uit onze jeugdjaren. Met dit spel kunnen medewerkers en vrijwilligers van Child Focus de opdracht van de Stichting op een speelse manier overbrengen tijdens activiteiten en evenementen. Het spel is bestemd voor klein en groot en geeft de mogelijkheid om mensen te informeren en te sensibiliseren. Er wordt momenteel nog hard gewerkt aan Connector, samen met Technopolis. In mei 2011 wordt het spel boven de doopvont moeten worden gehouden. «ING Invest Solidarity / Child Focus staat op de zesde best presterende plaats in een lijst van 530 gemengde fondsen.» (De Standaard van ) 50

50 Jaarrekeningen van Child Focus

51 Balans op 31/12/ /12/2009 Vaste Activa (netto) Inrichting gebouw en Installatie 5 025, ,14 Meubilair en materiaal , ,86 Borgtochten 111,33 111, , ,33 Vlottende Activa Handelsvorderingen , ,67 Geldbeleggingen , ,92 Liquide middelen , ,86 Over te dragen kosten en Verkregen opbrengsten , , , ,36 TOTAAL ACTIVA , ,69 Eigen Vermogen Fondsen van de vereniging , ,95 Fondsen bestemd voor investeringen , ,92 Fondsen bestemd voor sociaal passief , ,06 Overgedragen resultaat , ,52 Kapitaalsubsidies , , , ,55 Voorzieningen voor risico's en lasten , ,46 Schulden Voorschotten Actiris , ,44 Handelsschulden , ,70 Netto bezoldigingen, Bedrijfsvoorheffing en R.S.Z , ,85 Provisie vakantiegelden , ,93 Overige schulden ,26 - Over te dragen opbrengsten , ,10 Toe te rekenen kosten 8 525, , , ,38 TOTAAL PASSIVA , ,69 52

52 Financiering en jaarrekeningen Financiering Resultatenrekening Opbrengsten Subsidies , ,27 Schenkingen in natura , ,19 Geldschenkingen , ,87 Recuperatie van onkosten , , , ,43 Uitgaven Lokalen , ,40 Verplaatsingen , ,66 Briefwisseling en telefonie , ,24 Materiaal en uitrusting , ,24 Voedsel & Drank , ,84 Documentatie , ,04 Publicaties en Informatiecampagnes , ,35 Honoraria , ,06 Gerichte financiële hulp , ,26 Lonen / Sociale Lasten , ,64 Afschrijvingen op vaste activa , ,47 Dotatie / Bestedingen Voorzieningen voor risico's en lasten , , , ,47 Netto Financiële Opbrengsten , ,91 Netto Uitzonderlijke Opbrengsten (Lasten) (712,46) 1 273,82 Winst (verlies) van het boekjaar vóór onttrekkingen , ,69 Beslissing genomen door de Raad van bestuur tijdens de vergadering van 22 maart Onttrekkingen: het Fonds bestemd voor investeringen 4 532, ,18 winst van het boekjaar na onttrekkingen ,82 2. Bestemmingen: het Fonds bestemd voor investeringen , ,59 het Fonds bestemd voor sociaal passief , ,18 het overgedragen resultaat , , , ,87 53

53 Bedrijfsrevisoren - Reviseurs d Entreprises - Registered Auditors VERSLAG VAN DE BEDRIJFSREVISOR aan DE RAAD VAN BESTUUR VAN DE STICHTING VAN OPENBAAR NUT STICHTING VOOR VERMISTE EN SEKSUEEL UITGEBUITE KINDEREN Houba De Strooperlaan BRUSSEL Jaarrekening afgesloten op 31 december 2010 West Point Park t Hofveld 6 C Groot-Bijgaarden Tel: Fax: Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen, brengen wij u verslag uit in het kader van de controleopdracht die de raad van bestuur heeft ons toevertrouwd. Dit verslag omvat ons oordeel over het getrouw beeld van de jaarrekening evenals de vereiste bijkomende vermeldingen. Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening over het boekjaar afgesloten op 31 december 2010, opgesteld op basis van het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel, met een balanstotaal van ,16 en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van ,38 voor onttrekking en toewijzing aan de bestemde fondsen. Verantwoordelijkheid van het bestuursorgaan Het opstellen van de jaarrekening valt onder de verantwoordelijkheid van het bestuursorgaan. