2 Activiteiten programmalijnen

Transcriptie

1 2 Activiteiten programmalijnen Institutionele Ondersteuning en LRP Het programma Institutionele Ondersteuning (IO) biedt inhoudelijke en functionele ondersteuning aan de ambtelijke of institutionele organisatie van de kerk bij haar taak om leiding te geven aan het leven en werken van kerk en gemeenten, door middel van het geven van advies, begeleiding en hulp bij de uitvoering van activiteiten. Deze ondersteuning is vooral gericht op de uitvoering van het werk van de bovenplaatselijke ambtelijke vergaderingen en de daarmee samenhangende organen en de colleges, evenals de communicatie daarover; de zorg voor en ontwikkeling van een doeltreffende, flexibele en eigentijdse organisatie en kerkordelijke inrichting van kerk en gemeenten; de zorg voor de inrichting en functioneren van de Ledenregistratie van de Protestantse Kerk (LRP). Institutionele Ondersteuning De lasten naar hoofddoelstelling van de programmalijn Institutionele Ondersteuning (excl. LRP) zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Synodewerk Juridische zaken Classicale Ondersteuning Kerkbeheer Kerkelijke bijdragen Oecumene Lutherse Zaken Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd Fondsenwervingskosten vrijwillige geldwerving Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Institutionele ondersteuning Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) regionale bestemmingsreserves Lutherse fondsen Totaal resultaat

2 Synodewerk Generale synode Kerk 2025 In 2015 heeft de generale synode zich vooral gericht op het project Kerk De notities Kerk 2025: een verkenning en Kerk 2025: Waar een Woord is, is een weg zijn besproken in respectievelijk de april- en novembersynode en werden unaniem aanvaard als uitgangspunt voor verdere uitwerking. De regiegroep voor het project, waarin preses en scriba namens het moderamen deelnemen, heeft beide notities voorbereid in samenspraak met synodeleden, vertegenwoordigers van kerkenraden, classicale vergaderingen en colleges, en deskundige kerkleden, in hoorzittingen en klankbordgroepen. Na de novemberzitting zijn nieuwe werkgroepen geformeerd die de beleidslijnen uit de notitie Kerk 2025: Waar een Woord is, is een weg verder uitwerken. Een bijzondere commissie van rapport is ingesteld om het hele proces te volgen. De regiegroep bestaat verder uit de algemeen directeur en de adjunct-directeur van de dienstenorganisatie en de programmamanager IO. Het werk van de regiegroep wordt ondersteund door de beleidssecretaris van de scriba. Andere onderwerpen waarover de generale synode zich heeft uitgesproken zijn: brandpunten in de verkondiging; de ethische bezinning over Wij en ons lichaam ; de Dialoog met de Pinksterkerken; opname van de Urdu-gemeente als buitengewone gemeente van de Protestantse Kerk; en het vierjaarlijks verslag van de Visitatoren. Kleine synode De kleine synode hield zich o.a. bezig met haar agenda en rol bij de beleidsvoorbereiding van het moderamen, inclusief Kerk 2025; de gebruikelijke jaarstukken en jaarverslagen van synode, dienstenorganisatie en aanverwante organen; de eindrapportage van de vereffenaars van de Stichting Kerk en Wereld over de integratie van het werk van de stichting in het werk van de dienstenorganisatie; vorming van de nieuwe Protestantse Gemeente te Leeuwarden; advies over de rechtspositie van predikanten; de casuïstiek van een onbezoldigd predikant; vaststelling van het beleid en budget voor subsidie vanuit de solidariteitskas voor Lutherse gemeenten. Moderamen Het moderamen en/of de scriba waren in het bijzonder actief in de regio. Naast het moderamenbezoek aan Nijkleaster heeft het moderamen diverse pastorale gesprekken met gemeenten en predikanten over concrete situaties gevoerd; voorbereiding en uitvoering van het project Kerk op weg naar 2025, samen met de daartoe ingestelde regiegroep; het gestalte geven aan de besluiten van generale en kleine synode, o.m. door de planning en voorbereiding van de vergaderingen en het verstrekken van vervolgopdrachten aan vooral de dienstenorganisatie. Specifieke projecten Naast de reguliere beleidsmatige, administratieve, secretariële en logistieke ondersteuning van (het moderamen van) de generale synode, kleine synode en evangelisch-lutherse synode, generale 2

3 colleges en synodale commissie en werkgroepen werden de volgende projecten/activiteiten uitgevoerd: Uitgave van het Jaarboek 2015/2016; Verwerking van de reacties op de brieven over het ambt, mede met hulp van het expertisecentrum; Ondersteuning van binnenlandse oecumene: jaarlijkse retraite van het Nederlands Christelijk Forum, voorbereiding van besluitvorming van synode betreffende de kleine oecumene, deelname aan het Nationale Synode, voorbereiding van het project Hervorming 500 (in 2017). 3

4 Juridische zaken inclusief ondersteuning colleges Nieuwe kerkvormen In 2015 lag hierbij het accent op de ondersteuning vanuit Juridische Zaken van het project Kerk Voorstellen in dit kader voor een lichtere kerkorganisatie werden van commentaar voorzien. Ook werd deelgenomen aan verschillende klankbordgroepen. Concreet werd gewerkt aan een kerkordelijke regeling voor de aanstelling door het RCBB van gedelegeerde beheerders in gemeenten met een zwak beheer. Daarnaast werd vanuit IO geparticipeerd in de klankbordgroep voor de pioniersplekken. Regulier werk In de (kerk)juridische ondersteuning van (het moderamen van) de generale synode en de dienstenorganisatie kregen bijzondere aandacht: advisering over een geruchtmakend conflict rond een predikant met aandacht voor samenloop van losmakingsprocedure en (leer)tucht; overleg over en het opstellen van een notitie over de betekenis van bijzondere betrekkingen met de kleine gereformeerde kerken; advisering betreffende concrete toepassing van de protocollen daderbeleid door de beoordelingscommissie van de geschiktheid voor het ambt van predikant; formuleren van beleid van de kerk in zaken rond auteursrecht en streaming; stichtingenproblematiek en opstart van werkgroep hierover op verzoek van het moderamen; deelname aan de werkgroepen werkers van de kerk ter voorbereiding van het beleidsplan van de dienstenorganisatie. Voorlichting aan gemeenten Kerkjuridische voorlichting aan gemeenten is een vast onderdeel van het werk. In 2015 werd een afname van het aantal vragen ten opzichte van 2014 gezien. Dit houdt mede verband met het feit dat men steeds beter de weg vindt naar de kennisbank van JuZa op de website van de PKN. Er vond in 2015 regelmatig afstemming plaats met de regionale adviseurs (RACV) en de gemeenteadviseurskerkbeheer. Zo nodig worden de kennisbank of de modellen op de website aangepast. Kerk en overheid ANBI-project In het kader van het ANBI-project werd onder aansturing van een projectgroep intensief voorlichting gegeven aan gemeenten en diaconieën met het oog op de inwerkingtreding van de ANBI-eisen voor de kerk per 1 januari Daarbij was de vertraging bij de belastingdienst van meer dan een jaar in het beschikbaar stellen van RSIN-nummers voor kerkelijke rechtspersonen een extra moeilijkheidsfactor. In dit kader werd regelmatig gepubliceerd in Kerkinformatie en Kerkbeheer. In het laatste kwartaal waren extra publicaties en brieven nodig om gemeenten en diaconieën te attenderen op de noodzaak tot publicatie van hun gegevens. Met hulp van het RACV-team kwamen ook de classes in deze beweging mee. Uiteindelijk kon net voor het eind van het jaar de ANBIrechtspersonenzoeker op de website van de kerk online worden gezet. CiO-K In CIO-K verband was er aandacht over de volgende fase van ANBI (zgn. validatiestelsel), de subsidieregeling (BRIM) voor instandhouding van monumentale kerkgebouwen (vanaf 2016 jaarlijks 20 miljoen beschikbaar voor grote monumentale kerkgebouwen), project Nationale Agenda Religieus Erfgoed, de erfgoedwet, toegang voor kerkbesturen tot de digitale overheid, herziening van de belastingwetgeving (handhaving van de giftenaftrek); wetgeving over zgn. datalekken; en een passende reactie formuleren op een recente motie in de Tweede Kamer om de uitwisseling tussen de GBA en SILA binnen 2 jaar te beëindigen. Classicale Ondersteuning Regionale adviseurs classicale vergaderingen regulier werk Het werk van deze functionarissen wordt gekenmerkt door specifieke (inhoudelijke, kerkordelijke, procesmatige) ondersteuning van brede moderamina classicale vergaderingen en/of regionale colleges (visitatie en beheerszaken) bij meer ingewikkelde processen van gemeentevorming, de begeleiding van conflicten rond predikanten en disfunctionerende kerkenraden. Daarnaast wordt toerusting geboden aan leden van (brede moderamina) classicale vergaderingen. 4

5 In 2015 werden voor dit werk de navolgende speerpunten gehanteerd: bevordering van de samenwerking tussen classicale vergaderingen en regionale colleges: in Gelderland is in de helft van de classes een tweejaarlijks overleg opgezet. In Friesland werd een symposium voor brede moderamina en colleges belegd, gevolgd door werkdagen voor predikanten en kerkelijk werkers. Men streeft naar een gezamenlijke begeleiding van de gevolgen van de krimp voor gemeenten en kerk. Het doel is de professionele inzet van pastores provinciebreed te waarborgen. In Groningen-Drenthe vond een soortgelijke studieconferentie plaats over het te voeren gezamenlijk beleid van brede moderamina en colleges. In het zuiden werd het sinds 2014 bestaande beleidsoverleg tussen de classes Peel en Kempenland en Limburg voortgezet. In Utrecht werden de mogelijkheden van samenwerking van kleine GB-gemeenten verkend; Beleidsontwikkeling van classicale vergaderingen: in alle regio s is het helpen ontwikkelen of tussentijds bijstellen van beleidsplannen voor classicale vergaderingen een vast onderdeel in het werk. De meeste classes werken met een beleidsplan; Kerk 2025: in de meeste regio s is voorlichting gegeven aan classicale vergaderingen over de bedoeling en werkwijze van het project. De plannen over de herinrichting van de tussenlaag werpen hun schaduwen vooruit. Vanuit het RACV-beraad is meegedacht over de mogelijkheden om te komen tot een lichtere kerkstructuur. Daarnaast was er aandacht voor: onderzoek naar de mogelijkheden om te komen tot een pioniersplek op het platteland (Groningen-Drenthe); brede oecumenische regionale contacten (Gelderland en Overijssel); aanstelling van gedelegeerden in twee onbestuurbaar geworden gemeenten (ex ordinantie 4-13); intensieve begeleiding van onoplosbare conflicten met losmaking van de predikant ter plaatse als gevolg (ordinantie 3-20); en: groeiende aandacht voor de Waalse classis in verband met haperend bestuur in krimpende gemeenten en de taak van de classis hierin (Noord- Brabant/Limburg). Opmerkelijk is dat het in Zuid-Holland in toenemende mate moeilijk blijkt om alle functies in de brede moderamina te bemensen en de kwaliteit van het bestuur te waarborgen. De RACV van het zuiden publiceerde in een themanummer van Kerk en Theologie over teamwork van predikanten en in een visitatiespecial van het Ouderlingenblad over de kerkorde. Herschikking RACV-formatie In verband met het ontstaan van twee vacatures in het RACV-team werd in overleg met de betreffende Classicale Regionale Overlegorganen de beschikbare personeelsformatie iets ingekrompen en herschikt. Met ingang van 1 oktober 2015 bedienen 5 fulltime functionarissen alle 9 ambtelijke regio s. Kerkbeheer Ontzorgen van gemeenten inzake kerkgebouwen De projectgroep ontzorgen kerkgebouwen die in 2014 is ingesteld door het bestuur DO als voorlopig alternatief voor het oorspronkelijke beleidsvoornemen om te komen tot de oprichting van een stichting die overtollige kerkgebouwen zou overnemen, heeft verder gewerkt aan: 5

6 de totstandkoming van een staalkaart met oplossingsrichtingen voor plaatselijk beleid betreffende overtollige kerkgebouwen en een overzicht van partnerorganisaties en adviesinstanties. Deze routekaart werd gepresenteerd aan het landelijk platform van RCBB s en komt in het voorjaar van 2016 beschikbaar voor alle kerkenraden en colleges van kerkrentmeesters; afronding van het onderzoek naar het gebouwenbestand door middel van verificatie van tot dusver verzamelde gegevens door RCBB s en gemeenteadviseurs Kerkbeheer. Gemeenteadviseurs kerkbeheer regulier werk De gemeenteadviseurs kerkbeheer ondersteunen de plaatselijke beheerders en kerkenraden bij het (beleid betreffende) beheer van de gelden en bezittingen van de plaatselijke gemeenten en diaconieën. Tevens dragen zij als adviseur bij aan het werk van de regionale colleges voor de behandeling van beheerszaken (RCBB) in het kader van het toezien op de vermogensrechtelijke zaken van de gemeenten. Bijzondere aandacht kregen: advies en begeleiding van overdracht van overtollige kerkgebouwen aan stichtingen, al dan niet in combinatie met voortgaand kerkelijk gebruik; toenemend aantal gemeenten met financiële moeilijkheden die hulp vragen aan de diaconie (inclusief het verzoek aan een diaconie om het eigendom van de kerk over te nemen van de gemeente); groeiende uniformiteit in en aanscherping van de beoordeling van jaarstukken van gemeenten en diaconieën als gevolg van digitalisering en coördinatie van de werkprocessen en vergemakkelijking van het werk van de RCBB s; aanscherping van beleid betreffende solvabiliteitsverklaringen met aandacht voor meerjarenplanning; voorlichting over beleggingen vanuit landelijk statuut aan gemeenten die op zoek zijn naar hoger rendement; herhaalde voorlichting en advisering inzake de wettelijke verplichting tot transparantie en publicatie in het kader van de ANBI-regelgeving; (intensieve) contacten met ELG-gemeenten, samen met financiële commissie ELS en gemeenteadviseurs KiO met als doel: Lutherse gemeenten meer laten deelnemen aan de gebruikelijke netwerken en voorzieningen van de kerk; aandacht voor de commission d administration Wallon in verband met financiële problemen in één van de Waalse gemeenten; deelname aan de werkgroep beheer lokale gemeenten in het kader van de voorbereiding van het beleidsplan van de dienstenorganisatie. Kerkelijke bijdragen De kerkelijke bijdragen, waartoe ook de contributies gerekend worden, betreffen bijdragen aan nationale instanties en gaan onder meer naar de Raad voor de Plaatselijke Geldwerving, het studiefonds van de Gereformeerde Bond en de CiO-K. Oecumene Onder deze doelstellingen worden de contributies aan (inter)nationale oecumenische organen, waaronder de Raad van Kerken in Nederland, WCC, WCRC, LWF en CEC verantwoord evenals de oecumenische activiteiten. Nationaal Vanuit het moderamen werden de vaste contacten met andere kerken in Nederland via de Raad van Kerken en andere platforms onderhouden. De beleidssecretaris van de scriba speelt een belangrijke rol in de groeiende contacten met de kleine gereformeerde kerken en met de Nationale Synode. Internationaal In 2015 werden weer diverse oecumenische conferenties bijgewoond door de scriba, preses en/of moderamenleden. We noemen hier: Een vergadering van de Wereldraad van Kerken in de Oekraïne; Ontmoeting met de nieuwe secretaris van de WCRC, Reverend C. Ferguson; Conferentie van GEKE is bijgewoond; De jaarlijkse meeting van de WCRC in Belfast; 6

7 Een reis van de Wereldraad van Kerken naar Hiroshima en Nagasaki; Jaarlijkse Kirchentag in Duitsland; Taizé bijeenkomst; Program van de Climate Ambassadors in Parijs; Een Conferentie van United en Uniting Churches in India. Ook vonden vanuit het moderamen meerdere bilaterale ontmoetingen en contacten plaats en werden diverse bijzondere oecumenische gebeurtenissen bezocht. Lutherse Zaken Ondersteuning regulier werk ELS De Evangelisch Lutherse Synode heeft een nieuw beleidsplan aangenomen. De synodale commissie werd ondersteund door het synodesecretariaat en het management. Ledenregistratie Protestantse Kerk (LRP) De lasten naar hoofddoelstelling van onderdeel LRP van de programmalijn Institutionele Ondersteuning zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Ondersteuning functioneren ledenregistratie Dienstverlening op verzoek Onderhoud en ontwikkeling Communicatie SILA Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. 0 0 Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Institutionele ondersteuning Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) Totaal resultaat Toekomst ontwikkeling Na de verhuizing naar een Cloud-omgeving en de migratie naar een nieuw Mendix 5 platform, in het eerste en tweede tertiaal, heeft het laatste tertiaal technisch gezien in het teken gestaan van het verder optimaliseren/tunen van de hardware. In de dagelijkse praktijk werden performance problemen geconstateerd die door herprogrammeren en upgraden van de hardware, voor de start van de Actie Kerkbalans 2016, konden worden opgelost. Uitvoering van diensten en werkzaamheden. Het afgelopen jaar is het team er wederom in geslaagd om de inkomsten op de dienstverlening op niveau te houden. Doordat de LRP licentieperiode van 4 jaar op de autorisatiesleutel LRP was verlopen zijn er rekeningen verzonden voor de aankomende 4 jaren. Dit heeft ertoe bijgedragen dat dienstverlening vanuit het LRP-team dit jaar 869K groot is t.o.v. de begrote 725K. Koppeling applicaties Veel tijd en energie zijn er gestoken in een koppeling tussen de applicaties LRP en CRM. Door de realisatie hiervan is het mogelijk geworden dat mutaties in kerkelijke structuren, besturen en (noodzakelijke) contactpersonen alleen in LRP ingebracht dienen te worden. Door de koppeling wordt CRM direct van de nieuwste informatie voorzien. Hierdoor zijn alle kerkelijke gegevens als, naam, plaats, kerkelijk indelingsnummer, gemeente nummer, IncassantenID, RSIN en bestuur adressen in beide systemen gelijk. 7

