Afstudeerbetoog Jochem Jan Zijlstra CDA Talentenacademie

Transcriptie

1 Mijn afstudeerbetoog heeft milieu als beleidsterrein en gaat in op de vraag of het bouwen en het handhaven van de reststoffenenergiecentrale past in het christen democratisch gedachtengoed Afstudeerbetoog Jochem Jan Zijlstra CDA Talentenacademie Mentor: S. Poepjes, Gedeputeerde Prov. Friesland

2 I. Inleiding Voor de onderwerpskeuze van mijn afstudeerbetoog ben ik dicht bij huis gebleven. Zoals vermeld in het WI rapport: Keuzes in duurzaamheid: Bovendien vraagt een goede politiek rond duurzaamheid om afstemming en coördinatie op regionaal en landelijk niveau. Lopen we ook hier het risico dat het milieu zodanig aangetast te worden dat van goed rentmeesterschap en milieubeheer geen sprake is? Beelden van smeltende ijskap, een uitdijende ozonlaag en wegkwijnende gletsjers zijn nog ver van huis. Er blijkt overal een langdurige inspanning nodig om verdere aantasting van de natuur te voorkomen. De omvang van de problemen moet in kaart gebracht worden en we moeten samen nadenken over de mate waarin reductie van milieuvervuilend gedrag nodig is om de natuur te beschermen. Mijn afstudeerbetoog gaat over de bouw en het handhaven van de regelgeving omtrent de reststoffenenergiecentrale (REC) in Harlingen, dicht bij huis. Ook hier kunnen de consequenties voor economische en maatschappelijke processen groot zijn. Achtergrond Eind 2008 hebben Gedeputeerde Staten van de provincie Fryslân besloten een milieuvergunning te verlenen voor de realisatie van de Reststoffenenergiecentrale (REC) in Harlingen. Het bedrijf Omrin (waarvan 27 Friese gemeenten aandeelhouder zijn) draagt zorg voor de afvalinzameling in deze gemeenten en is eigenaar van de REC. Al in de aanloop tot het verlenen van de milieuvergunning is er veel ophef geweest rond de bouw van de REC. De geluiden zijn nog niet verstomd. Vanuit de ophef rondom de REC, luidt mijn stelling: de REC is een duurzame en innovatieve ontwikkeling, welke ontwikkeling prima past binnen het CDA gedachtengoed. Het verlenen van vergunning en het toestaan van de afvalverbrandingsoven door de lokale overheden heeft voor veel onrust gezorgd in de directe omgeving. Naar mijn mening had dit voorkomen kunnen worden als men in staat was geweest het doel en de werking van de REC beter voor het voetlicht te brengen, derhalve als het product REC beter in de markt was gezet. Dat dit ook een doorlopend proces is, wordt wellicht ook onderschat. Uit mijn betoog zal blijken dat, op de keper beschouwd, de REC een duurzame en innovatieve ontwikkeling is die prima past binnen het CDA gedachtengoed. In het betoog komende de volgende onderwerpen aan de orde: 1) De omgeving, de meningen van de omwonenden en inwoners van Harlingen; 2) De natuur en de milieuvraagstukken; 3) De vier kernbegrippen van het CDA gedachtengoed