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het opzetten, implementeren en in stand houden van een interne controle met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de jaarrekening die geen afwijkingen van materieel belang, als gevolg van fraude of van het maken van fouten, bevat; het kiezen en toepassen van geschikte waarderingsregels; en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de bedrijfsrevisor Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel over deze jaarrekening tot uitdrukking te brengen op basis van onze controle. Wij hebben onze controle uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen en volgens de in België geldende controlenormen, zoals uitgevaardigd door het Instituut van de Bedrijfsrevisoren. Deze controlenormen vereisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat, als gevolg van fraude of van het maken van fouten. Overeenkomstig deze controlenormen hebben wij controlewerkzaamheden uitgevoerd ter verkrijging van controle-informatie over de in de jaarrekening opgenomen bedragen en toelichtingen. De selectie van deze controlewerkzaamheden is afhankelijk van onze beoordeling, welke een inschatting omvat van het risico dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat ten gevolge van fraude of van fouten. Bij het maken van onze risico-inschatting houden wij rekening met de bestaande interne controle van de stichting met betrekking tot het opstellen en de getrouwe weergave van de jaarrekening, ten einde in de gegeven omstandigheden de gepaste werkzaamheden te bepalen, maar niet om een oordeel te geven over de effectiviteit van de interne controle binnen de stichting. Wij hebben tevens de gegrondheid van de waarderingsregels, de redelijkheid van de boekhoudkundige ramingen gemaakt door de stichting, alsook de voorstelling van de jaarrekening als geheel beoordeeld. Ten slotte hebben wij van de verantwoordelijken en van het bestuursorgaan van de stichting de voor onze controlewerkzaamheden vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen. Wij zijn van mening dat deze werkzaamheden een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van onze opinie. Opinie Naar ons oordeel geeft de jaarrekening afgesloten op 31 december 2010 een getrouw beeld van het vermogen, de financiële toestand en de resultaten van de stichting, in overeenstemming met het in België van toepassing zijnde boekhoudkundig referentiestelsel. Bijkomende vermeldingen en inlichtingen Het naleven door de vereniging van de Wet betreffende de stichtingen, alsmede van de statuten, vallen onder de verantwoordelijkheid van het bestuursorgaan. Het is onze verantwoordelijkheid om in ons verslag de volgende bijkomende vermeldingen en inlichtingen op te nemen die niet van aard zijn om de draagwijdte van onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen: - Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, werd de boekhouding gevoerd overeenkomstig de in België van toepassing zijnde wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. - Wij hebben geen kennis gekregen van verrichtingen of beslissingen die in overtreding met de statuten of de Wet betreffende de stichtingen zijn gedaan of genomen. Brussel, 22 maart 2011 VRC Bedrijfsrevisoren, B.V. ovve CVBA SC s.f.d. SCRL Vertegenwoordigd door Brigitte Motte VRC BEDRIJFSREVISOREN VRC REVISEURS D ENTREPRISES VRC REGISTERED AUDITORS Burgerlijke vennootschap onder de vorm van een cooperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Société Civile sous forme d une société coopérative à responsabilité limitée Maatschappelijke zetel Siège social Registered address: 8880 Torhout, Lichterveldestraat 139 BTW TVA VAT BE RPR RPM Ger. Arr. Arr. Jud Vennoten Associés Partners: Vander Donckt Hedwig Roobrouck Bart Christiaens Yves Geeroms Andre Motte Brigitte 54

