Samenvatting burgeronderzoek TNS NIPO en essay over morele argumenten
|
|
- Leopold Pauwels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting burgeronderzoek TNS NIPO en essay over morele argumenten Inleiding Na het bekend worden van risico s, en zeker na grote ongevallen en incidenten, gaan al snel stemmen op dat iets nooit meer mag gebeuren of dat bepaalde risico s uitgebannen moeten worden. Woordvoerders in de media en in de politieke arena lijken daarbij wel eens te veronderstellen dat burgers 100% veiligheid eisen. Dit zou echter kunnen berusten op te eenzijdig onderzoek. De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling schreef onlangs: Burgers die op een eigenlijk voorspelbare manier uiting geven aan hun onbehagen, blijken bij doorvragen een genuanceerder antwoord te formuleren dan wanneer ze oppervlakkige en clichématige vragen voorgelegd krijgen. Als mensen in discussiegroepen samenkomen, zullen zij hun oordeel doorgaans nuanceren en soms zelfs eerdere gevolgtrekkingen herzien. De overheid is niet in staat om volledige bescherming te bieden tegen fysieke en andere risico s. Toch wordt de overheid hier steeds meer verantwoordelijk voor gehouden. Er is een valkuil van onevenredige interventies, waartoe onder druk wordt besloten maar die onevenwichtig kunnen uitpakken in de balans tussen veiligheidsopbrengsten, kosten en bijwerkingen. Eenmaal ingevoerde maatregelen met een veiligheidsoogmerk zijn politiek gezien bijna onmogelijk om later nog af te schaffen. Aspecten van dit verschijnsel van overreactie zijn de afgelopen tien jaar door verschillende adviesraden en wetenschappers naar voren gebracht, bijvoorbeeld onder de noemer incidentalisme, medialogica, voorzorgcultuur en pech moet weg. Een recente term is risico-regelreflex, een term die ook genoemd en van voorbeelden voorzien wordt in het jongste jaarverslag van de Raad van State. Wanneer de overheid een kleinere en meer realistische rol wil spelen op het vlak van risico s, is het dus van groot belang om te weten hoe burgers daar tegenover staan. Het interdepartementale programma Risico s en verantwoordelijkheden is gericht op proportioneel omgaan met risico s en incidenten. Het programma verdiept zich in de werking van de valkuil van onevenredige interventies en in manieren om die te vermijden. In dat verband zijn de onderhavige onderzoeken uitgevoerd. Burgeronderzoek TNS NIPO Een klein jaar lang, van oktober 2011 tot september 2012, is aan burgers gevraagd wat zij verwachten van de overheid, het bedrijfsleven en zichzelf bij risico s en incidenten. Zijn burgers echt zo risicoschuw als de media, de politiek en wellicht ook de overheid zelf geneigd zijn te veronderstellen? Welke partijen dragen verantwoordelijkheid voor de beheersing van vrijwillige en onvrijwillige risico s? Wat houdt zo n verantwoordelijkheid dan precies in? En wat is een adequate reactie als een risico opeens een incident is geworden? Er is een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve methoden ingezet: drie communities, vier focusgroepen, drie flitspeilingen en een multidimensionaal opinieonderzoek. Het onderzoek, uitgevoerd door TNS Nipo en bureau Veldkamp, wordt voor het eerst gepresenteerd op 30 mei De centrale conclusie luidt dat het merendeel van respondenten en deelnemers een nuchtere en rationele basishouding heeft tegenover risico s die zij vrijwillig of onvrijwillig lopen. Deze basishouding moet echter wel geactiveerd worden. Enerzijds zijn eenvoudige, eendimensionale vragen gesteld (bijvoorbeeld tijdens de flitspeilingen), die bij wijze van nul-meting inzicht bieden in de meningen van burgers die niet geïnformeerd zijn en/of gecommitteerd zijn om over het onderwerp na te denken. Tijdens deze fase van het onderzoek zijn er duidelijke verschillen tussen de algemene perceptie van risico s en de specifieke perceptie. Wanneer respondenten in algemene zin gevraagd wordt hoe met risico s die zij lopen moet worden omgegaan, geeft de meerderheid in alle deelonderzoeken blijk van een rationele, nuchtere houding. In de gevallen dat zij zelf de mogelijkheid hebben om het risico uit de weg te gaan, bijvoorbeeld doordat de overheid informatie geeft over het risico en er een keuzemogelijkheid is, vinden zij dat zij zelf moeten kunnen bepalen in hoeverre ze het risico willen nemen. Maar ook wanneer er geen keuzemogelijkheid is, zijn de meeste respondenten bereid om een onvrijwillig risico met een kleine kans te accepteren. Zij vinden het niet nodig dat er (extra) maatregelen genomen worden om dit onvrijwillige risico verder te beperken. Wanneer respondenten gevraagd wordt om aan te geven hoe omgegaan moet worden bij specifieke onvrijwillige risico s, dan blijkt dat respondenten al snel vinden dat (hun) veiligheid 6 Discussiebijeenkomst Burger & risico
2 boven alles gaat en dat kosten geen rol mogen spelen bij het treffen van maatregelen om het risico te beperken. Deze abrupte ommezwaai lijkt irrationeel, maar kan ook logisch verklaard worden: bij een eendimensionale vraag geven respondenten een snel antwoord vanuit hun eigen belang redenerend. Als het gaat om het beleid na incidenten is een soortgelijke kanteling in het denken van de bij het onderzoek betrokken burgers zichtbaar: in algemene zin zijn de respondenten voor een gelijke behandeling van de slachtoffers van zowel grote als kleine ongevallen. In specifieke casus wijken de respondenten daar soms sterk vanaf. Wanneer er meer informatie over kosten en baten van veiligheidsmaatregelen aan de respondenten gepresenteerd wordt, gebeurt iets opvallends. Respondenten begrijpen nu heel goed dat veiligheid niet onbegrensd is en dat er keuzes gemaakt moeten worden. In een verdiepende dialoog met de discussianten uit de focusgroepen lijkt hun rationele, calculerende karakter nog sterker naar de voorgrond te komen. De ervaring uit de hier behandelde deelonderzoeken leert daarmee samenvattend dat het rationele vermogen van burgers niet onderschat mag worden. Om dat rationele vermogen aan te spreken, moeten vragen over veiligheidskwesties niet in een vereenvoudigde vorm aan burgers voorgelegd worden, maar in een gelijkwaardige dialoog over opties en dilemma s besproken worden. Relevant voor het communicatiebeleid door de overheid is dat dit burgeronderzoek duidelijk het verschil aantoont tussen de niet-geïnformeerde burger (flitspeilingen) en de geïnformeerde burger (communities, focusgroepen en het multidimensionale opinie-onderzoek). Dit inzicht heeft een potentieel belangrijke betekenis voor de risicocommunicatiestrategie van een overheid die rationele besluitvorming nastreeft ten aanzien van risicobeleid