Jaarverslag en jaarrekening over het boekjaar 2013 van de Protestantse Kerk in Nederland

Transcriptie

1 Jaarverslag en jaarrekening over het boekjaar 2013 van de Protestantse Kerk in Nederland Uitgebracht door: Bestuur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Utrecht, 12 mei 2014 Rapport kleine synode d.d. 20 juni 2014 VA 14-01

2 Inhoudsopgave Highlights 5 1 Kerncijfers 8 2 Activiteiten programmalijnen 10 Institutionele Ondersteuning (inclusief Leden Registratie Protestantse Kerk) 10 Kerk in Ontwikkeling 17 Missionair Werk en Kerkgroei 21 Kerk in Actie 26 Jeugdwerk Protestantse Kerk 27 Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie 30 Expertisecentrum 34 Mobiliteitsbureau predikanten 36 Werkbegeleiding predikanten en kerkelijk werkers 38 Communicatie & Fondsenwerving 41 Overige centrale doelbestedingen 43 3 Beleidsplanperiode Visienota en beleidsplan Jaarplannen 2014 en begroting Bestuur en directie 47 Verantwoordingsverklaring 47 Verslag bestuur en directie 49 5 Vrijwilligers en Personeel 55 Vrijwilligers 55 Personeel 55 6 Risicobeheersing 59 7 Duurzaamheid 62 8 Financiën 65 Balans 65 Staat van baten en lasten 67 Quotum 71 Duurzaamheid en Beleggingen 72 Solidariteitskas 75 9 Jaarrekening 77 Balans (na resultaatbestemming) 77 Staat van baten en lasten 78 Resultaatverdeling 80 Kasstroomoverzicht 81 Waarderingsgrondslagen 82 Toelichting op de balans 87 Toelichting op de baten en lasten Overige gegevens 118 Vaststelling 118 Gebeurtenissen na balansdatum 118 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Lijst van afkortingen 121 Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 2

3 Colofon Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Postbus RM Utrecht Telefoon: (030) Internet: Bezoekadres: Joseph Haydnlaan 2a, 3533 AE Utrecht Protestantse Kerk in Nederland Op 1 mei 2004 is de Protestantse Kerk in Nederland tot stand gekomen. De Protestantse Kerk in Nederland is bij notariële akte opgericht, als voortzetting en rechtsopvolger van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK), de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN) en de Evangelisch-Lutherse Kerk (ELK) in het Koninkrijk der Nederlanden. Het kerkgenootschap wordt geregeerd door haar eigen statuut, bestaande uit de kerkorde en ordinanties van de Protestantse Kerk, alsmede de overgangsbepalingen en generale regelingen behorende bij de kerkorde. De Protestantse Kerk in Nederland wordt vertegenwoordigd door de preses en de scriba van de generale synode. Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk De generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland laat zich, overeenkomstig ordinantie 11 artikel 18 lid 1 en 2 van de kerkorde, voor de verzorging van de generale financiën van de kerk bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie, die de aan zijn zorg toevertrouwde vermogensrechtelijke aangelegenheden van de Protestantse Kerk in Nederland beheert. De dienstenorganisatie ondersteunt de kerk, de gemeenten en allen die daarbinnen werken: in hun betrokkenheid op God, op elkaar en op de wereld; in het getuigenis van Jezus Christus; in de dienst van gerechtigheid en barmhartigheid. Daarbij verricht zij haar activiteiten in verbondenheid met andere kerken en maatschappelijke organisaties in binnen- en buitenland. Om haar taken namens de kerk en gemeenten uit te kunnen voeren: werkt zij dienstverlenend op basis van de vraag om ondersteuning en toerusting van het kerkelijk kader, gericht op het beheer en de opbouw van de gemeente, de groei en de verdieping van het geloof en de theologische reflectie, de viering en beleving in de liturgie en de dienst aan de samenleving; draagt zij mede zorg voor de opleiding en nascholing van predikanten, kerkelijk werkers en ander (vrijwillig) kader; ondersteunt zij het geloofsgesprek en het spreken en leven van de kerk door studies en handreikingen, ook op het gebied van de geestelijke, politieke en economische krachten in de wereld; organiseert zij het werk zo veel mogelijk aansluitend op de vragen van de gemeenten en van het kerkelijk kader, in de vorm van een concreet en transparant aanbod; voert zij het werk uit binnen de beleidskaders die door de ambtelijke vergaderingen van de kerk zijn gesteld, op basis van de kerkorde; heeft zij de verantwoordelijkheid om zorgvuldig om te gaan met mensen en middelen. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 3

4 Organisatie Protestantse Kerk in Nederland Het organogram van de Protestantse Kerk in Nederland met haar dienstenorganisatie kan als volgt in kaart worden gebracht: Kleine Synode Generale Synode Bestuur xx Moderamen A d v i e s CRO Directie Generale Raad van Advies Classis Ev.Luth.Synode Expertisecentrum HRM Financiën & Control K e r k e n r a d e n Facilitaire zaken Communicatie & Fondsenwerving Lutherse leden Prot. Kerk Programma Institutionele Ondersteuning Programma Kerk in Actie Programma MW & KG Programma Jeugdwerk Programma Kerk in Ontwikkeling Steunpunten Noord Midden Zuidoost Zuidwest Dienstenorganisatie - Ambteijke organisatie - Deskundige kerkleden (vrijwilligers) Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 4

5 Highlights Hierbij bieden wij u het jaarverslag en de jaarrekening 2013 aan van de Protestantse Kerk in Nederland. In 2013 was het beleidsplan Met hart en ziel leidend voor het beleid van de dienstenorganisatie. Dit beleidsplan is gebaseerd op de visienota 'De hartslag van het leven. Strategie en beleid In de nieuwe beleidsplanperiode zijn de accenten: Ontzorgen van gemeenten op het gebied van kerkgebouwen, predikanten in kleine gemeenten en administratieve processen. In 2013 zijn we gestart met de eerste plaatsingen vanuit de mobiliteitspool voor predikanten en expertmeetings over de gebouwenproblematiek in de Protestantse Kerk. De Leden Registratie Protestantse Kerk (LRP) heeft SEPA volledig geïntegreerd in het systeem. Ook de activiteiten van het project Ondersteuning geldwerving Plaatselijke Gemeenten(OPG) moeten hier worden genoemd; Honderd protestantse pioniersplekken in Nederland. Op weg van 6 naar 100 pioniersplekken ontmoeten we veel enthousiasme vanuit de plaatselijke gemeenten; Kerk in Actie als bondgenoot van de plaatselijke gemeente. Vanwege noodzakelijk geachte bezuinigingsmaatregelen dient de basisformatie van de dienstenorganisatie in de beleidsplanperiode met vijftig fte s te worden verkleind. Deze aanname in het beleidsplan was destijds gebaseerd op de formatieomvang van de goedgekeurde begroting 2012 van 312 fte s. Op grond van de begrote formatie in 2014 van 276 fte s en de werkelijke gemiddelde bezetting in 2013 van ruim 269 fte s ligt de daling nu tussen de fte s. Hydepark Na de besluitvorming door de generale synode (november 2012) is de projectorganisatie gestart met de voorbereidingen voor de ontwikkeling van een nieuw Hydepark. Hierover zijn veel contacten geweest met de burgerlijke gemeente Utrechtse Heuvelrug, de Welstandscommissie en de Provincie Utrecht. Dit heeft geleid tot een procedure voor een wijziging van het bestemmingsplan. Dat dit project veel voeten in de aarde heeft, komt ook doordat Hydepark is gelegen in de ecologische hoofdstructuur. Er is veel onderzoek verricht naar effecten op het verkeer, de vleermuizen, de bomen etc. De Bijzondere Commissie van Rapport is geïnstalleerd en met overtuiging aan haar taak begonnen. De Commissie heeft frequent de Synode over haar activiteiten en oordeelsvorming geïnformeerd. De juridische structuur werd ingericht met de oprichting van de protestantse stichting Hydepark Beheer door de kleine synode. Het bestuur van de dienstenorganisatie heeft besloten een dotatie aan Hydepark beheer te doen voor de aanloopkosten in Ook werden er activiteiten ontplooid voor de fondsenwerving voor de inrichting van een nieuw Roosevelthuis. Veel diaconieën hebben spontaan gereageerd op een eerste verzoek om steun. In 2014 en 2015 zullen er meer acties volgen. Als alles conform planning verloopt hopen we in het eerste kwartaal van 2016 het nieuwe complex te openen. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 5

