Het voorzorgbeginsel in de praktijk. Sabine Wesseldijk Nynke van der Bijl Bureau Nationale ombudsman

Transcriptie

1 Het voorzorgbeginsel in de praktijk Sabine Wesseldijk Nynke van der Bijl Bureau Nationale ombudsman 1

2 De Nationale ombudsman - onafhankelijk en onpartijdig - toetst aan behoorlijkheidsnormen - klachten van burgers over overheid - onderzoek uit eigen beweging 2

3 Onderzoeken - Het spijt mij over Q-koorts en de menselijke maat - De asbestzomer van 2012, over hysterie, bestuurlijk risico en horizontaal besturen 3

4 Q-koorts - In 2006 en 2007 blijkt een aantal geitenbedrijven besmet met Q-koorts. In de jaren daarna groeit Q-koorts uit tot een epidemie en raken veel burgers besmet met Q-koorts. 4

5 Q-koorts, perspectief overheid - geen 100% zekerheid - geen handelingsperspectief - maatschappelijke onrust voorkomen 5

6 Q-koorts, perspectief burgers Brunninkhuis: Ik had graag zelf bewust de keuze gemaakt om wel of niet op de fiets naar Cromvoirt te gaan om asperges te halen. De overheid heeft mij die keuze ontnomen. Het zijn dure asperges geweest. Van Den Berg: Ik had recht op kennis. In het voorjaar van 2009 ben ik met mijn kleinkinderen nog naar de lammetjeskijkdagen geweest. Wat voor onvoorstelbare risico s hebben wij daar gelopen? 6

7 Voorzorgbeginsel - Een strategie voor een alerte, zorgvuldige, redelijke, transparante en op de situatie toegesneden omgang met onzekerheden. - Het is van belang een participatief proces tot stand te brengen waarbij direct belanghebbenden betrokken zijn en uitwisseling plaatsvindt tussen wetenschappelijke experts en ervaringsdeskundigen. 7

8 Q-koorts en het voorzorgbeginsel Rapport Nationale ombudsman: Onder het mom geen paniek te willen veroorzaken, heeft de overheid belangrijke informatie achtergehouden en beslist over de belangen van de omwonenden en passanten. De overheid heeft zich hiermee in een paternalistische rol begeven. De overheid had door voldoende en tijdig informatie te geven ertoe kunnen bijdragen dat niet over de burger maar met de burger beslist werd. 8

9 Rol GGD Fragmenten openbare hoorzitting Van de Sande GGD Hart voor Brabant over Q-koorts: - 10:25 12:33-30:05 33:15-35:30 36:41 9

10 Asbestzomer Naast de mythe van paniek bestaat bij bestuurders ook de mythe dat burgers sterk risicomijdend zouden zijn. - Bestuurders hebben het idee dat ze burgers 100% veiligheid moet bieden en dat burgers verwachten dat zij bij risico s optreden als een geruststellende burgervader. 10

11 Twenterand Asbest vrijgekomen bij brand. Burgemeester besluit preventief te evacueren 1. Het zekere voor het onzekere nemen om de gezondheid van de burgers te beschermen 2. Voorkomen van onrust. De gemeente verwachtte onrust bij de bewoners als mannen in witte pakken in hun woning monsters zouden nemen, terwijl zij onbeschermd op de bank zaten. 11

12 Groningen Asbest in kruipruimtes van huurwoningen ontdekt bij renovatiewerkzaamheden. GGD snel betrokken. De GGD ging in gesprek met de bewoners en legde uit dat het risico niet acuut was en zij gewoon in hun huizen konden blijven. Geen paniek of onrust over eventuele gezondheidsrisico's. 12

13 Rol GGD Fragmenten nieuwsuitzendingen RTV Noord 30/7/2012: nieuwsuitzending interview met dhr. Martin Eggens van de GGD Groningen RTV Noord 31/7/2012: beelden dat GGD (dhr. Frans Duijm) ter plaatse is om bewoners te informeren en beelden en reacties van nuchtere bewoners

14 Keuzevrijheid tegenover zorgplicht - De burger is dus niet risicomijdend en raakt ook niet snel in paniek. - De burger heeft zelfs een keuzevrijheid ten aanzien van het aanvaarden van bepaalde risico's. - De overheid heeft tegelijkertijd een zorgplicht ten aanzien van het waarborgen van de gezondheid. 14

15 Voorzorgbeginsel Invulling zorgplicht met voorzorgbeginsel Het voorzorgbeginsel is een dynamisch op te vatten beginsel waarbij steeds verantwoorde keuzes worden gemaakt in overleg met het maatschappelijk veld. Het voorzorgbeginsel impliceert een proces en in dat proces hebben burgers, bedrijven en instellingen een rol te spelen, samen met de overheid. 15

16 16

17 Horizontaal besturen -Verantwoording in dialoog met de burger -Afrekenen met de afrekencultuur 17

18 Discussie rol GGD a) Inhoudelijke deskundige, gesprekspartner voor burger b) Vanuit die inhoudelijke deskundigheid ook rem op bestuurder, op hysterische reflex vanuit bestuurlijk risico c) Helpen bestuurders in overleg met de burgers te treden. Thermometer voor emoties bij burgers, aandacht voor gepercipieerde risico. 18