Werken aan recht en veiligheid. Korte kennismaking met het ministerie van Justitie

Transcriptie

1 Werken aan recht en veiligheid Korte kennismaking met het ministerie van Justitie

2 Hoe verschillend al die burgers ook zijn, een ding is voor iedereen van levensbelang: een rechtvaardige en veilige samenleving. Werken aan recht en veiligheid Inhoudsopgave Inleiding > 1 Wetgeving > 3 Criminaliteitspreventie > 5 Jeugd > 7 Rechtshandhaving > 9 Rechtspleging en rechtsbijstand > 11 Slachtofferzorg > 13 Uitvoeren van straffen > 15 Vreemdelingen > 17 Integratie > 19 Internationale samenwerking > 21 Organisatieschema > 23

3 Inleiding Onze samenleving is een bonte mengeling van verschillende mensen. Het belang van de één kan soms lijnrecht staan tegenover dat van de ander. Terwijl het belang van de samenleving als geheel nóg weer heel anders kan zijn. Wie ontwart die knoop van tegengestelde belangen, opvattingen en conflicten? De Ministers van Justitie en Vreemdelingenzaken en Integratie hebben de taak orde in onze samenleving te bevorderen en wel zo dat rechtvaardigheid, veiligheid en saamhorigheid voorop staan. Want hoe verschillend Nederlanders ook zijn, iedereen wil een rechtvaardige en veilige samenleving. De integratie van oudkomers en nieuwkomers verdient hierbij alle aandacht. Er moet een klimaat heersen van eenheid en binding, zodat we mét onze verschillen samen kunnen leven. Het ministerie van Justitie werkt daaraan door voorwaarden te scheppen waarbinnen mensen hun recht kunnen zoeken en vinden. Maar ook door mogelijkheden te creëren die burgers en bedrijven helpen hun conflicten op te lossen. Justitie zoekt hierbij naar evenwicht, de balans tussen individuele belangen en het algemeen belang. Zo zorgt Justitie voor een rechtsorde waarin mensen samen kunnen leven met behoud van hun uiteenlopende levensstijlen, achtergronden en opvattingen. Daarbij wordt ook rekening gehouden met het feit dat Nederland in toenemende mate deel uitmaakt van de internationale rechtsorde. Kortom, een uitdagende taak in deze tijden van verandering. Deze brochure wil u kort laten kennismaken met Justitie. Alle verschillende beleidsterreinen van het ministerie worden toegelicht. In deze brochure vindt u een organisatieschema. Meer informatie vindt u op Om de bonte mengeling van opvattingen in de samenleving weer te geven, zijn in deze brochure op de linkerpagina s uitspraken opgenomen. Deze zijn geïnspireerd op teksten van de Stichting Loesje. Werken aan recht en veiligheid > 1

4 Vrijheid daar draait het om, niet om jezelf. Grondrechten van de europese unie Eenieder heeft recht op leven.

5 Wetgeving Bruikbare regels voor burger, overheid en rechter Om goed te kunnen functioneren, heeft een maatschappij duidelijke kaders nodig. Regels en wetten moeten zekerheid bieden over rechten en verplichtingen, tussen burgers onderling en tussen overheid en burger. Deze regels en wetten moeten bruikbaar zijn. Ze moeten bevorderen dat burgers zelf keuzes maken en hun verantwoordelijkheid dragen, zodat zij afzonderlijk en gezamenlijk een bijdrage kunnen leveren aan een vreedzame en welvarende samenleving. Het ministerie van Justitie maakt regels en wetten op die gebieden natuurlijk niet zonder overleg met anderen. Zo zijn er veel contacten met belanghebbenden en andere ministeries. Wetten komen tot stand in overleg met de Eerste en de Tweede Kamer en na advies van de Raad van State. Er zijn ook veel internationale regels. Justitie onderhandelt daarover bijvoorbeeld in de Europese Unie en de Verenigde Naties. Van DNA-onderzoek naar nieuw burgerlijk procesrecht... Wat zijn nu voorbeelden van wetgevingsprojecten van Justitie? Onlangs is het burgerlijk procesrecht vernieuwd. Er komt een uitgebreide identificatieplicht, de straffen voor veelplegers gaan omhoog en het auteursrecht wordt aangepast aan de eisen van de informatiemaatschappij. Justitie werkt aan modernisering van het vennootschapsrecht. Op al die punten verandert de samenleving. Dat heeft ook gevolgen voor regels en wetten. Regels en wetten moeten goed werken Het is belangrijk dat regels en wetten goed in elkaar zitten en goed werken. Ze mogen niet de één bevoordelen boven de ander. Ze moeten dus evenwichtig zijn. Ze mogen niet in de ene situatie zús en in de andere situatie zó werken. Ze moeten consistent zijn. Ze moeten ook doeltreffend zijn. Goede regels en wetten zijn zo opgesteld dat ze uitvoerbaar zijn. En het moet natuurlijk ook mogelijk zijn ze te handhaven. Regels en wetten gelden niet voor eeuwig. Wat twintig jaar geleden actueel was, kan nu achterhaald zijn. De maatschappij verandert. Daarom moet voortdurend getoetst worden of de regels en wetten nog wel passen in de tijd waarin we leven. Soms moeten ze worden aangepast of vernieuwd. Dat geldt niet alleen voor de wetten van het ministerie van Justitie, maar ook voor wetgeving van andere ministeries en internationale wetgeving. Veel contacten Justitie is zelf verantwoordelijk voor de wetgeving op het gebied van: burgerlijk (proces)recht straf(proces)recht bestuurs(proces)recht staatsrecht. Toetsen op kwaliteit Justitie maakt nieuwe wetten en werkt aan het onderhoud van bestaande. Daarnaast neemt het ministerie de kwaliteit van de wetgeving van de hele rijksoverheid onder de loep. Voldoen de wetten wel aan de grondwet en aan internationale verplichtingen? Is een wet niet onnodig belastend? Is de wet uitvoerbaar en goed te handhaven? Is wetgeving wel het juiste antwoord in een bepaalde situatie? Of zijn er misschien andere (betere) oplossingen? Nieuwe wetten moeten worden getoetst op dit soort vragen. Geen kwaliteit zonder kennis Het ministerie van Justitie heeft een Kenniscentrum Wetgeving. Dit forum van en voor wetgevingsjuristen is gericht op kennisuitwisseling en evaluatie van wetgeving. Ook is er een Academie voor wetgeving. De academie biedt een opleiding on the job voor wetgevingsjuristen bij alle ministeries en de Raad van State. Werken aan recht en veiligheid > 3