en de reactie op incidenten: het adequaat, breed en volledig informeren van burgers over gevaren is meer behulpzaam dan beperkt en geruststellend communiceren uit angst voor een negatieve reactie. Burgers reageren na een ernstig ongeval vaak heftig en vinden drastische maatregelen dan vanzelfsprekend. Een andere opvallende uitkomst uit het onderzoek is echter dat burgers vrij snel daarna weer hun nuchtere zelf zijn en helemaal geen 100% veiligheid eisen. Dat is interessant voor de overheid, want de keuze voor een zorgvuldige afweging van eventuele nieuwe maatregelen sluit dus goed aan bij de opvattingen van veel burgers. Essay over morele argumenten Michel van Eeten, hoogleraar Bestuurskunde en internetveiligheid (TU Delft), schreef na de BZK-conferentie Dag van het Risico (2010) een essay over de invalshoeken die burgers kiezen bij het aanvaarden van risico s. Zijn stelling was dat mensen vaak een breed repertoire aan morele argumenten hanteren, in tegenstelling tot de overheid die het debat lijkt te beperken tot de mate van veiligheid. Dit essay werd in 2011 gepubliceerd in Veiligheid boven alles? Essays over oorzaken en gevolgen van de risico-regelreflex. Vervolgens heeft Van Eeten dit onderwerp nader geanalyseerd aan de hand van voorbeelden en met behulp van een moraalfilosofische invalshoek. De co-auteurs waren Liesbeth Noordegraaf-Eelens, Jony Ferket en Maxim Februari en het stuk verscheen eind 2012 in de bundel Nieuwe perspectieven bij het omgaan met risico s en verantwoordelijkheden. Het essay vertrekt vanuit de veronderstelling dat burgers sterk risicomijdend zijn, wat door veel politici, bestuurders en ambtenaren als feit wordt beschouwd. Dit blijkt een mythe te zijn. In essentie gaat het niet om de vaststelling van de precieze omvang van het risico, maar om de morele vraag waarom het acceptabel is om een risico aan bepaalde groepen op te leggen. Aan de hand van uiteenlopende voorbeelden is er verkend met welke frames risico s moreel acceptabel gemaakt worden. Daarnaast zijn er situaties besproken waarin burgers risico s afwijzen. Enkele bekende controversiële risicovraagstukken, zoals de HPV-vaccinatie, de Eurocrisis en voedselveiligheidsincidenten zijn besproken. Uit het onderzoek blijkt dat in de framing van risico s ook uitdrukkelijk morele duiding aan de orde komt. Vrijwilligheid, billijkheid en verwijtbaarheid zijn geen objectieve eigenschappen, maar interpretaties die zelf inzet zijn van de politieke strijd. Dat betekent ook dat politici en bestuurders deze interpretaties kunnen beïnvloeden en daarmee de mate van acceptatie. Deze en andere morele principes maken onderdeel uit van het politieke repertoire om risico s te duiden en van handelingsconsequenties te voorzien. Het onderzoek is gestuit op een tragische paradox. De overheid probeert risicoacceptatie aan burgers te verkopen met een verhaal dat gebaseerd is op risicomijding. Maar hoe meer je benadrukt dat de risico s klein zijn, hoe meer je dit morele principe impliciet bevestigt: minder risico is beter. Met andere woorden, het is een verhaal dat zichzelf ondermijnt. De technocratische bezweringsmachine waarop de overheid leunt, versterkt de morele dwang tot risicoreductie, omdat ze risico s losmaakt van de redenen die we hebben om die risico s te nemen. Juist in dat laatste zit echter de sleutel tot risicoacceptatie. Discussiebijeenkomst Burger & risico 7
3 Er zijn een aantal opvallende punten betreffende de frames naar voren gekomen. Ten eerste valt op dat de frames die risicoacceptatie aanmoedigen vaak niet primair over risico s gaan. Ze stellen niet veiligheid centraal, maar een andere waarde, zoals rechtvaardigheid, moed, wederkerigheid, soevereiniteit of vrijheid. Ten tweede laten de frames zien dat risicoacceptatie niet per se de moeilijkste boodschap is richting kiezers. Ten derde valt op dat de frames een bepaalde samenhang vertonen. Ze vormen clusters met drie verschillende houdingen in de omgang met risico s: berekenen, verdelen en verzoenen. Verder blijkt dat de schraalheid van de politieke communicatie rondom risico s een belangrijke reden is voor de dwangmatige neiging tot steeds verdergaande risicoreductie. Wie hoe minder, hoe beter als moreel principe centraal stelt in het debat, levert zich uit aan de partij die het kleinste risico belooft of eist. Geen wonder dat je dan gaat geloven in de mythe dat burgers geen enkel risico meer wensen te tolereren. Burgers hanteren echter een veel rijkere verzameling morele overwegingen bij het beoordelen van risico s. Sommige van die overwegingen maken het accepteren van risico s noodzakelijk, wenselijk of zelfs aantrekkelijk. Politici en bestuurders kunnen daarop aangrijpen. Bronnen - Helsloot, I., A. Scholtens, J. Groenendaal en A. Stapels (2012). De Nederlandse burger nader verkend: nuchter mits geïnformeerd, in: Nieuwe perspectieven - Michel van Eeten, Liesbeth Noordegraaf-Eelens, Jony Ferket en Maxim Februari, Waarom burgers risico s accepteren en waarom bestuurders dat niet zien, in: I. Helsloot en J. van Tol (red.), Nieuwe perspectieven bij het omgaan met risico s en verantwoordelijkheden (p ). Den Haag: Ministerie van BZK TNS-Nipo/Bureau Veldkamp, Elmara Bemer, Sibolt Mulder en Dieter Verhue (2013), Burgers over risico s en verantwoordelijkheden. Overall rapportage van drie fasen burgerparticipatie - Tol, J. van, Helsloot, I. en Mertens, F. (red.), Veiligheid boven alles? Essays over oorzaken en gevolgen van de risico-regelreflex. Den Haag: Boom Lemma uitgevers Raad van State, Jaarverslag Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, Het onbehagen voorbij. Een wenkend perspectief op onvrede en onmacht. Den Haag Wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid, Evenwichtskunst. Over de verdeling van verantwoordelijkheid voor fysieke veiligheid, Discussiebijeenkomst Burger & risico
