ZORGANNO. Zeg het met tranen. Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen U houdt de folder op zijn kop Herkennen en erkennen van vakmanschap

Transcriptie

1 Verenigingsblad van NU 91 Februari e jaargang Nr.119 ZORGANNO...zorgen dat je op de hoogte blijft! Zeg het met tranen Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen U houdt de folder op zijn kop Herkennen en erkennen van vakmanschap werkt voor de zorg

2 Laerdal, al 50 jaar een betrouwbare partner op het gebied van medische opleidingsmaterialen Laerdal biedt producten en concepten voor de verpleegkunde opleidingen en de (gespecialiseerde) klinische omgeving Trainen met als doel: Helping save lives Maak kennis met ons uitgebreide productportfolio tijdens Zorgtotaal 2011 op de stand van NU ZORGANNO NU Februari 2011

3 Nieuwe naam went snel Het zal je niet ontgaan zijn. Ons ledenblad heet voortaan Zorg anno NU. Na enige discussie en wat wikken en wegen, ging de NU 91 ledenraad akkoord met de nieuwe naam. Ik ben er blij mee, omdat het duidelijk maakt waar wij voor staan. NU 91 zet zich immers in voor de brede zorg en de gezondheidszorgers die daarin anno NU - en hopelijk ook straks - werkzaam zijn. De nieuwe naam past, en ik ben er al helemaal aan gewend. 4 NU Nieuws 4 NU Nieuws 7 Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen 10 Zeg het met tranenmoreel beraad naar de werkvloer 12 U houdt de folder op zijn kop 16 Herkennen en erkennen van vakmanschap NU...zorgen dat jij NUfo ontvangt! NUfo is de digitale nieuwsbrief van NU 91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU 91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? Ga dan naar en log in via Mijn NU 91 en pas Mijn gegevens aan. Binnenkort krijgen alle NU 91 leden via een ledenonderzoek op de website de kans ons te laten weten wat zij van de dienstverlening van NU 91 vinden. Daarin wordt ook gevraagd naar je mening over Zorg anno NU. Nee, ik bedoel niet de zorg aan het bed, maar ons blad. Want zoals elke zichzelf respecterende organisatie willen ook wij ons steeds blijven verbeteren. Het eerste nummer van Zorg anno NU bevat weer een mooie mix van inhoudelijke thema s en NU 91 wetenswaardigheden. Een blad voor en door de leden kan niet zonder de ervaringen van leden. In dit nummer vind je onder andere een verslag van de kaderdag en het symposium Hier trek ik mijn grens. Ondanks de ijzige vrieskou waren de discussies over het verrichten van seksuele handelingen door gezondheidszorgers enorm verhit. Respecteren van jezelf, je beroep en de organisatie waar je werkt, gaat helaas niet vanzelf. De Stichting Beroepseer kan daarbij een handje helpen. Het artikel over deze stichting geeft je een idee van de activiteiten die zij voor professionals in de zorg initiëren. In deze Zorg anno Nu ook aandacht voor de invloed die laaggeletterdheid heeft op gezondheid van mensen en hoe je daar als zorgverlener op in kunt spelen. Ik wens je veel leesgenot met dit eerste nummer van Zorg anno NU - de kracht van de boodschap zit hem in de herhaling - en NU is iedereen vast de oude naam vergeten. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden NB brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in ZORG anno NU verkondigde standpunten zijn niet noodzakelijkerwijs de standpunten van NU 91. Monique Kempff, voorzitter NU 91 ZORGANNO NU Februari