8 Kerk in Ontwikkeling De kerntaak van het programma Kerk in Ontwikkeling (KiO) is dienstverlening op maat aan plaatselijke gemeenten door met hen te werken aan levenskrachtige vormen van gemeentezijn. Het grootste deel van de formatie wordt ingevuld door gemeenteadviseurs die op verzoek van gemeenten en regionale verbanden begeleiden en adviseren. Met deze dienstverlening levert KiO een bijdrage aan de vitaliteit van de protestantse gemeenten en aan de herkenbaarheid van de Protestantse Kerk in Nederland in de Nederlandse samenleving. In de beleidsperiode tot en met 2016 is de dienstverlening gebaseerd op vier rollen die in het werk van de gemeenteadviseurs zichtbaar zijn: Makelaar, Begeleider, Toeruster, Expert. Deze rollen worden ingezet voor de volgende taken: acquisitie, basisdienstverlening en betaalde dienstverlening. Om dit hart heen bevinden zich een binnencirkel (Gemeenteopbouw) en een buitencirkel (Verbinden). Ook de steunverlening valt onder het programma KiO, evenals het maatschappelijk activeringswerk. De lasten van de programmalijn Kerk in Ontwikkeling naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: 8

9 Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Acquisitie Basisdienstverlening Betaalde dienstverlening Gemeenteopbouw Verbinden Bureau steunverlening Steunverlening gemeenten Koopvaardij pastoraat Binnenvaartpastoraat Luchthavenpastoraat Dovenpastoraat Studentenpastoraat Internationaal studentenpastoraat Totaal steunverleningen (solidariteitskas) Maatschappelijk Activeringswerk Regionale steunverlening Rentebaten ACV's Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd Fondsenwervingskosten vrijwillige geldwerving Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Kerk in Ontwikkeling Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) reserve steunverlening gemeenten Reserve steunverl. Lutherse Traditie sol kas betaalde dienstverlening 25 - reserve pos. orth. Gemeenten 15 - egalisatiereserve grote steden reserve categoriaal werk reserve Kerk en Israël regionale reserves en fondsen Totaal resultaat Acquisitie De acquisitie van gemeenteadviseurs is gericht op de vragen en uitdagingen waarvoor gemeenten staan en waarbij de dienstverlening behulpzaam kan zijn. Voor acquisitie van de verschillende vormen van dienstverlening worden contacten gelegd met (nieuwe) predikanten, ambts- en taakdragers. Kerkenraden worden door ons actief benaderd op hun vragen naar toerusting en de behoefte aan beter functioneren in geestelijk en bestuurlijk opzicht. In deze contacten gaat het om de concrete adviesvraag van de gemeenten. Om de dienstverlening te laten bijdragen aan levenskrachtige vormen van gemeente-zijn, is acquisitie dus nodig om de door gemeenten gewenste dienstverlening te kunnen aanbieden. In deze aanpak wordt de rol van makelaar zichtbaar: De makelaar weet ambitie en vraag in gemeenten ondernemend te vertalen naar inzet van deskundigen en de toepassing van voorbeelden van elders. Hierbij ondersteunen gemeenteadviseurs ambts- en taakdragers in de kerntaken van het gemeente-zijn, door met hen te werken aan levenskrachtige vormen van gemeente-zijn. 9

10 Door de groei van de betaalde dienstverlening en inzet voor andere programma s bleef de beschikbare tijd voor acquisitie achter bij de verwachting. Er resteerde te weinig tijd om voluit te acquireren en de daaruit voortvloeiende dienstverlening te kunnen uitvoeren. Basisdienstverlening De basisdienstverlening werd door gemeenteadviseurs uitgevoerd op basis van de meest uiteenlopende vragen die in het kerkelijk leven spelen. Naarmate de vragensteller de gemeenteadviseur kent en heeft meegemaakt, is het gemakkelijker om het dienstverleningscontact op een dergelijke wijze te onderhouden. Veelal volstaat telefoon of om de vragen bevredigend te beantwoorden of door te verwijzen naar collega s van JOP, IO of van Kerk in Actie. Een groot deel van de gesprekken met de gemeenten ging over vragen rond de identiteit en toekomst van de gemeente die zich vertalen in missionaire en diaconale uitdagingen van gemeenten. De missionaire dienstverlening stimuleert dat de kerk verbindend bezig is, zowel naar binnen als naar buiten. De basisdienstverlening voor Kerk in Actie investeert in diaconale en maatschappelijke betrokkenheid van gemeenten. Voor basisdienstverlening worden de gemaakte kosten niet aan gemeenten in rekening gebracht. Een deel van de werkzaamheden in het kader van basisdienstverlening is in 2015 financieel verantwoord in het werkveld gemeenteopbouw, waardoor het hier lijkt dat de basisdienstverlening met twee derde zou zijn verminderd t.o.v. de begroting. Bij correctie zou de realisatie 605k zijn geweest. Betaalde dienstverlening Vergeleken met acquisitie en basisdienstverlening wordt een bijna even groot deel van de werktijd door gemeenteadviseurs ingezet op intensieve dienstverlening en gefactureerd aan de gemeenten. Net als in voorgaande jaren groeide in 2015 de betaalde dienstverlening, nu met ruim 15% ten opzichte van de begroting. In de intensieve dienstverlening treedt de gemeenteadviseur vooral op als begeleider: De begeleider weet in een veranderproces de gemeente naar een nieuw perspectief te begeleiden, waardoor de boodschap van het evangelie op een vernieuwende en aansprekende manier uitgedragen kan worden. Voor deze betaalde dienstverlening wordt met de betrokken gemeente een overeenkomst dienstverlening aangegaan. In toenemende mate wordt de intensieve dienstverlening bepaald door de behoefte van gemeenten om missionair en/of diaconaal actief gemeente te zijn. De realiteit van krimp én van roeping karakteriseert daarmee de intensieve begeleiding. In nauw samenspel met het programma Missionair Werk & Kerkgroei is een aantal gemeenteadviseurs betrokken bij de begeleiding van pioniersplekken. En samen met Kerk in Actie wordt door ons gewerkt aan de diaconale inzet van gemeenten op het terrein van zorgzame kerk. Bij de intensieve projecten gaat het verder bijvoorbeeld om samenwerkingsvormen van gemeenten, begeleiden van het proces van de sluiting van een kerkgebouw of om de begeleiding bij het opstellen van een beleidsplan/toekomstvisie van de gemeenten. Ook het aantal begeleidingen vanwege spanningen in gemeenten en/of de samenwerking kerkenraad/predikant steeg in 2015 opnieuw. Gemeenteopbouw Naast de directe beschikbaarheid voor begeleiding en advisering van de gemeenten, wordt een deel van de dienstverlening via projecten voorbereid en aangeboden aan gemeenten. Hier is de rol van toeruster leidend voor het werk: ervaringen en behoeften uit gemeenten worden gebundeld en vertaald in een behulpzaam aanbod voor het plaatselijke kerkenwerk. Gedacht kan worden aan regionale themadagen over dertigers en anders vieren. De Landelijke Pastorale Dag (in samenwerking met het Ouderlingenblad) heeft zich in enkele jaren bewezen als een waardevolle dag voor toerusting en inspiratie voor honderden pastorale vrijwilligers. De toerusting in de vorm van cursussen en trainingen wordt belicht in de rapportage van het PCTE. Hier rapporteren we verder nog over een aantal specifieke projecten die 2015 voor ons kenmerkten. Aan de toolkit bij de startzondag op de website deden alle afdelingen weer mee. Goede buren was het thema en dat leende zich goed voor allerhande suggesties voor een kerkdienst op de startzondag, 10

11 voor een programma na de dienst en voor werkvormen om van het thema een jaarthema te kunnen maken. Het thema sloeg aan, gezien de enthousiaste reacties en het aantal gemeenten dat meedeed. De liturgische suggesties werden niet door een gemeenteadviseur gemaakt maar door de predikanten ds. Els van der Wolf en ds. Alfred Post (op vrijwillige basis). Om een eerste indruk te krijgen van het gebruik van de werkvormen voor de startzondag volgt hier een overzicht van het aantal downloads per aangeboden werkvorm: liturgische suggesties Els van der Wolf 4876 keer/alfred Post 2332 keer; kliederkerk 2539 keer, programma groothuisbezoek 2460 keer, goede buren met jongeren 2238 keer, katern startzondag 2100 keer, poster 1960 keer, zeg het met foto s 1781 keer, ruilspel 1682 keer, zelf een goede buur zijn 1635 keer, Emmaüswandeling 1635 keer, Lectio Divina 1555 keer, Pantoum gedichten schrijven 1536 keer, in gesprek met de buren 1394 keer, speakers corner 1371 keer, goede buur missionair 1192 keer, running dinner 867 keer, running dinner verbindt generaties 707 keer. Goede buren was ook de titel van de kerstkrant. Van de krant zijn bijna exemplaren verspreid onder 535 gemeenten. De grootste afnemer was Woerden, die de krant met het huis-aanhuisblad verspreidde. Sinds de eerste honderd exemplaren niet meer gratis zijn, is het aantal afnemende gemeenten iets kleiner geworden. De oplage is redelijk stabiel. Voor het achtste jaar op rij verschenen er drie KiO-katernen in Kerkinformatie. Het eerste (mei) over het startzondagthema Goede buren, het tweede (oktober) over Je kracht ontdekken, anders leren kijken naar je eigen mogelijkheden, en het derde (verschenen januari 2016) over Klein en dapper, een katern met portretten van enkele kleine gemeenten die, ondanks het geringe aantal actieve kerkleden, het vuur brandend weten te houden. De katernen kwamen tot stand met behulp van gemeenteadviseurs. terugkerende daders in de gemeente. Onder het werkveld Gemeenteopbouw vallen ook de werkzaamheden van SMPR, het meldpunt seksueel misbruik in de kerk. In 2015 zijn er 39 vragen en meldingen binnengekomen. Het gaat daarbij om negen meldingen over seksueel misbruik in een pastorale of gezagsrelatie en 30 aan het werkveld gerelateerde vragen. Onder andere over hoe om te gaan met grensoverschrijdend gedrag tussen gemeenteleden onderling, vragen over de mogelijkheden van schadevergoeding, vragen om advies hoe pastoraal om te gaan met slachtoffers van incest in de gemeente en vragen om advies hoe om te gaan met de situatie van Deze vragen zijn aanleiding geweest om de dienstenorganisatie een advies aan te bieden hoe de in de kerk aanwezige kennis gebundeld kan worden en deze kennis ter beschikking van gemeenten te stellen. Er zijn, naast enkele nog lopende begeleidingen, vijf nieuwe begeleidingen door vertrouwenspersonen en twee nieuwe begeleidingen door gemeentebegeleiders gestart. De basis van de begeleiding is het protocol voor gemeenten die geconfronteerd worden met seksueel misbruik in pastorale en gezagsrelaties. Het protocol en Doen wat je moet doen, het werkboek voor predikanten en kerkelijk werkers die slachtoffers begeleiden, zijn geactualiseerd en via de webwinkel te bestellen. Op de website van SMPR staat het jaarverslag 2015 met meer informatie over de werkzaamheden. Verbinden Evenals op het terrein van Gemeenteopbouw hebben we ook op dit werkveld te maken met de rol van de expert: De expert heeft weet van eigen en collegiale kennis/ervaring en zet deze doeltreffend in voor kerk en gemeenten. De dienstverlening in het kader van Verbinden omvat onder andere de expertgebieden op het terrein van Kerk en Israël, ontmoeting met moslims en migrantenkerken. Bij verbinden is de expert in toenemende mate een vrijwilliger. Zo wordt het werk voor migranten mede uitgevoerd door twee vrijwilligers met contracten voor acht uur per week. Voor het sub-project zorg van Geloven in Samenleving, geldt dat nog sterker. 11

12 Daar voeren acht vrijwilligers het leeuwendeel van het werk uit. Van hen hebben er vier een contract van zestien uur per week en vier één van acht uur. Bovendien is dit project, om de kans op medefinanciering van fondsen en/of overheid te vergroten, ondergebracht bij Stichting Promo. In de praktijk betekent dit dat van het project alleen de kosten voor de vrijwilligers en een garantstelling voor een begroot tekort voor rekening van KiO komen. Die garantstelling is overigens doorgeschoven naar 2016, omdat deze voor 2015 niet nodig bleek. Kerk en Israël Het thema antisemitisme bleef ook in 2015 hoog op de agenda staan. Het jaar begon met aanslagen in Parijs en Kopenhagen. In web artikelen werd solidariteit en meeleven betoond met Joodse gemeenschappen in Nederland. Wij zijn met jullie bezorgd! In november was er een studiemiddag over antisemitisme en Jodenhaat, met aansluitend de Kristallnachtherdenking in de Portugese synagoge in Amsterdam. Er verschenen artikelen in Kerkinformatie: Hoe bestrijd je antisemitisme? De Protestantse Raad voor Kerk en Israël begon samen met Kerk en Israël aan een Jezus- en Paulusproject, dit alles ter voorbereiding op studiedagen en een symposium over Jezus en Paulus als Joodse broeders en hervormers in Dat Jezus en Paulus Joden zijn wordt door Joodse gesprekspartners als vanzelfsprekend ervaren. Is dat ook zo in de christelijke bezinning? De Protestantse Raad probeert oude thema s opnieuw en fris over het voetlicht te brengen. In juni was er een conferentie van de ICCJ, waarbij Joden en Christenen wereldwijd elkaar troffen rond het thema 50 jaar Nostra Aetate, over nieuwe joods-christelijke verhoudingen. We komen uit hetzelfde geboortekanaal (Gabriele Boccaccini) en: We zijn een reis van vriendschap begonnen (paus Franciscus). Kerk en Israël was vertegenwoordigd. De samenwerking tussen Kerk en Israël en Kerk in Actie kwam naar voren in de studiedag over Recht en gerechtigheid, waarbij rabbijn Jeremy Milgrom van Rabbi s for Human Rights (RHR)de hoofdspreker was. RHR werd als gezamenlijk project gekozen van Kerk en Israël, Kerk in Actie én het Centraal Joods Overleg. Het blad Kerk en Israël Onderweg had als thema De reis van je leven. Israëlzondag stond in het teken van Woorden van leven. Bronnen van vreugde. Zonder het gesprek met Israël drogen deze bronnen op. Ontmoeting met moslims De aanslag in Parijs op Charlie Hebdo in januari, de aanslagen in november en de vluchtelingencrisis werkten ook door in dit werkveld. Het Overleg Joden, Christenen en Moslims (OJCM), de nieuwe naam van het Cairo-overleg, heeft op 15 november bloemen aangeboden aan de Ambassadeur van Frankrijk om de condoleances over te brengen. Ook is samen met Geloven in Samenleven (het netwerk ter ondersteuning van de plaatselijke dialoog) een conflictmanagement training gemaakt voor plaatselijke, interreligieuze groepen, dat vergelijkbaar is met het model waar het OJCM mee werkt. In Enschede is een training gestart, waarvoor nu al veel belangstelling is bij de landelijke en plaatselijke overheid. Samen met de beraadsgroep Interreligieuze Dialoog van de Raad van Kerken; is een studiebijeenkomst georganiseerd rondom de Open brief van 126 moslimgeleerden aan Baghdadi, de leider van IS. Hierbij is ingegaan op de theologie van IS en hoe dit afwijkt van de klassieke islamitische theologie. In juni 2016 zal dit een vervolg krijgen in een bijeenkomst voor predikanten over geweldsteksten in Bijbel en Koran. Samen met Kerk in Actie is op 7 oktober een expertmeeting georganiseerd onder voorzitterschap van ds. Karin van den Broeke werken aan een veilige leefomgeving. Justina Mike van JPRM uit Nigeria was de hoofspreker, maar daarnaast ook Simon Cohen van OJCM en Fatima Akchar, die actief is in de Schilderswijk in Den Haag. Bij de opvang van de vluchtelingen waren ook veel vrijwilligers (moslims en christenen samen) van Geloven in Samenleven betrokken. Omdat veel vluchtelingen een islamitische achtergrond hebben, ligt hier een gezamenlijke uitdaging. Tegelijkertijd geeft dit een beeld naar de vluchtelingen hoe we in Nederland als religies met elkaar omgaan. Vanuit OJCM zijn gesprekken met het COA gevoerd hoe religies officieel betrokken kunnen worden bij de opvang en integratie van de vluchtelingen in de Nederlandse samenleving. Migrantenkerken 12