4 Programma Risico s en verantwoordelijkheden Aanleiding Mensen kunnen zichzelf niet tegen alle gevaren in de samenleving beschermen. Daar ligt een taak voor de overheid. De invulling van die taak is in de laatste decennia echter gestaag verruimd, waardoor er bij de overheid steeds meer verantwoordelijkheid is komen te liggen voor het waarborgen van veiligheid en het opvangen van de gevolgen van een incident. Dit schept een dilemma over de rol van de overheid. In onze steeds horizontaler opererende samenleving kan de overheid immers een kleinere rol gaan spelen, maar dat wordt bemoeilijkt door de veronderstelling dat zij fysieke en andere risico s steeds verdergaand moet afdekken, ook lage risico s met geringe maatschappelijke impact. Een ander dilemma vloeit voort uit het feit dat Nederland in internationaal perspectief een heel veilig land is met een hoge levensverwachting. 1 Het gevolg hiervan is dat het op veel terreinen steeds moeilijker wordt om de veiligheid verder te verhogen in een goed evenwicht tussen de kosten, baten en bijwerkingen van de maatregelen. Deze dilemma s zijn niet alleen zichtbaar bij preventieve maatregelen. Ze komen in verhevigde vorm naar voren na een incident. Dan is er namelijk een valkuil van te snelle en te drastische interventie in de vorm van regelgeving, toezicht, normering of uitvoeringsmaatregelen. Het een en ander kan leiden tot disproportionele ingrepen, die erg moeilijk ongedaan gemaakt kunnen worden zelfs als blijkt dat ze nadelige gevolgen hebben, zoals onevenredige kosten voor de overheid, administratieve lasten, hoge nalevingskosten of onnodige inperking van de ruimte voor bedrijven en professionals. Een ander nadeel is dat zulke ingrepen een onrealistische verwachting wekken over de mate waarin de overheid in staat is om risico s af te dekken en op te vangen. Zo n verwachting is niet bevorderlijk voor het vertrouwen van burgers in de overheid. Aspecten van dit verschijnsel van overreactie zijn de afgelopen tien jaar door verschillende adviesraden en wetenschappers naar voren gebracht, bijvoorbeeld onder de noemer incidentalisme, medialogica, voorzorgcultuur en pech moet weg. Een recente term is risico-regelreflex, een term die ook genoemd en van voorbeelden voorzien wordt in het jongste jaarverslag van de Raad van State. De overheid werkt al geruime tijd aan manieren om waar mogelijk meer over te laten aan de samenleving, maar zodra het woord risico valt, blijkt het moeilijk om dat algemene uitgangspunt toe te passen. De zogeheten risico-regelreflex vormt dus een grote hinderpaal voor de dubbele beweging naar een kleinere overheid en een weerbaardere samenleving. Burgemeester Jorritsma vatte het als volgt samen: Er is altijd een soort beeld alsof de overheid de ramp heeft veroorzaakt, en we creëren dat beeld ook zelf. We zijn totaal de weg kwijt als het gaat over de verantwoordelijkheden. 2 De onderkenning van de dilemma s rond dit onderwerp was aanleiding voor de toezegging van de minister van BZK aan de Tweede Kamer om een visie te ontwikkelen op de rol en verantwoordelijkheid van de overheid bij het omgaan met risico s en incidenten. Het kabinet ziet het als kerntaak om een bepaalde bescherming te bieden boven het niveau dat burgers en bedrijven zelf kunnen beheersen, maar daarbij is dus bijzondere aandacht nodig voor een afgewogen omgang met risico s en verantwoordelijkheden. Het kabinet heeft verder in het regeerakkoord het voornemen uitgesproken om niet toe te geven aan de reflex om op elk incident te reageren met nieuwe regelgeving. Dit sluit aan bij bestaand beleid, zoals Nuchter omgaan met risico s 3. Bestuurlijke en politieke respons op het onderwerp In het publieke debat over risico s en incidenten is een grote variatie aan stemmen te horen, variërend van dit mag nooit meer gebeuren tot we zullen een bepaald risiconiveau moeten accepteren. Achter die stemmen zitten uiteenlopende opvattingen en belangen, die vaak niet expliciet duidelijk worden wanneer het discours zich eenzijdig toespitst op de mate van veiligheid. Als de suggestie de overhand krijgt 1 Zie bijvoorbeeld recent onderzoek naar patronen van gezondheidsverlies door ziekte, verwonding en risicofactoren in het VK, vergeleken met andere welvarende landen binnen en buiten de EU: UK health performance. Findings of the Global Burden of Disease Study 2010 (The Lancet, Early Online Publication, 5 maart 2013). 2 BZK-conferentie Dag van de Dilemma s en oplossingen, 15 november VROM (2003). Nuchter omgaan met risico s. Beslissen met gevoel voor onzekerheden. Hoofddocument. Den Haag. Discussiebijeenkomst Burger & risico 9
5 dat risico s per definitie uitgebannen moeten worden, kan dit leiden tot onevenredige interventies. De overheid is in de positie om ruimte te geven aan de stem van de redelijkheid. Dat kan heel goed gecombineerd worden met empathie met getroffenen, zonder dat dit hoeft te leiden tot drastische maatregelen die suggereren dat er nooit meer iets mis kan gaan. Deze opvatting leeft sterk onder bestuurders. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een bestuurlijke handreiking van de provincie Noord-Holland. 4 De thematiek van risico s en verantwoordelijkheden is niet alleen voor bestuurders lastig maar krijgt in toenemende mate aandacht van volksvertegenwoordigers. Het advies Kundige overheid van de Raad voor het openbaar bestuur, het advies Evenwichtskunst van de Wetenschappelijke Raad voor het regeringsbeleid en de activiteiten van het programma Risico s en verantwoordelijkheden hebben provinciale en gemeentelijke volksvertegenwoordigers geïnspireerd om er in themabijeenkomsten expliciet bij stil te staan. Het gaat hier zowel om Provinciale Staten (Noord-Brabant en Gelderland) als gemeenteraden van verschillende omvang zoals Amsterdam, Dordrecht en Diemen. Verder onderschrijven diverse leden van de Tweede en Eerste Kamer het belang van dit onderwerp. Ook buiten Nederland groeit de parlementaire belangstelling voor proportioneel omgaan met risico s. Het Britse Lagerhuis heeft een vaste commissie waarin deskundigen de parlementariërs helpen om risico s beter te begrijpen. 5 Verder is dit thema in opkomst in het Europees Parlement, waar afgelopen najaar de informele Working Group on risk-based policymaking werd ingesteld. Afbakening en aanpak van het programma De ambitie van het programma Risico s en verantwoordelijkheden is om een repertoire te ontwikkelen en uit te dragen dat bestuurders en ambtenaren helpt om interventies rond risico s en incidenten proportioneel en consistent te houden, juist onder publieke druk. Ook worden hulpmiddelen voor de overheid ontwikkeld om burgers en partijen in de samenleving te stimuleren om eigen verantwoordelijkheid te nemen. Tot eind 2014 onderneemt het programma de volgende activiteiten. Dialogen Dialogen over de manier waarop de samenleving en de 4 Naar een nuchtere omgang met risico s, ontwikkeld naar aanleiding van het programma Risico s en verantwoordelijkheden en uitgebracht in april De voorzitter van dit Science and Technology Select Committee was aanwezig bij het internationale seminar dat in juni 2012 werd georganiseerd door het ministerie van BZK. overheid kunnen omgaan met risico s vinden plaats met bestuurders van andere overheden, en ook met burgers en partijen in de samenleving. Daarnaast zal op een faciliterende manier tegemoet gekomen worden aan de groeiende belangstelling bij politici en journalisten