6 Synode Het programma Institutionele Ondersteuning is verantwoordelijk voor het systeem Leden Registratie Protestantse Kerk (LRP). Het is goed om te constateren dat het systeem SEPA-proof is en dat daarnaast hard gewerkt is aan de verbetering van de performance van het systeem. Met betrekking tot de toepassing van de kerkorde proberen we soepel te zijn waar het kan en streng waar nodig.. Kerk in Ontwikkeling De gemeenteadviespraktijk is van vitaal belang voor onze dienstverlening. De doelstellingen rond betaalde dienstverlening per fte werden behaald. In het project SAGE (Samenwerking Gemeenten) worden gemeenten op een uitdagende manier gestimuleerd om met elkaar aan het werk te gaan. Rond de startzondag werd gewerkt met het thema Met hart en ziel: geloven. Veel gemeentes bestelden via de website de ontwikkelde materialen, waaronder een uitnodigingskaart en het boekje 100 tips en stops rond Missionair gemeentezijn. Hiernaast is er een krant voor de kerstcampagne gemaakt en een website waar gemeenten informatie kunnen delen. De oplage van de krant ( exemplaren) was nagenoeg uitverkocht. In 2013 vond voor de derde keer het project The Passion plaats, dit keer in Den Haag. Het project kende ook nu weer een zeer positief resultaat, met 2,3 miljoen kijkers en aanwezigen bij het evenement. Missionair Werk & Kerkgroei (MWK) De protestantse pioniersplek die in 2013 de meeste belangstelling kreeg was de nieuwe digitale gemeente MijnKerk.nl.Tegelijkertijd bruist het in het land met ideeën van pionierende gemeenten. Jeugdwerk (JOP) Harmen van Wijnen vertrok als programmamanager Jeugdwerk naar de Christelijke Hogeschool Ede. Zijn laatste notitie was Terug naar de Bron. Dit document was richtinggevend in de bezinning op welke wijze JOP in de toekomst het jeugdwerk van onze gemeenten verder kan ondersteunen. Alle lokale jeugdwerkers gingen van JOP naar de mobiliteitspool bij HRM. De omvang van de lokale werkers vertoont een lichte daling. Een groot succes is Sirkelslag met nieuwe records qua deelnemers en deelnemende gemeenten. Kerk in Actie Er is zorg rond de inkomstenontwikkeling van de structurele programma s op het gebied van Zending en Werelddiaconaat. De acties voor de nood in Syrië en de Filippijnen werden door de gemeenten royaal en van harte ondersteund, soms rechtstreeks naar Kerk in Actie of via de Samenwerkende Hulp Organisaties. De ICCO coöperatie heeft zich in 2013 doorontwikkeld, hoewel er zorgen zijn over de toekomstige overheidssteun. Kerk in Actie heeft een toezegging gedaan voor het investeringsfonds om het midden en kleinbedrijf in het zuiden te steunen. Een mooie parel aan de kroon van het diaconale binnenland werk is het project Schuldhulpmaatje waar veel plaatselijke gemeenten aan meedoen om mensen in financiële problemen te helpen uit de schulden te raken en te blijven. Mobiliteitspool De uitwerking hiervan heeft in het 1 e half jaar 2013 plaatsgevonden. Na de zomer is een voorzichtige start gemaakt met de overkomst van de JOP lokale werkers en zijn de eerste predikanten via de pool in gemeenten beroepen. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 6

7 Communicatie en Fondsenwerving (C&F) C&F is hard aan het werk om de fondswervende activiteiten van nieuw elan te voorzien. De eerste resultaten van OPG zien er positief uit. De kerstcampagne op TV Komt allen tezamen leidde tot veel aandacht in de media. Shared Service Center (SSC) In 2013 zijn er voorbereidingen getroffen en heeft er besluitvorming plaats gevonden rond de vorming van het Shared Service Center. Vanaf 1 januari 2014 werken ICCO en Dienstenorganisatie samen op het gebied van Financiën, P&O en Informatie Technologie (IT). Financiën We zijn blij dat we het jaar 2013 hebben kunnen afsluiten met een positief resultaat van 420k. Met name door een behoudend aannamebeleid is dit gerealiseerd. Het resultaat wordt ten gunste gebracht van de continuïteitsreserve. Personeel / ondernemingsraad Het ziekteverzuim van de dienstenorganisatie is in 2013 gedaald naar 3,8% en ligt daarmee onder de norm van 4%. Veel langdurig zieke medewerkers zijn in 2013 hersteld of hebben het werk weer gedeeltelijk hervat. In 2013 adviseerde de Ondernemingsraad positief over de investering voor de nieuwbouw van het vakantie- en conferentiehotel op het landgoed Hydepark, over de overgang van de lokale JOPjeugdwerkers naar de mobiliteitspool van HRM en over de vorming van het Shared Service Center. De ondernemingsraad stemde, op het vlak van de arbeidsomstandigheden, in met de uitvoering van het plan van aanpak in het kader van de Risico Inventarisatie en Evaluatie. In oktober vond het jaarlijkse gesprek plaats met het bestuur van de dienstenorganisatie. Gezamenlijk werd van gedachten gewisseld over actuele ontwikkelingen en over de toekomst van de Protestantse Kerk en haar dienstenorganisatie. Dankzegging Dit jaarverslag toont een overzicht van het werk in 2013 en een selectie van specifiek behaalde resultaten. Wij danken alle betrokken vrijwilligers, medewerkers en anderen die aan de resultaten hebben bijgedragen voor de getoonde input en inzet. Zonder hen was dit niet mogelijk geweest. Vaststelling jaarstukken Conform ordinantie 11, artikel 18, laat de generale synode zich voor de verzorging van de generale financiën bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie. Overeenkomstig artikel 13 van de generale regeling voor de dienstenorganisatie legt het bestuur van de dienstenorganisatie de opgestelde jaarrekening ter vaststelling voor aan de kleine synode. Het bestuur heeft het genoegen op grond van deze jaarstukken en ondersteund door een goedkeurend advies van de auditcommissie, het volgende preadvies uit te brengen: De onder zijn verantwoordelijkheid opgestelde jaarstukken van de Protestantse Kerk in Nederland voldoen aan de Richtlijn Fondsenwervende Instellingen (650) van de Raad voor de Jaarverslaggeving; Het bestuur adviseert de van een controleverklaring voorziene jaarrekening 2013 van de dienstenorganisatie, die sluit met een positief resultaat van 507k ten gunste van de continuïteitsreserve, vast te stellen; Het bestuur wordt door middel van de vaststelling van de jaarrekening gedechargeerd ter zake van het gevoerde beheer (artikel 13.2 generale regeling dienstenorganisatie). Namens het bestuur en de directie van de dienstenorganisatie, G. Prins, H. Feenstra, Voorzitter bestuur dienstenorganisatie Algemeen directeur Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 7