3 II. De meningen over de REC II.1 Mening 1: REC brengt gezondheidsrisico met zich mee en veroorzaakt overlast Dit is de heersende opvatting onder de inwoners van Harlingen en omgeving. Men ziet de gevaren die de REC zou kunnen veroorzaken, waarbij niet gezegd is dat deze gevaren reëel zijn. Hierbij valt onder andere te denken aan geuroverlast en ook de angst voor de gezondheidsrisico s. In de afgelopen jaren zijn er diverse klachten geweest over de grote rookpluimen boven de stad Harlingen. Er is volgens de klachten sprake van grote zwarte, grijze en zelfs bruin gele rookpluimen boven de stad. De inwoners van Harlingen en omgeving zijn van mening dat deze veroorzaakt worden door de REC. Daarnaast blijkt dat de inwoners van de gemeente Harlingen diverse malen stankoverlast van de afvaloven hebben ervaren. De geur wordt omschreven als een chemische brandlucht. De oorzaak hiervoor zou volgens de inwoners gelegen zijn in een verkeerde samenstelling van het verbrande afval en gezondheidsrisico s met zich meebrengen voor de inwoners van Harlingen en omstreken. II.2 Mening 2: REC is het duurzame milieuvriendelijk alternatief voor de huidige afvalverwerking Duurzaam is in de context van de REC op twee manieren uit te leggen. Enerzijds is de REC duurzaam te noemen, doordat de REC meer is dan een afvalverbrandingsinstallatie. Met de verbranding van nietherbruikbaar afval wordt in de REC op een duurzame en veilige manier energie gemaakt: bijna 95 megawatt. Benutting van de bij verbranding vrijkomende warmte en ook de productie van energie uit afval, is niet nieuw. Vandaag de dag gaat veel aandacht naar de meest efficiënte wijze om vrijkomende warmte en geproduceerde energie in de directe nabijheid te benutten. Omrin heeft gekozen voor een kleinschalige installatie die haar warmte en energie in de directe omgeving kan leveren. De capaciteit van de REC is niet groter dan nodig en afgestemd op het voor Omrin beschikbare brandbaar afval. Omrin heeft de REC in het havengebied van Harlingen gerealiseerd, omdat de warmte daar aan de naastliggende bedrijven geleverd kan worden. De op een na grootste afnemer van aardgas in Friesland is daar gevestigd: Frisia Zout. Zij bespaart 75 miljoen kuub aardgas per jaar door de afname van de warmte van de REC. De REC realiseert daarmee bovendien een vermijding op C02-uitstoot van circa ton in Friesland. Verder is de REC voor Friesland nog duurzamer te maken door meer energiebesparende toepassingen aan het gebouw en verbrandingsproces aan te brengen, waardoor eventueel ook een groter gebied rondom de REC gebruik kan maken van de energieleveranties. II.3 Mening 3: Door het REC mede te financieren is er een te groot beslag gelegd op de publieke middelen; hierdoor is er minder financiële ruimte voor andere ontwikkelingen die voor het lokale gevoel belangrijker zijn Veel inwoners zijn van mening dat de REC een prestigeproject is en er teveel publieke middelen zijn aangewend om de REC op de huidige locatie te bouwen. In de beleving van de inwoners van de gemeente Harlingen is er veel gemeenschapsgeld in een bodemloze put gegaan. Deze publieke middelen hadden beter een andere bestemming kunnen krijgen, waardoor de lokale samenleving meer het gevoel had gehad gezien en gehoord te worden. II.4 Mening 4: Door de innovatieve technieken die bij de REC gebruikt worden, wordt Nederland en met name Friesland technologisch op de kaart gezet. Dit zou immers kansen bieden voor de werkgelegenheid immers innovatieve ontwikkelingen trekken bedrijvigheid en economische groei aan. Het behoeft inmiddels nauwelijks meer betoog dat technologische ontwikkeling alleen voldoende voorwaarde is voor een succesvolle economische ontwikkeling. Juist de geschiedenis van Nederland, dat zijn belangrijkste successen behaalde als handelsnatie, toont aan dat innovatie in de organisatie van die handel (VOC) de werkelijke basis onder het economisch succes vormden.