voor deze thematiek. Repertoire voor bestuurders en ambtenaren Ontwikkelen van repertoire om interventies rond risico s en incidenten proportioneel en consistent te houden, juist onder publieke druk. Aandachtspunten waarop nader onderzoek plaatsvindt: - reikwijdte grondwettelijke zorgplicht - vergelijking van risicobeleid voor min of meer vergelijkbare risico s - analyse van werkzame bestanddelen in (deels reeds verzamelde) goede voorbeelden waarin een bestuurder of ambtenaar de druk op onevenredige veiligheidsmaatregelen wist te weerstaan - onrustbeoordeling: manieren om de precieze aard van maatschappelijke rond risico s en incidenten te begrijpen, als basis voor een adequate en proportionele bestuurlijke reactie - uitgangspunten waarmee de overheid burgers een goed handelingsperspectief kan geven t.a.v. risico s in hun omgeving, zodat ze meer inzicht en keuzemogelijkheid krijgen en zo gestimuleerd worden om verantwoordelijkheid te nemen. De ontwikkelde inzichten en hulpmiddelen worden uitgeprobeerd en uitgedragen bij beroepsverenigingen zoals Genootschap van burgemeesters, Vereniging van wethouders, Vereniging van raadsleden en Algemene bestuursdienst. Visie op de rol en verantwoordelijkheid van de overheid bij het omgaan met risico s en incidenten Zo n visie is toegezegd aan de Tweede kamer. Gaandeweg zal het programma een aantal algemene principes benoemen inzake de rol en verantwoordelijkheid van de overheid bij het omgaan met publieke risico s en incidenten. Er komt dus niet zozeer een theoretische visie maar een gedragen en goed toepasbaar referentiekader, dat behulpzaam is bij het waar mogelijk invullen van een kleinere rol van de overheid ten aanzien van risico s bij een op zijn minst gelijk blijvend veiligheidsniveau. Ook andere overheden hebben behoefte aan zo n referentiekader, dat de uitkomst zal zijn van een grondig proces, met een gedegen inbreng van bestuurlijke ervaring, onderzoek en dialoog. Afbakening en samenwerking Aanvankelijk richtte het programma zich vooral op de fysieke veiligheid, dat wil zeggen de bescherming tegen ongevallen met een natuurlijke of technologische oorzaak die niet het gevolg zijn van criminele gedragingen (o.a. natuurgeweld, 10 Discussiebijeenkomst Burger & risico
6 gevaarlijke stoffen, voedselveiligheid, transport, grote branden en nieuwe technologieën). Het is echter gebleken dat de uitgangspunten van proportionaliteit en verdeling van verantwoordelijkheid ook toepasbaar zijn op vele andere terreinen, zoals tbs, jeugdzorg en kinderopvang. Om die reden is de actieradius nu publieke risico s. De Britse Risk and Regulation Advisory Council definieert die als volgt: the full range of social, environmental, economic, technical, health and other threats for which Government is considered to have some overarching responsibility. 6 De rode draad is dat het aspect van veiligheidsrisico s de neiging heeft om het publieke debat te domineren. Verder wordt complementair gewerkt met aanverwante programma s, zoals het programma Veiligheid in Balans dat wordt uitgevoerd onder regie van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Het denken over de rol van de overheid bij risico s vindt plaats in de bredere context van het meer benutten van kracht in de samenleving en herbezinning op de rol van de overheid onder het motto: minder overheid, meer samenleving bij de aanpak van maatschappelijke opgaven. De genoemde activiteiten vinden plaats in samenwerking met andere departementen, andere overheden en met behulp van een breed internationaal netwerk. Vanuit de optiek van nazorg (na het advies Kundige overheid ) blijft de Raad voor het openbaar bestuur betrokken bij een aantal acties. Aan de basis van de te ontwikkelen inzichten en hulmiddelen liggen wetenschappelijke inzichten en adviesrapporten. & Discussiebijeenkomst Burger risico 6 Zie o.a. Better Regulation Committee, Public Risk the Next Frontier for Better Regulation (2008); Risk Regulation Advisory Council, Response with responsibility (2009); Risk Regulation Advisory Council, Experts and Public Risk (2009). Discussiebijeenkomst Burger & risico 11
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Uw kenmerk 2012Z20020/2012D46327 Betreft Kabinetsreactie op ROB advies Belichaming van de kundige
Nadere informatieDiscussiebijeenkomst
& Discussiebijeenkomst Presentatie van onderzoeksresultaten en discussie Burger 30 mei 2013 risico Programma Risico s en verantwoordelijkheden Programma discussiebijeenkomst Burger en risico 13:00 Inloop
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 29 362 Modernisering van de overheid Nr. 218 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES Aan de Voorzitter van de Tweede
Nadere informatieOpbrengsten programma Risico s en verantwoordelijkheden
Opbrengsten programma Risico s en verantwoordelijkheden NIFV-congres Voorbereid op zelfredzaamheid 14 november 2012 Jan van Tol Programma Risico s en verantwoordelijkheden Aanleiding Toezegging visie over
Nadere informatieGovernance. Informatiemanagement. Architectuur. Gemeenschappelijk
Beleggen Bewaken Sturen Informatiemanagement Inspireren Verbinden Organiseren Architectuur Verbeelden Structureren Afstemmen Gemeenschappelijk Communiceren Adviseren Beïnvloeden Beleggen: kan taken, verantwoordelijkheden
Nadere informatieEvenwichtskunst. Bestuur in de mangel van de narrige burger, angstige adviseurs en het algemeen belang bij veiligheidsbesluitvorming
Evenwichtskunst Bestuur in de mangel van de narrige burger, angstige adviseurs en het algemeen belang bij veiligheidsbesluitvorming Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid Mijn opzet voor vandaag
Nadere informatieEvenwichtskunst. AOV-ers in de mangel van de narrige burger, twijfelend bestuur en het algemeen belang bij veiligheidsbesluitvorming
Evenwichtskunst AOV-ers in de mangel van de narrige burger, twijfelend bestuur en het algemeen belang bij veiligheidsbesluitvorming Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid Deel I Het is niet best
Nadere informatieRisicocommunicatie: een spel van invloed en beïnvloeden. Frank Vergeer Anne-Marie van het Erve
Risicocommunicatie: een spel van invloed en beïnvloeden Frank Vergeer Anne-Marie van het Erve Wat gaan we doen? Inleiding risicocommunicatie Risicocommunicatie: een spel van invloed en beinvloeden: 1 e
Nadere informatieTechnology Assessment: omgang met publieke zorgen
Kivi-Niria Technology Assessment: omgang met publieke zorgen Geert Munnichs Opzet Algemene introductie Wat is/doet het Rathenau Instituut? Publieksonderzoek Status uitkomsten Implicaties voor besluitvorming