13 De projectgroep Migrantenkerken heeft informatie verzameld over contact en samenwerking tussen plaatselijke gemeenten en migrantenkerken. Het blijkt dat de samenwerking vaak beperkt blijft tot enkele gezamenlijke activiteiten. Om gemeenten, die denken aan verhuur aan migrantenkerken, te helpen is gewerkt aan richtlijnen, die in 2016 voltooid zullen zijn. Omdat blijkt dat het voor betrokkenen belangrijk is om over meer inzicht en vaardigheid in interculturele communicatie te beschikken is een studiedag georganiseerd, die in januari 2016 zal plaats vinden. De inmiddels structurele contacten tussen de voorgangers van autochtone en allochtone kerken in de classis Utrecht/Zeist hebben o.a. geleid tot het Choir Festival. In 2015 hebben voor de derde keer koren van verschillende culturele achtergronden in eigen talen Gods lof bezongen. Vermeldenswaard is verder dat dat de generale synode op 24 april besloten heeft dat de Urdu-gemeente een buitengewone gemeente van de Protestantse Kerk wordt. Steunverleningen en categoriaal pastoraat Het aantal steunaanvragen vertoont al enkele jaren een dalende trend, ondanks algemene en meer gerichte voorlichting. Dit is een punt van zorg. De commissie weet dat veel gemeenten het financieel niet gemakkelijk hebben en dat de commissie vanuit het solidariteitsprincipe van gemeenten voor gemeenten meer zou kunnen betekenen. De commissie heeft daarom in 2015 gezocht naar nieuwe subsidiemogelijkheden binnen de bestaande criteria en het geformuleerde beleid. Het resultaat hiervan was dat er een nieuwe subsidievorm is ontwikkeld die naast en in samenhang met de al bestaande subsidiemogelijkheden kan fungeren: de innovatie/vernieuwingssubsidie. In 2016 verwacht de commissie de eerste aanvragen met betrekking tot deze subsidie te kunnen behandelen. In 2015 is er voor het eerst een subsidie toegezegd voor financiële ondersteuning van een gemeente voor de gevolgen vanwege een procedure mogelijk seksueel misbruik in pastorale- of gezagsrelaties. Ook werden in 2015 diverse stimuleringsbijdragen aan samenwerkende gemeenten (SAGE project) toegezegd en zijn er kleine subsidies verstrekt waarbij gemeenten geholpen werden om samen met de gemeenteadviseur over de toekomst van de gemeente na te denken en een revitaliseringsplan op te stellen. In totaal werden er 66 steunaanvragen behandeld. Dat waren er 49 minder dan het voorgaande jaar. De aanvragen voor pastorale projecten ten opzichte van vorig jaar zijn gedaald (2015: 37, 2014: 66). Echter in 2014 heeft CSV beduidend meer subsidies voor het project OPG (Ondersteuning Plaatselijke Geldwerving) toegezegd. (2015: : 45). De aanvragen voor subsidies voor gebouwen laten een duidelijke daling (van 43 naar 25) zien. De aanvragen voor een rentesubsidie zijn gelijk gebleven (4 aanvragen). Vanaf juli 2014 worden er door de commissie geen subsidieverzoeken voor het bewaren en inbrengen van de Lutherse traditie behandeld. Dit is bij de Commissie Bewaren Inbrengen Lutherse Traditie belegd. Categoriaal Pastoraat Het plotselinge overlijden van Serrie Kamerling, de medewerker voor het project Doventhuisgemeente was een grote schok voor alle betrokkenen bij het dovenpastoraat. Zijn warme persoonlijkheid en grote inzet worden node gemist. Het project is hierdoor enige tijd op afstand gezet; invulling en uitvoering hebben nu meer tijd nodig Het project Doventhuisgemeente wordt nu verder gecoördineerd door één van Serrie s naaste collega s. In 2015 leidden diverse ontwikkelingen tot het besluit om enkele tijdelijke arbeidscontracten met studentenpastores niet te verlengen. Deze ontwikkelingen betroffen de actuele vooruitzichten met betrekking tot de krimp in de kerk en de schaduwen die deze prognoses vooruit werpen op de verwachte inkomsten; het project Kerk 2025 en de gevolgen hiervan voor de nieuwe beleidsperiode van de dienstenorganisatie, evenals de gevolgen door de wetgeving Werk en Inkomen. De, voor alle betrokkenen, pijnlijke beslissing leidde tot veel discussie, die o.a. uitmondde in een expertmeeting over de toekomst van het studentenpastoraat. De resultaten hiervan zullen verwerkt worden in de uitwerking van het nieuwe beleid. Voor het Koopvaardijpastoraat heeft een nieuw beleidsplan zijn definitieve vorm gekregen. In deze nota spelen de begrippen ruimte en aandacht, vindbaar en beschikbaar een grote rol. Vanuit deze kernbegrippen is het vanzelfsprekend dat communicatie centraal staat. En dan in de breedste zin van het woord: van aangezicht tot aangezicht tot en met het gebruik van moderne media. Ook in het Koopvaardijpastoraat speelt samenwerking tussen plaatselijke en landelijke werkgroepen enerzijds en 13

14 de haven overstijgende Nederlandse Zeemanscentrale een belangrijke rol. De twee pastores en de vele vrijwilligers vullen deze samenwerking heel concreet in, wat het werk en de contacten versterkt. Maatschappelijk Activeringswerk Het Maatschappelijk Activeringswerk probeert, met de hulp van overheidssubsidies de rol van kerken op diaconaal- en maatschappelijk terrein concrete invulling te geven. Het leggen van goede verbindingen tussen diaconieën onderling en tussen kerken en overheid is een belangrijk aandachtsveld voor het Maatschappelijk Activeringswerk in de provincies Friesland, Overijssel en Gelderland. Hierin wordt het werk geholpen door overheidssubsidie in Het Maatschappelijk Activeringswerk draagt er zo aan bij dat kerken hun eigen plaats in de samenleving weten te vinden in het totaal van de veranderingen die er zijn op sociaal gebied. De samenwerking tussen Kerk in Ontwikkeling en Kerk in Actie in het kader van het project Zorgzame Kerk werd door het MA-werk in de drie provincies benut als een effectieve vorm van lokale inzet van kerken op sociaal gebied. Zo blijft de plaatselijke kerk attent op en present in de samenleving. De MA-instellingen waren in 2015 in de drie provincies betrokken bij het gesprek over de rol van de provinciale overheid op het vlak van het sociale domein. Duidelijk werd daarbij dat elke provincie aan deze rol steeds meer een eigen profiel begint te geven en de MA-instellingen op projectbasis alleen bovenlokaal willen blijven inzetten. Het MA-werk verschuift daarmee van het provinciale niveau richting de burgerlijke gemeenten. In de loop van 2016 zullen de MA-instellingen de eerste slag van provincie naar gemeente dan ook gemaakt moeten hebben. Omdat de beleids- en subsidieperioden in het MA-werk meerdere jaren betreffen, is in 2015 al enigszins voorgesorteerd op de verwachte verandering dat de inzet van de dienstenorganisatie per 2017 beëindigd zal worden. De veranderingen en de gevolgen daarvan voor de MA-instellingen worden in 2016 verder uitgewerkt. Missionair Werk en Kerkgroei Missionair Werk en Kerkgroei (MWKG) is het programma van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk dat kerk en gemeenten ondersteunt om missionair te zijn en hen stimuleert vorm en inhoud te geven aan missionaire activiteiten. Daarnaast ondersteunt het programma MWKG zo actief mogelijk initiatieven op plaatselijk en regionaal niveau, waarbij mensen overwegen nieuwe christelijke gemeenschappen te ontwikkelen: het pionieren. In het landelijke missionaire werk volgen we drie sporen om invulling te geven aan bovengenoemde missie: Advisering en ondersteuning van gemeenten Communicatie: bieden van materialen en projecten Bevorderen van nieuwe christelijke gemeenschapsvorming op oude en nieuwe grond. De lasten naar hoofddoelstelling van de programmalijn MWKG zien er als volgt uit: 14

15 Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Missionaire vernieuwing gemeenten Missionaire communicatie Kerkelijk Pionieren Flankerend beleid Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd Fondsenwervingskosten vrijwillige geldwerving Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Miss. Werk en Kerkgroei Rekening Begroot Rekening - reserve missionair werk reserve Kerk & Wereld -20 Totaal resultaat Bij de begroting was een onttrekking uit de missionaire reserve voorzien van 422k. MWKG is blij deze onttrekking uit de missionaire reserves niet te hebben hoeven plegen en dat het mogelijk bleek een bedrag van 22k aan de reserve missionair werk toe te voegen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een lager kostenniveau bij missionaire communicatie. Deze activiteiten zijn wel zoals gepland uitgevoerd, maar het kostenniveau bleek lager te liggen dan voorzien. Missionaire vernieuwing gemeenten Voorbereidingen Missionaire ronde IV: Deel je leven In het voorjaar van 2016 gaat de vierde missionaire ronde van start. Er staan 75 bijeenkomsten gepland. In 2015 zijn de voorbereidingen gestart. Het thema is: Deel je leven. Landelijk Missionair Festival Op 7 november 2015 vond in het landelijk dienstencentrum het tweede Landelijk Missionair Festival (LMF) plaats. Het LMF is, kort gezegd, een festival over nieuwe vormen van missionair-zijn in deze (digitale) tijd. Onder het thema Durf te vragen nam het LMF de deelnemers mee op reis naar nieuwe mogelijkheden. Het LMF bood een breed programma met meer dan 40 workshops, 50 sprekers, live muziek, creatieve workshops en ruimte voor ontmoeting. Hoofdspreker was Lucy Moore, teamleider van Messy Church uit Engeland. De muziek werd verzorgd door de band Trinity. Bij het landelijk dienstencentrum was voor de gelegenheid een grote tent geplaats welke plaats bood aan ruim 300 deelnemers. Samen met de aanwezige vrijwilligers, workshopleiders etc. waren er circa 400 mensen op het festival aanwezig. De bezoekers gaven het festival gemiddeld een 7,9. Missionaire ambassadeurs en donateurs MWKG heeft 241 ambassadeurs. Daarnaast heeft zij ook een groot aantal donateurs. Op 31 december 2015 zijn er 3620 donateurs die financieel aan missionair werk bijdragen. Dit aantal is ten opzichte van vorig jaar gestegen met 7,2%. Om de relatie met de achterban warm te houden is het relatiemagazine Bries ontwikkeld. In april lag Bries nummer 7 in een oplage van ca exemplaren op de mat van donateurs en andere belangstellenden. In oktober verscheen Bries nummer 8, dit keer een bijzondere special rond het thema pionieren. Voor dit nummer werd de oplage verhoogd naar De extra exemplaren werden uitgedeeld bij bezoeken in het land met als doel plaatselijke gemeenten te laten zien wat er daadwerkelijk gebeurt op het gebied van missionair werk. Bries wordt regelmatig vergezeld van een oproep tot een vrijwillige gift of aanmelding als donateur. 15

16 Advisering gemeenten Op aanvraag worden door MWKG avonden en studiedagen in het land ingevuld voor plaatselijke gemeentes, meestal naar aanleiding van vervolgvragen uit de missionaire ronde. Kleine missionaire subsidies In 2015 zijn er aan 33 gemeenten eenmalige subsidies van maximaal 2.500,- toegezegd voor een missionair project dat zij niet helemaal zelf konden bekostigen. Missionaire communicatie Nieuwe uitgaven Missionair Werk en Kerkgroei In 2015 heeft MWKG nieuwe uitgaven uitgebracht, zoals het boekje Ik bewaar je, gedachten en woorden bij rouw en verdriet, o.a. bestemd om mee te geven aan nabestaanden die in de gedachtenisdienst komen (laatste zondag van het kerkelijk jaar). Het Kerstboek Volg de sterren, een bundel met nieuwe, korte kerstverhalen om te gebruiken tijdens een kerstviering, een buurtmaaltijd, of gewoon thuis en de adventskalender Om voor elkaar te zijn. Ook kwam er een nieuw boekje rond het thema dopen uit met als titel Ik doop je. De jaarlijkse Kerstkrant kende dit jaar als thema Goede Buren en verscheen in een oplage van De Veertigdagenkalender kende in 2015 het thema zet een stap naar de ander en verscheen in een oplage van exemplaren. Het zijn uitgaven voor persoonlijke bezinning en/of het markeren van een hoogtepunt in het kerkelijk jaar. Diverse medewerkers van MWKG schrijven daarnaast met regelmaat op aanvraag artikelen, columns en boekbesprekingen in diverse bladen en publicaties. De uitgaven van Missionair Werk hebben een opbrengst opgeleverd van ,-. De kosten bedroegen ,-. De winst bedroeg ,-. Website en Facebook Op de website van de Protestantse Kerk in Nederland is MWKG verantwoordelijk voor het onderdeel Missionair oogpunt. Oogpunten worden regelmatig meegenomen in Kerkbulletin en ze worden gedeeld op websites van lokale gemeenten. Bijdragen worden geleverd door een vaste kern van schrijvers. Daarnaast is er een eigen pionierswebsite in de lucht. Te vinden op De Facebookpagina heeft inmiddels meer dan likes. Dat betekent dat berichten van deze pagina veel verschijnen in de nieuwsoverzichten van anderen. Qua bereikte doelgroep is er een goede verdeling tussen vrouwen (47%) en mannen (53%). De grootste gebruikersgroepen zijn van 35 tot 44 jaar en van 45 tot 54 jaar. De meeste traffic komt uit stedelijke gebieden: Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en Den Haag. Startzondag Het thema van de startzondag was dit jaar Goede buren. Het thema sloeg in vergelijking met thema s van voorgaande jaren beter aan. Het was voor veel gemeentes makkelijker uit te werken. De kerstkrant had dan ook dit thema als invalshoek voor de verhalen. Kerkelijk Pionieren Tot en met 2015 zijn er 38 pioniersplekken geaccordeerd door de stuurgroep. Dat is conform de doelstelling. Dat maakt dat er totaal nu op 44 plekken wordt gepionierd. De contacten in het land rond pionieren zijn daarbij als volgt te categoriseren: Pioniersplekken gestart voor 2012: 6 Geaccordeerde pioniersplekken vanaf 2012: 38 Pioniersplekken in voorbereiding: 20 Het afgelopen jaar zien we meer plekken buiten de Randstad tot ontwikkeling komen. Ook het aantal interkerkelijke pioniersplekken groeit gestaag. Het aandeel jeugdplekken is eveneens behoorlijk. Vanuit de IZB worden inmiddels ook verschillende pioniersplekken begeleid. Met begeleiding van het Evangelisch Werkverband is met 7 plekken inmiddels een intentieverklaring getekend. Ontwikkeling van een visie voor ondersteuning op langere termijn 16

17 Het afgelopen jaar werd duidelijk dat het voor een aantal pioniersinitiatieven niet reëel is binnen 3 jaar zelfstandig te functioneren. Dit bleek uit eigen evaluaties én uit advies van experts in Engeland. Ook kwamen vanuit sommige geledingen van de kerk vragen hierover, waaronder van de RAGB (Raad van Advies voor het Gereformeerd Belijden). In 2015 zijn daarom voorbereidingen getroffen voor langduriger ondersteuning, zowel inhoudelijk als financieel. De beleidskaders zijn nu ontwikkeld en hierover is ook gesproken met mogelijke partners: de Maatschappij van Welstand en de Solidariteitskas via de Commissie Steunverlening. Verbreding van het projectteam Het projectteam pionieren is het afgelopen jaar flink verbreed. Zo maakt nu de coördinator van de pioniers binnen de Protestantse Kerk Amsterdam onderdeel uit van het team. Dat heeft geleid tot meer samenwerking met Amsterdamse initiatieven. Ook de HGJB is nu betrokken. Eind 2015 is het projectteam uitgebreid met een vertegenwoordiger van Op Goed Gerucht. Op deze manier wordt het team nog meer een afspiegeling van de breedte binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Ook is de nieuwe functionaris acquisitie pioniersplekken aan het team toegevoegd, zodat er meer capaciteit is om alle aanvragen uit het land voor gesprekken over pionieren pro-actiever af te handelen. Pionierbegeleiders lokaal aan de slag Pionierbegeleiders begeleiden een concrete, plaatselijke pioniersplek in opdracht van de landelijke afdeling. Deze rol wordt vervuld door speciaal geselecteerde gemeenteadviseurs. In 2015 zijn ze aan de slag gegaan. Daarbij is er middels een tweedaagse training en een uitwisselingsdag geïnvesteerd in hun toerusting. Op veel plekken zien we hoe de pioniersbegeleiding goed bijdraagt aan de teamprocessen. Tegelijk zijn er ook zorgen. Sommige pioniersbegeleiders moeten wennen aan een nieuwe rol en er is soms ook te weinig tijd beschikbaar binnen de functie van een gemeenteadviseur. Verbinding met bestaande kerken De verbinding van pioniersplekken met bestaande kerken blijft een belangrijk thema. Het stimuleren van goede samenwerking gebeurde vooral op lokaal niveau, door de pionier-begeleiders. Tijdens de synodevergadering in november 2015 is hierover ook gesproken. We zien positieve ontwikkelingen en er zijn ook spanningen. Tijdens een seminar in november met dr. Moynagh expert vanuit de Anglicaanse kerk op het thema Fresh Expressions - is over deze thematiek van gedachten gewisseld; zo n 80 mensen uit de breedte van de kerk waren hierbij aanwezig. Daarnaast is vanuit Op Goed Gerucht het Pioniersgeestnetwerk van start gegaan, waar zowel pioniers als mensen vanuit bestaande kerken in participeren. 17