4 NUNieuws NUNieuws NUNieuws CAO- overleg 2011 Dit jaar wordt een druk jaar voor de CAO-onderhandelaren van NU 91. Er moeten vijf nieuwe CAO s worden afgesloten. De vier grote CAO s - voor de ziekenhuizen, de GGZ, de gehandicaptenzorg en de UMC s - lopen 1 maart van dit jaar af. Alle leden van NU 91 hebben eind 2010 een brief ontvangen met een voorstel voor de inzet van NU 91. Naar aanleiding van de ontvangen reacties zullen de volgende onderwerpen door NU 91 in het CAOoverleg worden ingebracht: een looneis van rond de 2%, waarbij NU 91 tenminste streeft naar koopkrachtbehoud scholing en maatwerk het maken van afspraken over de wijze waarop professionals op het hoogste niveau kunnen meepraten over onderwerpen die hen direct aangaan. Een uitwerking van de concrete voorstellen per CAO vind je op Een aantal onderhandelingen is inmiddels van start gegaan. De rest volgt in maart. Werkgevers zien de naaste toekomst somber in. Kortingen van de overheiddrukken zwaar op de instellingsfinanciën. De voorstellen die door NU 91 zijn ingediend - rekeninghoudend met datgene wat er in het land gebeurt - zijn echter niet irreëel en doen wat ons betreft recht aan de inspanningen die op de werkvloer worden verricht. NU 91 komt naar je toe Informatieve bijeenkomsten over actuele onderwerpen: Prepensioen in beeld Door alle commotie rondom het pensioen zijn ontwikkelingen op het gebied van het prepensioen ten onrechte wat ondergesneeuwd. Op dit moment zijn er drie soorten prepensioen. Wanneer kies je voor welke vorm? En hoe zit dat in combinatie met een WW of een WIA uitkering? Wanneer is bijwerken mogelijk? Aan de hand van een powerpointpresentatie worden de verschillende vormen van het prepensioen duidelijk uiteengezet. Vervolgens wordt gekeken hoe het in de praktijk uitwerkt. doelgroep: (leerling) verpleegkundigen, verzorgenden en docenten duur: minimaal 45 minuten Zorgprofessionals en het strafrecht Als zorgprofessional verwacht je nooit in aanraking te komen met het strafrecht, helaas is de realiteit anders. Uit zaken als van Lucia de Berk en Ina Post blijkt dat je als zorgprofessional wel degelijk risico loopt. Welke risico s dat zijn en wat je kunt doen om deze te verkleinen, komt in deze cursus aan bod. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de juridische instanties waarmee je te maken kunt krijgen én aan het tuchtrecht, ook in relatie tot het stafrecht. Aan de hand van een powerpointpresentatie wordt een en ander verduidelijkt. Daarna is er de mogelijkheid om vragen te stellen. doelgroep: (leerling) verpleegkundigen, verzorgenden en docenten duur: minimaal 60 minuten Werkkostenregeling De nieuwe Werkkostenregeling heeft grote gevolgen voor de (on)belaste vergoedingen. De OR heeft binnen die regeling meerdere keuzemogelijkheden: - waarom zou je voor de Werkkostenregeling kiezen, - wat is de rol van de bonden, - hoe verhoudt het geheel zich tot de al bestaande MeerKeuze- Systeem Arbeidsvoorwaarden (MKSA). Na een powerpointpresentatie waarin de regeling uiteen wordt gezet, zal gekeken worden hoe de regeling in de praktijk ingevuld kan worden. doelgroep: OR-leden duur: minimaal 45 minuten NU 91 komt graag met deze cursussen - waar geen kosten aan zijn verbonden - naar jouw instelling. Voor nadere informatie kun je contact opnemen met Carel van de Bergh, jurist NU 91; T of per c.vandebergh@nu91.nl 4 ZORGANNO NU Februari 2011