Nadere informatieUitnodiging. Dag van de. dilemma s oplossingen. 15 november 2012. werkconferentie over de rol van de overheid bij het omgaan met publieke risico s
& Dag van de Uitnodiging dilemma s oplossingen werkconferentie over de rol van de overheid bij het omgaan met publieke risico s 15 november 2012 & We Uitnodiging Herinnert u zich nog de spraakmakende conferentie
Nadere informatieEvenwichtskunst. Waarom gemeenten de regie over veiligheid terug moeten pakken. Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid
Evenwichtskunst Waarom gemeenten de regie over veiligheid terug moeten pakken Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid Het drama van veiligheidsbeleid U weet het allemaal: ooit waren ongevallen
Nadere informatieNarrig burgerschap als basis voor zelfredzaamheid. Ira Helsloot Hoogleraar crisisbeheersing en fysieke veiligheid
Narrig burgerschap als basis voor zelfredzaamheid Ira Helsloot Hoogleraar crisisbeheersing en fysieke veiligheid Mijn centrale stelling De overheid verzwakt de zelfredzaamheid van burgers door: veel te
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 300 VII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2016 Nr. 15
Nadere informatieWaarom we er een zooitje van maken. Terwijl we allemaal het goede willen
Waarom we er een zooitje van maken Terwijl we allemaal het goede willen Het drama van veiligheidsbeleid U weet het allemaal: ooit waren ongevallen een act of god, daarna geloofden de liberalen dat het
Nadere informatieGEDRAGSMANAGEMENT. Inleiding. Het model. Poppe Persoonlijk Bas Poppe: 06 250 30 221 www.baspoppe.nl info@baspoppe.nl
GEDRAGSMANAGEMENT Dit kennisitem gaat over gedrag en wat er komt kijken bij gedragsverandering. Bronnen: Gedragsmanagement, Prof.dr. Theo B. C. Poiesz, 1999; Samenvatting boek en college, A.H.S. Poppe,
Nadere informatieCalamiteitenprotocol instellingen Wmo, gemeenten in de regio Eemland
Calamiteitenprotocol instellingen Wmo, gemeenten in de regio Eemland Inleiding Calamiteiten bij zorg en ondersteuning kunnen helaas niet altijd voorkomen worden. Ze hebben een grote impact op betrokkenen
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20017 2500 EA Den Haag Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Nederland Uw
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEWELD TEGEN HANDHAVERS EN HULPVERLENERS doorpakken of downplayen
DE AANPAK VAN GEWELD TEGEN HANDHAVERS EN HULPVERLENERS doorpakken of downplayen Liesbeth Schuijer Mariska Wijnbelt Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Master of Public Administration 2011 2013 Onze
Nadere informatiegegevens analyseren Welk onderzoekmodel gebruik je? Quasiexperiment ( 5.5) zonder controle achtergronden
een handreiking 71 hoofdstuk 8 gegevens analyseren Door middel van analyse vat je de verzamelde gegevens samen, zodat een overzichtelijk beeld van het geheel ontstaat. Richt de analyse in de eerste plaats
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 29 juni 2018 Onderwerp Wettelijke experimenteerruimte
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/jenv
Nadere informatieDestigmatisering bij incidenten. Werkdocument voor communicatieprofessionals
Destigmatisering bij incidenten Werkdocument voor communicatieprofessionals Kees Dijkman Projectleider Aanpak stigma in de media Samen Sterk zonder Stigma Amersfoort/Utrecht, mei 2018 De media berichten
Nadere informatieRisicomanagement bij onder toezicht gestelde kinderen Een notitie naar aanleiding van onderzoek van de Inspectie jeugdzorg oktober 2008
Risicomanagement bij onder toezicht gestelde kinderen Een notitie naar aanleiding van onderzoek van de Inspectie jeugdzorg oktober 2008 Inleiding De veiligheid van het kind is een van de belangrijkste
Nadere informatieDilemmics. Morele Oordeelsvorming. Werkboek. voor medewerkers van het Ministerie van Buitenlandse Zaken
Dilemmics Morele Oordeelsvorming Werkboek voor medewerkers van het Ministerie van Buitenlandse Zaken 2013 Werkboek Morele Oordeelsvorming 1 2014. Dilemmics. Alle rechten van deze uitgave zijn voorbehouden.
Nadere informatieRisico s in het sociaal domein en omgaan met de risico-regelreflex
Risico s in het sociaal domein en omgaan met de risico-regelreflex Zwolle, 26 november 2015 Divosa congres Veranderkracht Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid Helga Koper, programmamanager
Nadere informatieCommuniceren over wetenschap. Geert Vanpaemel KU Leuven
Communiceren over wetenschap Geert Vanpaemel KU Leuven 1. Inleiding 2. Algemene aanpak 3. Tips & Tricks Negatieve berichtgeving Naamgeving pesticiden, herbiciden, insecticiden, biociden Onvoorziene ecologische
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2009 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;
Nadere informatieBiomonitoring en sensoring op de werkplek ethische aspecten
Biomonitoring en sensoring op de werkplek ethische aspecten Bijeenkomst Contactgroep Gezondheid en Chemie, i.s.m. de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde Den Bosch, 13 juni 2019
Nadere informatieFUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN
FUNCTIEPROFIEL LID RAAD VAN COMMISSARISSEN PROFIEL VASTGOED VELISON WONEN Functie-eisen Algemene eisen Academisch niveau van denken en functioneren en inzicht in (strategische) bestuurlijke processen binnen
Nadere informatieDe Ervaring Leert! Programma voor Provinciale Statenleden 2015
De Ervaring Leert! Programma voor Provinciale Statenleden 2015 Inhoud De ervaring Leert! 3 Workshops 4 1. Krachtenveld Provincie 2. Simulatie Statenvergadering 3. Rollen en instrumenten 4. Integriteit
Nadere informatieMasterclass Risicoregelreflex in het sociale domein Annette van Delft (VNG) Jaap Herforth (Apeldoorn) Martijn Tummers (BZK\R&V)
Masterclass Risicoregelreflex in het sociale domein Annette van Delft (VNG) Jaap Herforth (Apeldoorn) Martijn Tummers (BZK\R&V) Regiobijeenkomst Huiselijk geweld en Kindermishandeling Zwolle 25 september
Nadere informatieThema 2: Belangenevenwicht Waarom het thema? Obstakels omzetten in essentiële vragen of stellingen Ontwerp het repertoire
Goede middag Thema 2: Belangenevenwicht Waarom het thema? Obstakels omzetten in essentiële vragen of stellingen Ontwerp het repertoire 1 Waarom het thema belangenevenwicht? (1) Machts(on)gelijkheid, zit
Nadere informatie8 Politieke processen: omgaan met macht
8 Politieke processen: omgaan met macht Politieke processen: omgaan met macht 3 Inleiding 3 De organisatie: formeel en feitelijk 3 De academische organisatie 5 Tactische hulpmiddelen 5 Voorbereiding 6
Nadere informatieDe Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Advies wetsvoorstel gebruik camerabeelden en meldplicht datalekken.