18 Ondersteuning middels trainingen Er is veel energie gestoken in de ondersteuning van de teams die de pioniersplekken (bege-)leiden via zeven teamtrainingen. Een ruime meerderheid van de deelnemers waardeert deze trainingen als goed of voldoende. Tegelijk hebben sommige deelnemers moeite met de aanpak van deze teamtrainingen. Vaak hebben deze problemen te maken met de te grote pluriformiteit van de verschillende teams binnen één training. Een veranderde opzet van de trainingen voor 2016 werd eind 2015 in voorbereiding genomen. We zijn blij met de ondersteuning van vele vrijwilligers bij de teamtrainingen. De teamtrainingen werd door meer dan 80% van de uitgenodigde pioniersplekken bezocht. In 2015 hebben de eerste pioniers, voor wie de aanvraag volgens de afgesproken kerkordelijke procedure was goedgekeurd, deelgenomen aan de nieuw ontwikkelde training rond doop en avondmaal. Verschillende pioniers bedienen nu doop en avondmaal. Een belangrijke stap sinds de generale synode in april 2014 hier toestemming voor gaf. Ook is er een trainingsaanbod ontwikkeld voor pioniersplekken in een multiculturele setting; van dit aanbod is nog geen gebruik gemaakt. Lopende initiatieven, de zogeheten eerste generatie pioniersplekken Dit betreft de pioniersplekken zoals Kop van Zuid, MijnKerk.nl en Nijkleaster. De genoemde pioniersplekken bevinden zich in diverse fases van verzelfstandiging. MWKG blijft, ook als de financiering beëindigd is, de eerste jaren nog nauw betrokken bij deze plekken door middel van begeleiding. We lichten hier mijnkerk.nl ter illustratie toe. Mijnkerk.nl Er zijn veel websites die over geloven gaan, er is er maar één die gericht is op het bouwen aan een geloofsgemeenschap. De doelstelling van de internetkerk Mijnkerk.nl wordt in het pioniersplan als volgt verwoord: Internetkerk MijnKerk.nl verbindt mensen met elkaar om te ontdekken welke hoop, inspiratie en verbondenheid er ligt in een leven met God. De doelgroep was en blijft de moderne burgerij (vlg. het model van Motivaction). Deze doelgroep laat zich typeren als veelal woonachtig in nieuwbouwwijken, de (groot- ) ouders hebben nog een binding met kerk en geloof, maar zij zelf niet of nauwelijks meer. Genieten van wat het moderne leven de mensen biedt, wordt als belangrijk ervaren. Binnen deze groep richt de site zich vooral op mensen die enige christelijke achtergrond hebben. Daarbij past een benadering die zich laat kenschetsen met de woorden: populair, eenvoudig en omarmend. Thema s die goed aansluiten bij de doelgroep zijn: muziek, natuur, leven en geloven. De website wil interactie stimuleren (online en offline) tussen bezoekers onderling. Daartoe worden lokale ontmoetingen (meet-ups) georganiseerd. In 2015 is het aantal vrijwilligers gegroeid, inmiddels zijn er 22 enthousiaste mensen die regelmatig een bijdrage leveren. Realiteit eind 2014 Doelstelling eind 2015 Realiteit eind 2015 Aantal blogs per dag op website Unieke bezoekers website per maand Likes Facebookpagina Lokale meet-ups van MijnKerk.nl 6 zijn in opstart 5 3 actief Actieve vrijwilligers De Top2000-diensten waren een groot succes. In 90 gemeenten werd een Top2000-kerkdienst georganiseerd! Halverwege 2015 is er een plan ontwikkeld voor de periode Dat plan is ingediend bij externe fondsen voor de aanvraag van financiering. Er zijn vier speerpunten geformuleerd: 1. Uitbouwen van het bereik en van de gemeenschapsvorming 2. Starten van twintig regionale meet-ups 3. Verstevigen van de financieringsstructuur 4. Samenwerken met bestaande kerken. 18

19 Opleiding predikanten en pioniers in missionair werk De praktijk laat zien dat verdere toerusting van pioniers en pionierende, missionaire predikanten in missionair werk nodig is. Predikanten zijn dikwijls niet voldoende opgeleid om met de inzichten van dit moment, deze rol op zich te nemen. Daarom is er een twee jaar durende missionaire opleiding voor predikanten ontwikkeld die deel uitmaakt van de permanente educatie voor predikanten. Deze opleiding is in 2014 als pilot gestart en wordt georganiseerd samen met de PCTE. Er wordt volop meegewerkt door externe deskundigen maar ook door eigen docenten van de PThU. De kerkenraden van de gemeentes waar de dominees in opleiding werkzaam zijn, zijn actief betrokken bij deze opleiding. In januari 2015 werden ze uitgenodigd voor een dag in het landelijk dienstencentrum om samen met hun predikant na te denken over hun eigen gemeente aan de hand van het boek van Rick Warren een gezonde gemeente. Er waren ongeveer 120 mensen. In september 2015 vond de tweede dag met de kerkenraden plaats. In juni 2015 werd met alle predikanten een individueel gesprek gevoerd over hoe ze de opleiding tot nu hadden ervaren. Ook kwam de vraag aan de orde hoe de opleiding tot nu toe heeft doorgewerkt in de gemeente. De groep predikanten is een hechte groep geworden, er wordt veel geleerd. De opleiding wordt als inspirerend ervaren, geeft verdieping in eigen geloof en meer vrijmoedigheid in preken en spreken. Het tweede jaar is eind september gestart. We hopen in het najaar van 2016 met een nieuwe tweede groep van start gegaan. Er wordt gezocht naar vervanging voor de coördinerende rol van ds. N. Dijkstra middels een vrijwilliger. Inmiddels heeft ds. W van der Hoeven toegezegd deze begeleidende rol in principe te willen overnemen. Daarnaast werd er een subsidietoezegging ontvangen van de Maatschappij van Welstand, bedoeld voor deelnemers aan deze opleiding die de kosten niet geheel zelfstandig kunnen bekostigen. Eind december waren er drie aanmeldingen binnen en vroegen zes predikanten om informatie. In 2016 zal de promotie van deze nieuwe missionaire opleiding worden geïntensiveerd. Flankerend beleid Beraadsgroep Missionair Werk en Kerkgroei De beraadsgroep is in 2015 één keer bijeen geweest. Er is gesproken over de rol en functie van de groep. Deze zal worden gecontinueerd, omdat iedereen het belang herkent van een kerkelijk breed gedragen overleg, dat gevraagd en ongevraagd het missionaire werk van advies kan dienen. Samenwerking met IZB De samenwerking met de IZB concentreert zich op een aantal gezamenlijke pioniersplekken in den lande (onder andere Marcus Connect/Den Haag, Wateringsveld/Boei 90). Een functionaris van de IZB is ook lid van het projectteam dat de coördinatie van de 100 pioniersplekken voor zijn rekening neemt. Hij begeleidt vier pioniersplekken. De IZB maakte ondertussen als organisatie een stevige ontwikkeling door. De samenwerking tussen MWKG en IZB wordt geïntensiveerd, onder andere rond de vierde missionaire ronde. Er is maandelijks overleg tussen de nieuwe directie van de IZB en het management van MWKG. CWM The Council of World Mission (CWM ) is aan het nadenken over een andere structuur, waarbij het meer zal gaan om het inspireren van de deelnemende kerken per regio dan om de besturende functie. In augustus vond er, in samenwerking met JOP, enkele 14 dagen durende bijeenkomst van jongeren uit verschillende werelddelen plaats. Zij bekeken hoe wij als Protestantse Kerk in Nederland pionieren. In oktober stond de Roundtable bijeenkomst op het programma. De Protestantse Kerk in Nederland was gastheer. In het dienstencentrum inspireerden kerken van het Europese continent elkaar. Begin december was er een symposium waarbij CWM zorgde voor de komst van Michael Moynagh, de huistheoloog van Fresh Expressions. Voor 2015 en 2016 kreeg MWKG een totale toezegging van ,- om het pioniersproject meer inhoud te gaan geven. Daarnaast ontving MWKG de toezegging dat er jaarlijks ,- tot ,- beschikbaar komt voor extra projecten ten bate van deskundigheidsbevordering betreffende missionair werk. In totaal is in 2015 een bedrag ontvangen/besteed van CWM van 129k. 19

20 Kerk in Actie Missie en visie De missie en visie van Kerk in Actie worden samengevat in de kernboodschap Geloven in delen. Wereldwijd komen kerken, organisaties en mensen in actie tegen armoede en onrecht. Samen vormen wij een kerk in actie omdat we ons geïnspireerd en geraakt weten door Jezus Christus, die wat er was, vijf broden en twee vissen, zegende en deelde met wie niets had. Daarom voelen we ons geroepen om met onze wereldwijde gemeenschap te delen wat ons gegeven is: tijd en talent, aandacht en zorg, geloof, geld en goed. Wij geloven dat ieder mens geschapen is naar Gods beeld en dat we gelijkwaardig zijn aan elkaar. De lasten van de programmalijn Kerk in Actie naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Diaconaal werk Binnenland Beleid, communicatie en voorlichting HKI Zending Werelddiakonaat Impulsis Togetthere Policy & Development 178 Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Voor een uitgebreidere toelichting op de doelstellingen wordt verwezen naar het afzonderlijke publieksverslag van Kerk in Actie. Diaconaal werk Binnenland Kerk in Actie is een bondgenoot van plaatselijke diaconieën en diaconale vrijwilligers in Nederland. Zij zetten zich in hun eigen woonplaats in voor medemensen die in onzekerheid en crisis verkeren, Kerk in Actie ondersteunt hen waar mogelijk. Daarnaast worden ongeveer vijftig projecten en partners in Nederland ondersteund. Kerk in Actie neemt het voortouw op de terreinen vluchtelingen, zorg, armoede en duurzaamheid. Hierbij staan de wensen en behoeften van plaatselijke kerken centraal. Er worden bijvoorbeeld projecten opgezet, handreikingen gemaakt en landelijke bijeenkomsten georganiseerd. Diaconieën kunnen voor advies of hulp aankloppen bij specialisten, bijvoorbeeld op het gebied van vluchtelingen, zorg, armoede en duurzaamheid. Ook kunnen ze een beroep doen op gemeenteadviseurs. Zending Zending betekent delen in geloof, wereldwijd. Kerken in Nederland vormen één gemeenschap met kerken over de grens. Zij delen in verdriet en vreugde en inspireren elkaar. Ze zijn in het geloof met elkaar verbonden en versterken elkaar. Kerk in Actie werkt samen met meer dan 200 kerken en partnerorganisaties in 30 landen aan de Bijbelse opdracht die de kerk in deze wereld gekregen heeft. Deze opdracht houdt in dat gemeentes levendig en gastvrij zijn, dat ze oog hebben voor mensen in nood en dat ze een baken van vrede en verzoening zijn wanneer er sprake is van religieuze spanningen. Dat doet Kerk in Actie bijvoorbeeld door predikanten en diakenen toe te rusten, maar ook door mensen te helpen de Bijbel te lezen op een manier die hen verder helpt. 20

21 Het doel is om een open, zorgzame en gastvrije geloofsgemeenschap te vormen die Jezus navolgt. Kerk in Actie streeft dit op drie manieren na: 1. Het Evangelie toegankelijk maken voor iedereen 2. Het ondersteunen van de kerk als gastvrije en levendige geloofsgemeenschap 3. Het versterken van de kerk als bruggenbouwer. Wereldwijd ondersteunen 18 uitgezonden medewerkers van Kerk in Actie de partnerkerken en - organisaties met hun kennis en talenten. Tegelijkertijd verbinden zij werelden met elkaar: wat zij leren van mensen om hen heen, geven zij door aan christenen in Nederland. Uitgezonden medewerkers in Latijns-Amerika en Afrika houden zich bijvoorbeeld in hun regio én in Nederland bezig met contextueel Bijbellezen. Uitgangspunt van dit programma is dat de Bijbel een bevrijdende boodschap heeft voor iedereen, ongeacht cultuur of achtergrond. Door samen in de Bijbel te lezen en te praten over wat er staat, ontdekken ze wat de Bijbel te zeggen heeft voor hun eigen leven. Dit stimuleert hen om zich in te zetten voor sociale gerechtigheid. Bovendien voelen ze zich in de veilige omgeving van een bijbelstudiegroep onderdeel van een gemeenschap. Het is de bedoeling dat de uitgezonden medewerkers op basis van de opgedane ervaringen materiaal ontwikkelen, zodat ook plaatselijke gemeenten en groepen in Nederland aan de slag kunnen met Contextueel Bijbellezen. Op 25 april vond in de Immanuelkerk in Ermelo de Kerk in Actie Werelddag plaats, met als thema Geloven in delen. Doel van de Werelddag was dat christenen in Nederland geïnspireerd worden door kerken en gelovigen wereldwijd. Ruim 200 bezoekers waren naar de Werelddag gekomen. Uit verschillende delen van de wereld waren gasten aanwezig die hun leven en geloof deelden met de bezoekers. Werelddiaconaat Met het programma Werelddiaconaat streeft Kerk in Actie naar een rechtvaardige en duurzame samenleving, in het bijzonder voor volwassenen en kinderen die in marginale omstandigheden leven. Dit krijgt vorm in projecten op het gebied van landbouw, verbetering van de voedselsituatie, bestaanszekerheid en mensenrechten. De projecten worden uitgevoerd door lokale, veelal kerkelijke, partnerorganisaties. Zij krijgen, indien nodig, trainingen of begeleiding, bijvoorbeeld voor het verbeteren van hun interne controlesystemen of boekhouding. Afgelopen jaar werkte Kerk in Actie samen met 332 partnerorganisaties in 57 landen. Kerk in Actie stimuleert samenwerking tussen lokale organisaties onderling, omdat dit bijdraagt aan meer duurzame veranderingen. Bovendien vergroot dit de kracht van het maatschappelijk middenveld, wat noodzakelijk is wanneer er bijvoorbeeld veranderingen in het nationale overheidsbeleid nodig zijn. Waar mogelijk gaan Zending en Werelddiaconaat hand in hand. Zo vinden er bijvoorbeeld gezamenlijke trainingen plaats van partners, wisselen de programma s kennis uit en werken ze samen als het gaat om de interreligieuze dialoog. Kinderen in de Knel Onderdeel van het programma Werelddiaconaat is het programma Kinderen in de Knel. Doordat Kinderen in de Knel een apart focusgebied is, legt Kerk in Actie grote nadruk op kinderrechten. Een belangrijk onderwerp binnen dit programma is het tegengaan van kinderarbeid. Kerk in Actie is lid van de coalitie Stop Kinderarbeid. Dit verband van zes Nederlandse maatschappelijke organisaties zet zich onder andere in voor kinderarbeid vrije zones. Andere aandachtsgebieden binnen Kinderen in de Knel zijn bijvoorbeeld seksueel misbruik en kinderen die op straat leven. Particuliere Initiatieven Samen met ICCO en Edukans heeft Kerk in Actie tot en met eind 2015 onder de noemer Impulsis particuliere initiatieven ondersteund. Sinds 1 januari 2016 bestaat dit merk niet meer. Stichtingen en protestantse gemeenten die samenwerken met een organisatie in een ontwikkelingsland kunnen echter nog steeds terecht bij Kerk in Actie Particulier Initiatief voor een financiële bijdrage en een advies over het projectplan. Bij deze samenwerking ligt de focus op kwaliteit, groei en het delen van de kennis die Kerk in Actie via haar wereldwijde netwerk heeft. In 2015 heeft Kerk in Actie ruim vijftig contracten afgesloten met stichtingen in Nederland die een partnerorganisatie overzee steunen. De ondersteunde stichtingen zijn vooral actief op het gebied van Kinderen in de Knel en sociaal ondernemerschap. 21

22 Noodhulp en rampenpreventie Kerk in Actie verleent hulp wanneer mensen urgent in moeilijke omstandigheden verkeren, bij natuurrampen, oorlogsgeweld of honger en droogte. Deze hulp kan bestaan uit: Noodhulp: eerste hulpverlening direct na een ramp. Een voorbeeld hiervan is de hulp in vluchtelingenkampen in Zuid-Soedan. Wederopbouw: mensen helpen om na een ramp hun leven weer op te pakken. Preventie: mensen helpen om een mogelijke ramp te voorkomen of beter te doorstaan. Doel van de hulp is dat mensen niet alleen overleven, maar hun levensomstandigheden structureel kunnen verbeteren. Mensen moeten hun leven in waardigheid kunnen oppakken dat is in lijn met de boodschap waar Kerk in Actie voor staat. De komst van grote groepen vluchtelingen en de vele ongelukken op de Middellandse Zee kregen veel aandacht in Hoewel de nood elders in de wereld vaak veel groter is, kwamen de moeilijke omstandigheden van vluchtelingen voor veel Nederlanders nu letterlijk heel dichtbij. Het jaar 2015 stond in het teken van grote rampen, zoals in Syrië, Irak, Zuid-Soedan, de Centraal- Afrikaanse Republiek en Nepal. De tientallen kleinere rampen die ook plaatsvonden, trekken helaas steeds minder de aandacht. Hierdoor wordt het voor Kerk in Actie steeds moeilijker om ook bij deze rampen hulp te verlenen. Voor noodhulp, wederopbouw en rampenpreventie werkt Kerk in Actie samen met bestaande partners en kerken die de lokale situatie kennen en met het internationale netwerk ACT Alliance. Kerk in Actie en ICCO voeren dit werk gezamenlijk uit. Daarom zijn ze ook gezamenlijk lid van de Samenwerkende Hulp Organisaties (Giro 555). Kerk in Actie en ICCO maken samen met twaalf andere hulporganisaties deel uit van de Dutch Relief Alliance. Binnen deze alliantie kregen Kerk in Actie en ICCO in 2015 voor het eerst voor een aantal rampen geld uit een speciaal noodhulpfonds van het ministerie van Buitenlandse Zaken. In totaal kwam er via deze weg bijna 5,5 miljoen euro beschikbaar voor noodhulp in Irak, Zuid-Soedan, Nepal, Syrië, Centraal-Afrikaanse Republiek en Ethiopië. Dit bedrag is deels in 2015 en deels in 2016 uitgegeven. Jeugdorganisatie Protestantse Kerk De Protestantse Kerk wil kinderen en jongeren uitdagen, voorleven en begeleiden op hun levensweg. Met als doel dat zij verantwoordelijkheid (leren) nemen en zorg te hebben voor zichzelf, de ander en de wereld. Zo kunnen kinderen en jongeren groeien in hun ontwikkeling en krijgen zij de ruimte om te ontdekken wat het voor hen betekent te geloven in God. Van ieder die in en vanuit de kerk betrokken is bij kinderen en jongeren vraagt dat, dat zij geloven in kinderen en jongeren en dat God een relatie met hen wil aangaan. Kinderen en jongeren kunnen niet zonder een goede en liefdevolle thuisbasis, maar ook een lokale gemeenschap is nodig waar er ruimte is voor ontwikkeling, en er plekken in en rond de gemeenschap zijn waar zij geïnspireerd worden en in contact komen met andere kinderen en jongeren. Zo is de geloofsgemeenschap vindplaats van Gods liefde, en is zij tegelijk zoekplaats om vanuit de gemeente in de dagelijkse wereld van kinderen en jongeren aanwezig te zijn. In deze tijd speelt deze wereld zich voor verreweg de meeste kinderen en jongeren af buiten de kerk en buiten de kerkelijke organisatie. Jeugdwerk beperkt zich niet alleen tot georganiseerde en spontane verbanden binnen de kerk, maar is ook herkenbaar in het aanwezig zijn in de alledaagse leefwereld van kinderen en jongeren. De baten en lasten van de programmalijn JOP naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: 22