4 III. Meningen ten opzichte van CDA gedachtengoed III.1 REC brengt gezondheidsrisico met zich mee en veroorzaakt overlast Publieke gerechtigheid en gespreide verantwoordelijkheid Publieke gerechtigheid. Dit kernbegrip staat voor het handhaven van de regelgeving omtrent de afvaloven. Immers, het CDA staat pal voor de rechtstaat als onmisbare voorwaarde ter bescherming van de menselijke waardigheid. De inwoners van gemeente Harlingen en de omwonenden ervaren het gevoel van overlast en geurhinder. In de afgelopen jaren heeft een viertal incidenten plaatsgevonden waarbij geurloverlast veroorzaakt is in de omgeving van de REC. Het laatste incident van 29 september 2014 betrof een gescheurde stroomleiding in de ketel, waarna de afvaloven binnen enkele uren uitgeschakeld is en vervolgens ook de rookgasreiniging. Hierdoor is de geuroverlast ontstaan. In de verbrandingsoven is de REC in staat om dagelijks kilo afval te verbranden. Hierbij loopt de temperatuur op tot graden. Als je de incidenten onder een vergrootglas legt en deze effecten van de storingen/incidenten toetst aan de gezondheidsnormen zoals de GGD deze hanteert, blijkt dat er geen gezondheidsrisico s voor de omwonenden zijn geweest. Dit geldt tevens voor de gezondheid van de werknemers bij de dichtbijgelegen bedrijven. Daarnaast is er voldoende controle vanuit gedeputeerde staten om naleving van de wettelijke eisen te handhaven. Gedeputeerde Staten als de gemeente Harlingen controleert regelmatig door middel van metingen uit te voeren. Gespreide verantwoordelijkheid. Daarnaast neemt Omrin ook haar verantwoordelijkheid, het tweede kernbegrip van het CDA gedachtengoed, door een goed en solide onderhoudsplan te hanteren. Uit navraag bij Omrin blijkt dat Omrin bij onderhoud van de afval verbrander de wettelijke eisen en regels hanteert. Vanuit de gevoeligheid omtrent de REC is Omrin van mening dat ze bij het onderhoud zelfs strenger toezien op duurzaam onderhoud dan de wettelijke eisen. Hierdoor proberen ze de bovenstaande incidenten te voorkomen. Daarbij moet de burgers het besef hebben dat ze zelf verantwoordelijkheid dragen voor hun eigen afvalproductie. Dit dient verwerkt te worden door Omrin en vanuit haar verantwoordelijkheid geeft Omrin energie terug. III.2 REC is het duurzame milieuvriendelijk alternatief voor de huidige afvalverwerking Gespreide verantwoordelijkheid en rentmeesterschap Gespreide verantwoordelijkheid. In dit kernbegrip zit de notie dat je de verantwoordelijkheid hebt om elkaar te helpen en om elkaar juist en volledig te infomeren. De zienswijzen die door de inwoners van de gemeente Harlingen zijn ingediend bij Gedeputeerde Staten hadden, gezien de maatschappelijke onrust, serieuzer genomen kunnen worden. Aldus was er wellicht meer draagvlak onder de inwoners van gemeente Harlingen en omgeving ontstaan. Voorts heeft de lokale overheid de verantwoordelijkheid zorg te dragen voor een goede en harmonieuze leefomgeving voor de inwoners van Harlingen en omwonenden. Het verduurzamen van de REC gaat verder dan de locatie alleen; een afvalverbrandingsinstallatie die duurzaam verwerkt straalt af op de stad, de provincie, de economie en de leefomgeving. Daarmee wordt direct het sociale aspect van een duurzame verbrandingsinstallatie geïllustreerd: de verbrandingsinstallatie verbindt de gemeente Harlingen middels Omrin met alle omliggende gemeenten. Daarnaast is het voor de regio een magneet voor wat de werkgelegenheid betreft. Rentmeesterschap. Dit is het meest passende het christen democratisch kernbegrip. Immers, zuinig en duurzaam omgaan met het milieu is dé essentie van goed rentmeesterschap. Omgaan met mensen en hun omgeving vanuit het besef dat we verantwoording hebben af te leggen over het beheer. Zuinig omgaan met de leefomgeving en kijken naar meer duurzame mogelijkheden past in de huidige situatie waarin we kijken naar andere duurzame energievormen. Voor veel inwoners van Friesland geldt dat zij trotse rentmeesters van het mooie ruime Friese landschap zijn. Van daaruit heerst de overtuiging dat zij dit dienen na te laten aan komende generaties, zodat ook zij hiervan gebruik kunnen maken. Realiteitszin en haalbaarheid Als voor iedere politieke partij, zet het CDA zich in voor oplossingen die reëel en haalbaar zijn. Belofte maakt schuld. Vanuit die gedachte levert met name het CDA een uiterste inspanning niet meer te beloven dan ze waar kan maken. Oftewel: in de aanloop naar de oplossingen om de klachten te verminderen maak je plannen die realiteitszin hebben en een goede haalbaarheid. Dit betekent ook dat je niet voor de

5 problemen wegloopt of gemakkelijk wegkijkt. In dit geval zou je zeggen dat alle verantwoordelijke partijen van de Gedeputeerde Staten niet moeten weglopen voor de mogelijke problemen, maar juist deze het hoofd bieden door in te zetten op duurzame oplossingen en met de bevolking in gesprek moet blijven. III.3 Door het REC mede te financieren is er een te groot beslag gelegd op de publieke middelen, hierdoor is er minder financiële ruimte voor ontwikkelingen die voor het lokale gevoel belangrijker zijn Solidariteit en publieke gerechtigheid Solidariteit. Solidariteit bevordert, door de gemeenschapszin, de cohesie en stabiliteit van de samenleving bevordert. De solidariteit bij de inwoners van gemeente Harlingen richt zich, daar waar het de besteding van publieke middelen betreft, op lokale doelen. Dit is niet ongewoon. In de beleving van de inwoners dient het REC geen lokaal doel en is hier de solidariteit niet aanwezig. Publieke gerechtigheid. Vanuit de politiek is het te rechtvaardigen dat de REC en de bijbehorende subsidies zijn aangewend voor dit doel. Daarbij dient Gedeputeerde Staten wel zorg te dragen voor een betrouwbare overheid en duidelijke grenzen aan te geven, op welke manier de publieke gelden besteed kunnen worden. Dat GS hier geen discretionaire bevoegdheid heeft als alle procedures conform de regelgeving zijn gevolgd, zal ook niet iedereen duidelijk zijn. III.4 Door de innovatieve technieken die bij de REC gebruikt worden, wordt Nederland en met name Friesland technologisch op de kaart gezet. Dit zou immers kansen bieden voor de werkgelegenheid immers innovatieve ontwikkelingen trekken bedrijvigheid en economische groei aan. Rentmeesterschap, gespreide verantwoordelijkheid en solidariteit Rentmeesterschap. Vanuit het besef van verbondenheid tussen de generaties voelt het CDA zich geroepen tot zorg voor onze leefomgeving, die we hebben geërfd van de generaties voor ons en te leen van de generaties na ons. Dat betekent dat we verder moeten kijken dan het huidige belang en onze eigen tijd. Beheren en beheersen is niet voldoende. Om een leefbare wereld door te kunnen geven aan de volgende generatie zijn creativiteit en duurzame, innovatieve technieken nodig. Gespreide verantwoordelijkheid. De gemeente Harlingen faciliteert in een afvalverbrandingsinstallatie. Dit is niet voldoende. Door ook private investeerders toe te laten en deze mogelijkheid te creëren en te stimuleren zou seaport Harlingen kunnen ontstaan. Dit heeft een aanzuigende werking. Economische groei biedt meer werkgelegenheid, waardoor het gebied zich verder ontwikkeld. Economische kansen bieden ook meer sociale cohesie. Aldus wordt een bijdrage geleverd de kloof tussen arm en rijk te slechten en de nu aanwezige krimp te beperken of zelfs om te buigen in groei.