6 Wil degene die mijn fiets gejat heeft, ook mijn krantenwijk overnemen. Grondrechten van de europese unie Eenieder heeft recht op vrijheid en veiligheid van zijn persoon.

7 Criminaliteitspreventie Werken aan een veiliger samenleving Het ministerie van Justitie werkt aan een veiliger samenleving. Maar Justitie is niet alléén verantwoordelijk voor de veiligheid. Het is belangrijk dat burgers, bedrijven en andere overheidsinstellingen zelf zoveel mogelijk maatregelen nemen om criminaliteit te voorkomen of te verminderen. Het ministerie stimuleert het nemen van zulke maatregelen door samenwerking te zoeken met allerlei instanties. Onderzoeken, screenen en beoordelen Justitie is van mening dat overheid en bedrijfsleven op een doelmatige manier moeten samenwerken om criminaliteit tegen te gaan. Daarom voert het ministerie in verschillende branches onderzoeken en analyses uit die een beeld geven van de aard en omvang van de criminaliteit. Preventie van criminaliteit: samenwerken Justitie overlegt met organisaties uit het bedrijfsleven over de preventie van verschillende vormen van criminaliteit. Bijvoorbeeld autodiefstal, winkelcriminaliteit, fraude. In een groot aantal branches is onderzoek gedaan naar aard en omvang van de criminaliteit. Want om criminaliteit te kunnen voorkomen moet je eerst weten waar en hoe het plaatsvindt. Geweld op straat Veiligheid in de publieke ruimte is een groot goed. Geweld op straat vormt daarvoor een bedreiging. In samenwerking met andere organisaties informeert Justitie burgers hoe te handelen als ze getuige zijn van een geweldsmisdrijf. Daarnaast adviseert Justitie bijvoorbeeld verenigingen die in een code willen vastleggen welk gedrag wel en welk gedrag niet acceptabel is. Mensen moeten zich in hun eigen woonomgeving veilig voelen. Voor wijken waar de veiligheid onder druk staat is het model Justitie in de Buurt ontwikkeld. Op die manier is Justitie zichtbaar aanwezig. Lichte vormen van crimineel gedrag op zeer jonge leeftijd kunnen in sommige gevallen leiden tot ernstige vormen van jeugdcriminaliteit. Justitie wil die problemen al vroeg opsporen en aanpakken, bijvoorbeeld via de Halt-bureaus. Geweld in huis De aandacht voor huiselijk geweld is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Justitie wil huiselijk geweld voorkomen. Een deel van de oplossing ligt op lokaal niveau. Vroege signalering van huiselijk geweld kan escalatie tegengaan. Dit vereist nauwe samenwerking tussen gemeente, politie en hulpverlening. Het is belangrijk dat burgers, bedrijven en overheden op een integere manier handelen. Justitie wil dat zo goed mogelijk waarborgen. Zo screent en beoordeelt Justitie mensen die een rechtspersoon (dat kan bijvoorbeeld een besloten vennootschap zijn) willen oprichten. Ook zijn er regelingen die misbruik van rechtspersonen verhinderen. Werken aan recht en veiligheid > 5

8 Grondrechten van de europese unie Bij alle handelingen betreffende kinderen, ongeacht of deze worden verricht door overheidsinstanties of particuliere instellingen, vormen de belangen van het kind de eerste overweging. Wat er ook speelt in een land laat het vooral de kinderen zijn.