54 Financiering en jaarrekeningen Financiering Waarderingsregels en boekhoudkundige impact in 2010 Het Koninklijk Besluit van 19 december 2003 (B.S. 30 december 2003) verduidelijkt de boekhoudkundige verplichtingen en de openbaarmaking van de jaarrekening van grote stichtingen van openbaar nut. Die moeten ten laatste vanaf 1 januari 2006 een volledige boekhouding voeren en hun jaarrekeningen opmaken overeenkomstig de bepalingen van de wet van 17 juli 1975 betreffende de boekhouding van ondernemingen. Om rekening te houden met de specifieke aard van de activiteiten van deze stichtingen voorziet het besluit evenwel verschillende aanpassingen aan de wet van 17 juli Sinds zijn ontstaan in 1998 heeft Child Focus als Stichting van openbaar nut de bepalingen van de wet van 17 juli 1975 altijd gevolgd. In het licht van voornoemd Koninklijk Besluit werden echter bepaalde specifieke regels die door de Raad van Bestuur werden vastgelegd, herzien en nieuwe regels ingevoerd. Momenteel zijn de volgende waarderingsregels van toepassing: Immateriële Vaste activa: ontwikkelingskosten Child Focus stelde in 2007 de onderneming Direct Dialogue Fundraising, kortweg DDF, aan om haar te helpen financiële steun bij het grote publiek los te weken. DDF nam een team wervers in dienst die de burger rechtstreeks (face-to-face) opzoeken en vragen Child Focus via permanente opdrachten (maandelijkse giften) te steunen. Tijdens de vergadering van 12 december 2007 had de Raad van Bestuur besloten om de ontwikkelingskosten direct gelinkt aan de Operatie DDF (kosten van een medewerker aan 50%, forfaitaire kosten die voor iedere potentiele nieuwe schenker aan DDF worden betaald, kosten voor de uitrusting en de opleiding van de wervers, onthaalbrochures en nieuwsbrieven) als immaterieel vast actief te boeken en om ze af te schrijven over de periode De laatste afschrijving die in 2009 heeft plaatsgevonden heeft rekening gehouden met de reële uitgaven in 2009 alsmede met het nog af te schrijven saldo van de uitgaven in 2007 en 2008, d.w.z. in totaal een afschrijvingsbedrag van ,79. Overeenkomstig de beslissing van de Raad van bestuur, zullen vanaf 2010 de uitgaven gelinkt aan de operatie DDF onmiddellijk als kost worden geboekt. In 2010 bedroegen deze uitgaven ,70 en zijn dus nu over verschillende uitgaveposten verdeeld (loon en andere sociale lasten, erelonen, publicaties en informatiecampagnes, ). Materiële vaste activa, Kapitaalsubsidies en Fondsen bestemd voor investeringen Regelmatig ontvangt Child Focus vaste activa dankzij een schenker (publiek of privé) die bepaalt dat zijn gift in contanten of in natura wordt bestemd voor die investering. Boekhoudkundig worden deze activa, geschat aan hun marktwaarde (BTW inbegrepen) gevaloriseerd op een rekening Materiële vaste activa en worden de overeenkomstige giften geboekt op de rekening Kapitaalsubsidies. Voor de andere Materiële vaste activa die ontvangen werden dankzij giften zonder specifieke bestemming, reserveert de Raad van bestuur het noodzakelijke bedrag voor deze overnames via toewijzing van de winsten van het boekjaar aan het Fonds bestemd voor investeringen. De Materiële vaste activa en hun financiering, ingeschreven op het passief van de rekeningen Kapitaalsubsidies en Fondsen bestemd voor investeringen worden lineair afgeschreven, rekening houdend met de volgende afschrijvingstermijnen: Eind 2010 bedroeg het netto saldo van de Materiële Vaste Activa ,92 (tegenover in 2009). Dit bedrag was voor ,71 gedekt door het saldo van de rekening Kapitaalsubsidies en voor ,54 door het saldo van de rekening Fondsen bestemd voor investeringen (na een netto bestemming van ,62 overgeheveld van de resultaten 2010 naar dit Fonds) Thesaurie overschotten De thesaurie overschotten worden in kapitalisatie-beveks van schatkistpapier (risico AAA op korte termijn en goed gespreid) alsmede in obligaties en bankbeleggingen van maximum 24 maanden geplaatst. De bevekaandelen worden aan hun aankoopwaarde geboekt en elke eventuele meerwaarde van de portefeuille wordt bij de verkoop van de aandelen, volgens de methode First in-first Out erkend. De thesauriebeleggingen en de beschikbare waarden bedroegen eind 2010 respectievelijk ,21 en ,87 die netto financiële inkomsten hebben gegenereerd ter waarde van ,68. Erfenissen en fondsen van de verenigingen Aan de bovenvermelde thesauriebeleggingen van ,21 zijn eind 2010 een effectenportefeuille van ,54 en liquiditeiten van ,36 bijgekomen, geërfd van een gulle schenker overleden eind De Raad van bestuur heeft tijdens de vergadering van 22 maart 2011, besloten dat de waarde van deze erfenis de activiteit van de stichting duurzaam zal ondersteunen en dat bijgevolg deze - Inrichting van de lokalen over de looptijd van het bestaande huurcontract - Informaticamateriaal 3 jaar - Telefooninstallatie, bandopnemer, faxtoestellen 4 jaar - Meubilair 10 jaar 55