8 1 Kerncijfers De kerncijfers geven inzicht in de financiële gang van zaken van de Protestantse Kerk in Nederland. Voor specifieke kengetallen voor Kerk in Actie wordt verwezen naar het afzonderlijke jaarverslag 2013 van Kerk in Actie. Kengetallen Norm Begroting Rekening Rekening Rekening Rekening minimaal maximaal PKN-DO PKN-DO PKN-DO PKN-DO DO Balanstotaal in Resultaat continuïteitsreserve in Risicoreserve in % (tot en met 2011) 40% - 60% 63,0% 59,9% Continuïteitsres. in % (nw. beleid v.a. 2012) 33% - 67% 57,4% 59,3% 55,8% Baten in Lasten in Bestedingspercentage baten min 70% 88,5% 90,0% 92,4% 85,1% 70,8% Bestedingspercentage lasten min 70% 83,7% 86,2% 86,0% 87,1% 80,0% Kosten fondsenwerving in % 9% - 12,5% 9,2% 10,7% 12,5% 11,9% 10,6% Kosten beheer & administratie in % 10% - 12% 12,2% 10,3% 10,0% 9,0% 10,1% Salarislasten in Ziekteverzuim in % 4,00% 3,80% 4,39% 4,14% 5,50% Basisformatie in fte 276,3 269,3 280,4 281,2 275,0 Bijzondere formatie in fte 68,9 59,7 59,8 58,3 53,5 Grafiek continuïteitsreserve % continuïteitsreserve 70% 65% 60% 55% 50% 45% norm maximaal norm minimaal realisatie 40% 35% 30% Jaar De normering van de continuïteitsreserve werd in 2012 geactualiseerd. Hierdoor is de bandbreedte groter geworden. Bij deze normering wordt nu uitgegaan van de totale personeelskosten inclusief bijzondere aanstellingen, verhoogd met een opslag voor overige verplichtingen. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 8

9 Grafiek bestedingen Verdeling totale lasten Protestantse Kerk in ,5% 10,3% Bestedingen aan doelstellingen Kosten werving baten Kosten beheer en administratie 86,2% Grafiek verloop basisformatie Verloop basisformatie Dienstenorganisatie in fte's Begroot Werkelijk Jaar Grafiek verloop bijzondere formatie Verloop formatie bijzondere aanstellingen in fte's Begroot Werkelijk Jaar Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 9

10 2 Activiteiten programmalijnen In dit hoofdstuk wordt op hoofdlijnen per doelstelling verslag gedaan van de activiteiten (van de dienstenorganisatie) van de Protestantse Kerk in Nederland in Het werk van de programmalijnen wordt geïllustreerd met een beknopt financieel overzicht dat inzicht geeft in de besteding naar de verschillende (hoofd-)doelstellingen per programmalijn en in het jaarresultaat. Deze cijfers wijken af van de staat van baten en lasten van de officiële jaarrekening, omdat in deze bestedingen aan de doelstellingen ook zijn begrepen de fondsenwervingskosten, de onderlinge bijdragen, alsmede de kosten voor beheer en administratie. Laatstgenoemde kosten dienen volgens de richtlijn 650 voor de jaarverslaggeving afzonderlijk in de staat van baten en lasten gepresenteerd te worden. Institutionele Ondersteuning Het programma Institutionele Ondersteuning (IO) levert een bijdrage aan het leiding geven aan het leven en werken van kerk en gemeenten. Dit krijgt gestalte in de ondersteuning van de ambtelijke of institutionele organisatie van de kerk op zowel inhoudelijk als functioneel vlak, in de vorm van het geven van advies, begeleiding en (facilitaire) ondersteuning. De aandacht is vooral gericht op: de uitvoering van het werk van de bovenplaatselijke ambtelijke vergaderingen en de daarmee samenhangende organen en colleges, en de communicatie daarover; de zorg voor en ontwikkeling van een doeltreffende, flexibele en eigentijdse organisatie en kerkordelijke inrichting van kerk en gemeenten; de zorg voor de inrichting en functioneren van de Ledenregistratie van de Protestantse Kerk (LRP). Vanwege deze specifieke taken wordt na de rapportage over het programma IO separaat over LRP gerapporteerd. Institutionele Ondersteuning (exclusief LRP) De lasten van de programmalijn Institutionele Ondersteuning naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening (x 1.000) Synodewerk Juridische zaken Classicale Ondersteuning Kerkbeheer Kerkelijke bijdragen Oecumene Lutherse Zaken Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd Fondsenwervingskosten vrijwillige geldwerving Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Institutionele ondersteuning Rekening Begroot Rekening (x 1.000) risicoreserve (inclusief resourcebegroting) regionale bestemmingsreserves Lutherse fondsen Totaal resultaat Het positieve resultaat op de risicoreserve ad 172k komt met name door een lagere personele bezetting. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 10