9 Jeugd Kinderen verdienen bescherming en zorg Ieder kind moet zich op een gezonde en evenwichtige manier kunnen ontwikkelen tot een zelfstandige volwassene. Helaas groeit niet ieder kind op in een omgeving waarin dat vanzelfsprekend is. Soms worden kinderen ernstig beschadigd of dreigen zij dat te worden. Het ministerie van Justitie kan dan ingrijpen. In sommige situaties moet het zelfs. Dat is in de wet geregeld. Het kind staat daarbij op de eerste plaats. Dat geldt ook als een minderjarige een strafbaar feit heeft gepleegd. Justitie zal daar op reageren, maar wel zo dat de ontwikkeling van het kind wordt omgebogen in een goede richting. Zorgvuldig onderzoek Als het recht van kinderen op een gezonde en evenwichtige ontwikkeling dreigt te worden geschaad, moet Justitie ingrijpen. Het ministerie doet altijd eerst zorgvuldig onderzoek in dit soort situaties. Soms worden kinderen verwaarloosd of mishandeld. Dan zal de Raad voor de Kinderbescherming onderzoek doen. Dat kan ook als er problemen zijn bij echtscheiding of in geval van strafzaken van kinderen. Daarnaast kan de Raad onderzoek doen als mensen een kind willen adopteren of een minderjarige zijn naam wil laten wijzigen. Raad voor de Kinderbescherming: opkomen voor kinderen in de knel De Raad voor de Kinderbescherming is onderdeel van het ministerie van Justitie. De Raad heeft 22 vestigingen in Nederland. Bij al die vestigingen werken juristen, maatschappelijk werkers en gedragswetenschappers. Zij komen op voor kinderen in de knel. De Raad kan de rechter vragen maatregelen op te leggen om kinderen te beschermen tegen schadelijke invloeden in hun omgeving. Maar dat gebeurt alleen als hulp op vrijwillige basis niet mogelijk of onvoldoende is. Bureau Jeugdzorg In 2005 treedt de Wet op de jeugdzorg in werking. Dan gaan de Bureaus Jeugdzorg ook alle maatregelen op het gebied van kinderbescherming en jeugdreclassering uitvoeren. Ouders, kinderen, maar ook anderen, kunnen bij het Bureau Jeugdzorg terecht met vragen of problemen bij de opvoeding van kinderen. De Bureaus Jeugdzorg worden een belangrijke schakel in de nieuwe jeugdzorg. Kernwoorden daarbij zijn: vraaggericht werken, meer samenhang en verantwoordelijkheid bij de provincie. Aanpak jeugdcriminaliteit De criminaliteit onder jongeren is zorgelijk. Het leidt tot maatschappelijke schade, gevoelens van onveiligheid en tot slechte perspectieven voor de jongeren. De aanpak van jeugdcriminaliteit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van veel partijen. Het ministerie van Justitie richt zich primair op het terugdringen van recidive onder jongeren waarbij het accent ligt op resocialisatie en heropvoeding. Halt en Stop In het jeugdstrafrecht bestaat de Halt-regeling. Halt staat voor Het ALTernatief. Halt is bestemd voor jongeren (tussen 12 en 18 jaar) die, meestal voor het eerst, met het strafrecht te maken krijgen. Door mee te werken aan een alternatieve straf voorkomt een jongere dat hij of zij een strafblad krijgt. Jaarlijks worden ongeveer Halt-regelingen uitgevoerd. Voor baldadige jongeren onder de 12 jaar zijn speciale regelingen en straffen onder de noemer Stop. Adoptie Om een kind uit het buitenland te adopteren moet het ministerie van Justitie toestemming geven. Toestemming is gebonden aan wetten en regels. Na de toestemming moet er veel geregeld worden. Dat doet één van de zeven bemiddelingsorganisaties in Nederland. Zij hebben een vergunning van Justitie en staan onder toezicht van de Inspectie Jeugdzorg en van het ministerie van Justitie. Werken aan recht en veiligheid > 7

10 Grondrechten van de europese unie Eenieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. Ik doe gewoon wat mij niet verteld wordt.

11 Rechtshandhaving Overtreders snel opsporen en straffen Een rechtvaardige en veiliger samenleving: daar steekt Justitie veel energie in. Bijvoorbeeld door het ontwerpen en uitvoeren van wetten. Maar de samenleving wordt alleen veiliger als burgers en bedrijven die wetten ook naleven. Ook de handhaving van wetten behoort tot de taken van Justitie. De meeste mensen leven de regels na, maar niet iedereen. Door de overtreders op te sporen en te straffen dus door te handhaven draagt Justitie bij aan meer veiligheid in onze samenleving. Zichtbare overheid Mensen voelen zich veiliger als ze merken dat overtredingen van wetten en regels worden aangepakt. Daarom investeert Justitie in een zichtbare overheid, een geloofwaardige handhaving van de regels en de bescherming van algemene belangen. En maakt Justitie veel werk van een stevige aanpak van de criminaliteit. Samen met anderen werkt Justitie er aan om door een adequaat overheidstoezicht de gelegenheid om regels te overtreden zo klein mogelijk te maken. Dat betekent: goed toezicht, bijvoorbeeld door meer controle op straat. Maar ook: een grotere pakkans, lik-op-stuk bij overtredingen en een snellere afhandeling van strafzaken. Door geloofwaardige handhaving wordt duidelijk wat wel en wat niet kan. Justitie heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan regelgeving op dit gebied. Denk bijvoorbeeld aan preventief fouilleren op wapens, of aan uitbreiding van de toepassing van DNA. Ook is veel geïnvesteerd in versterking van de politie, het Openbaar Ministerie en de rechtsprekende macht. Het is belangrijk dat criminelen snel worden opgepakt en veroordeeld. Daarom is het aantal cellen de afgelopen jaren fors uitgebreid. Naar een veiliger samenleving Justitie werkt voortdurend aan verbetering van de rechtshandhaving en het bestrijden van criminaliteit. Samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voert Justitie het programma Naar een veiliger samenleving uit. Het gaat om tal van maatregelen om Nederland veiliger te maken. In prestatiecontracten wordt afgesproken dat politie en Justitie zich nóg intensiever inspannen om de overlast op straat te verminderen en de publieke ruimte veiliger te maken. Dit gebeurt door meer toezicht en controle door politie, toezichthouders en camera s. Veelplegers en jeugdige criminelen zorgen voor veel overlast in de maatschappij. Daarom zijn veelplegers prioriteit bij de aanpak van criminaliteit. Deze draaideurcriminelen worden hard aangepakt. Ze worden snel opgepakt en berecht, krijgen een hogere straf en worden vastgezet in speciale cellen. Justitie maakt er werk van om meer misdrijven op te lossen. Daarbij gaat het om zichtbare criminaliteit, zoals levensdelicten, overvallen en mishandelingen. Maar ook om de aanpak van minder zichtbare delicten, zoals het witwassen van geld, fraude en corruptie. De bestrijding van computercriminaliteit vraagt ook steeds meer aandacht. Op landelijk niveau bestrijdt de nationale recherche de zware en georganiseerde criminaliteit. Dat alles in het belang van een veilige samenleving. Ook wordt steeds meer samenwerking gezocht met andere landen. Europa zonder grenzen brengt welvaart met zich mee, maar kent ook schaduwkanten. Criminelen werken steeds meer internationaal samen. Dat maakt het noodzakelijk dat Justitie en politie meer internationaal gaan samenwerken. Samenwerking De overheid is niet alléén verantwoordelijk voor een veiliger samenleving. Burgers en bedrijven hebben een eigen verantwoordelijkheid. Om wet- en regelgeving na te leven en overlast en criminaliteit te voorkomen. Samenwerking tussen overheid en particuliere sector is belangrijk. Justitie werkt daarom samen met het bedrijfsleven, onder meer in het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing. Justitie verleent vergunningen aan particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus. Ook worden opsporingsbevoegdheden gegeven aan buitengewone opsporingsambtenaren. Op die manier kan Justitie betrouwbaarheid en kwaliteit garanderen. Een veilige samenleving is vrij van illegale wapens. Met de Wet Wapens en Munitie wordt illegaal wapenbezit aangepakt en legaal wapenbezit gecontroleerd. Het internationale terrorisme is een gevaar geworden voor ieder land. En dus ook voor Nederland. Justitie coördineert de uitvoering van een actieplan, dat Nederland moet beschermen tegen terroristische aanslagen. Werken aan recht en veiligheid > 9