23 Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Jeugdorganisatie Protestantse Kerk (JOP) JOP: JOP Advies en ondersteuning 520 JOP Producten en ontwikkeling 905 Jeugdorganisatie Protestantse kerk: Algemeen 130 HGJB 171 WELJA 21 V-LINK 6 Catechesefonds 67 Algemene dienstverlening Lokale dienstverlening Jeugdwerk Projecten Jeugd Projecten Innovatie en Onderzoek Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafa Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling JOP Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) reserve Kerk & Wereld reserve Jeugdwerk fonds Diepenhorst (tbv jeugdwerk) -30 Totaal resultaat ALGEMENE DIENSTVERLENING JOP COACH Live In het najaar van 2015 was JOP op 7 locaties in Nederland aanwezig met de JOP COACH live-toer. De locaties waren in co-creatie gekozen en het programma was deels in samenwerking met lokaal netwerk gemaakt. Het voor het eerst aanbieden van een middagprogramma gericht op predikanten en profs in jeugdwerk tijdens JOP COACH live was een succes. Er zijn ruim 500 bezoekers geweest. HGJB Wat de samenwerking tussen HGJB en het Jeugdwerk Protestantse Kerk betreft is er van een samenwerkingsovereenkomst geweest waarin het succes vooral werd afgemeten aan de mate van organisatorische verknoping van werkprocessen. In 2014 is het Jeugdwerk Protestantse Kerk opgehouden te bestaan en is de samenwerking tussen HJGB en JOP (DO) in het teken komen te staan van het centraal stellen van de inhoud van het werk. Ook is toen besloten dat er aan beide zijden geen behoefte meer was om de adviseurstaak van de programma-manager JOP richting het bestuur van de HGJB actief nog in te vullen. Er is in 2015 gestart met meer inhoudelijke samenwerking op diverse thema s en het op inhoud van het werk elkaar versterken. Uitgangspunt voor de samenwerking blijft dat JOP en HGJB zich gezamenlijk verantwoordelijk weten voor de breedte en totaliteit van het jeugdwerk in de Protestantse Kerk in Nederland. Dat betekent praktisch dat de intensivering in het gezamenlijk uitvoeren van projecten zal doorgaan. De bouwstenen hiervoor zijn: 23

24 1. Samen optrekken in het kerkelijk gesprek over jeugd en jongeren in de synode, in het classicaal regionaal overleg en in de classicale vergaderingen 2. Uitwisseling door medewerkers van kennis en informatie delen over de gemeentecontacten, gericht op afstemming, doorverwijzing, samen optrekken 3. De bereidheid tot inleen/uitleen van medewerkers voor projecten van beider organisaties. In deze lijn hebben de directeur HGJB en programmanager JOP het afgelopen jaar verder gewerkt. Gemiddeld was er zeker driewekelijks een live overlegmoment (en daarnaast werden zaken telefonisch kortgesloten) en dit is beduidend meer dan voorgaande jaren. Een ander verschil was dat deze momenten het karakter hadden van een informeel afstemmingsoverleg en werken aan de stimulans van beider teamleden in de inhoudelijke samenwerking. In de samenwerking JOP en HGJB zijn in 2015 op 10 verschillende thema s ontmoetingen geweest tussen specialisten van beider organisaties. Daarnaast houdt men elkaar nu op de hoogte, wordt er gezocht naar en gewerkt aan concrete projecten. In 2015 waren dit bijvoorbeeld: het onderzoek en consultatie (in december) catechese (mede naar aanleiding van synodegesprek najaar 2013), de geproduceerde poster in de Week van de Opvoeding, jongerenprogramma op de EO-Jongerendag en gezamenlijk classesbezoek door de adviseurs. WELJA De WELJA is het afstemmingsoverleg van jeugdactiviteiten in het Evangelisch-Lutherse deel van de Protestantse Kerk. WELJA verbindt en ondersteunt verschillende activiteiten binnen het Evangelisch- Luthers deel van de Protestantse Kerk, waaronder vakantiekampen (SVK) en weekenden (CoWe). Sinds 2014 is gekozen voor een strikter bepaalde aanvraag voor de financiering, betere verslaglegging en een bezuiniging. De programma-manager JOP neemt twee keer per jaar deel aan de bestuursvergaderingen van WELJA. Hierin vindt onder andere informering plaats en wordt gezocht naar kansen in samenwerking. Het aantal deelnemers aan de vakantiekampen en weekenden groeide in 2015 weer na de dip van Samenwerking andere jeugdorganisaties In 2015 zijn er diverse ontmoetingen geweest in de Learning Community Christelijk Jeugdwerk waarin de verbinding HBO (CHE), WO (PThU en het onderzoekscentrum Jeugd, Kerk en Cultuur), onderzoek, onderwijs en werkveld (JOP, HGJB en YFC) centraal staat (onder leiding van projectleider MissieNL). In 2015 is gewerkt aan een onderzoeksagenda op het gebied van YouthMinistry en zijn voorbereidingen in gang gezet om te onderzoeken wat er mogelijk is om de verbindingen te versterken ten gunste van het werkveld lokaal. Met Youth for Christ Nederland wordt regelmatig gesproken over onze missie, markt en ontwikkelingen. Er is besloten dat YfC Sirkelslag Young gaat ondersteunen (in haar netwerk en door het leveren van een voorbereidingsbijeenkomst). In samenwerking met het NBG en uitgeverij Jongbloed kwam de SamenLeesBijbel uit waaraan JOP meewerkte. Tijdens het Bijbelfestival (3000 bezoekers) werd deze Bijbel gepresenteerd en had JOP een eigen JOP-meelzolder vol activiteiten, twee Kliederkerkvieringen en een ontmoetingsplek voor gezinnen over het thema Geloofsopvoeding. In samenwerking met Timon, SGJ, ND en HGJB is er twee keer een workshop jeugdpastoraat over kind en echtscheiding gegeven tijdens een studiedag voor werkers in de kerk. Daarnaast vonden er met een kleine 30 relaties een of meerdere gesprekken plaats waaronder voorbereiding en afstemming van inzet van JOP ten behoeve van 500 jaar protestantisme. Internationale contacten De input die JOP in 2015 leverde aan Council for World Mission: Exploration Program waarin een groep jongeren twee weken in Nederland te gast was en o.a. pioniersplekken bezocht. Plus het uitdenken, regelen van Jos de Kock als spreker en het aanwezig zijn met een delegatie op de Children s Consultation eind november in Birmingham. Ook werd op aanvraag meegedacht met het PRO-JOP, het jeugdwerk van de Vlaamse Protestantse Kerk. 24

25 LOKALE DIENSTVERLENING Naast het reguliere werk dat uitgevoerd werd door de jeugdwerkadviseurs (JWA s) ten dienste van de lokale gemeenten, waren er de doelstellingen in 2015 op de volgende thema s: Essentie van het jeugdwerk Dit traject dat sinds 2015 echt draait bestaat uit 3 avonden en is afgelopen jaar in 40 gemeenten uitgevoerd. Het helpt lokale gemeenten/jeugdraden etc. om de vraag en het verlangen achter hun vaak eerste vraag: Help ons aan jongeren! beter onder woorden te brengen. In de zomer is het eerste seizoen Essentie-traject door twee jeugdwerkadviseurs geëvalueerd en is er nagedacht over wat kerken na het traject kunnen doen. Hieruit is eind 2015/begin 2016 geconcludeerd dat het Essentietraject een vierde avond krijgt (na twee maanden komt JOP terug). Dienen meerdere lokale gemeenten gemeenschappelijk Gezien de ontwikkelingen in de markt wilde JOP in 2015 investeren in de inzet van JWA s voor meerdere lokale gemeenten gemeenschappelijk. Dit is op 18 plekken gelukt. Opzetten pioniersplekken gericht op kinderen, tieners en twintigers In 2015 is de inzet van JOP binnen het pionieren verder toegenomen. Twee medewerksters vervullen een rol als pioniersbegeleider, waarnaast Jonna van den Berge ook deel uitmaakt van het projectteam en vandaaruit lokaal met mogelijke nieuwe pioniersplekken optrekt om ze te ondersteunen bij het tot stand komen (ontginningsfase) van een pioniersplek. De programma-manager maakt onderdeel uit van de stuurgroep waar beleids- en inhoudelijke beslissingen worden afgestemd en nieuwe pioniersplekken worden goedgekeurd. Het kernteam is binnen het project verantwoordelijk voor alle inhoudelijke en organisatorische ontwikkelingen. Het kernteam is verantwoordelijk voor alle training en begeleiding aan alle pioniersplekken. In 2015 zijn er 11 pioniersplekken ontstaan die zich richten op kinderen, jongeren of gezinnen. Daarbij is niet telkens een JOP-medewerker betrokken bij het ontginnen maar wel is zichtbaar dat een groot deel van de pioniersplekken zich rondom deze doelgroepen begeeft. Inhoudelijk is 2015 een jaar geweest waarin vooral is doorontwikkeld op de pioniersreis. Er is verdieping aangebracht in alle elementen van de reis (Luisteren, Liefhebben en Dienen, Gemeenschapsvorming, Navolging ontdekken en Kerk zijn) zowel op visie alsook theologisch. Daarnaast is er veel aandacht besteed aan de doorontwikkeling van de training en begeleiding en de behoefte om deze langer te maken (van 3 jaar naar 8 jaar). Hierin heeft zeker JOP een groot aandeel gehad in de training en begeleiding. Eind 2015 zijn diverse besluiten genomen waarin het trainen en begeleiden zich verder heeft doorontwikkeld naar een leergemeenschap waarin diverse elementen meer met elkaar in verbinding staan er een cultuur van leren en delen versterkt zal worden. Poptempel pioniersplek JOP Poptempel is het eerste jaar voornamelijk bezig geweest met het vormen van een team, het werken aan een netwerk. Inmiddels is er een groepje enthousiaste jonge mensen die het kernteam vormen. Via social media volgen er veel jongeren die niet kerkelijk zijn Poptempel. Inmiddels worden de eerste concrete activiteiten uitgewerkt en is er een Coldplay meet-up geweest. De eerste ervaringen van de pionier zijn gedeeld tijdens een JOP- tweedaagse in november. Vanuit Poptempel is het initiatief gekomen een Heilige Herrie (werktitel) spel te ontwikkelen in Dit is opgepakt door Young & Holy en JOP samen (eerste concrete uitkomst pioniersplek). JEUGDWERKPROJECTEN Catechese De handreiking Een tien voor catechese. Aandacht voor kwaliteit van leren geloven in de gemeente is in het najaar van 2013 aangenomen door de synode. De synode nodigde in het najaar van 2014 uit tot een verdere doordenking van de verhouding tussen relationele catechese en curriculaire catechese, dat is: catechese die vooral wordt benaderd vanuit de relatie tussen de catecheet (de gemeente) en de jongere en catechese die vooral wordt georganiseerd vanuit een geprofileerde, alle leeftijdsfasen omvattende leerlijn. Hiertoe is een aantal interviews gevoerd met kerkelijk werkers en predikanten. De uitwerking hiervan vond plaats in 2015 en leidde tot een consultatie in het najaar van 2015 (met experts) waarin genoemde verhouding werd gewogen. Op basis hiervan wordt door JOP en HGJB samen een document gemaakt waarin de visie wordt verwoord. 25

26 Er zijn in 2015 twaalf nieuwe programma s aangeboden via Provider. Daarnaast heeft JOP zijn naam verbonden aan het 14+ materiaal Mensen zoals jij van ds. P. Hendriks. Tien keer is JOP bezocht voor catechese-materiaal-inzage vanuit het land en vonden er adviesgesprekken plaats. Vanuit het catechesefonds is geld toegekend aan Kwintessens i.v.m. de boek/dvd uitgave Theologiseren met kinderen en aan HGJB i.v.m. Revisie FollowMe-methode. Sirkelslag Het aantal deelnemende groepen van Sirkelslag Young groeide van 520 naar 621, Sirkelslag Kids van 221 naar 224. Het aantal groepen voor Sirkelslag School daalde drastisch, misschien door de veranderde datum in het seizoen. Geloofsopvoeding JOP heeft in 2015 voor het eerst besloten om een campagne (loopt nog tot februari 2016) met een thema in haar communicatie in te zetten. De campagne Geloofsopvoeding Kleine momenten van grote waarde zorgde voor bijna 6000 unieke bezoekers op de campagne-pagina (normaal is werkvormen hoogst scorend binnen de JOP website nl ruim 4000). Enorme exposure van het thema via artikelen, stand, online media, interviews en campagnepagina; Er zijn potentieel meer dan mensen bereikt met dit thema; JOP was met het thema aanwezig land bij het Bijbelfestival NBG (3000 deelnemers), JOP COACH live op 7 locaties, Popup-kerk Heerlen tijdens Serious Request, Rondom het Kindnetwerk en conferentie (begin 2016); Binnen het thema kwamen in 2015 diverse uitgaven inclusief verwerkingsvormen uit en/of workshops: SamenLeesBijbel (i.s.m. NBG, Jongbloed), Moments 3, Geloven met Plezier (100 tips voor de geloofsopvoeding thuis). Kliederkerk De doelstelling voor het aantal te starten Kliederkerken is in het startjaar van dit concept opgeschroefd van 15 naar 30 en dat aantal is behaald. Er is een website, inclusief promofilmpje, gemaakt en op facebook zijn er bijna 600 volgers gekomen. Verbinding jeugdwerk kerk en WMO Deze doelstelling heeft JOP niet behaald. Er zijn wel allerlei zaken gedaan die dienstbaar waren aan dit thema maar nog niet concreet hebben geleid tot meer dan 3 zichtbare lokale projecten: In 2015 is een nieuwe training ontwikkeld: basistraining jeugddiaconaat. In deze training is het toepassen van de bestaande Totaalscan uit de Totaalbox Jeugddiaconaat geïntegreerd. Deze training is de eerste z.g. blended-learning training die is ontwikkeld en wordt aangeboden via de PCTE; JOP koos er bewust voor niet zelf eerst concreet aan de slag te gaan met het organiseren van lokale projecten binnen dit thema maar de mogelijkheden tot samenwerking met KiA en KIO binnen het project Zorgzame Kerk te onderzoeken. Juist omdat het thema daaraan linkt. Dit heeft geleid tot een adviesrapport op basis waarvan in december JOP en KIA Binnenland en KIO de samenwerkingsmogelijkheden hebben besproken. Omdat de organisatiestructuur van Zorgzame Kerk op dat moment werd veranderd is besloten om de beslissing over de wijze van samenwerken te nemen zodra de nieuwe structuur en werkwijze van de ZK definitief is (januari 2016); 26