11 Synodewerk ( 1.106k, begroot 1.132k) Generale synode De generale synode kwam in 2013 in drie zittingen bijeen. Als gevolg van de evaluatie van de kerkorde gebeurde dat in verkleinde samenstelling, namelijk met één afgevaardigde per classis. Daarvoor stelde de synode een aangepaste Huishoudelijke Regeling vast. Voor het eerst werd een vrouwelijke preses gekozen in de persoon van Ds. K. van den Broeke. In het oog springende beslissingen waren: het vrijgeven voor beproeving in de kerk van het Liedboek Zingen en bidden in huis en tuin ; vaststelling van de ethische handreiking Familie als gegeven leven in een web van relaties ; de aanvaarding van de eindrapportage van de Beraadsgroep Catechese; definitieve vaststelling van wijzigingen van de kerkorde over de migrantengemeente, het jaargesprek in de kerkenraad, de verankering van het jaargesprek en het ambt na een tuchtmaatregel. Verder beraadde de synode zich over een vervolgstap in de voortgaande bezinning op het kerkelijk ambt en de toekomstige agenda en werkwijze van de synode. De agenda was minder vol dan voorgaande jaren. Hierdoor kwam er meer ruimte voor onderling gesprek en bezinning tijdens de vergaderingen. Deze ontwikkeling wordt door de synode als een weldaad ervaren. Kleine synode De kleine synode keurde de diverse jaarrekeningen goed. Zij besloot tot oprichting van een tweetal stichtingen ten behoeve van Hydepark en tot nader onderzoek naar de mogelijkheden om diverse stichtingen (waaronder Kerk en Wereld) te integreren. Dit leidde in het najaar tot het besluit om de werkzaamheden van Stichting Kerk en Wereld en Stichting de Zending onder te brengen in het werk van de landelijke kerk dat door de DO wordt uitgevoerd. Moderamen Het moderamen hield zich ook dit jaar bezig met de voorbereiding en uitvoering van de besluiten van generale en kleine synode, o.m. door de planning en voorbereiding van de vergaderingen en het verstrekken van vervolgopdrachten aan vooral de Dienstenorganisatie. Ook werden geregeld ontvangsten belegd met colleges, commissies en delegaties van diverse gremia, ter bespreking van hun werkzaamheden, gezamenlijke taken of met het oog op onderlinge afstemming. Het moderamen kwam conform eerdere jaren een maal per twee weken bijeen. Juridische zaken ( 619k, begroot 833k) Ruimte scheppen voor nieuwe vormen van kerk-zijn Ondersteuning werd gegeven aan de kerkordelijke vormgeving van de pioniersplekken Nieuw- Vennep en Gouda. Met het team van Missionair Werk & Kerkgroei is tijdens een gezamenlijke studiemiddag gewerkt aan de oplossing van verschillende knelpunten en betere onderlinge afstemming. Dit leidde onder andere tot een gezamenlijk voorstel aan het moderamen om ordinantie 2-18 van toepassing te verklaren op de pioniersplekken. Hierdoor zouden pioniersleiders, die geen predikant of kerkelijk werker zijn maar wel verkozen zijn tot ouderling of diaken, de bevoegdheid kunnen ontvangen om de sacramenten te bedienen op de pioniersplek. Dit voorstel komt in april 2014 in de generale synode. Ook met de ontwikkelingen in het project digi-kerk werd meegedacht. Bij dit thema is de focus gericht op het optimaal gebruik (doen) maken van de ruimte binnen de kerkorde en zo soepel mogelijk toepassen van de regels. De uitdaging is om het DNA van de pioniersplek dat gekenmerkt wordt door experimenteel en informeel te combineren met het DNA van de kerkorde met haar bouwstenen als rechtsregels, ambt en eenheid van regelgeving. Ondersteuning regulier werk Een opvallende trend in de juridische ondersteuning is dat met name in conflictsituaties de juridisering toeneemt. Partijen die het onderling oneens zijn of die bezwaar hebben tegen een beslissing van een kerkelijk lichaam nemen steeds vaker hun toevlucht tot de inschakeling van een advocaat. Dit leidt soms tot onderhandse regelingen die buiten de kerkorde of geldende rechtspositie om gaan. Ook is het gevolg dat er omvangrijke en gedetailleerde pleitnota s of bezwaarschriften bij de behandelende instanties binnenkomen die zorgvuldig behandeld moeten worden. Soms leidt dit er toe dat de kerk, in een zaak waarin zij wordt aangesproken of gedaagd wordt, zelf een advocaat in de arm moet nemen. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 11

12 Dit leidt tot extra werk voor JuZa en hogere kosten. Wanneer deze trend zich doorzet, brengt dat de vraag mee hoelang de kerkelijke rechtspraak zoals die nu is georganiseerd met colleges die samengesteld worden uit de ambten - tegen deze ontwikkeling bestand is. In de (kerk)juridische ondersteuning van (het moderamen van) de synode vroegen onder meer de navolgende zaken aandacht: Bijstand aan de buitengewone generale visitatie in Leeuwarden met een complexe gebouwenproblematiek en herstructurering van de gemeente en daarmee samenhangende spanningen; Het opstellen van de huishoudelijke regeling voor de generale synode; Notitie over de toekomstige agenda van de synode; Voorbereiding van kerkordewijzigingen en afkondiging op de website; Advisering bij de oprichting van de stichtingen voor het project Nieuw Hydepark; Advisering bij voorgenomen opheffing van de Stichting Kerk en Wereld en opstelling van een verweerschrift in een bezwaarprocedure; Afronding van 4 dossiers van de Commissie Bijzondere zorg. De ondersteuning van de generale colleges is een permanente activiteit van IO. Er vond een vergadering plaats van het moderamen van de synode met alle generale colleges, met het oog op onderlinge informatie-uitwisseling en afstemming. Advisering van de dienstenorganisatie betrof onder meer: een model samenwerkingsovereenkomst tussen een pioniersplek en de Dienstenorganisatie; de juridische vormgeving van het project Schuldhulpmaatje en cookie-wetgeving; het contract tussen dienstenorganisatie en inlenende gemeente alsmede een solvabiliteitsverklaring voor de mobiliteitspool; auteursrecht: kritiek op de hoge kosten van Liedboek online; vragen over auteursrecht en internet. Kerkjuridische voorlichting aan gemeenten kreeg weer de gebruikelijke aandacht. De omvangrijke rubriek Vragen over de kerkorde werd op de website geplaatst. Hiernaar kan veelal worden verwezen. Ook werden (i.v.m. de evaluatie van de kerkorde) herziene modellen gereed gemaakt voor plaatsing op de website. Het aantal vragen vanuit gemeenten beloopt ongeveer 50 per maand. Vaak betreft het daarbij ingewikkelde juridische problematiek in onoverzichtelijke of problematische bestuurlijke situaties. Daarom vindt steeds afstemming plaats met het RACV-beraad en het team GAkerkbeheer. In de zomer was het onderwerp ambtsdragers-verkiezingen daarbij veruit favoriet. In samenwerking met het Boekencentrum kwam de nieuwe (papieren) uitgave van de Kerkorde, ordinanties en generale regelingen tot stand. Hierin zijn alle wijzigingen van de kerkorde van 2004 t/m mei 2013 opgenomen. Vermeldenswaard is het bewonderenswaardige monnikenwerk van een vrijwilliger voor het aanpassen van het bijbehorende register. Bij de aandacht voor (en voorlichting over) zaken in de portefeuille Kerk en overheid werd aandacht besteed aan: De eisen van de overheid over transparantie en toezicht op instellingen met een ANBI-status en de implementatie daarvan die per 1januari 2014 van kracht worden; kerkgenootschappen met uitzondering van de aan haar gelieerde stichtingen en verenigingen - krijgen hiervoor twee jaar meer tijd tot 1 januari 2016; voorlichting hierover ten behoeve van gemeenten en dienstenorganisatie, voorbereiding van opgave aan Belastingdienst van alle tot de kerk behorende rechtspersonen en gelieerde instellingen vóór 1 maart 2014; De wetgeving over SEPA, die gaat gelden vanaf 2014 en de gevolgen daarvan voor de financieel-administratieve processen binnen de kerk. Bijgedragen werd aan een oplossing voor de unieke nummering voor kerkelijke gemeenten die hun incassocontract met hun bank moeten vernieuwen. Actuele ontwikkelingen op het gebied van de zorg voor (monumentale) kerkgebouwen; deelname aan beraad van Rijksdienst Cultureel Erfgoed over de nationale agenda religieus erfgoed; Verbetering contact en communicatie vanuit IO met het grondvlak Het aantal publicaties vanuit IO (JuZa) bedroeg 5 in Kerkinformatie en Kerkbeheer; thema s: transparantie en toezicht en ontwikkelingen inzake ANBI en kerkgebouwenproblematiek. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 12