POSTADRES Postbus 93374, 2509 AJ Den Haag BEZOEKADRES Juliana van Stolberglaan 4-10 TEL 070-88 88 500 FAX 070-88 88 501 INTERNET www.cbpweb.nl www.mijnprivacy.nl AAN De Staatssecretaris van Veiligheid
Nadere informatieWelke kansen bieden internet en sociale media (niet)?
Welke kansen bieden internet en sociale media (niet)? Chris Aalberts Internet en sociale media hebben de wereld ingrijpend veranderd, dat weten we allemaal. Maar deze simpele waarheid zegt maar weinig
Nadere informatieOver Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten
1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor
Nadere informatieTIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN
TIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN INLEIDING Onderwijs over tolerantie kan soms uitdagend zijn. Naast het ontwikkelen van kennis over tolerantie en gerelateerde begrippen zoals vrijheid en identiteit, is het
Nadere informatieReactie op het consultatiedocument "Voorstel toepasbaarheid Code op one tier boards"
Monitoring Commissie Corporate Governance Code Secretariaat Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG Per e-mail: secretariaat@mccg.nl Stibbe N.V. Advocaten en notarissen Beethovenplein 10 Postbus 75640 1070 AP Amsterdam
Nadere informatieDe narrige burger versus risico en redelijkheid,
De narrige burger versus risico en redelijkheid, Waarom het failliet van fysiek veiligheidsbeleid niet aan een gebrek aan burgerschap kan worden geweten Ira Helsloot Hoogleraar crisisbeheersing en fysieke
Nadere informatieSamen sta je sterk. Adviesrapport. Project: Communicatieplan
Project: Communicatieplan Smokeless Nathalie Kooiman, 0863131 Charlotte Voorn, 0847183 Wendy Lanser, 0862815 Rowan Lens, 0857190 CDM1A Hogeschool Rotterdam Rowan Lens - CDM1A - Hogeschool Rotterdam 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieworkshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen
1. Om welke reden(en) volg je deze workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen in je werk? 4. Waarin blink jij jjmet betrekking
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 maandag 19 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2008 tijdvak 1 maandag 19 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 19 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 47 punten
Nadere informatieVerslag bijeenkomst Democratie en Digitalisering
Verslag bijeenkomst Democratie en Digitalisering Op 19 juni 2018 vond een discussiebijeenkomst plaats over democratie en digitalisering. De bijeenkomst is onderdeel van het ROB-onderzoek naar kansen en
Nadere informatieVrijheidsbeperkende maatregelen. Vrijheidsbeperkende maatregelen terugdringen? in de langdurende zorg. Vilans helpt mee
Vrijheidsbeperkende maatregelen in de langdurende zorg Vrijheidsbeperkende maatregelen terugdringen? Vilans helpt mee Hoe staat je organisatie ervoor? Kom erachter hoe het staat met vrijheidsbeperking
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands Nederlands. tijdvak 1 maandag 18 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage
Examen HAVO 2009 tijdvak 1 maandag 18 mei 13.30-16.30 uur tevens oud programma Nederlands Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage Dit examen bestaat uit 21 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor
Nadere informatieWorkshop 1: Communiceren over zelfredzaamheid: daar is mijn volggroep!
Workshop 1: Communiceren over zelfredzaamheid: daar is mijn volggroep! Workshopleiders: Guido Rijnja, communicatieadviseur bij de Rijksvoorlichtingsdienst Ellen van Selm, projectleider Buurtvoorlichters
Nadere informatiekennis-kwadranten Known-Unknowns & Unknown-Knowns tussen feilen en fataliteit Rob Schouten Vincent van Vliet
kennis-kwadranten Known-Unknowns & Unknown-Knowns tussen feilen en fataliteit Rob Schouten Vincent van Vliet NVVK CONGRES 30 maart 2017 Kennisonzekerheid Veiligheid Veiligheid : : grip op risico s Grip
Nadere informatieInschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn
Naam patiënt:.. Geboortedatum patiënt:... Naam afnemer: Datum afname: Inschatting wilsbekwaamheid volgens KNMG richtlijn 1. Wilsbekwaamheid wordt altijd beoordeeld ter zake een bepaald onderzoek of bepaalde
Nadere informatieBrief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 15 februari 2018 U Lbr. 18/004. Stand van zaken Interbestuurlijk Programma.
Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad Datum 15 februari 2018 Ons kenmerk COS/U201800112 Lbr. 18/004 Telefoon 070 373 83 93 Bijlage(n) 1 Onderwerp Stand van zaken Interbestuurlijk Programma Samenvatting
Nadere informatieBijdrage Michiel van Haersma Buma bij de presentatie van het advies Belichaming van de kundige overheid
Bijdrage Michiel van Haersma Buma bij de presentatie van het advies Belichaming van de kundige overheid De Witte, maandag 12 november 2012, 14.30 uur Dames en heren, 1. Waar zijn wij bang voor? Als je
Nadere informatieNano: communiceren over onzekere of onbekende risico s
Nano: communiceren over onzekere of onbekende risico s s Wiebe E. Bijker Universiteit Maastricht Cie Maatschappelijke Dialoog Nanotechnologie Gezondheidsraad NVvA, 2010, Zeist 1 Dilemma (geldt voor veel
Nadere informatieCursus en Thema 2015. voor mantelzorgers en vrijwilligers
Cursus en Thema 2015 voor mantelzorgers en vrijwilligers VRIJWILLIGERS Basiscursus (voor nieuwe vrijwilligers) Aantal bijeenkomsten: 4 In vier bijeenkomsten maken nieuwe vrijwilligers kennis met diverse
Nadere informatieDe paradox van de burger als uitgangspunt
GEMEENTE WINTERSWIJK De paradox van de burger als uitgangspunt De dialoog als methodiek Rhea M. Vincent 1-11-2013 In het nieuwe zorgstelsel staat de vraag van de burger centraal. De professional en de
Nadere informatieActeren in het krachtenveld
Acteren in het krachtenveld Het uitvoeren van een krachtenveldanalyse is een methode die veel in projectmanagement wordt toegepast. Door het uitvoeren van een krachtenveldanalyse kijk je met andere ogen
Nadere informatieBesluitvorming over bijzondere opsporingsbevoegdheden in de aanpak van georganiseerde criminaliteit
SAMENVATTING De Wet BOB: Titels IVa en V in de praktijk Besluitvorming over bijzondere opsporingsbevoegdheden in de aanpak van georganiseerde criminaliteit Mirjam Krommendijk Jan Terpstra Piet Hein van
Nadere informatieRAPPORTAGE ONDERZOEK PARTIJPOLITIEKE BENOEMINGEN
RAPPORTAGE ONDERZOEK PARTIJPOLITIEKE BENOEMINGEN Meer Democratie Mei 2015 Rapportage onderzoek Partijpolitieke benoemingen Meer Democratie 1 Persbericht NEDERLANDERS: PUBLIEKE FUNCTIES OPEN VOOR IEDEREEN
Nadere informatieProgramma Transport en veiligheid Zuid-Holland
Programma Transport en veiligheid Zuid-Holland Resultaten en lessen voor de toekomst drs. A.A.M. Brok Voorzitter veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid, portefeuillehouder jaar van transport en veiligheid
Nadere informatieVoor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen
Voor het Huis voor democratie en rechtsstaat wordt geëxperimenteerd met proeftuinen Het Huis voor democratie en rechtsstaat is een nog op te richten instelling. Het Huis wil kennis van burgers over onze
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties De afgelopen decennia zijn er veel nieuwe technologische producten en diensten geïntroduceerd op de
Nadere informatieB en W d.d
B en W 14.0354 d.d. 8-4-2014 Onderwerp Reactie aan VNG op de onderzoeksrapportage Groot-onderhoud gemeentefonds Besluiten:Behoudens advies van de commissie 1. Vast te stellen de brief aan de gemeenteraad
Nadere informatieLANDELIJKE EN REGIONALE SCENARIO S VOOR TOEKOMST VAN ZORG EN GEZONDHEID
LANDELIJKE EN REGIONALE SCENARIO S VOOR TOEKOMST VAN ZORG EN GEZONDHEID Momenteel zijn er veel veranderingen op het gebied van zorg en gezondheid. Het is daardoor moeilijk te voorspellen hoe dit veld er
Nadere informatieWaarom burgers risico s accepteren en waarom bestuurders dat niet zien
Waarom burgers risico s accepteren en waarom bestuurders dat niet zien Michel van Eeten, Liesbeth Noordegraaf-Eelens, Jony Ferket, Marjolijn Februari Waarom burgers risico s accepteren en waarom bestuurders
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren
Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog
Nadere informatieParticipatie in Enschede 23 maart 2017
Participatie in Enschede 23 maart 2017 Wat heeft de rekenkamer onderzocht? Participatie is een breed begrip en kent verschillende betekenissen. In dit rapport hanteren we het begrip in de betekenis van
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Introductie In dit proefschrift evalueer ik de effectiviteit van de academische discussie over de ethiek van documentaire maken. In hoeverre stellen wetenschappers de juiste
Nadere informatie31 mei 2012 z2012-00245
De Staatssecretaris van Financiën Postbus 20201 2500 EE DEN HAAG 31 mei 2012 26 maart 2012 Adviesaanvraag inzake openbaarheid WOZwaarde Geachte, Bij brief van 22 maart 2012 verzoekt u, mede namens de Minister
Nadere informatieParticipatieverslag Nieuw & Anders
Participatieverslag Nieuw & Anders Op 26 en 31 maart vonden twee bijeenkomsten plaats met de titel Nieuw & Anders plaats. Twee bijeenkomsten die druk bezocht werden door vrijwilligers, verenigingen en
Nadere informatieKwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan
Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit
Nadere informatieVNG ledenbrief Gratis Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) 24 oktober 2017
Van: VNG Aan: Stadhuis Onderwerp: Lbr. 17/060 - Gratis Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) Datum: dinsdag 24 oktober 2017 15:17:29 Bekijk deze nieuwsbrief in uw browser B VNG ledenbrief Gratis Verklaring Omtrent
Nadere informatieBB/U Lbr. 10/077
Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8020 Betreft Contributievoorstel 2011 en inrichting bestuurlijke organisatie Nederland uw kenmerk ons kenmerk BB/U201001360
Nadere informatieDe handreiking Gegevensuitwisseling in het kader van Bemoeizorg ( 2005) biedt een helder kader voor besluitvorming binnen netwerken.
Juridisch zakmes ( bron Jolanda van Boven) Naast een contextuele analyse is het toepassen van het juridische kader van groot belang. Bij OGGZ problematiek en het toepassen van dwang en drang nemen de coördinator
Nadere informatieHet college van Burgemeester en wethouders van de gemeente Sluis
Het college van Burgemeester en wethouders van de gemeente Sluis Postbus 27 4500AA Oostburg Onderwerp: gemeentelijke communicatienota 2016-2019. Datum: 24 maart 2016 Geacht college, In de brief waarmee
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatieJournalistiek en radicalisering Wat is het verband?
Journalistiek en radicalisering Wat is het verband? Omgaan met radicalisering Doelen Deze aanbevelingen zijn bedoeld voor journalisten. Het is niet uw taak om de samenleving te veranderen of om radicalisering
Nadere informatieAdvies. Gemeenteraad. Westland. Prof. mr. D.J. Elzinga. Mr. dr. F. de Vries
Advies Gemeenteraad Westland Prof. mr. D.J. Elzinga Mr. dr. F. de Vries Inhoud Casus... 2 Vragen... 2 Benoeming van publieke bestuurders... 3 Onduidelijkheid in wet- en regelgeving... 4 Dubbele geheimhouding?...