27 Tijdens JOP COACH Live was het thema Anders kijken, anders werken. Er was een uitwerking wat dit zou kunnen betekenen voor jou als lokale kerk. In diverse programmaonderdelen had verbinden een significante plek; Tijdens de Landelijke Diaconale Dag op 21 november 2015 gaf JOP een workshop waarbij ook verbinden een centraal uitgangspunt was: verbindingen tussen diaconie en het jeugdwerk van de kerk en verbindingen van diaconale activiteiten aan de eigen omgeving, van diaconaal actieven aan buitenkerkelijke organisaties in de buurt; Ook zette JOP het thema op de kaart bij haar doelgroep via artikelen in PRO! en Kerkinformatie. Eind 2015 stopte de structurele prestatiesubsidie vanuit de provincie Overijssel en per 2016 kunnen organisaties/instellingen gevraagd en ongevraagd projectaanvragen indienen die aansluiten bij de projectopgaven Sociale Kwaliteit en Sociaal Flankerende Maatregelen van de provincie Overijssel. Intern hebben we gesproken over de deelname van JOP aan het Cluster Jeugd & Jongeren na 2015 met als slotsom: JOP wil graag in samenwerking met de andere organisaties binnen het cluster J&J een bijdrage blijven leveren aan de projectopgaven die aansluiten bij de kerntaken Sociale Kwaliteit en Sociaal Flankerende Maatregelen van de provincie Overijssel, Voorwaarde voor onze bijdrage aan deze projectopgaven van de provincie is wel dat we daarbij kunnen handelen vanuit onze opgebouwde expertise en kennis. Verder zijn we van harte bereid om proactief mee te denken in een eventuele nieuwe organisatievorm van het cluster J&J voor de toekomst. Praktisch is er in samenwerking met jeugdwerkburo YMCA-Oost een projectvoorstel gedaan naar de Provincie Overijssel over het vormgeven van intergeneratief werken in de wijk (eigen leefomgeving). Dit zal in 2016 en 2017 zijn uitvoering moeten gaan krijgen. JEUGDPROJECTEN Christelijke karaktervorming Op basis van feedback door specialisten op een concept voor een nieuw project Karaktervorming, is besloten eerst een vooronderzoek te doen naar de behoeftes en wensen van de doelgroep. Dit onderzoek is uitgevoerd in 2015 (panelonderzoek, literatuuronderzoek, intern onderzoek naar bestaande projecten). Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek zal in 2016 Karaktervorming een aangescherpte focus, invulling en uitvoering krijgen. Festivals Met de Babbelbak en de Soulmatecoach is op verschillende plekken het gesprek aangegaan direct met jongeren. Het blijkt lastig om zonder netwerk op reguliere festivals binnen te komen. Veel festivals zijn benaderd maar weinig bleek mogelijk (of er zijn lijnen gelegd voor 2016). In samenwerkingen met een lokale pioniersplek of lokaal jeugdwerk bleken ingangen op reguliere festivals/markten etc. wel mogelijk te zijn. INNOVATIE EN ONDERZOEK Vanuit de diverse hoofddoelstellingen was voor 2015 innovatie en onderzoeksbudget gereserveerd. Dit is deels gebruikt o.a. voor Vaders in geloofsopvoeding, spel Heilige Herrie, voorbereidend onderzoek (literatuur, benchmarkt, panel) over thema karaktervorming en extra producten rondom de SamenleesBijbel en de Kliederkerk. Human Resource Management De specifieke missie van de afdeling HRM is dat de medewerkers van de afdeling ervoor zorgen dat de juiste mensen met de juiste combinatie van houding, kennis en vaardigheden op de voor hen en de organisatie best passende werkplek een optimale bijdrage kunnen leveren aan het werk binnen kerk en gemeenten en dat zij daarvoor passend worden beloond. 27

28 Motto van de afdeling HRM: maakt mensen sterk voor het werk van de kerk. Daartoe heeft de afdeling zich georganiseerd binnen drie eenheden Deskundigheid Mobiliteit Rechtspositie Deskundigheid HRM - Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie Het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie (PCTE) is het professionele instituut voor toerusting, vorming, professionalisering en werkbegeleiding van het kader (professionals en vrijwilligers) van de Protestantse Kerk in Nederland. Het is de missie van het PCTE om het kader te vormen met een relevant, goed en gevarieerd aanbod van scholing en begeleiding, dat de bezieling van de werkers en de kwaliteit van het werk versterkt. De lasten van het PCTE naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Kadercursussen Landelijk vervolg aanbod Vorming en bezinning Permanente educatie Werkbegeleiding Theoligische vorming 2 Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling PCTE/WBP Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) reserve solidariteitskas reserve permanente educatie Overige reserve mbt permanente educatie Totaal resultaat Cursussen, opleidingen en studiedagen 542 Helaas gaf het cursuswerk, na een groei in 2014, in 2015 weer een daling te zien. De daling betrof de kadercursussen die regionaal door gemeenteadviseurs gegeven worden. Bij de landelijke activiteiten blijven we een groei zien. Aan cursussen, opleidingen en studiedagen werd door ruim 4300 mensen deelgenomen (vorig jaar ca. 5100). In dit getal zijn de deelnemers aan de workshops op de landelijke Pastorale Dag en de cursisten in de TVG plaatsen niet meegenomen. De waardering voor de cursussen blijft stabiel met een 7,6 voor de cursussen en een 8 voor de docenten bij de kadercursussen, respectievelijk een 8 en 8,3 bij het landelijk vervolgaanbod. Een score waar we zeer tevreden mee zijn. Kadercursussen In 2015 is er volop geïnvesteerd in de kwaliteit van het werk, in de opzet van cursussen wordt meer nadruk gelegd op het trainen van vaardigheden. Daarmee verschuift de terminologie ook steeds meer van cursus naar training. In dit kader is gewerkt aan herziening van het cursusmateriaal, het versterken van de trainersvaardigheden van docenten en het trainen van een geselecteerde groep 28

29 docenten/trainers op specifieke trainingen. Deze aanpak geldt inmiddels voor de trainingen Uitvaartbegeleiding en Kerk en communicatie. Deze trend van meer specialisatie zal zich naar verwachting doorzetten. In 2015 werden 227 cursussen/trainingen en themabijeenkomsten georganiseerd met ca deelnemers (vorig jaar 314 met ruim 4200). Dit betrof 49 verschillende trainingen en bijeenkomsten. Nieuw waren in 2015 onder andere de training Communicatie in het jeugdwerk, de training Kerk en Communicatie, en de training Jeugdpastoraat. Workshops tijdens de Landelijke Pastorale Dag zijn in 2015 binnen het kader van het PCTE gegeven. In totaal namen 429 bezoekers deel aan deze workshops. Landelijk vervolgaanbod Ook in 2015 groeide de deelname aan het landelijk vervolgaanbod. In totaal waren er 55 cursussen, opleidingen en studiedagen met 1046 deelnemers (vorig jaar 44 met 864). De opleidingen betroffen de driejarige opleiding Bevoegdheid III voor kerkmusici, in 2015 op 3 plaatsen gegeven met 41 deelnemers; de tweejarige Missionaire Specialisatie voor predikanten en kerkelijk werkers met 15 deelnemers en voor dezelfde doelgroep, in samenwerking met de PThU, de opleiding Geestelijke Begeleiding. Daarvoor ging in september een nieuwe groep van start met 12 deelnemers. In totaal 5 opleidingen met 71 deelnemers (vorig jaar 3 met 50) In 2015 werden door het PCTE 44 landelijke cursussen verzorgd, met 487 deelnemers (vorig jaar 33 met 420). Het betrof 25 verschillende cursussen. Nieuw waren de cursus Leidinggeven aan jezelf, de training Verdieping Motiverende Gespreksvoering en de training Lichter leven met meditatie. Verder waren er o.a. de Aanvullende homiletische en liturgische vorming voor kerkelijk werkers in het kader van het preekconsent en voor de visitatie de cursussen Zinvol visiteren I en II en de cursussen Conflicthantering I en II. Er werden in 2015 vijf studiedagen georganiseerd met 394 deelnemers (vorig jaar 6 met 325). Topper was dit jaar de landelijke studiedag voor oud-cursisten TVG met 149 deelnemers (vorig jaar 93). Verder was er een landelijke studiedag WMO, organiseerden we voor het eerst twee werkdagen voor geestelijk begeleiders en opnieuw een studiedag in samenwerking met Eredienst Creatief. Ten slotte organiseerden we als vanouds de jaarlijkse werkweek voor de kerkmuziek in Hoeven. Ook daar zagen we dit jaar een groei met 94 deelnemers (vorig jaar 69). Een deels verjongde staf, onder de bezielende leiding van Elske te Lindert, zorgt voor nieuwe, ook jonge aanwas. Nieuwe ontwikkelingen Binnen het PCTE zijn we ons al enige tijd aan het oriënteren op mogelijkheden voor verrijking van ons aanbod van leren. Belangrijkste vernieuwing is de ontwikkeling van blended leren. Een belangrijke reden om met vormen van blended leren te willen gaan werken is het vergroten van het leerrendement bij deelnemers aan onze toerusting. De praktijk is nu dat de opgedane kennis en vaardigheden in een cursus of training na verloop van tijd weer wegebben. Door over een langere periode ook na afloop van een cursus of training leerimpulsen te geven bijvoorbeeld in de vorm van een digitale nieuwsbrief, opfrisbijeenkomsten of een digitaal leerplatform kan het leerrendement vergroot worden. Onderzoek in 2015 heeft geleid tot de start van een pilotproject, waarin ook JOP en Missionair Werk participeren. Naast de ombouw van het cursuswerk beogen we dat het blended leren vorm krijgt binnen het concept van de leergemeenschap. Een leergemeenschap is een groep mensen die rond een bepaald thema en voor een langere periode met elkaar een leerproces aangaat. We zullen dit concept in 2016 in de praktijk verder testen. In 2015 is er in samenwerking met JOP een pilot gestart van een regionale leergemeenschap van jeugdambtsdragers in Zuid-Holland. Het voornemen is om in 2016 ook pilots te gaan doen met leergemeenschappen rond pastoraat (lokaal) en pionieren (landelijk). Vorming en Bezinning De ontwikkelingen op het terrein van leren zoals hierboven beschreven betekent dat de activiteit binnen de doelstelling vorming en bezinning zich verder beperkt heeft tot de ondersteuning van de 29

30 cursus Theologische Vormingen Gemeenteleden en Geïnteresseerden (TVG). De cursus TVG richt zich op iedereen die zich wil verdiepen in geloven, theologie en zingeving. Van mensen die geboeid zijn door de zoektocht naar inspiratie voor hun eigen persoonlijke leven tot degene die verdieping zoekt in zijn/haar taak en verantwoordelijkheid binnen de plaatselijke gemeente. De TVG werd in 2015 op 21 verschillende plaatsen in Nederland gegeven aan ruim 600 cursisten. Er blijft sprake van een terugloop in deelnemers, tegelijkertijd blijft de waardering onder de deelnemers groot. Permanente Educatie Ook in het derde jaar van de huidige cyclus is de deelname aan de voortgezette nascholing binnen de Permanente Educatie achtergebleven bij de verwachtingen. Om die reden heeft de commissie besloten al in 2015 een begin te maken met de evaluatie met het oog op de organisatie van de volgende cyclus. De Permanente Educatie bestaat uit mentoraat en primaire nascholing in de eerste vijf jaar van de beroepsuitoefening en voortgezette nascholing daarna. Ook in 2015 zijn de gebruikelijke twee leergroepen voor de primaire nascholing van beginnende predikanten gestart. Punt van aandacht is de toename van het aantal deeltijdaanstellingen dat lastiger te combineren is met deze intensieve training van ruim een jaar. Voor de primaire nascholing van kerkelijk werkers gaat jaarlijks één leergroep van start. In 2015 zijn 51 predikanten en kerkelijk werkers gekoppeld aan een mentor. Daarbij was er dit jaar een opvallend kleinere instroom van predikanten dan gemiddeld. Er zijn 4 mentortrainingen geweest met 28 deelnemers. Een basistraining, twee vervolgtrainingen en één opfristraining voor ervaren mentoren. In 2015 werden door de PThU 48 (vorig jaar 47) cursussen georganiseerd waarvan er helaas 22 (vorig jaar 14) niet konden doorgaan, voornamelijk vanwege te weinig aanmeldingen. De 26 (vorig jaar 32) cursussen die wel zijn doorgegaan werden door 434 (vorig jaar 507) predikanten gevolgd. We zien dat na 3 jaar ca. 60% van de predikanten aan de PE deelnemen en gemiddeld op schema zijn. Van de kerngroep van circa 1300 gemeentepredikanten (beginnende en vertrekkende predikanten niet meegeteld) is dit deelnamepercentage 62%. Op basis van deze tussenstand na drie van de vijf jaar is onze inschatting dat aan het einde van de cyclus waarschijnlijk 80-90% van de beroepsgroep aan de PE zal hebben voldaan. Met betrekking tot de gesignaleerde onervarenheid met het scholingsplan is een aanbod voor ondersteuning ontwikkeld, maar daarvoor was in 2015 weinig belangstelling. In 2015 werd aan 17 predikanten en kerkelijk werkers een vergoeding toegekend in verband met vrijstelling van het aangestuurde deel vanwege het volgen van een specialisatie of promotie. Bij de kerkelijk werkers is het veel moeilijker de deelname te beoordelen. Minstens 172 van de geregistreerde kerkelijk werkers komen in principe in aanmerking. Van hen heeft 40% nascholingsactiviteiten geregistreerd. Uit de opgave van de PThU blijkt dat het aantal bij haar gevolgde PE-cursussen door predikanten (aangestuurd aanbod) hoger is dan overeenkomt met de registratie. Dat betekent dat er een achterstand is in het bijhouden van de behaalde punten. Het ligt voor de hand dat dit ook geldt voor de registratie door kerkelijk werkers. Dat zou kunnen betekenen dat de deelname van kerkelijk werkers ongeveer gelijk loopt met de predikanten. Om voldoende aangestuurd aanbod dat aansluit op de behoefte van de kerkelijk werkers te realiseren is in 2015 de regeling verder verruimd. Een beperkt aantal punten kan behaald worden met aanbod binnen het open erkend deel en het aanbod van de PThU. In 2015 zijn een kleine 90 aanvragen voor erkenning binnen het open erkend aanbod behandeld. Gemiddeld kent het open erkend aanbod op de website 70 tot 90 verschillende activiteiten. Werkbegeleiding Het verslagjaar was het eerste volle jaar waarin opleidingen, trainingen, nascholing en werkbegeleiding in één gezamenlijke uitvoering vorm kreeg. Werkbegeleiding op verzoek Het grootste deel van de tijd werd door de werkbegeleiders ingezet voor de individuele werkbegeleiding op verzoek (een kleine 45% van de beschikbare werktijd). Om met vreugde en bezieling het werk te (blijven) doen, is het zinvol begeleid te worden en na te denken over zaken als 30

31 inspiratie, spiritualiteit en geestelijk leiderschap. In de werkbegeleiding krijgen predikanten en kerkelijk werkers handvatten aangereikt om veel meer vanuit eigen kracht er weer bovenop te komen en weer stimulerend voor hun gemeente te zijn. Conflictsituaties tussen kerkenraden en personen uit de beroepsgroep ontstaan vaak door het (laten) escaleren van problemen die klein beginnen. Door in een vroeg stadium de situatie te herkennen en bespreekbaar te maken, kan veel leed voorkomen worden. De werkbegeleiders leveren een bijdrage aan deze preventie. Met vele predikanten en kerkelijk werkers waren contacten of werd advies gegeven, 54 van hen ontvingen voor een langere periode werkbegeleiding in het kader van de betaalde dienstverlening. Teambegeleidingen Naast individuele begeleiding is de teambegeleiding sterk in opkomst. Deze worden aangeboden binnen het kader van de betaalde dienstverlening. In Kerkinformatie van november 2015 vertelden twee predikanten wat dat kan opleveren. Naast eigen begeleidingen wordt voor teamtrainingen ook samengewerkt met Kerk in Ontwikkeling binnen het project Samenwerking gemeenten (SAGE). In 2015 waren er 15 eigen teambegeleidingen (vorig jaar 5) en binnen SAGE vonden 4 begeleidingen plaats. De ontwikkeling en uitvoering van de teambegeleidingen omvatte ongeveer 25% van de werkzaamheden. Mentoraat Binnen het kader van de Permanente Educatie ontvangen beginnende predikanten en kerkelijk werkers aan het begin van hun loopbaan mentoraat (tijdelijke ondersteuning door een ervaren en getrainde collega). Dit mentoraat wordt georganiseerd en begeleid door de predikanten voor de werkbegeleiding. Het mentoraat, inclusief de voor mentoren georganiseerde trainingen, omvatte een kleine 20% van de werkzaamheden. Ook in 2015 is door de werkbegeleiders gewerkt aan een bredere profilering en bekendheid van het aanbod van de werkbegeleiding. Daarnaast participeerden de werkbegeleiders in de organisatie van de Permanente Educatie en werden de trainingen Leidinggeven aan jezelf en 'Loopbaanoriëntatie gegeven. Godsdienstonderwijs op openbare scholen Stichting PC GVO Het onderdeel GVO is verantwoordelijk voor alle management- en uitvoeringstaken van de stichting PC GVO. De stichting treedt op als werkgever van docenten godsdienstonderwijs op openbare scholen. Vanaf augustus 2009 worden deze docenten gefinancierd door het Ministerie van OCW. 31

32 Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening GVO Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. Bij: resource resultaat 15 Totaal doelstellingen Resultaatverdeling GVO Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) Totaal resultaat In totaal zijn 10 regiobegeleiders in dienst van de stichting. Zij treden op als leidinggevende en eerste aanspreekpunt van de docenten. In 2015 waren in het GVO meer dan 300 docenten werkzaam. De regiobegeleiders worden aangestuurd door het bureau van de stichting PC GVO. Dit bureau is ondergebracht bij het Team Deskundigheid. Binnen het bureau zijn 6 medewerkers werkzaam voor de stichting. Door extra werkzaamheden in opdracht van de Stichting is ook in 2015 meer werk verricht voor GVO dan was begroot. Al deze werkzaamheden werden vergoed vanuit de beschikbare middelen hiervoor. Mobiliteit HRM Team Mobiliteit Het afgelopen jaar heeft het team Mobiliteit, bestaande uit het Mobiliteitsbureau en de Mobiliteitspool, zich gericht op drie hoofdactiviteiten: Het beroepingswerk Het uitzenden en begeleiden van tijdelijke beroepskrachten met het ontzorgen van gemeenten als doel Beleidsadvisering en - voorbereiding De lasten van HRM Mobiliteit naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening HRM Management en Secretariaat Begeleiding Mobiliteitspool Beroepingswerk Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. 1 Bij: resource resultaat -50 Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Mobiliteitsbureau Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) 13 Totaal resultaat