13 Landelijk beraad colleges: Afstemming en kennisvermeerdering Voorbereidingen zijn getroffen om te komen tot een (basis)cursus voor de leden van regionale en generale colleges voor het opzicht. Het is de bedoeling dat ook de leden van de regionale colleges voor de behandeling van bezwaren en geschillen hierbij aansluiten. Een conceptprogramma is in ontwikkeling. Het landelijk platform voor regionale colleges behandeling beheerszaken kwam driemaal bijeen Ook is in samenspraak met PCTE gewerkt aan een tussentijdse evaluatie van de jaarlijkse cursussen voor visitatoren en een nieuwe opzet voor de introductie van nieuwe synodeleden. Classicale ondersteuning ( 1.041k, begroot 1.061k) Begeleiding transformatieproces van ACV naar CRO In alle 9 regio s kwamen de vertegenwoordigers van de brede moderamina van de classicale vergaderingen bijeen in het classicale regionale overlegorgaan (CRO) en werd een nieuw huishoudelijk reglement opgesteld naar een model van het RACV-beraad. Dit orgaan kwam als gevolg van de evaluatie van de kerkorde in de plaats voor de Algemene Classicale Vergadering (ACV). In de meeste regio s beperkt het CRO zich vooralsnog tot de taken die door de kerkorde aan het CRO zijn opgedragen: benoeming leden (uitgezonderd visitatie) en voorzitters van regionale colleges, behandeling van hun jaarverslagen, deelname aan het besturenberaad, medezeggenschap over bestemming regionale reserves, verantwoordelijkheid voor provinciale commissies en werkgroepen. In enkele regio s is er ook aandacht voor gezamenlijke beoordeling van scholingsplannen in het kader van de Permanente Educatie of regionale oecumene. Bijzondere aandacht verdient de groeiende ontwikkeling van de geïntegreerde aanpak van (kleine) gemeenteproblematiek door classes en colleges gezamenlijk die in verschillende regio s gaande is. Hierdoor is een aantal breed moderamina actiever geworden in het begeleiden van en meedenken met de gemeenten over de toekomst (samenwerking, detachering, ontwikkelen van beleid, nadenken over de financiële ontwikkelingen). Waar mogelijk wordt aangehaakt met de KiO-activiteiten in het kader van het project Samenwerking van Gemeenten (SAGE) of samenwerkingsprojecten van werkgemeenschappen van predikanten. Deze ontwikkeling begon veelal met een bezoekronde aan de classes van de regionale colleges visitatie en beheerszaken samen met de RACV. Het CRO blijkt hierin een coördinerende rol te kunnen vervullen. In één CRO worden de voorzitters van de regionale colleges visitatie en beheerszaken als vaste adviseurs uitgenodigd. Regionale adviseurs classicale vergaderingen Het werk van deze functionarissen wordt gekenmerkt door specifieke (inhoudelijke, kerkordelijke, procesmatige) ondersteuning van brede moderamina classicale vergaderingen en/of regionale colleges (visitatie en beheerszaken) bij meer ingewikkelde processen van gemeentevorming, de begeleiding van conflicten rond predikanten en disfunctionerende kerkenraden. Daarnaast wordt toerusting geboden aan leden van (brede moderamina) classicale vergaderingen. In 2013 vielen de volgende zaken op: activiteiten rond de ontwikkeling en herziening van classicale beleidsplannen, soms in de vorm van ontmoetingsdagen voor leden van de BMa, met aandacht voor de episcopale functie van de classis en vragen rond het ambt in relatie tot te kleine kerkenraden en onderbezetting in den brede moderamina; in een enkel geval was de continuïteit van de classis in gevaar; behandeling van de eerste aanvragen tot toepassing van ordinantie 3-12 betreffende de sacramentsbevoegdheden voor kerkelijk werkers in gemeenten zonder predikant; begeleiding van gemeenten met wijkgemeenten die wijkgemeenten willen opheffen en verder willen gaan onder één kerkenraad; toenemende begeleiding van ingewikkelde gebouwenproblematiek of stagnerende fusieprocessen in gemeenten met wijkgemeenten (soms op basis van betaalde dienstverlening); begeleiding van samenwerkings- of fusietrajecten van te kleine evangelisch-lutherse gemeenten; Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 13

14 toenemende aandacht voor de begeleiding van conflicten in gemeenten, waarbij in de meeste gevallen de predikant betrokken is. Kerkbeheer ( 834k, begroot 732k) Voorbereiding oprichting stichting voor beheer kerkgebouwen In januari 2013 werd een expertisebijeenkomst belegd met vertegenwoordigers van flankerende organisaties op het terrein van beheer en behoud (monumentale) kerkgebouwen. Hier werd het ontwerpplan van de DO rond de speerpunt ontzorgen van gemeenten op het gebied van kerkgebouwen gepresenteerd en van kritisch commentaar voorzien. Na een intensief traject is de voorbereiding op papier rond. Er is een concept-stichtingsakte, een profiel van bestuursleden en een risicoanalyse opgesteld. Beleidsplannen RCBB met focus op kosten gebouwen van budget gemeenten Ongeveer de helft van het aantal RCBB s, mede onder invloed van gezamenlijk beraad in het RCBBplatform en een notitie van het team Gemeenteadviseurs kerkbeheer, heeft een beleidsplan vastgesteld met extra aandacht voor de kostenplaats voor kerkgebouwen. In de overige regio s wordt door de GA-kerkbeheer en de controleurs van de jaarstukken gebruik gemaakt van deze richtlijnen, vooruitlopend op het vaststellen van een beleidsplan. Gebruik maken van jaarcijfers in elektronische bestanden door kerkbeheer Het administratieve proces ter ondersteuning van het toezien van de RCBB s op de begrotingen en jaarrekeningen van de gemeenten en diaconieën zal verder worden geautomatiseerd. Het speciaal daarvoor ontwikkelde systeem Twinfield-on-line, dat het bestaande systeem FIRA moet vervangen, is - met flinke vertraging - per 1 augustus on-line gegaan, zodat het kon worden gevuld met gegevens uit FIRA. Er is een plan opgesteld om de in FIRA ontbrekende gegevens van gemeenten en diaconieën in het nieuwe systeem in te brengen. Dit plan wordt in de eerste helft van 2014 uitgevoerd. Gemeenteadviseurs kerkbeheer regulier werk De gemeenteadviseurs kerkbeheer ondersteunen de plaatselijke beheerders en kerkenraden bij het (beleid betreffende) beheer van de gelden en bezittingen van de plaatselijke gemeenten en diaconieën. Tevens dragen zij als adviseur bij aan het werk van de regionale colleges voor de behandeling van beheerszaken (RCBB) in het kader van het toezien op de vermogensrechtelijke zaken van de gemeenten. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 14