12 Puzzelaars, de wereld vraagt nog om een oplossing. Grondrechten van de europese unie Eenieder heeft er recht op dat zijn zaken onpartijdig, billijk en binnen een redelijke termijn door de instellingen en organen van de Unie worden behandeld.

13 Rechtspleging en rechtsbijstand Onafhankelijk, toegankelijk en slagvaardig Onze samenleving wordt steeds ingewikkelder. Daardoor neemt ook de vraag naar recht en rechtspraak toe. De rechterlijke organisatie krijgt het steeds drukker. Toch moet er kwaliteit geleverd blijven worden. Daarom krijgt de verbetering van de bedrijfsvoering bij de rechterlijke organisatie veel aandacht. Want de rechtspraak in ons land is onafhankelijk en moet toegankelijk en slagvaardig blijven. Werken aan kwaliteit Justitie investeert veel in goed personeel, voldoende middelen, heldere informatieverstrekking en een efficiënte organisatie. Voor de rechterlijke organisatie ligt deze taak vooral bij twee organen: de Raad voor de rechtspraak en het College van Procureurs-Generaal (Openbaar Ministerie). Samen met hen werkt het ministerie voortdurend aan vereenvoudiging van de regelgeving voor de rechtspraak, om de kwaliteit en `de toegankelijkheid te verbeteren. De Raad voor de rechtspraak vormt de schakel tussen de minister van Justitie en de gerechten. De Raad moet bevorderen dat de gerechten hun taken goed kunnen uitvoeren. De Raad maakt een begrotingsvoorstel voor alle uitgaven van de gerechten en overlegt daarover met de minister van Justitie. De Raad verdeelt de middelen over de gerechten, die daarover aan de Raad verantwoording afleggen. De Raad geeft verder ondersteuning aan de bedrijfsvoering van de gerechten, geeft personeelsbeleid vorm en stimuleert rechtseenheid en kwaliteit van de gerechten. Bovendien kan de Raad de regering adviseren over de rechtspleging..door goede juridische dienstverleners Notarissen, advocaten en gerechtsdeurwaarders zijn er in ons land voor iedereen. Zij zorgen voor toegang tot het recht. Een goede kwaliteit van hun diensten is van groot belang, zowel voor de burger als voor het rechtsbestel. Justitie bewaakt dat de kwaliteit van de diensten op peil blijft, samen met de organisaties van de beroepen. Ook bevordert Justitie dat iedereen die dat nodig heeft gebruik kan maken van het recht. Dat het recht toegankelijk moet zijn voor iedereen betekent niet dat elk geschil bij de officiële rechter terecht moet komen. Bovendien is een rechterlijke uitspraak lang niet in alle gevallen de meest geëigende oplossing. Er zijn ook andere manieren om een conflict op te lossen. Daarbij staat de eigen verantwoordelijkheid van partijen centraal. Een beroep op de rechter zou pas aan de orde moeten zijn, wanneer het de partijen niet lukt om onderling een oplossing te vinden voor hun conflict. Voorbeelden van alternatieve vormen van geschillenbeslechting zijn arbitrage, bindend advies en mediation. Justitie bevordert het gebruik daarvan. Hierdoor krijgt alternatieve geschillenbeslechting een plaats in ons rechtsstelsel. Via mediation lossen partijen hun (juridisch) geschil op met hulp van een mediator. Deze onafhankelijke derde is getraind in het begeleiden van onderhandelingen. De mediator moet aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen en ingeschreven staan bij het Nederlands Mediation Instituut. Van schuld naar schone lei Sommige burgers hebben uitzichtloze schulden. De gemeente kan hen helpen een regeling te treffen met de schuldeisers. Lukt dat niet, dan kan de rechter ingrijpen en zorgen dat er wél een regeling komt. Zo wordt gewerkt aan een schone lei en een nieuw begin voor de burger. Dit is geregeld in de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP). Justitie zorgt samen met de Raad voor Rechtsbijstand in Den Bosch voor de uitvoering van deze wet. Recht voor iedereen... Iedereen moet toegang tot het recht hebben. Daarom kennen wij in ons land gesubsidieerde rechtsbijstand. Iemand die deskundige juridische hulp nodig heeft, maar dat niet kan betalen heeft op deze manier toch toegang tot het recht. Dat is geregeld in de Wet op de rechtsbijstand. De wet wordt uitgevoerd door vijf Raden voor Rechtsbijstand. Werken aan recht en veiligheid > 11

14 Word ik vanmorgen wakker, ligt de wereld op mijn stoep. Grondrechten van de europese unie Eenieder heeft recht op lichamelijke en geestelijke integriteit.