33 Het Mobiliteitsbureau In 2015 zijn er 305 adviezen uitgebracht in het kader van de kerkorde aan vacante gemeenten. De gekozen aanpak waar eerder met gemeenten contact wordt gezocht werpt zijn vruchten af. De gemeenten waarderen de adviezen hoog. Verder was de dominee-date voor proponenten en beroepingscommissies wederom een groot succes. Er was veel belangstelling voor deze dag. In een vijftal gevallen leidde het speeddaten ook tot een positief resultaat. Maar er gebeurde meer afgelopen jaar. De beroepingsgids is geactualiseerd. Er is van de leden van de klankbordgroep Mobiliteit afscheid genomen. Er is meer samenwerking gezocht met de re-integratieconsulent waardoor positieve ontwikkelingen tot stand zijn gekomen. Het ruilen van standplaatsen is op de kaart gezet en er is actief meegedacht over de terminering van ambtstermijnen in het kader van het Kerk2025 proces. De Mobiliteitspool Afgelopen jaar is er vanuit de Mobiliteitspool ruim 80 lokale werkers uitgezonden naar lokale gemeenten. Het gaat om beginnende predikanten, interim-predikanten, studentenpastores, JOP- en HGJB-jeugdwerkers, missionair werkers en een medewerker van Kerk in Actie. De lasten van HRM Mobiliteitspool naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Interim predikanten Beginnende predikanten JOP/HGJB-Locaal Management Mobiliteitspool 15 Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. 293 Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Mobiliteit Rekening Begroot Rekening - risicoreserve (inclusief resourcebegroting) Totaal resultaat Naast de lopende zaken, is er vanuit de Mobiliteitspool sterk ingezet op verdere efficiency en standaardisatie. De gemeentecontracten zijn zo veel mogelijk geüniformeerd. Ook is gewerkt aan een betere begeleiding van de lokale werkers. Hierover zijn goede (nieuwe) afspraken gemaakt met de programmalijnen JOP, KIO, KIA, MW&KG en de HGJB. Verder is in samenwerking met het PCTE de PE succesvol ingevoerd voor de interim-predikanten, de studentenpastores en de missionair predikant in algemene dienst. Tot slot is er meer aandacht gegenereerd voor het werk van de interimpredikanten (o.a. via een artikel in Kerkinformatie) en is de samenwerking met het InBetween netwerk en de PTHU rondom de interim-predikanten verder uitgebouwd. De predikantenpool De pool voor beginnende predikanten is in 2015 verder gegroeid: in 2015 zijn 11 nieuwe beginnende predikanten gestart (in 2014 waren dat er nog 7). De vraag naar poolpredikanten oversteeg in 2015 het aanbod. Er is daarom veel geïnvesteerd in de werving van nieuwe proponenten door o.m. het ontwikkelen van een nieuwe folder voor proponenten en het verzorgen van voorlichtingsbijeenkomsten op de PThU. Verder is er in 2015 een dag in Utrecht georganiseerd voor alle poolpredikanten waarbij ontmoeting en deskundigheidsbevordering centraal stonden. Ook zijn in 2015 met de PThU afspraken gemaakt over de primaire nascholing. Er is overeengekomen dat poolpredikanten direct na hun eerste jaar kunnen doorstromen naar hun primaire nascholing zodat 33

34 zij deze zoveel mogelijk kunnen voltooien in hun eerste gemeente. Tot slot is in het najaar van 2015 het expertisecentrum gestart met de evaluatiestudie naar de predikantenpool. De eerste resultaten laten een positief beeld van de pool zien. Vooral gemeenten blijken veel baat te hebben bij de pool. Het officiële rapport verschijnt begin Digitale vacaturebank Eind 2015 heeft het team Mobiliteit uit het innovatiebudget middelen ontvangen om een digitale vacaturebank te gaan ontwikkelen die de mobiliteit van predikanten en kerkelijk werkers verder dient te versterken. De vacaturebank moet in 2016 gerealiseerd zijn. Collegae uit basisformatie In de afgelopen maanden hebben ook meerdere interne gesprekken met collegae plaatsgevonden die graag vanuit de pool in een plaatselijke gemeente zouden willen werken. Aangezien het aantal individuele vragen toenam, hebben tussen de pool, P&O en de afdeling KiO gesprekken plaatsgevonden om ook in de komende tijd, waarin er mogelijk bij sommige van onze collegae boventalligheid gaat ontstaan, meer beleidsmatig een rol bij de pool neer te leggen. Rechtspositie HRM Team Rechtspositie Team Rechtspositie De activiteiten van het Team Rechtspositie worden in twee eigen jaarverslagen van het Georganiseerd Overleg Predikanten (GOP-DNK) en de Beheerscommissie Centrale Kas (voorheen BeleidsCommissiePredikanten) en de Jaarrekening 2015 van de centrale kas predikantstraktementen beschreven. Deze rapportages hebben een afzonderlijke rapportagelijn naar de kleine synode. Hieronder daarom slechts een korte opsomming van de werkzaamheden die het team Rechtspositie uitvoert: de ambtelijke ondersteuning van de beheercommissie centrale kas predikantstraktementen, bestaande uit de vormgeving van de omslagregeling predikantstraktementen en -pensioenen, het opstellen van de begroting en de jaarrekening van de centrale kas predikantstraktementen en het onderhoud van de contracten met de arbodienst en de pensioenverzekeraars. de uitvoering van de omslagregeling predikantstraktementen, bestaande uit 1. de administratie van de centrale kas predikantstraktementen (uitkering traktementen en wachtgelden, inning en afdracht pensioenpremies, inning bijdragen), 2. de re-integratie van werkloze predikanten, 3. de toekenning van periodieke verhogingen en 4. de voorlichting over de traktements- en omslagregeling. de ambtelijke ondersteuning van het Georganiseerd Overleg Predikanten, bestaande uit vormgeving en invulling van de rechtspositieregeling van de predikanten voor gewone werkzaamheden. Aan de orde waren het beloningsbeleid en de regeling voor de predikanten met een tijdelijke dienst. de ambtelijke ondersteuning van de Commissie van beroep voor de predikantstraktementen en pensioenen. de ambtelijke ondersteuning van de Stuurgroep Rechtspositie Predikanten, die in opdracht van het moderamen in 2015 rapporteerde over de vraag of het, gelet op de situatie van de kerk, gewenst en mogelijk is veranderingen aan te brengen in de specifieke rechtspositie van predikanten voor gewone werkzaamheden. het vanuit rechtspositioneel en financieel oogpunt bijdragen aan beleid, dat het bestuur van de Dienstenorganisatie voor de predikanten voor gewone werkzaamheden ontwikkelt. Aan de orde waren vraagstukken van kwaliteit (geschiktheid), flexibiliteit en mobiliteit. De kosten van het team worden doorbelast aan de centrale kas predikantstraktementen. 34

35 Expertisecentrum Het doel van het Expertisecentrum (EC) is bijdragen aan vernieuwing, kwaliteit, doeltreffendheid en resultaatgerichtheid van de organisatie. Het heeft als klanten de synode en haar moderamen en de dienstenorganisatie in haar geheel. De algemene doelstellingen zijn: adviseren en informeren van het moderamen van de synode; adviseren en informeren van het MT en de afzonderlijke programmamanagers in de dienstenorganisatie; adviseren van de programmamanager van Kerk in Actie; uitvoeren van onderzoek en evaluaties en coördinatie daarvan in het geheel van de dienstenorganisatie. Successen De benoemding van dr. Sake Stoppels als medewerker van het Expertisecentrum. Sake Stoppels is tevens als praktisch theoloog verbonden aan de VU en heeft als specialist in gemeenteopbouw veel contacten met plaatselijke gemeenten. Intensieve en gewaardeerde ondersteuning bij het ontwikkelen van het beleidsplan voor de dienstenorganisatie en de vijfde statistische jaarbrief. Knelpunten In het jaarverslag 2014 signaleerden we als knelpunt dat het EC niet de spil is die het overzicht heeft op onderzoeken van de dienstenorganisatie; dit is in 2015 niet opgepakt en doorgeschoven om in de pas te lopen met de ontwikkelingen in het kader van het nieuwe beleidsplan. Wegens gebrek aan belangstelling is in 2015 geen tertiaalsignaal meer uitgebracht. Er zijn minder opdrachten uitgevoerd voor Kerk in Actie; de belangrijkste redenen: er is veel tijd geïnvesteerd in het tot stand komen van het nieuwe beleidsplan; er was in de eerste maanden sprake van een vacature bij EC en de stuurgroep beleid van Kerk in Actie ontwikkelt meer zelf het beleid. De lasten van het expertisecentrum naar hoofddoelstelling zijn als volgt: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Activiteiten / projecten Expertisecentrum: Adviezen en rapportages moderamen GS Adviezen en rapportages dienstenorg Kwaliteitsverbetering dienstverlening 44 Onderzoek werk dienstenorganisatie Advisering Kerk in Actie (beleidsvraagstukken) 37 Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Expertisecentrum Rekening Begroot Rekening Risicoreserve (inclusief resourcebegroting) 3 5 Totaal resultaat Toelichting: Resource is de optelsom van betaalde dienstverlening aan KiA, aan KiO (voor SMPR), aan IO (voor ondersteuning GRA), ingehuurd advies van KiO (i.v.m. voorbereiding conferentie) en ondersteuning vanuit het directiesecretariaat. 35

36 Adviezen en rapportages moderamen generale synode De brieven over het ambt Voor de scriba is een analyse en een beleidsadvies gemaakt van de ongeveer 250 reacties op de ambtsbrieven die hij schreef in Deze brieven zijn positief ontvangen en de scriba heeft de respondenten bedankt en tevens de belangrijkste aandachtspunten meegenomen in het beleidstraject Kerk Inventarisatie van kerkgebouwen In 2015 is een inventarisatie van kerkgebouwen van de Protestantse Kerk voorlopig afgerond. Het inventariseren van geografische gegevens, bouwjaar, gebruik etc. is een belangrijke bouwsteen voor toekomstige beleidswijzigingen nu steeds meer kerkgebouwen door gemeenten worden afgestoten. Ethische bezinning Tot en met 2014 zijn drie handreikingen over ethische vragen verschenen. De evaluatie is door het moderamen uitgesteld tot na het verschijnen van de vierde handreiking in november Voor de scriba is een inhoudelijk advies opgesteld voor het schrijven van deze 4 e in de reeks handreikingen met als thema: Wij en onze veiligheid. Adviezen en rapportages dienstenorganisatie Statistische jaarbrief De statistische jaarbrief 2014 is in april 2015 verschenen, verspreid onder de leden van de kleine synode en toegankelijk gemaakt op de website van de Protestantse Kerk. Voor Kerkinformatie werd een artikel over de Jaarbrief geschreven. De publicatie resulteerde in een aantal publieksvragen uit gemeenten. Lunchgesprekken In 2015 zijn in het kader van het delen van kennis drie lunchgesprekken georganiseerd. In januari met Thirsa de Vries van Pax Christi over de problematiek rondom ISIS in Syrië en Irak. In april met systematisch theoloog dr. Maarten Wisse over zijn boek Zo kun je geloven. In november met een groep predikanten van de Utrechtse Heuvelrug over de toepassing van het gedachtengoed van prof. Jan Rotmans over transitie op kerkvernieuwing. Samenhang Zending en Missionair werk Een van de constateringen in de tussentijdse evaluatie van het beleidsplan was dat er nauwelijks sprake was van afstemming tussen missionair werk en zending. Daar is onderzoek naar gedaan en een advies over uitgebracht. Verwacht wordt dat dit leidt tot betere afstemming. Beleidsplan In maart ging de Stuurgroep Beleidsplan Dienstenorganisatie van start. Eén van de medewerkers van het expertisecentrum is secretaris van de Stuurgroep. Een andere medewerker maakte deel uit van de werkgroep Kerkvernieuwing. Versterken van de relatie met de PThU en de VU In 2015 is met de aanstelling van dr. Sake Stoppels een fysieke verbinding gelegd met de Academie (VU). Tevens is een inventarisatie gemaakt van de contacten van de dienstenorganisatie met de PThU, de VU en andere onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Dat zal naar verwachting leiden tot een aantal concrete vormen van samenwerking in 2016 e.v. die ook relevant zijn voor het vormgeven van het beoogde kennisplein. De toekomst van het Protestantisme Binnen de Protestantse Kerk loopt, met ondersteuning van de dienstenorganisatie, het project Protestantisme met het oog op het Lutherjaar Daarnaast organiseert het expertisecentrum met het Sociaal Wetenschappelijk Instituut van de EKD, de Council for World Mission en de Evangelische Akademie Wittenberg in april 2016 een kleine conferentie over de toekomst van Protestantisme-(n) in het postmoderne en post-seculiere Europa. Fresh-expressions of church en pioniersplekken zijn focuspunten in de conferentie. De titel van de conferentie is: Re-imagening Protestantism(s): Tent, Temple and Public square. Het gaat hierin onder meer om de spanning van instituut en beweging en over nieuwe vormen van presentie van de kerk in het publieke domein. In 2015 is het programma 36

37 vastgesteld en met de werving van deelnemers uit verschillende kerken in (voornamelijk Noordwest) Europa begonnen. Advisering Kerk in Actie (beleidsvraagstukken) Evaluatie-van 18 pilots Zorgzame kerk In 2014 zijn de programma s Kerk in Actie en Kerk in Ontwikkeling gestart met het stimuleren van lokale projecten waarin de kerk betrokken is bij de ontwikkelingen in de zorg. Dat is van belang nu beleid op het terrein van de zorg wordt gedecentraliseerd van de rijksoverheid naar de gemeentelijke overheid en tegelijkertijd meer betrokkenheid gevraagd wordt vanuit de samenleving. De belangstelling voor deelname aan deze proefprojecten is groot en we hebben in samenwerking met prof. dr. Herman Noordegraaf (PThU) 18 van dergelijke proefprojecten geëvalueerd. Het onderzoek is in oktober 2015 gepresenteerd en laat zien dat er goede kansen liggen voor kerken om bij te dragen aan de verbetering van de zorg op lokaal niveau. Onderzoek werk dienstenorganisatie In 2015 zijn 15 onderzoeken uitgevoerd voor diverse programma s. Vooral evaluatieonderzoeken en klanttevredenheidsonderzoeken. We lichten er hier een paar uit: Oecumene Een onderzoek naar de betrokkenheid van de kerk en dienstenorganisatie bij oecumenische organisaties in termen van menskracht en middelen. De inventarisatie is gebruikt als bouwsteen voor het bijstellen van het oecumenebeleid in de lopende beleidsperiode. Mobiliteitspool predikanten In 2012 gaf de synode groen licht voor het opstarten van een proef met een mobiliteitspool voor proponenten. In 2015 heeft het Expertisecentrum de belangstelling onderzocht van gemeenten en proponenten voor een dergelijke pool. Ook is onderzocht wat de ervaringen zijn van de proponenten en gemeenten die van de mobiliteitspool gebruik maken. De belangstelling is voldoende om door te gaan met de mobiliteitspool en de ervaringen van gemeenten en proponenten zijn positief. Communicatie & Fondsenwerving De gezamenlijke afdeling Communicatie & Fondsenwerving van ICCO en de dienstenorganisatie verzorgt de externe en interne communicatie, de campagnes, de klantcontacten, het relatiebeheer naar doelgroepen en de vrijwillige geldwerving voor beide organisaties. De afdeling werkt in opdracht van de raad van bestuur van ICCO en de directie van de dienstenorganisatie. De lasten van Communicatie & Fondsenwerving naar hoofddoelstelling voor het werk voor de Protestantse Kerk in Nederland zien er als volgt uit: 37

38 Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening Fondsenwerving Marketing communicatie Corporate communicatie/voorlichting Relatiebeheer Kerk in Actie (v/h Interactief) Ondersteuning plaatselijke gemeenten Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. 4 5 Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling C&F Rekening Begroot Rekening Risicoreserve (inclusief resourcebegroting) Totaal resultaat Binnen de afdeling Communicatie & Fondsenwerving zijn de uitgaven onder andere gesplitst naar fondsenwervingskosten. De kosten voor corporate, interactief en marketing communicatie (publicaties, communicatie en voorlichting) zijn opgenomen in de kosten voor de doelstellingen. De kosten voor fondsenwerving zijn nodig om de inkomsten uit vrijwillige geldwerving te kunnen verkrijgen en bestaan hoofdzakelijk uit de te verkrijgen inkomsten voor Kerk in Actie. Hiervoor kan worden verwezen naar de baten eigen fondsenwerving van ruim 23 mln. in de toelichting van deze jaarrekening. Zichtbaarheid Protestantse Kerk en Kerk in Actie Zichtbaarheid Protestantse Kerk in de media Bovenstaande scores zijn gemeten onder ruim respondenten in februari/maart 2015 en fungeren als benchmark. Halfjaarlijks zullen we onder een veel kleiner aantal respondenten - een soortgelijke meting doen; gekoppeld aan de vraag over welke onderwerpen het grondvlak graag ziet dat de Protestantse Kerk zicht uitspreekt. Recentelijk hebben we steekproefsgewijs de vraag nogmaals gesteld aan een aantal leden van het panel van de Protestantse Kerk. Aangezien we óók gevraagd hebben welke krant men leest krijgt u hier de scores voor het totaal en vervolgens per krant: 38