15 In het algemeen is de zorg over (kleine) gemeenten die in de rode cijfers terecht komen, onveranderd groot, met alle gevolgen voor de solvabiliteit voor het in stand houden van de predikantsformatie. Die zorg geldt ook voor de zwakker wordende bestuurskracht van gemeenten waardoor adequate aanpak van problemen achterwege dreigt te blijven. Deze gemeenten vragen toenemende aandacht van de adviseurs. Kerkelijke bijdragen ( 188k, begroot 190k) De kerkelijke bijdragen, waartoe ook de contributies gerekend worden, betreffen bijdragen aan nationale instanties en gaan onder meer naar de Raad voor de plaatselijke Geldwerving en de SKKN. Oecumene ( 369k, begroot 350k) Onder deze doelstellingen worden de contributies aan (inter)nationale oecumenische organen, waaronder de Raad van Kerken in Nederland, WCC, WCRC, LWF en CEC verantwoord evenals de oecumenische activiteiten. Nationaal Vanuit het moderamen werden de vaste contacten met andere kerken in Nederland via de Raad van Kerken en andere platforms onderhouden. Nederlands Christelijk Forum Bijzondere aandacht was er voor de voorbereiding van de eerste bijeenkomst van het Nederlands Christelijk Forum(NCF). De bijeenkomst in de vorm van een retraite vond plaats in juni 2013 met 50 deelnemers, vanuit een grote verscheidenheid aan kerken: van Koptische Kerk tot Pinkstergemeente. Het NCF is een nieuwe oecumenische beweging, ontstaan door de inspiratie van het Global Christian Forum (GCF) op initiatief van Konrad Raiser, secretaris generaal van de Wereldraad van Kerken. Doel hiervan is om een nieuwe impuls te geven aan de oecumene. Hierbij is het uitwisselen van geloofservaringen een belangrijk element. Veel tijd is besteed aan het voorbereiden van een volgende editie van de Nationale Synode, welke heeft plaats gevonden op 25 en 26 oktober. Voorts vinden tussen de Protestantse Kerk en de Pinkster- en evangeliebeweging ieder jaar vier gesprekken plaats. De gesprekken zullen uiteindelijk leiden tot een rapport voor de bij deze dialoog betrokken kerken. Het zal een belangrijk baken zijn in de verhouding tussen onze kerk en de Pinkster- en evangeliebeweging. Internationaal In 2013 zijn er diverse oecumenische conferenties bijgewoond door de scriba, preses, moderamenleden en de adjunct-directeur. Onder meer de eerste synodevergadering van de Verenigde Protestantse Kerk in Frankrijk, een conferentie van de Wereldraad van Kerken, de conferentie van de Europäische Pfarrvereine, de jaarvergadering van de Nord-WestGruppe GEKE, de vijfjaarlijkse conferentie van de CEC, conferentie van de General Secretaries van de Council of World Mission en een herdenking van 450 jaar Heidelbergse Catechismus zijn bijgewoond Ook vonden vanuit het moderamen meerdere bilaterale ontmoetingen en contacten plaats en werden diverse bijzondere oecumenische gebeurtenissen bezocht. Zo is er bijvoorbeeld gesproken met een delegatie van de Protestantse Kerk van Sumba, werd er kennisgemaakt met vertegenwoordigers van de WCRC en WCC en is er een delegatie van de Torajakerk door het moderamen ontvangen. Evangelisch-Lutherse synode ( 107 k, begroot 209k) Het interim-bestuur dat na het besluit d.d. december 2011 van de ELS om zichzelf op non-actief te stellen, door het moderamen was ingesteld werkte toe naar verkiezing en instituering van een nieuwe ELS en de afronding van de werkzaamheden met het oog op een goede overdracht. Op 31 mei jl. werd de nieuwe ELS geïnstalleerd en op 29 juni 2013 werd haar eerste vergadering gehouden. Ter ondersteuning van het IB werd een deskundige vrijwilliger aangesteld als ambtelijk secretaris. De nieuwe synodale commissie is voortvarend aan de slag gegaan. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 15

16 Ledenregistratie Protestantse Kerk De lasten van LRP naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening (x 1.000) Ondersteuning functioneren ledenregistratie Dienstverlening op verzoek Onderhoud en ontwikkeling Communicatie SILA Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd Fondsenwervingskosten vrijwillige geldwerving Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Institutionele ondersteuning Rekening Begroot Rekening (x 1.000) risicoreserve (inclusief resourcebegroting) Totaal resultaat In het jaar 2013 zijn er te grote verschillen tussen de begroting en het resultaat. Dat komt omdat de begroting 2013 nog is gebaseerd op de aannames in de startperiode met een veel lagere omzet voor dienstverlening aan gemeenten. Hiertegenover staan ook uitvoeringskosten voor die opdrachten. We zijn blij dat ten opzichte van 2012 een bijna sluitende exploitatie hebben. In 2014 wordt uitgegaan van een meer realistische begroting. LRP functioneert nu ruim 3 jaar. Over de prestatie van het nieuwe systeem mogen we zeker niet ontevreden zijn, al blijven er genoeg onvolkomenheden en wensen tot verbetering over. Kerkbalans 2014 is goed van start gegaan. We moeten er voor waken dat het systeem niet te ingewikkeld wordt en daardoor minder snel en klantonvriendelijk. Begin 2014 is een tussentijdse evaluatie gepland met het oog op de verdere ontwikkeling van LRP. Integratie SEPA regelgeving binnen LRP Nadat LRP 3.0 SEPA-Proef is opgeleverd is hard gewerkt om naast de al opgezette digitale koppelingen met de grootbanken ook de SKG aangesloten te krijgen. De complexiteit in combinatie met de vele betrokken partijen maakte dit een intensief project dat we pas aan het eind van het jaar hebben kunnen afronden. De standaardisatie die SEPA zou moeten bewerkstelligen wordt door de grootbanken voorzien van een eigen kleur, zelfs ISO normeringen moeten het ontgelden. Deze constatering betekent een continue oplettendheid en resulteert in doorlopende aanpassingen van het systeem. De inzet van alle betrokken medewerkers en partners hebben ervoor gezorgd dat rondom de Aktie Kerkbalans 2014 alles naar tevredenheid is verlopen. Terugdringen aantal s/crm-aanvragen LRP (BSC) Het aantal ontvangen s is 29% lager dan het gemiddelde van afgelopen jaar. Het aantal CRM aanvragen dat hieruit voortvloeit, lag met 5032 stuks 33% lager dan in We constateren dat de complexiteit van de inhoudelijke vragen nog erg groot is. Overige activiteiten De ondersteuning aan de plaatselijke gemeenten door de gemeente adviseurs is buitengewoon groot en goed geweest. De eerder gemelde schaalvergroting hebben we kunnen realiseren en bracht ons vele nieuwe contacten en bevorderde de omzet binnen de dienstverlening. Op het gebied van kostendekkende dienstverlening zijn in het najaar nog enkele kleine wijzigingen Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 16

17 doorgevoerd en zijn we afgestapt van de abonnementsvorm AKB. Het opzetten van een werkgroep die belast wordt met het doorvoeren van een kostendekkende dienstverlening is ons niet gelukt. De werkgroep zal begin 2014 starten met haar werkzaamheden. Kerk in Ontwikkeling De kerntaak van het programma Kerk in Ontwikkeling (KiO) is dienstverlening op maat aan plaatselijke gemeenten door met hen te werken aan levenskrachtige vormen van gemeentezijn. Het overgrote deel van de formatie wordt ingevuld door gemeenteadviseurs die plaatselijk en regionaal uitvoering geven aan de kerntaak van Kerk in Ontwikkeling. Met de dienstverlening wil KiO een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de Protestantse Kerk in Nederland tot een herkenbaar en aansprekend merk in de Nederlandse samenleving. De dienstverlening is gebaseerd op vier rollen die in het werk van de gemeenteadviseurs zichtbaar zijn: Makelaar, Begeleider, Toeruster, Expert. Deze rollen worden ingezet voor de volgende taken: acquisitie, basisdienstverlening en betaalde dienstverlening. Om dit hart heen bevindt zich een binnencirkel (Gemeenteopbouw) en een buitencirkel (Verbinden). Ook de steunverlening valt onder het programma KiO, evenals het maatschappelijk activeringswerk. De lasten van de programmalijn Kerk in Ontwikkeling naar hoofddoelstelling zien er als volgt uit: Hoofddoelstellingen Rekening Begroot Rekening (x 1.000) Aquisitie Basisdienstverlening Betaalde dienstverlening Gemeenteopbouw Verbinden Bureau steunverlening Steunverlening gemeenten Koopvaardij pastoraat Binnenvaartpastoraat Luchthavenpastoraat Dovenpastoraat Studentenpastoraat Internationaal studentenpastoraat Totaal steunverleningen (solidariteitskas) Steunverlening gemeenteopbouw Steunverlening Kerk in Actie Maatschappelijk Activeringswerk Regionale steunverlening 318 Rentebaten ACV's Totaal lasten Middelen toebedeeld aan andere programma's en stafafd Fondsenwervingskosten vrijwillige geldwerving Bij: resource resultaat Totaal doelstellingen Resultaatverdeling Kerk in Ontwikkeling Rekening Begroot Rekening (x 1.000) risicoreserve (inclusief resourcebegroting) reserve steunverlening gemeenten sol kas betaalde dienstverlening reserve categoriaal werk reserve Kerk en Israël regionale fondsen fonds Jeugdwerk Zuid-Holland -57 Totaal resultaat Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 17