15 Slachtofferzorg Voor herstel van vertrouwen Jaarlijks worden veel mensen slachtoffer van een strafbaar feit. Het kan soms lang duren voordat zij weer vertrouwen in de samenleving krijgen. Het is belangrijk dat zij goed worden geïnformeerd, opgevangen en, als ze daar behoefte aan hebben, begeleid. Hoe beter de opvang is, des te eerder mensen weer vertrouwen krijgen in de wereld om hen heen én in politie en Justitie. En hoe hun gevoel voor rechtvaardigheid, dat soms ernstig is aangetast, weer herstelt. Goed begin. Zorg voor een slachtoffer begint bij de aangifte bij de politie. Het is gemakkelijk om daar binnen te komen en je verhaal te doen. De politie kan ook direct al duidelijk maken waar men praktische en emotionele hulp kan krijgen. Voor dergelijke hulp verwijst de politie slachtoffers die dat wensen naar Slachtofferhulp. De politie wijst het slachtoffer ook op de mogelijkheden voor schadevergoeding. Het slachtoffer van een ernstig delict kan de gevolgen daarvan laten opnemen in een verklaring. De verklaring wordt in het strafdossier opgenomen. Tijdens de rechtszitting kan de slachtofferverklaring worden voorgelezen. Op deze manier is het gezichtspunt van het slachtoffer bekend. Slachtofferhulp Nederland begeleidt het opstellen van een dergelijke verklaring. Slachtoffers kunnen ook geïnformeerd worden over de voortgang van de strafzaak. Justitie en politie bieden slachtoffers die mogelijkheid via de één-loket-functie. In elk arrondissement bestaat zo n loket, waar het slachtoffer alle informatie over de voortgang van zijn zaak kan krijgen. Ook kan het slachtoffer daar bijvoorbeeld achteraf nog zaken melden die hij vergeten was bij de aangifte. Slachtofferhulp Nederland is een landelijke organisatie die met vrijwilligers werkt, en die opkomt voor de belangen en rechten van slachtoffers van misdrijven en verkeersongelukken. Dagelijks zetten ruim 1500 vrijwilligers zich bij 75 Bureaus Slachtofferhulp in voor de praktische en emotionele opvang van slachtoffers. Het ministerie van Justitie en het Fonds Slachtofferhulp Nederland maken deze (gratis) hulp aan slachtoffers mogelijk. is nog maar het halve werk! Een belangrijk punt is de schadevergoeding. Het slachtoffer kan zich, als zijn schade eenvoudig te bewijzen is, als benadeelde voegen in het strafproces. Slachtoffers moeten de schade van het delict invullen op een zogenaamd voegingsformulier. Ze kunnen daarbij gratis hulp krijgen van de Bureaus Slachtofferhulp of het Juridisch Loket (voorheen de Bureaus Rechtshulp). Het formulier wordt naar de officier van Justitie gezonden. Als de zaak zich daarvoor leent bemiddelt de schadebemiddelaar van het parket tussen de dader en het slachtoffer over het terugbetalen van de schade. Lukt dit niet of wordt men het niet eens over de schade dan gaat de zaak naar de rechter, die een schadevergoedingsmaatregel kan opleggen. Het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) int dan de schadevergoeding bij de dader en betaalt het geld aan het slachtoffer. Het komt ook voor dat mensen schade oplopen door een ernstig geweldsmisdrijf. Als zij die schade nergens kunnen verhalen is er het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Het Schadefonds Geweldsmisdrijven biedt slachtoffers van een geweldsmisdrijf die ernstig letsel hebben opgelopen en die dit niet elders kunnen verhalen, een tegemoetkoming in de schade. Compleet en veelzijdig In de zorg voor slachtoffers staan informatie, goede bejegening en schaderegeling centraal. Justitie en politie streven ernaar de informatie en de goede bejegening in alle gevallen te geven. Of er ook schadevergoeding komt hangt ervan af of de dader gevonden wordt en of deze de schadevergoeding kan betalen. Justitie doet haar uiterste best om via het CJIB opgelegde schadevergoedingsmaatregelen te innen. Zo zorgt Justitie ervoor dat hulp aan slachtoffers zo compleet en veelzijdig mogelijk is. Werken aan recht en veiligheid > 13

16 Grondrechten van de europese unie Een onafhankelijke autoriteit ziet toe op de naleving van deze regels. Gezagdragers zitten niet op witte paarden.