55 bedragen onmiddellijk in de rekening Associatief Fonds, rubriek Permanente middelen ontvangen in natura en contant geboekt moeten worden. Tussen de datum van de successieverklaring en de liquidatie ten voordele van Child Focus, heeft deze portefeuille netto financiële inkomsten van ,48 gegenereerd die in de rekening Exploitatie werden opgenomen. Fonds bestemd voor sociaal passief In 2006 gaf de Raad van Bestuur te kennen een Fonds bestemd voor sociaal passief in het leven te willen roepen, met een bedrag voorbehouden voor de medewerkers van Child Focus ten belope van de verschuldigde vergoedingen in geval van een aanzienlijke herstructurering of sluiting van de stichting. De Raad van Bestuur behoudt zich de vrijheid dit fonds te blijven spijzen door de bestemming van de resultaten van een boekjaar, op voorwaarde dat die positief zijn. Eind 2010, groeide het fonds met ,73 na overdracht van de resultaten van het boekjaar (tegenover ,18 in 2009). korting, ofwel een volkomen gratis terbeschikkingstelling van een goed of een dienst vertegenwoordigt, wordt geboekt in Giften in natura. In 2010 werd het totaal van deze giften in natura geschat op ,19 (tegenover ,19 in 2009) en dekte de uitgaven zoals de huur, de erelonen, het onderhoud, de leasing van de auto's, de benzinekaarten, de kaartjes voor openbaar vervoer, de GSM-abonnementen en gesprekken, dranken, enz. Recuperatie van kosten Tijdens de vergadering van 24 maart 2009 bekrachtigde de Raad van bestuur het openen van een nieuwe ontvangstenrekening met als omschrijving Recuperatie van kosten. Hierop worden alle terugbetalingen van kosten geboekt opgelopen door Child Focus voor rekening van derden -voornamelijk Missing Children Europe. Eind 2010 bedroeg het saldo van deze rekening Recuperatie van kosten ,69 (tegenover ,10 in 2009) Voorziening voor risico s en kosten De Raad van Bestuur heeft beslist om jaarlijks voorzieningen voor risico s en kosten aan te leggen op basis van een waardering van de risico s op de afsluitdatum, namelijk ,50 eind 2010 (tegenover ,46 eind 2009). Deze voorzieningen worden teruggenomen zodra de kost in rekening werd genomen of zodra uit een nieuwe evaluatie blijkt dat het risico niet langer bestaat. Giften in natura Elke exploitatie-uitgave wordt altijd geëvalueerd aan zijn marktwaarde of aan zijn vervangingswaarde, BTW inbegrepen, en niet overeenkomstig de werkelijk betaalde prijs. Het eventuele verschil, dat ofwel een Direct Dialogue Fundraising nam een team wervers in dienst die de burger rechtstreeks opzoeken en vragen Child Focus via permanente opdrachten te steunen. 56

56 Inhoudstafel Meer over Child Focus Haar websites Child Focus beheert drie websites voor informatie, sensibilisering en preventie. In 2010 kregen de websites in totaal maar liefst bezoekers over de virtuele vloer. childfocus.be ( bezoekers 2010): een schat aan informatie over de activiteiten van Child Focus. De website childfocus.be werd helemaal vernieuwd in de lente van 2010! clicksafe.be ( bezoekers 2010): een website boordevol handige tips om de valstrikken van het internet in het bijzonder, te slim af te zijn. Kinderen, jongeren, ouders, leerkrachten; iedereen vindt er nuttige informatie op maat. stopchildporno.be ( bezoekers 2010): is het burgerlijk meldpunt van Child Focus waarop internetgebruikers, al dan niet anoniem, elke vorm van kinderpornografisch materiaal (afbeeldingen, geschreven documenten, enz.) kunnen melden dat ze per toeval online ontdekt hebben. Deze website bevat eveneens ondersteunende informatie over de problematiek van kinderpornografie. Driemaandelijks periodiek - Afgiftekantoor: Brussel X - N P I Editoriaal van Kristine Kloeck 3 I Interview van Delphine Moralis 4&5 I Dag van de Vrijwilligers 6 I Internationale Dag van de Vermiste Kinderen 7 I Partner : Koning Boudewijnstichting 7 I Sensibiliseringsdagen van de politie 8 I Mooie gebaren ten voordele van Child Focus Driemaandelijks periodiek - Afgiftekantoor: Brussel X - N P nr. 25 nr. 24 september 2009 december 2009 Dag van de Vrijwilligers 2 Internationale Dag van de Vermiste Kinderen 4 Hoofdredacteur Maryse Rolland I Fotoverwerking Daniel Cornelis I Lay-out inextremis.be Houba - de Strooperlaan Brussel - Tel.: 02/ Editie September 2009 I Driemaandelijks periodiek I Afgiftekantoor: Brussel X N P Er is meer dan economie alleen! We leven in moeilijke tijden, het In vele dossiers worden de Hopelijk denken onze woord crisis is niet uit de lucht. De Child Focus- consulenten werkloosheidscijfers nemen toe, het geconfronteerd met conflict en begrotingsministers niet aantal faillissementen is het hoogste onevenwicht. Kinderen en jongeren lopen weg van spanningen in enkel in termen in jaren. Niemand is nog zeker van zijn spaargeld of zelfs van zijn pensioen. De politiek staat met de rug echtscheiding van hun ouders wanneer het het gezin; kinderen raken na de van besparen tegen de muur. Plots wordt over betrokken in een ontvoering naar de welzijnssector aangaat, en zijn ze wijs genoeg niets anders meer gesproken dan het buitenland en hun recht op over de economie. Meer productiviteit, meer en langer werken, nog met de voeten getreden; jongens onderwijs met bijzondere aandacht contact met beide ouders wordt om te blijven investeren in degelijk meer flexibiliteit en mobiliteit, dat en meisjes worden ongewild en voor kinderen die van jongsaf een zijn de codewoorden. ongewenst met ( beelden van) verhoogd risico op achterstand seksueel geweld geconfronteerd; lopen; in een laagdrempelige algemene welzijnszorg; in opvoeding- Maar niet alles van waarde is economie. Misschien is het net nu het vluchtelingen zijn op de dool en sondersteuning, jeugdbijstand en niet-begeleide minderjarige ogenblik om tijd te nemen en stil te komen in situaties van uitbuiting bijstand aan personen en gezinnen staan bij waar we heen willen. en slachtofferschap terecht die het moeilijk hebben; en in de vele vaak kleinschalige initiatieven om de Bij Child Focus denken we dan in de Om dit soort situaties te voorkomen volstaat het niet de autofa- sociale samenhang te bevorderen. eerste plaats aan de kinderen. Het is natuurlijk goed om onze kinderen te brieken draaiende te houden, of In tijden waarin de economie alleenzaligmakend lijkt, is daar wijsheid en vormen tot mensen die een bijdrage de banken te ondersteunen. Ook leveren aan de samenleving. Maar die in tijden van economische crisis, moed voor nodig. bijdrage mag niet enkel in termen van zelfs des te meer in deze tijden, Kristine Kloeck geld en productiviteit worden gemeten. Dragen we er ook echt zorg voor voor het welzijn van de mensen, en moet de samenleving oog hebben Algemeen directeur dat de kinderen vandaag in evenwicht inzonderheid de meest kwetsbaren kunnen opgroeien? onder hen. Gelukkig Nieuwjaar 2010! Haar newsletters Child Focus publiceert driemaal per jaar Child Focus News voor ca sympathisanten, vrijwilligers en allerhande partners. Een afgeleide versie Partners- Info is bestemd voor de meer dan regelmatige donateurs. Sinds december 2009 verschijnt op onregelmatige tijdstippen een electronische nieuwsbrief, gericht aan operationele partners, professioneel geïnteresseerden, studenten en alle andere belangstellenden. De lezers vinden er bondige verslaggeving in terug over de lopende of op stapel staande