18 Het positief resultaat risicoreserve is voornamelijk veroorzaakt door onderschrijding op de personeelskosten door het niet invullen van vacatures. Doordat de regionale bestemmingsreserves in het kader van DOET met ingang van 2013 zijn gelabeld aan programmalijnen worden de specifieke steunverleningsbijdragen vanuit de CRO s voor plaatselijke en regionale activiteiten hier zichtbaar. Acquisitie ( 1.026k, begroot 1.220k) Voor acquisitie van de verschillende vormen van dienstverlening worden contacten gelegd met (nieuwe) predikanten, ambts- en taakdragers. Kerkenraden worden door ons actief benaderd om hen beter toe te rusten en beter te laten functioneren in geestelijk en bestuurlijk opzicht. In deze contacten gaat het om de concrete adviesvraag van de gemeenten. Hiermee wordt de gemeente zo optimaal mogelijk geholpen. Om de dienstverlening vraag gestuurd te laten zijn, is acquisitie dus nodig om de gewenste dienstverlening te kunnen aanbieden. Qua financiering en daarmee toekenning van uren, hebben we een verschuiving doorgevoerd t.o.v. de vorige jaren. Een verschuiving van uren basisdienstverlening naar acquisitie. Te veel werd in het verleden basisdienstverlening gezien als opstap naar betaalde dienstverlening, waardoor er de voorgaande jaren uren niet gefactureerd werden, waar dat wel wenselijk en gepast was geweest. Door acquisitie nadrukkelijker als ingang naar alle vormen van dienstverlening te profileren, denken we e.e.a. ook voor de gemeenteadviseurs duidelijker te hebben gemaakt. Vooral hier wordt de rol van makelaar zichtbaar: De makelaar weet ambitie en vraag in gemeenten ondernemend te vertalen naar inzet van deskundigen en de toepassing van voorbeelden van elders. Hierbij ondersteunen gemeenteadviseurs ambts- en taakdragers in de kerntaken van het gemeentezijn, door met hen te werken aan levenskrachtige vormen van gemeente-zijn. Basisdienstverlening ( 1.981k, begroot 872k) Er zijn verschillende vormen van basisdienstverlening, die uiteindelijk allemaal gericht zijn op het ondersteunen van de gemeenten in hun geestelijk en bestuurlijk functioneren. De algemene basisdienstverlening bevatte ook dit jaar weer de meest uiteenlopende vragen die in het kerkelijk leven voor kunnen komen en voorziet duidelijk in een grote behoefte. In bijna 80% van de gesprekken met de gemeenten werd actief ingegaan op vragen over de identiteit en toekomst van de gemeente. Zo nodig werd deskundigheid ingeroepen van bijvoorbeeld collega s van IO en Interactief. De missionaire dienstverlening stimuleert dat de kerk verbindend bezig is, zowel naar binnen als naar buiten. Een achttal gemeenteadviseurs begeleiden pioniersplekken en worden speciaal getraind om in verschillende fasen van het ontwikkelingstraject van een pioniersplek de adequate ondersteuning te kunnen geven. De basisdienstverlening voor Kerk in Actie investeert in diaconale en maatschappelijke betrokkenheid. Door de, onder acquisitie beschreven, verschuiving van uren, is de beschikbare tijd voor basisdienstverlening KiO nu in lijn met die voor Kerk in Actie en MWK. Betaalde dienstverlening ( 900k, begroot 872k) Een deel (21%, 300 uur) van de dienstverlening aan gemeenten, wordt beschouwd als intensieve dienstverlening en gefactureerd aan de gemeenten die deze langduriger dienstverlening wensen. Hier treedt de gemeenteadviseur op als begeleider: De begeleider weet in een veranderproces de gemeente naar een nieuw perspectief te begeleiden, waardoor de boodschap van het evangelie op een vernieuwende en aansprekende manier uitgedragen kan worden. Voor deze betaalde dienstverlening wordt met de betrokken gemeente een overeenkomst dienstverlening aangegaan. Bij deze intensieve projecten gaat het onder andere om fusies van gemeenten, begeleiden van het proces van de sluiting van een kerkgebouw en het opstellen van een beleidsplan/ toekomstvisie voor de gemeenten. De afgeronde trajecten worden met de gemeente geëvalueerd, met als doel de kwaliteit nog beter te maken. Hierbij blijkt dat tot op heden de geleverde kwaliteit over het algemeen goed gewaardeerd werd. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 18