39 Hoe ervaart u op dit moment de zichtbaarheid van de Protestantse Kerk in Nederland in de media? Nederlands ander Reformatorisch regionaal NRC of Totaal Dagblad Trouw dagblad Dagblad Volkskrant AD Telegraaf dagblad NRC Next uitstekend 1,3% 0,0% 1,4% 2,4% 2,0% 0,0% 3,9% 0,0% 0,0% 0,0% zeer goed 2,3% 2,4% 1,9% 4,8% 2,0% 4,4% 2,0% 0,0% 3,5% 2,0% goed 19,1% 36,6% 23,4% 16,7% 18,0% 17,4% 15,7% 20,6% 15,1% 9,8% matig 58,2% 46,3% 59,4% 64,3% 58,0% 50,0% 62,8% 50,0% 55,8% 56,9% slecht 16,8% 12,2% 12,6% 9,5% 18,0% 28,3% 13,7% 26,5% 24,4% 31,4% weet het niet 2,3% 2,4% 1,4% 2,4% 2,0% 0,0% 2,0% 2,9% 1,2% 0,0% goed t/m uitstekend 22,7% 39,0% 26,6% 23,8% 22,0% 21,7% 21,6% 20,6% 18,6% 11,8% N= Bovenstaand overzicht maakt duidelijk dat de doelstelling (25%) niet gehaald is. Iets preciezer geformuleerd: de doelstelling is uitsluitend gehaald onder lezers van het Nederlands Dagblad en Trouw. Misschien niet verkeerd maar zeker niet genoeg. Twee titels verdienen beslist meer aandacht: het Reformatorisch Dagblad (daar moeten we méér zichtbaarheid voor de Protestantse Kerk realiseren) en het regionale dagblad: ruim 22% van onze achterban leest een regionaal dagblad. Na Trouw (55%) de meest frequent gelezen krant/kranten onder de achterban van de Protestantse Kerk. Zichtbaarheid Kerk in Actie in de media In het eerste tertiaal springt een aantal zaken eruit als het gaat om aandacht van de media: Het diaconaal onderzoek dat samen met de Federatie van Diaconieën werd gepubliceerd is breed opgepakt. Onder andere ANP, Volkskrant, Trouw, ND, RD, Friesch Dagblad, en programma s op radio 1, radio 5 en omroep Gelderland besteedden er aandacht aan. Ook de ontwikkelingen rondom bed, bad en brood zorgden voor vermeldingen in de media, waaronder twee keer in een RTL nieuws item. Meestal werden we kort genoemd, maar het leverde ook twee grote interviews op met Geesje Werkman in Trouw en het RD. De reis van scriba ds. Arjan Plaisier naar Lampedusa leverde mooie stukken op in ND, RD en Visie. Ook rondom de kerkelijke noodfondsen verschenen stukken in onder andere het RD. Rondom de giro555 actie voor Nepal werkten ICCO en Kerk in Actie gezamenlijk, resulterend in een optreden van medewerker Pepijn Trapman bij RTL Late Night (en interviews NOS, ANP, Stentor, radio 1) en Jethro Kleibeuker bij EenVandaag. In Trouw kreeg het werk van Kerk in Actie in Columbia een prachtig platform naar aanleiding van de verschijning van De kolonel krijgt eindelijk post van Henk Vijver. In 2015 werd Kerk in Actie 408 keer genoemd in een bericht. (334 keer in krantenartikelen, 84 keer op websites, in vorige jaren werden websites niet meegenomen). Met als toppers in kranten: Reformatorisch Dagblad (58), Nederlands Dagblad (50), Dé Weekkrant (41), Algemeen Nederlands Persbureau ANP (24), De Stentor (23), Trouw (12), De Stentor/Veluws Dagblad* (10), BN/DeStem (9), De Twentsche Courant Tubantia (7), De Gelderlander (7), Dagblad van het Noorden (6), Noordhollands Dagblad (6). Voortgang campagne Geloven doe je in de kerk In het jaarplan al aangekondigd: de campagne Geloven doe je in de kerk. De campagne heeft als insteek een grass-roots campagne te zijn, waarbij van onderaf de campagne gedragen zal worden door de lokale kerken en gemeenten van de Protestantse Kerk. De campagne zal bestaan uit een serie posters met als tagline Geloven doe je in de kerk..., gevolgd door een aantal statements die tot nadenken aanzetten. Facilitair aan deze poster serie zal een campagne-website gekoppeld worden waar men de poster kan downloaden voor eigen gebruik, kan delen via social media en waar een dialoog kan worden aangegaan. Vernieuwing kerkbladen Elf gemeentes van de Protestantse Kerk hebben in 2015 in samenwerking met De Zalige Zalm (Bureau voor Geloofscommunicatie) hun kerkblad vernieuwd. De resultaten van deze vernieuwing zijn 39

40 gemeten onder de lezers en zijn ondubbelzinnig: het vernieuwde kerkblad wordt nóg beter gelezen; en wordt nóg meer gewaardeerd. Er is een verdubbeling van het aantal lezers dat een 8 geeft: 40

41 Loyaliteit particuliere donateurs en diaconieën Loyaliteit particuliere donateurs Het Vandaar lezersonderzoek heeft ons geleerd dat 34% van de particuliere donateurs Kerk in Actie zou aanbevelen: De score van 34% is in lijn met de score die in het onderzoek van Motivaction over 2014 werd gerapporteerd (39%) en is niet op het niveau van de ambitie (50%). Die ambitie is wellicht te optimistisch geformuleerd. 41

42 Instroom nieuwe particuliere donateurs Realiseren nieuwe instroom particuliere donateurs o Een viertal zangavonden in het tweede tertiaal lieten de volgende resultaten zien: Eén op de zes bezoekers bekeerde zich tot donateur (16,7%) De doelstelling was 15%. Conversie per zangavond: - Apeldoorn 13,3% - Sneek 15,3% - Katwijk 22% - Dordrecht 10,6% o In de adventsperiode zijn nóg twee Advent zangavonden gerealiseerd. De conversie: - Bodegraven 8,7% - Coevorden 16,8% o Daarnaast hadden we ook nog 5 benefietconcerten. - Zwijndrecht 11,8% - Surhuisterveen 14,5% - Harderwijk 14,3% - Ede 18% - Middelharnis 17,3% o Het werven van (nieuwe) donateurs voor Kerk in Actie vindt o.a. plaats door middel van het sponsoren van concerttours van christelijke artiesten/initiatieven. Dit alles wordt ondersteund door een initiatief van de Protestantse Kerk in samenwerking met Kerk in Actie. Overtreffen doelstellingen fondsenwerving Realiseren doelstelling fondsenwerving o Overtreft aan de doelstelling ruimschoots. 17% meer dan de begroting en 7% meer dan In onvervalst Gronings: dat kon slechter. Hieronder wordt nog ingegaan op de resultaten fondsenwerving onder particulieren, maar op geen enkele manier mag onvermeld blijven dat de giften vanuit kerken voor het eerst sinds jaren licht zijn gestegen: een formidabel resultaat dat dwars tegen de trend van minder kerkdiensten en verminderend kerkbezoek behaald wordt. Toename inkomsten particuliere fondsenwerving o Bijna opgehaald; waarvan ruim voor Kerk in Actie. De begroting met 18,2% overtroffen en de resultaten van 2014 met 13,2% overtroffen. o Belangrijkste punten van groei / verandering waren: Optimaal profiteren veertigdagentijd door aan de voor- en achterkant een direct mail uit te zetten: dat leverde een plus van 2 ton op; Sleepnetmailing rond kerst (advent en herinnering): een plus van 3 ton; Vluchtelingenactie: + 3 ton belactie en + 2 ton extra opbrengsten direct mail in vergelijking met Zuid-Soedan en Syrië 2014; Vermindering van de Vandaar (van 4 naar 3 en met slechts 2 giftverzoeken: + 2,5 ton op incasso-gevers middels andere direct mails; 42

43 Rest van de acties waren meer om de grote uitloop tegen te houden (prospecting en upgrading middels telemarketing, eerste pilots events hoewel meer voor lange termijn, aanpassing dm-schema meer gericht op heractivering, actualiteit en op hoogte van gift per segment, etc..). Kerk en Wereld Op 27 november 2015 is door de kleine synode van de Protestantse Kerk in Nederland besloten de eindrapportage van het college van vereffenaars, benoemd in 2014, te aanvaarden. In 2015 heeft de integratie van het werk in de dienstenorganisatie plaatsgevonden, ook is de fusie van de stichting K&W in liquidatie met de stichting Steun PKN gerealiseerd. De fusieakte is gepasseerd op 17 november Het vermogen is daarmee overgegaan naar de Protestantse Kerk in Nederland met het oormerk overeenkomstig de doelstelling van de stichting. Het beleid rondom het vermogen zal onderdeel zijn van de voorgenomen herijking van het beleggingsbeleid van de Protestantse Kerk waar de kleine synode in 2016 besluiten over zal nemen. De lasten over het boekjaar 2015 zien er als volgt uit: Hoofddoelstelling Kerk & Wereld Rekening (x 1.000) 2015 Financiële steun en hulpverlening 472 Personeelskosten (doorberekening vanuit Dienstenorganisatie) 16 Kantoor- en algemene kosten 72 Totale lasten: 560 Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. Fondsenwervingskosten vrijwillige geldwerving Bij: resource resultaat Totaal doelstelling Kerk & Wereld 560 Resultaatverdeling Kerk & Wereld Rekening (x 1.000) risicoreserve (inclusief resourcebegroting) - reserve Kerk & Wereld bijdragen aan de dienstenorganisatie (MW en JOP) 35 Totaal resultaat 388 De totale baten van deze hoofddoelstelling wordt voornamelijk verkregen uit beleggingen van de bestemmingsreserve Kerk & Wereld. Over 2015 betreft dit een bedrag van 948k. Commissie Fonds Kerk en Wereld Binnen de dienstenorganisatie is een nieuwe Commissie Fonds Kerk en Wereld samengesteld die de status heeft van een werkgroep/taakgroep als bedoeld in art. 11 van de generale regeling dienstenorganisatie. De bezetting is als volgt: Marieke den Braber (predikant, voorzitter), Cees Hendriks (oud- bestuurslid), Ardin Mourik (oudbestuurslid), Rianne Sturm (oud- bestuurslid), Machiel van der Giessen (predikant), Louis Bakker (gemeenteadviseur dienstenorganisatie) en Carla van der Vlist (teamleider binnenlands diaconaat KIA). De commissie wordt ondersteund door een medewerkster van Bureau Steunverlening: Marianne de Leeuw. Tot haar taken behoren onder andere de advisering rond subsidieaanvragen, het secretariaat en (gedeeltelijk de) ondersteuning van de commissie bij het uitvoeren van eigen activiteiten (Kerk en Wereld Lezing, Kerk en Wereld Jongerenprijs en de Kerk en Wereld Leerstoel). 43

44 Beleidsmatig is de Commissie Fonds Kerk en Wereld ondergebracht bij het programma Kerk in Actie. Het Fonds houdt een eigenstandige plaats binnen de dienstenorganisatie en de verantwoording, als bestemmingsreserve van de Protestantse Kerk. Voor de Commissie Fonds Kerk en Wereld is een huishoudelijk reglement vastgesteld. Bij de start baseert de commissie zich op het beleid zoals overgedragen door het bestuur Kerk en Wereld. De commissie heeft de opdracht om dit beleid te evalueren en voorstellen te doen aan het bestuur van de dienstenorganisatie voor beleidsontwikkeling, via de teamleider binnenlands diaconaat van Kerk in Actie. Op 22 september 2015 kwam de nieuwe Commissie Fonds Kerk en Wereld voor het eerst bij elkaar. Er werd kennis gemaakt, een toelichting gegeven op het proces tot nu en werden de werkzaamheden overgedragen aan de nieuwe voorzitter van de commissie. In het decembernummer (2015) van Kerkinformatie verscheen een interview met Marieke den Braber en Ardin Mourik over de overgang van de stichting naar de integratie binnen de dienstenorganisatie en de ongewijzigde werkwijze van Kerk en Wereld. De missie en visie van het Fonds Kerk en Wereld zijn hetzelfde gebleven! Overige centrale doelbestedingen De lasten zien er als volgt uit: Overige centrale doelbestedingen Rekening Begroot Rekening Vernieuwingsbudget Algemene financiële bijdragen Diversen Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd. Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling ov. centr. doelbestedingen Rekening Begroot Rekening Risicoreserve Reserves fondsen 127 Totaal resultaat Dit betreft de kosten ten laste van het vernieuwingsbudget, evenals bijdragen en dergelijke die ten laste komen van kerkelijke bestemmingsreserves en fondsen. Voor een toelichting op de bestedingen wordt verwezen naar hoofdstuk 8 Financiën (Bijzondere baten en lasten). Staf en ondersteunende afdelingen De ondersteunende stafafdelingen van de dienstenorganisatie worden onderstaand uitgesplitst naar kostensoort. Deze uitgaven worden omgeslagen over de programmalijnen en bedragen als volgt: 44

45 Kosten beheer & administratie Rekening Begroting Rekening - Activiteiten incl. uitbesteed werk Inzet van/aan andere programmalijnen Personeelskosten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Dotaties aan voorzieningen Totaal kosten beheer & administratie ten laste van de doelstellingen Percentage k osten beheer & administratie 10,9% 12,2% 10,2% In dit overzicht zijn alle staf- en ondersteunende diensten ondergebracht. Ook worden de directiekosten hier geadministreerd. Gestreefd wordt naar een optimale ondersteuning van het primaire proces van de dienstenorganisatie tegen een geaccepteerd kostenniveau. Shared Service Center (SSC) Algemeen beeld Het overall beeld is dat het SSC op koers is, maar dat het tempo op onderdelen lager is dan bij het opstellen van het businessplan verondersteld. Financieel gezien draait het SSC boven verwachting. Vanuit klantperspectief is sprake van stabilisatie waar een verbetering was gewenst. De betrokkenheid van de medewerkers van het SSC is hoog, maar de toegevoegde waarde van samengaan in het SSC wordt nog te weinig ervaren. Dit wordt onder meer veroorzaakt doordat het SSC de afgelopen 2 jaar in zwaar weer heeft moeten opereren. In deze tijd is er sprake van twee ICCO-reorganisaties met nadrukkelijke personele gevolgen voor de bezetting vanuit ICCO-financiering in het SSC. Hiernaast hebben er diverse wisselingen op (leidinggevende) posities plaatsgevonden welke ook druk hebben gelegd op de gewenste veranderingen. De financiële resultaten zijn goed. De kosten zijn bij alle afdelingen lager dan gebudgetteerd. Bedrijfs Informatie Plan (BIP) Een BIP (Bedrijfsinformatieplan) geeft, mede op basis van de geconstateerde knelpunten, inzicht in de benodigde informatievoorziening voor de komende jaren en ook een geprioriteerd overzicht van de projecten die moeten worden uitgevoerd om dat de komende jaren te realiseren. Vlak voor de zomer is een notitie Prioriteiten BedrijfsInformatiePlan , vastgesteld. (Zie schema hieronder) 45

46 DATA WARE HOUSE - RAPPORTAGE RELATIES LEDEN PROJECTEN 4 Keuze en inrichten CRM-org.breed (incl. Fondsenw.) 3 Visie-ontwikkeling, waarna definitie en uitvoer projecten 1 Keuze en inrichten (financieel) projectapplicatie VERKOOP INKOOP PERSONEEL BOEKHOUDING 1 Keuze en inrichten (financieel) projectapplicatie FACILITEREN 2 IT-omgeving naar de cloud Continu Verbeteren / stem van de klant Continu Verbeteren (CV) is een manier van werken en richt zich op het optimaliseren van processen, het verbeteren van de operationele besturing en op de houding en het gedrag van de medewerkers en management. Dit alles steeds met de klant centraal in het vizier. Eind 3e kwartaal is een enquête onder de klantengroep uitgevoerd met op hoofdlijnen de volgende resultaten: Het rapportcijfer voor SSC als geheel is met 6,9 in 2015 hetzelfde als het gemiddelde van de verschillende onderdelen in De afdeling P&O scoort ruim voldoende en de afdelingen IT en FME scoren een voldoende. De stellingen over een aantal aspecten met betrekking tot de tevredenheid over de dienstverlening door de afdelingen zijn met gemiddeld 64% voldoende gescoord, een zelfde niveau als De stellingen over een aantal aspecten van tevredenheid over de medewerkers zijn met 67,6 % ruim voldoende gescoord. Een vergelijking laat zien dat de medewerkers in 2015 op nagenoeg alle kwaliteitsfactoren beter scoren dan in Het hele onderzoek beziend is een kleine verbetering zichtbaar. De ambities lagen echter hoger. De uitkomsten van dit onderzoek zijn op hoofdpunten vergelijkbaar met die van het MBO. Cultuur: Samenwerken en betrokken ICCO en de dienstenorganisatie Protestantse Kerk hebben een aantal zaken gemeen en tegelijkertijd verschillen zij ook. Door de SSC-vorming zijn medewerkers van verschillende achtergronden bij elkaar gekomen. Door goed gebruik te maken van de overeenkomsten en verschillen kunnen wij als SSC alleen maar sterker worden. Dit kost echter wel tijd, meer tijd dan we soms willen. De resultaten van het MBO laten dit ook zien. Afronden MFSII Het jaar 2015 is het laatste MFSII jaar. Vooral bij FME-services (inclusief de PMEL (monitoring unit)) wordt veel tijd gespendeerd aan de afronding van MFSII. Dit betreft: Strakke monitoring en control op MFS II bestedingen en kas in alliantieverband Ondersteuning bestuur bij strategische inzet laatste MFS-middelen voor resultaatoptimalisatie 46