17 Uitvoeren van straffen Rechtvaardig, consequent en effectief Wie iets doet wat niet mag moet gestraft worden. Het ministerie van Justitie levert een bijdrage aan de veiligheid van de samenleving door bijvoorbeeld vrijheidsstraffen en vrijheidsbenemende maatregelen uit te voeren. Justitie zorgt ervoor dat dit rechtvaardig, consequent en effectief gebeurt. Straffen zijn nodig om de samenleving te beveiligen, het leed van slachtoffers te compenseren en te beantwoorden aan het rechtsgevoel van burgers. Justitie zorgt er voor dat straffen onder andere binnen het gevangeniswezen zo volledig en ongestoord mogelijk worden uitgevoerd. Een ander belangrijk doel van straffen is te stimuleren dat de dader na terugkeer in de samenleving niet opnieuw terugvalt in de criminaliteit. Variatie in straffen. Er zijn verschillende typen straffen. Want iedere situatie, criminele daad of dader is weer anders; dat vraagt om maatwerk. Justitie legt niet alleen maatregelen op die de vrijheid van de dader wegnemen of beperken. Naast vrijheidsstraffen en taakstraffen kunnen ook boetes, administratieve sancties of transacties worden opgelegd. Ook bestaat de mogelijkheid tot het opleggen van terbeschikkingstelling (tbs). Tbs is een maatregel voor mensen die een zwaar misdrijf hebben gepleegd, waarvoor zij geheel of gedeeltelijk ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard. Dat wil zeggen dat hun misdrijf hen niet (volledig) aangerekend kan worden, doordat zij lijden aan een persoonlijkheidsstoornis en/of ernstige psychiatrische stoornis. Binnen het ministerie van Justitie is de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) belast met de uitvoering van vrijheidsstraffen in gevangenissen en tbs- en justitiële jeugdinrichtingen...ook in de gevangenis Binnen het gevangeniswezen wordt, naast de doelen van de straf, ook rekening gehouden met achtergronden en mogelijkheden van gedetineerden. In het standaardregime moeten gedetineerden werken in een strakke structuur. Daarnaast zijn er aparte programma s waarvoor zij in aanmerking kunnen komen als ze er voldoende gemotiveerd en geschikt voor zijn. Op die manier wordt meer gericht gewerkt aan terugkeer in de samenleving en het terugdringen van de recidive. Met detentiefasering wordt bedoeld dat de gedetineerde begint met een verblijf in de gesloten gevangenis, gevolgd door als de tijd daar rijp voor is steeds meer vrijheid. Het laatste deel van de straf kan dan buiten de muren plaatsvinden, bijvoorbeeld in het kader van een penitentiair programma. Reclassering Bij de uitvoering van straffen speelt ook de reclassering een belangrijke rol. De reclassering beoogt de reïntegratie in de samenleving van plegers van misdrijven te bevorderen en daarmee de kans op herhaling te verminderen. De reclassering doet dit bijvoorbeeld door middel van taakstraffen en speciale reïntegratieprogramma s, maar ook door toezicht te houden op plegers van misdrijven na vrijlating. Bij jeugdige plegers van misdrijven spelen de Raad voor de Kinderbescherming en de gezinsvoogdij- en jeugdreclasseringsinstellingen een belangrijke rol. Werken aan recht en veiligheid > 15

18 Asielzoekers zoeken gewoon een plek om te wonen. Grondrechten van de europese unie Eenieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst.

19 Vreemdelingen Rechtvaardige immigratie Vreemdelingen komen om allerlei redenen naar Nederland. Bijvoorbeeld voor werk of studie. Sommigen komen als toerist, anderen voor gezinshereniging of om asiel te vragen. Veel vreemdelingen dienen een verzoek in om tot Nederland toegelaten te worden, om hier te blijven wonen of om Nederlander te worden (naturalisatie). Het ministerie van Justitie behandelt deze verzoeken. Door de immigratie van vreemdelingen zijn omvangrijke groepen etnische minderheden ontstaan. Justitie is verantwoordelijk voor de integratie van deze mensen in de Nederlandse samenleving. Toelating... De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beslist namens de minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie wie in Nederland wordt toegelaten. Bij asielzoekers gaat het om de vraag of iemand bescherming nodig heeft tegen vluchtelingrechtelijke vervolging in zijn land van herkomst. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) organiseert voor hen een sober maar humaan eerste verblijf. Degenen die recht hebben op die bescherming krijgen een verblijfsstatus. Ook behandelt de IND verzoeken van vreemdelingen die willen naturaliseren tot Nederlander. De IND is samen met de politie en de Koninklijke Marechaussee verantwoordelijk voor de grensbewaking en de controle op legaal verblijf van vreemdelingen.... of terugkeer Als het verblijf niet of niet meer is toegestaan, moeten vreemdelingen Nederland verlaten. Bij uitgeprocedeerde asielzoekers heeft eerst de IND en daarna de rechter geoordeeld dat bescherming niet nodig is. Ze kunnen dan terugkeren naar hun land van herkomst. Zelfstandig vertrek heeft daarbij de voorkeur. De overheid kan helpen met het betalen van vliegtickets en het verstrekken van een bedrag om de eerste maanden in het land van herkomst weer een bestaan op te bouwen. Vertrekt de vreemdeling niet zelfstandig, dan wordt hij eventueel na verblijf in een vertrek- of uitzetcentrum - uitgezet. Bij de terugkeer van vreemdelingen zijn veel partijen betrokken: de IND, het COA, de vreemdelingendienst, de Koninklijke Marechaussee, het ministerie van Buitenlandse Zaken en de gemeente waarin de vreemdeling woont. Justitie werkt ook samen met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Deze organisatie bevordert de vrijwillige terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers door hen te helpen bij de voorbereiding van de terugreis. Internationale afstemming Het Nederlandse vreemdelingenbeleid heeft zich ontwikkeld binnen de daarvoor geldende internationale kaders. Juist op een terrein als dit is internationale afstemming van belang. Het Nederlandse vreemdelingenbeleid is gebaseerd op het Vluchtelingenverdrag van Genève, het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de (Nederlandse) Vreemdelingenwet en steeds meer op regelgeving van de Europese Unie. Werken aan recht en veiligheid > 17

20 Oudkomers, nieuwkomers, Nederlanders: meedoen en groeien Grondrechten van de europese unie Elke vorm van discriminatie is verboden.