6 IV. Slotbetoog Conclusies In dit betoog is een algemene christendemocratische visie op de REC gegeven. In de vier meningen is geanalyseerd hoe de omwonenden en de belanghebbenden aankijken tegen de REC. Vervolgens zijn de vier kernbegrippen van het CDA gedachtengoed hierop toegepast. In de conclusie geef ik een aantal algemene conclusies en aanbevelingen ten aanzien van een christendemocratische duurzaamheidspolitiek in dit specifieke geval. Uit alle interviews kan geconcludeerd worden dat de provincie bij de start van het proces het belang van juist en zorgvuldig informeren van de omwonenden en inwoners van Harlingen en de gevolgen hiervan voor de maatschappelijke acceptatie heeft onderkend, doch tegelijkertijd onderschat. Gesteld kan worden dat de provincie in het proces gebrekkig heeft gecommuniceerd. De obligate momenten van inspraak zijn georganiseerd, het effect lijkt niet getoetst, althans blijkt niet. De provincie, Gedeputeerde Staten, heeft in de communicatie over de REC vooral haar onafhankelijkheid willen benadrukken waardoor zij te weinig aandacht heeft geschonken aan de ongerustheid onder de burgers over de REC. Immers als de vergunningsaanvraag voldoet aan wat de wet milieubeheer als eisen stelt, kán de vergunning niet geweigerd worden. Er is hier geen discretionaire ruimte voor Gedeputeerde Staten. Dit is niet algemeen bekend en neemt met name het gevoel bij de bevolking niet weg dat ze niet gehoord zijn. Immers, zij hebben niet gezien wat er met hun opmerkingen en zorgen is gedaan. De stelling de REC is een duurzame en innovatieve ontwikkeling, welke ontwikkeling prima past binnen het CDA gedachtengoed is goed te onderschrijven vanuit de vier kernwaarden. Het biedt ongekende mogelijkheden voor de groei binnen de regio en behoud van de leefomgeving. Wel is het zaak dat Gedeputeerde Staten goed toezicht moet houden en waarbij de REC haar verantwoordelijkheid moet nemen om zich aan de regels te houden. Indien dit niet gebeurt zal GS optreden en mogelijk de uiterste straf van sluiting moeten opleggen. Gezien de duurzame en innovatieve ontwikkelingen binnen de REC is het een goede ontwikkeling voor de regio waar de volgende generaties ook nog de vruchten van kunnen plukken. AANBEVELING Vanuit behoorlijk bestuur dient men openheid van zaken te geven. Openbaarmaking van informatie draagt bij aan betrokken burgers en aan meer vertrouwen in het bestuur. Gedeputeerde Staten dient minder afstandelijk en formeel te reageren op de bezorgdheid van haar burgers. Dan voelen de burgers zich meer serieus genomen en vooral gehoord. Dit vergroot de maatschappelijke acceptatie. Als al eerder opgemerkt, het informeren van de burgers stopt niet, nu de REC eenmaal draait. Het komt er nu op aan de nog aanwezige onrust weg te nemen door middel van juiste informatie en het enthousiasmeren van de bevolking voor de mogelijkheden die de REC biedt, juist voor de leefbaarheid van hun stad en omgeving..

7 Literatuur Noordelijke rekenkamer: onderzoeksrapport Provinciale vergunningverlening aan de Reststoffen Energie Centrale Harlingen CDA WI rapport: keuzes in duurzaamheid Interviews: * inwoners Harlingen en omwonenden REC * Mevr. S. Poepjes, Gedeputeerde Friesland