Nadere informatieVoor de definitie van een superpromoter van overheidsbeleid sluiten we zoveel mogelijk aan bij de definitie van Vogelaar:
Samenvatting literatuuronderzoek superpromoters Aanleiding en definitie De overheid zoekt naar nieuwe manieren om haar boodschap zo overtuigend mogelijk over het voetlicht te krijgen. Dit geldt in het
Nadere informatieHandreiking Bestuurlijk balanceren met risico s en verantwoordelijkheden
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Handreiking Bestuurlijk balanceren met risico s en verantwoordelijkheden Onderdeel van de tool box voor proportionele bestuurlijke omgang met risico
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatieCynisme over de politiek
Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Dr. Pieter van Wijnen Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici
Nadere informatieDe Zorgagenda voor een gezonde samenleving
In gesprek over De Zorgagenda voor een gezonde samenleving VGVZ 19 maart 2018 Loek Winter Willemijn van der Zwaard Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) De Zorgagenda voor een gezonde samenleving
Nadere informatieOpenbaar. Experimenten Participatiewet. Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad. Collegevoorstel.
Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Experimenten Participatiewet Programma Inkomen & Armoedebestrijding BW-nummer Portefeuillehouder B. Frings Samenvatting De raad heeft twee moties aangenomen, om te experimenteren
Nadere informatieNederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)
Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 19 mei 9.00 12.00 uur 20 03 Voor dit examen zijn
Nadere informatieNieuwsbrief Resultaten evaluatie
Nieuwsbrief Resultaten evaluatie Toen het project 2030 werd gestart, is aan de gemeenteraad toegezegd dat na vier afgeronde en het project geëvalueerd zou worden. In april heeft het projectteam 2030 een
Nadere informatieStructurele samenwerking tussen kennis en beleid: een WRR-perspectief
Structurele samenwerking tussen kennis en beleid: een WRR-perspectief Functies en taken WRR Functies: 1. het denken voor en over beleid 2. het wetenschappelijk onderzoeken 3. het uitdragen van kennis en
Nadere informatieGedragslijn integriteit Haarlemmermeer
Voorwoord Voor u ligt de gedragslijn integriteit van de gemeenteraad van Haarlemmermeer. Deze gedragslijn is een akkoord dat berust op commitment en betrokkenheid van raadsleden. De gedragslijn dient ter
Nadere informatieDoe mee en test je kennis. Stuur je antwoorden naar mij en ik informeer je over de scoren.
Quiz over politiek, Europa en staatsrechtelijke spelregels Toelichting In de periode 2008-2010 werkte ik als staatsrechtjurist binnen het projectteam versterking Grondwet bij het Miniserie van BZK. Dit
Nadere informatieWaarom regentenmoed nodig is
Waarom regentenmoed nodig is Over (schijnbare) onvermijdelijkheden in de ontwikkeling van beleid en uitvoering Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid Tuurlijk wil iedereen het beste Wie staat
Nadere informatieGemeente Best MijnBurgemeester. Nieuwe burgemeester Best
Gemeente Best MijnBurgemeester Nieuwe burgemeester Best De gemeente Best is op zoek naar een nieuwe burgemeester. Als onderdeel van deze zoektocht heeft de gemeente ook haar inwoners gevraagd naar welke
Nadere informatieHet voorzorgbeginsel in de praktijk. Sabine Wesseldijk Nynke van der Bijl Bureau Nationale ombudsman
Het voorzorgbeginsel in de praktijk Sabine Wesseldijk Nynke van der Bijl Bureau Nationale ombudsman 1 De Nationale ombudsman - onafhankelijk en onpartijdig - toetst aan behoorlijkheidsnormen - klachten
Nadere informatiePROTOCOL (MOGELIJKE) INTEGRITEITSSCHENDINGEN DOOR RAADSLEDEN, FRACTIEVOLGERS OF WETHOUDERS GEMEENTE EDE 2016
PROTOCOL (MOGELIJKE) INTEGRITEITSSCHENDINGEN DOOR RAADSLEDEN, FRACTIEVOLGERS OF WETHOUDERS GEMEENTE EDE 2016 Reikwijdte protocol Dit protocol moet mede worden bezien in het kader van de aanstaande wijziging
Nadere informatieRapport. Zeggen wat je doet en doen wat je zegt
Rapport Zeggen wat je doet en doen wat je zegt Een onderzoek naar de informatieverstrekking door het college van burgemeester en wethouders van Haarlemmermeer bij de uitbreidingen van een speelveld. Oordeel
Nadere informatieDe schaduwzijde van de spotlights
De schaduwzijde van de spotlights Deze lesbundel hoort bij de training Omgaan met agressie in het politieke ambt, van het Periklesinstituut. Eerste druk, mei 2015 Aan de totstandkoming van deze uitgave
Nadere informatiePedagogisch fundament. handboek ikc leeuwarden
Pedagogisch fundament handboek ikc leeuwarden pedagogisch fundament Inhoud Moreel kader IKC Leeuwarden Dit handboek is een hulpmiddel te komen tot een pedagogisch fundament voor een IKC s. Uitgangspunt
Nadere informatiePolitieke sensitiviteit en sociale media: bij twijfel, niet oversteken Door: Maud van de Wiel en Marike Simons
Politieke sensitiviteit en sociale media: bij twijfel, niet oversteken Door: Maud van de Wiel en Marike Simons Politici en ambtenaren twijfelen nog wel eens over hun activiteiten op sociale media of vinden
Nadere informatieRisico's van witwassen en terrorismefinanciering in de kansspelsector
Dr. J. van der Knoop Decision Support Risico's van witwassen en terrorismefinanciering in de kansspelsector Quick scan 2 april 2017 dr. J. van der Knoop Samenvatting Titel: Risico's van witwassen en terrorismefinanciering
Nadere informatieHandreiking besluitvorming over opvang asielzoekers en huisvesting statushouders
Handreiking besluitvorming over opvang asielzoekers en huisvesting statushouders Laurens van der Varst, 22 februari 2016 Doel themasessie vandaag Doelen 1. Toelichten van handreiking besluitvorming 2.
Nadere informatieInhoud. Introductie tot de cursus
Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen
Nadere informatieSpoorboekje. Beeldvorming. Oriëntatie op de bestuurlijke toekomst van de gemeente Landsmeer. Oordeelsvorming Besluitvorming
Spoorboekje Oriëntatie op de bestuurlijke toekomst van de gemeente Landsmeer Beeldvorming Oordeelsvorming Besluitvorming maart 2014 november 2014 Inleiding De gemeenteraad heeft op 29 oktober 2013 het
Nadere informatieDilemmamethode. Formuleer het dilemma:
Dilemmamethode (zie: Jacques Graste, Omgaan met dilemma s. Een methode voor ethische reflectie hoofdstuk 2 in Henk Manschot en Hans van Dartel In gesprek over goede zorg. Overlegmethoden voor ethiek in
Nadere informatie