21 Integratie Volwaardige integratie in Nederland De immigratie van vreemdelingen heeft geleid tot het ontstaan van omvangrijke groepen etnische minderheden. De overheid wil de integratie van die groepen in de Nederlandse samenleving bevorderen, dat wil zeggen, ervoor zorgen dat ze volwaardige burgers van de Nederlandse samenleving worden. Het doel is gedeeld burgerschap en de overheid doet daarvoor een sterk beroep op de eigen verantwoordelijkheid van zowel autochtonen als allochtonen. Gedeeld burgerschap door en voor iedereen Inburgering is een belangrijke voorwaarde voor integratie. Om volwaardig burger te worden is het noodzakelijk de Nederlandse taal te spreken, Nederlandse waarden te respecteren en Nederlandse normen na te leven. Voor zowel nieuwe vreemdelingen als immigranten die hier al langere tijd zijn, bestaat er daarom een verplichting tot inburgering. Door middel van een examen kunnen zij laten zien dat ze over de kennis en vaardigheid beschikken die nodig zijn voor zelfredzaamheid. De verplichting tot inburgering is er voor sommigen al voordat ze naar Nederland komen. Daarnaast zijn toenadering tussen minderheden en de autochtone bevolking en het bevorderen van de toegankelijkheid van instellingen essentiële randvoorwaarden voor minderheden om tot volwaardig burgerschap te komen. Uiteindelijk moet integratie tot stand komen in scholen, bedrijven, centra voor werk en inkomen, op sportvelden, in de wijk, in de buurt en op straat. Samen werken, samen leven Voor de al langer in Nederland gevestigde minderheden richt het integratiebeleid zich op het verbeteren van de onderwijsresultaten van leerlingen uit deze minderheidsgroepen. Dat vergroot hun mogelijkheden om daarna deel te nemen aan het arbeidsproces en arbeidsdeelname is een van de snelste manieren om te integreren. Daarnaast is er gerichte aandacht voor preventie van criminaliteit onder jongeren uit minderheden. Bovendien probeert de overheid de positie van vrouwen en meisjes uit minderheden te versterken met gericht emancipatiebeleid. Daarbij gaat het erom voor vrouwen en meisjes belemmeringen weg te nemen die voortkomen uit cultuur, religie en traditie en hen te stimuleren zich te ontplooien als autonome personen. Juist vrouwen spelen - als moeder en echtgenote - een sleutelrol bij de integratie van minderheidsgroepen. Ook probeert de overheid via het ruimtelijk ordeningsbeleid concentraties van minderheden in wijken tegen te gaan en de leefsituatie en sociale samenhang in wijken met veel minderheden te verbeteren. De aanpak van discriminatie van minderheden heeft een nieuwe impuls gekregen met het Nationaal Actieplan tegen Racisme. Op al deze terreinen werkt het ministerie van Justitie nauw samen met de andere ministeries die bij de verschillende onderwerpen zijn betrokken, met de gemeenten en met allerlei maatschappelijke instellingen en organisaties. Werken aan recht en veiligheid > 19

22 Een wijde blik verruimt het denken. Grondrechten van de europese unie De Unie eerbiedigt de culturele, godsdienstige en taalkundige verscheidenheid.

23 Internationale samenwerking Justitie over grenzen heen Of het nu gaat om samenwerking tegen de misdaad, om opvang van vreemdelingen of om drugsbeleid: op vrijwel alle terreinen werkt het ministerie van Justitie internationaal samen. Problemen stoppen niet bij grenzen. Daarom worden die grenzen bij het zoeken naar oplossingen ook steeds minder belangrijk. Samen sterker Nederland is onder andere lid van de Europese Unie (EU), de Raad van Europa en de Verenigde Naties. In al die organisaties is er samenwerking op het gebied van Justitie. Deze samenwerking leidt bijvoorbeeld tot verdragen waarin afspraken worden gemaakt over de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit. Door deze internationale samenwerking kan Justitie zaken als mensenhandel, internationale fraude en drugshandel effectiever aanpakken. Criminaliteitsbestrijding Het is belangrijk dat de lidstaten van de EU gemeenschappelijk beleid voeren om de criminaliteit te bestrijden. Daarvoor moeten de lidstaten hun nationale beleid op elkaar afstemmen en waar mogelijk samenwerken. Het ministerie van Justitie draagt Nederlandse standpunten op dat gebied uit in de Europese Unie, bij de Verenigde Naties, maar ook rechtstreeks bij overheden van andere landen. Afstemming op alle fronten Samenwerken in Europa zit m soms in kleine dingen, die wèl grote gevolgen kunnen hebben. Als bijvoorbeeld het ene land iets heel anders bedoelt met een vluchteling dan het andere land kan dat tot grote problemen en verwarring in de onderlinge samenwerking leiden. Daarom wil Nederland ervoor zorgen dat het begrip vluchteling in de praktijk in alle landen precies dezelfde betekenis heeft. Ook is het belangrijk dat de asielprocedure voldoende garanties voor zorgvuldigheid bevat, die in alle landen moeten worden nageleefd. En verder onderhandelt Justitie over verdragen waarin afspraken worden gemaakt over het sluiten van overeenkomsten via internet. Maar bijvoorbeeld ook over verdragen om kinderen te beschermen tegen ontvoering door een van de ouders. Of over de erkenning in het buitenland van Nederlandse echtscheidingen. onderhandelt Justitie over verdragen van in het buitenland gevonniste personen. Of over verdragen over internationale rechtshulp in strafzaken. levert Justitie een bijdrage aan de verbetering van de kwaliteit van Europese regelgeving. levert Justitie een bijdrage aan een juiste doorwerking van het Europese recht in het Nederlandse recht. Europees asiel- en migratiebeleid Nederland wil ook het asiel- en migratievraagstuk in de Europese Unie samen aanpakken. Het is van groot belang dat de lidstaten van de EU hun beleid meer op elkaar afstemmen. De lidstaten hebben daarover afspraken gemaakt die zij de komende jaren concreet gaan invullen. Het gaat dan bijvoorbeeld om afspraken over een meer eenduidige opzet van asielprocedures en opvang van asielzoekers binnen de EU. Daarnaast wil Nederland een aantal minimumvoorwaarden vaststellen waaraan het asielbeleid van alle EU-landen zou moeten voldoen. Ook vraagstukken omtrent illegale en legale migratie en terugkeer zijn steeds meer onderdeel van Europese discussies. Werken aan recht en veiligheid > 21