19 In de begroting rekenen we nog met 300 uur betaalde dienstverlening per fte. Intern hebben we de norm verhoogd naar 325 uur per fte/jaar. Dat dit niet direct terug te zien is in de cijfers, komt omdat in de begroting de vacatures in de formatie meetellen. Gemeenteopbouw ( 695k, begroot 2.052k) Alle werkzaamheden die niet horen bij de ondersteuning, begeleiding en advisering van de gemeenteadviseurs aan de gemeente, maar vertaald worden in projecten gericht op diezelfde gemeente en de gewone gelovigen, rekenen we bij dit. Dit zijn belangrijke activiteiten omdat de kerk hiermee missionair naar buiten treedt in de publieke ruimte. In dit jaarverslag worden drie projecten extra belicht. Katernen Kerkinformatie Voor het zesde jaar op rij zijn er dit jaar drie KiO-katernen in Kerkinformatie verschenen. Het eerste (juni) over het nieuwe liedboek, het tweede (oktober) over Kerk en Israël en het derde (december) over leidinggeven in de gemeente. Er worden altijd extra exemplaren van gedrukt die gemeenteadviseurs aan kunnen vragen om te gebruiken in gemeenten. De katernen komen tot stand met behulp van gemeenteadviseurs en projectmedewerkers KiO-landelijk. Landelijke Pastorale Dag Op 13 april vond voor de tweede keer een Landelijke Pastorale Dag plaats. Van de ruim 500 deelnemers vulden 81,5% een enquête/evaluatie in, met een gemiddelde waardering van 8,2. Naar aanleiding van deze waardering voor de LPD én de geografische herkomst van de deelnemers, is besloten om deze dag ook in 2014 te organiseren. Deze keer op een locatie oostelijk in het land. De voorbereiding voor 2014 valt gedeeltelijk in De voortgang ligt op schema Kerst op de markt Op zes locaties werd Kerst op de markt opgevoerd. Evenals The Passion een buitengebeuren rond één van de grote feesten van het Christendom. De Dienstenorganisatie ondersteunde de plaatselijke gemeenten bij de organisatie van dit project. Per plaats waren er circa 250 vrijwilligers betrokken (theater, koor, hand- en spandiensten, etc.). De koren bestonden uit leden. De diverse uitvoeringen trokken tussen bezoekers. In de voorbereiding en de uitvoering ontstonden netwerken tussen mensen van binnen en buiten de kerk. Er was in alle plaatsen sprake van (tijdelijke) gemeenschapsvorming, die door alle betrokkenen als zeer waardevol is ervaren. De organiserende gemeenten zien de evenementen als geslaagde uitingen van nieuwe vormen van kerkzijn. Ook in 2014 zullen we deze activiteit ondersteunen. Verbinden ( 567k, begroot 906k) Dit werkveld beslaat vooral de ontmoeting met andere christelijke gemeenschappen en met andere gemeenschappen van gelovigen in Nederland. Het geeft vorm aan de speerpunt dat gemeenten van deze ontmoetingen kunnen leren en zo meer bepaald worden bij hun geestelijke wortels en/of kunnen bijdragen aan een leefbare samenleving. Evenals op de terreinen van Gemeenteopbouw en Steunverlening hebben we ook op dit werkveld te maken met de rol van de expert: De expert heeft weet van eigen en collegiale kennis/ervaring en zet deze doeltreffend in voor de opdrachtgever. De dienstverlening van Kerk in Ontwikkeling omvat ook de expertgebieden op het terrein van Kerk en Israël, ontmoeting met moslims, en migrantenkerken. Het werkveld Migrantenkerken investeerde in relaties met de andere kerken en andere netwerken. Op de vergadering van de Synode in november 2012 is een begin gemaakt met het wijzigen van de Kerkorde, zodat migrantenkerken als gemeente lid kunnen worden van de Protestantse Kerk, zonder aan alle regelingen en voorwaarden te hoeven voldoen. De aanleiding was een verzoek van de Urdugemeente. Door deze wijziging ontstaan ook mogelijkheden voor andere migrantengemeenten. Ontwikkelingen binnen deze Urdu-gemeente maakten het noodzakelijk om een adequaat beleidsplan tot stand te brengen. Het proces van het maken van een beleidsplan en de overeenkomst Kerkorde is aan Urdu-gemeente uitgelegd. Voor de begeleiding hiervan is een beroep gedaan op de Dienstenorganisatie. Hierna is een aanvraag ingediend voor de financiering voor dit traject betaalde dienstverlening. In deze aanvraag zijn naast de uren van de gemeenteadviseur, de uren van de gemeenteadviseur kerkbeheer, een juridisch medewerker en de begeleider van de Urdu-gemeente meegenomen. De aanvraag is door KIO gehonoreerd. Vanaf oktober 2013 is men hiermee actief aan de slag gegaan. De financiële situatie van de gemeente is een punt van voortdurende zorg. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 19

20 De Ontmoeting met moslims kende drie aandachtspunten: de landelijke contacten; de ondersteuning van de plaatselijke dialoog; voorlichting over de islam in de gemeenten. In het kader van de bredere landelijke contacten is in het afgelopen jaar aan diverse bijeenkomsten deelgenomen. Zo is er veel overleg geweest over de Moslim Broederschap in Egypte, de jihadisten die vanuit Nederland in Syrië gaan vechten en de imam-opleiding in Nederland. Voor het najaar waren twee landelijke bijeenkomsten gepland: één over transnationale bewegingen en één over religie in het publieke domein. Deze bijeenkomsten zijn uitgesteld naar begin In het kader van het Cairo-overleg, waarin joden, moslims en christenen op landelijk niveau met elkaar samenwerken, is in juni een werkdag georganiseerd met het oog op een agenda voor de toekomst. Over het werkveld Zending/Indonesië valt hier te melden dat in januari op de VU te Amsterdam een bijeenkomst van het Consortium Indonesia Nederland (een samenwerkingsverband van Theologische Universiteiten, moslims en christenen, Indonesië en Nederland, academici en grondvlak ) heeft plaatsgevonden. In verband met een projectaanvraag Indonesian Mirrors van het Consortium bij NWO werden in februari workshops op het Landelijk Dienstencentrum georganiseerd. Helaas werd de projectaanvraag afgewezen. Kerk in Actie beraadt zich nu op welke manier hier nog een voortzetting aan gegeven kan worden in het kader van Consortium Indonesia Nederland. In 2012 is in vijftien plaatsen in het noorden van het land het muziektheaterstuk Ik noem je Sneeuw opgevoerd. Het bijzondere van dit project is dat religieuze organisaties samenwerken met kunstenaars in de zoektocht naar nieuwe rituelen tussen culturen en godsdiensten. Dit project heeft het afgelopen najaar een reprise beleefd. Het project is nu afgerond. Op het terrein van Kerk en Israël vonden de reguliere activiteiten als de uitgave Kerk & Israël Onderweg, Israëlzondagmateriaal en basisdienstverlening plaats. Kerk & Israël Onderweg heeft een re-styling ondergaan. De mening van de lezers hierover wordt gepeild door middel van een enquête. Steunverleningen ( 3.386k, begroot 3.680k) De resultaten van de ingezette route uit 2011 aan de hand van het rapport Van gemeenten voor gemeenten werden in 2013 voor de Commissie Steunverlening duidelijk zichtbaar. Het aantal behandelde pastoraatsaanvragen steeg van 17 naar 110! Voor de Commissie Steunverlening stond 2013 in het teken van het verder uitwerken van de criteria bij het beleid. Het resultaat hiervan is dat in 2013 twee protestante pioniersplekken zijn ondersteund om het verzelfstandigingsproces mogelijk te maken. Verder zijn 81 subsidies (stimuleringsbijdrage) toegezegd in het kader van het project Ondersteuning Plaatselijke Geldwerving. Ook werden in 2013 diverse stimuleringsbijdragen aan samenwerkende gemeenten (SAGE project) toegezegd en zijn er kleine subsidies verstrekt waarbij gemeenten gestimuleerd worden om samen met de gemeenteadviseur over de toekomst van de gemeente na te denken en een revitaliseringsplan op te stellen. In totaal zijn er 188 verzoeken van gemeenten behandeld. De aanvragen voor gebouwen laten een lichte stijging zien (van 46 naar 49). Het verzoek voor rentesubsidie laat echter een duidelijke daling zien. Vermoedelijk heeft dit te maken dat gemeenten minder gemakkelijk een lening aangaan en ook dat de rentestand aanzienlijk gedaald is. Het categoriale pastoraat is, na een aantal turbulente jaren waarin bezuinigingen werden doorgevoerd en de gevolgen daarvan tot hernieuwde prioritering en herschikking van taken leidde, weer in een beetje rustiger vaarwater gekomen. Zowel bij het pastoraat voor de koopvaardij, de binnenvaart als voor de studenten is hard gewerkt aan formulering van nieuwe werkplannen en uitwerking van het beleid. De verhouding tussen de studentenpastores in landelijke dienst en beroepen door plaatselijke gemeentes is bijna fiftyfifty en de sturingsmogelijkheden vanuit KIO worden daarmee langzamerhand groter. Binnen het dovenpastoraat wordt behoedzaam gewerkt aan de uitvoering van een projectplan in het kader van de doventhuisgemeente. Het afgelopen jaar bevond het project zich in de onderzoeksfase. De werkgroep Pastoraat en Gezondheidszorg rondde in het verslagjaar een drietal nota s af: Terzijde (over de geestelijke verzorging in de zorg), Voorspellende geneeskunde, en Bevrijdingspastoraat. Jaarrekening 2013 Protestantse Kerk in Nederland 20