projecten, met soms een link erbij naar een vollediger dossier. Haar bezoekers Elk jaar wordt Child Focus bezocht door schoolgroepen, politieagenten in opleiding, journalisten en buitenlandse delegaties van organisaties die actief zijn in de strijd tegen de verdwijning en/of seksuele uitbuiting van kinderen. Haar informatiestands De vrijwilligers van Child Focus worden niet alleen ingeschakeld om affiches of vignetten te verspreiden. Ze bouwen ook mee aan informatiestands om de naamsbekendheid van de Stichting te versterken en geld in te zamelen. In 2009 werd Child Focus vertegenwoordigd op bijna honderd evenementen waaronder beurzen, kerstmarkten, concerten, sportevenementen, rommelmarkten en straatfestiviteiten. Ook het personeel van Child Focus is aanwezig op allerlei evenementen die in de lijn liggen met de activiteiten van de Stichting: de beurs Playtown, opendeurdagen van de Federale Politie, enz. De vrijwilligers van Child Focus houden regelmatig info-verkoopsstanden. 57

57 Organigram (april 2010) Algemene directie Kristine Kloeck (*) Afgevaardigd bestuurder Algemeen directeur Véronique Vogeleer Assistente algemene directie Géraldine Gendebien Verantwoordelijke fondsenwerving Verdwijningen Miguel Torres Garcia (**) Directeur Adinda Van Poucke Coördinatrice Anne-Marie Hallaux Assistente Cel telefonisch onthaal Gwen Busard Katherine De Wulf Nadia Elmouden Régine Jacobs Brigitte Maca Mireille Perebooms Pascale Rasschaert Patrice Wéry Onthaalverantwoordelijken Cel meldingen en bijstand Céline Claessens Hanne Claus Bélinda Noé Fabienne Nuttin Charlotte Nyssen Valérie Popowski Luc Schrauben Aurore Thys Tania Vanderbist Kelly Van Eycken Consulenten Expertise centrum Sofia Mahjoub Sandra Voet Analisten Hilde Demarré Projectverantwoordelijke Marie Ide Projectassistente Seksuele uitbuiting & e-safety Ellen Stassart (**) Directeur Muriel Michiels Assistente Cel meldingen en bijstand Sophie Biemans Astrid Pouppez de Kettenis Consulenten Expertise centrum Astrid De Bruycker Analist Nadège Bastiaenen Sara Botte Nel Broothaerts Katrien Temmerman Projectverantwoordelijken Nadia Ajil Projectassistente Communicatie Dirk Depover (**) Directeur & woordvoerder Joëlle Carpentier Evy Van Lierde Projectassistenten Hélène Bruyère Els Swinnen Assistenten Daniel Cornelis Communicatieverantwoordelijke Maryse Rolland Communicatieverantwoordelijke & adjunct-woordvoerder Amir Bouyahi Verantwoordelijke voor het Netwerk affichage en vrijwilligers Melissa Palomo Lopez Verantwoordelijke evenementen Financiën & Middelen beheer Nathalie Fallon (**) Directeur Anne Van Lindt Juridisch adviseur & HR Hélène Cotsoglou Medewerkster HR & Financiën Viviane Verlinden Boekhoudster Alexander Isakhanian ICT Expert Thomas Crollen Coördinator ICT park & Facilities Wim Destrijker Support ICT Mikhael Romdhani Support Facilities Nancy Caicedo Castello Onderhoud Externe consulent Allen & Overy LLP Administratieve vrijwilligers van Child Focus Jean Chvartzman, Jean Dewaet Jennifer Dhoine Marie-Anne Jonckheere Grégory Langers Carine 'Tfelt Gilbert Van Malderen Magda Van Passel MISSING CHILDREN EUROPE Francis Herbert Secretary General Delphine Moralis Deputy Secretary General Valeria Setti Project assistant Hélène Decloux Assistant (*) Voorzitter en lid van het directiecollege (**) Lid van het directiecollege 58

58 Lijst van partners Overheden Bevoorrechte partners Europese Commissie Nationale Loterij Federale Regering Koning Boudewijnstichting Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Mutas Bevoorrechte financiële partners Financiële partners Belgacom Belgacom Mobile (Proximus) buy aid Danone Belgium Cera Coca Cola Enterprises Belgium Computer Associates Delacre Ethias Assurances Morris & Chapman Belgium Nationale Bank van België NMBS Sodexo Pass Belgium Spadel State Street Foundation Grey Worldwide Belgium Hewlett-Packart Belgium ING Belgium Microsoft Ricoh Belgium Volkswagen 59