24 Organisatieschema Minister van Justitie Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie Secretaris-Generaal Plaatsvervangend Secretaris-Generaal Directeur-Generaal Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken Directeur-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Directeur-Generaal Wetgeving, Rechtspleging en Rechtsbijstand Directeur-Generaal Rechtshandhaving ONDERSTEUNING DEPARTEMENTSLEIDING Directie Algemene Justitiële Strategie Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum Bureau Secretaris-Generaal Directie Voorlichting BEDRIJFSVOERING Directie Financieel-Economische Zaken Directie Personeel & Organisatie Directie Informatisering Departementale Auditdienst Directie Bedrijfsvoering en Ondersteuning Bestuursdepartement Gemeenschappelijke Beheerorganisatie DIRECTORAAT-GENERAAL INTERNATIONALE AANGELEGENHEDEN DIRECTORAAT-GENERAAL PREVENTIE, JEUGD EN SANCTIES DIRECTORAAT-GENERAAL WETGEVING, RECHTSPLEGING EN RECHTSBIJSTAND DIRECTORAAT-GENERAAL RECHTSHANDHAVING COLLEGE VAN PROCUREURS-GENERAAL EN VREEMDELINGENZAKEN Stafbureau Internationale Zaken Directie Internationale Strafrechtelijke Aangelegenheden en Drugsbeleid Directie Vreemdelingenbeleid Stafdirectie Coördinatie Vreemdelingenketen Directie Coördinatie Integratiebeleid Minderheden Secretariaat van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken Immigratie- en Naturalisatiedienst Directie Sancties, Reclassering en Slachtofferzorg Directie Jeugd en Criminaliteitspreventie Dienst Bestuurszaken Dienst Justitiële Inrichtingen Raad voor de Kinderbescherming Secretariaat van de Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming Bureau van het College van Toezicht op de kansspelen Secretariaat van het Schadefonds Geweldsmisdrijven Directie Wetgeving Directie Strategie Rechtspleging Directie Toegang Rechtsbestel Bureau Operationele Zaken Parket-Generaal Bureau Juridische en Rijksrecherche Beleidsondersteunende Aangelegenheden Directie Opsporingsbeleid Directie Handhaving Nederlands Forensisch Instituut Centraal Justitieel Incassobureau * Binnen de weergegeven organisatiehoofdstructuur kent het Ministerie van Justitie momenteel twee projectmatige structuren, die niet zijn opgenomen in het schema: binnen het Bedrijfsvoeringscluster de projectdirectie Huisvesting, Inkoop en Milieu, de Projectdirectie Nieuwbouw Justitie (t/m 2007). In dit overzicht zijn de zelfstandige bestuurs-organen en de gefinancierde instellingen niet opgenomen. Voor informatie daarover kunt u in de Staatsalmanak of op kijken. Werken aan recht en veiligheid > 23

25 Hebt u vragen of wilt u meer informatie Op kunt u aanvullende informatie vinden van en over diensten en beleidsterreinen genoemd in deze brochure. Voor algemene informatie en het aanvragen van brochures, kunt u contact opnemen met de telefonische informatielijn van de gezamenlijke ministeries: Postbus 51 Infolijn Telefoon (gratis) Openingstijden: maandag t/m vrijdag van tot uur. Internet: vragen@postbus51.nl U kunt ook contact opnemen met: Ministerie van Justitie Directie Voorlichting, Afdeling in- en externe communicatie Postbus EH Den Haag Telefoon Openingstijden: maandag t/m vrijdag van tot uur Internet: voorlichting@minjus.nl

26 Uitgave Juni 2004 Ministerie van Justitie Directie Voorlichting Postbus EH Den Haag Redactie Directie Voorlichting Ontwerp 2D3D, Den Haag Fotografie Josje Deekens, Den Haag Druk Deltahage, Den Haag met dank aan stichting Loesje, Arnhem

27 Justitie. Recht raakt mensen. Justitie schept orde in de samenleving. Door wetten en regels op te stellen en de naleving daarvan te bevorderen. Door criminaliteit te bestrijden en conflicten op te lossen. Zo brengt Justitie een veilige en rechtvaardige samenleving dichterbij waaraan alle mensen ongeacht hun herkomst volwaardig kunnen deelnemen. Juni 2004 / 4417