5 NUNieuws NUNieuws NUNieuws Informeer ons Uit de ledenraad - Laura van der Velde Als kleuter riep ik al dat ik later zuster wilde worden; noem het een roeping. Ik mocht met de opleiding tot ziekenverzorgster starten toen ik één week verwijderd was van de vereiste minimumleeftijd. Na de opleiding die ik met veel plezier deed, ging ik - amper 19 jaar oud - aan de slag in de verzorging. Maar het ziekenhuis bleef trekken en al gauw kon ik beginnen in de A. Wat een wereld, en wat viel de theorie me zwaar! Je wilt het, dus je kunt het hield in mijzelf voor en het lukte. Maar net voor mijn diplomering spatte mijn droom uit elkaar; er was geen plaats meer voor mij en 27 klasgenoten en er werd een ontslagvergunning aangevraagd. In die periode verzorgde NU 91 een voorlichtingsles op school. Enthousiast besloot ik lid te worden en NU 91 hielp mij om het ontslag aan te vechten. Ik voerde actie, had gesprekken met personeelszaken en directie, overlegde met NU 91 en advocaten, maar helaas het ontslag was niet tegen te houden. Al met al een hectische maar leerzame periode. Het contact met NU 91 bleef en ik meldde me aan als kaderlid. Vier jaar geleden werd ik gevraagd voor de Ledenraad. Dit hoogste orgaan binnen NU 91 is belast met het goedkeuren en toezicht houden op hoofdlijnen van de vereniging. In november jl. hebben we binnen de ledenraad bijvoorbeeld gesproken over het jaarplan en de begroting van En in januari vond een extra vergadering plaats om samen met een jurist te kijken naar het huishoudelijk reglement. Sinds drie jaar ben ik MS verpleegkundige in het Jeroen Bosch ziekenhuis in s-hertogenbosch. MS verpleegkundigen hebben zich verenigd in een landelijk netwerk met als doel de zorg rondom MS - in de breedste zin van het woord - te professionaliseren. Deze landelijke vereniging met 140 leden heeft zich per 1 januari 2011 aangesloten bij NU 91. Ik ben er trots op nu ook deze beroepsgroep te mogen vertegenwoordigen in de Ledenraad. Veiligheidsbeleving thuiszorgmedewerkers op weg naar en thuis bij de cliënt NU 91 vraagt zich af of thuiszorgmedewerkers die in de Randstad werken zich minder veilig voelen dan medewerkers buiten de Randstad? Of is het juist andersom? Ga naar vul de twaalf vragen in en maak kans op een NU 91 verwenpakketje. Wat verwacht jij van NU 91? Om NU en in de toekomst nog beter in te kunnen spelen op de wensen en verwachtingen van NU 91leden willen we graag weten wat je van de dienstverlening en producten van NU 91 vindt. Ga naar en geef jouw antwoorden op de vragen van het NU 91 ledenonderzoek en wij gaan ermee aan de slag. Als je je volledige gegevens (inclusief adres) achterlaat, sturen wij je een leuke attentie. Dag van de Verpleging 2011 Op donderdag 12 mei, de verjaardag van Florence Nightingale, is het de Internationale Dag van de Verpleging. Over de hele wereld is er op deze dag bijzondere aandacht voor de bijdrage van verpleegkundigen en verzorgenden aan de gezondheidszorg. In vele zorginstellingen zijn er op en rond 12 mei kleine en grote activiteiten. Verpleegkundigen en verzorgenden laten daarmee nog eens extra zien wat hun waarde is voor de gezondheidszorg. NU 91 komt die dag graag naar jullie toe om met mankracht die activiteiten te ondersteunen. Kun jij onze hulp goed gebruiken? Mail dan je naam, telefoonnummer en een omschrijving van de activiteit vóór 15 maart naar communicatie@nu91.nl. ZORGANNO NU Februari

6 Jaarboek Werknemers in de Zorg 2011 De 16e editie van het Jaarboek Werknemers in de Zorg verschijnt eind mei auteur: Loek Geradts De inhoud van het Jaarboek Zorg richt zich op de dagelijkse praktijk in de zorg. Het Jaarboek Zorg is niet specialistisch en wil juist de gewone werkers in de zorg informeren over de beroeps- en vakontwikkelingen. Dit alles in toegankelijke, niet-ambtelijke taal. Het Jaarboek Zorg is al sinds 1996 een must voor ieder, die goed geïnformeerd wil zijn, maar zeker voor OR- en VAR-leden, P&O-ers en leden van vak- en beroepsorganisaties. Voor de OR en de VAR is de informatie in het Jaarboek Zorg zeer geschikt en onmisbaar. Zij worden immers steeds meer geconfronteerd met (de consequenties van) landelijke regelingen. Het Jaarboek Zorg is een steun voor het individuele lid en vergroten de kwaliteit van de OR en de VAR. Het Jaarboek Zorg volgt de ontwikkelingen in de sectoren: l Verzorgings- en Verpleeghuizen l Geestelijke Gezondheidszorg l Thuiszorg l Ziekenhuizen l Gehandicaptenzorg l UMC s Het Jaarboek Zorg geeft een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de zorg, zoals: l Arbeidsvoorwaarden l Medezeggenschap l Arbeidsomstandigheden l Opleidingen l De beroepsinhoud l VWS-begroting l Functiewaardering l Wet BIG l Zorg-wetgeving l Arbeidsmarkt Een kleine greep uit de artikelen in het Jaarboek Werknemers in de Zorg 2011 : l Alles over uw pensioen l Aanpak agressie en geweld l Plannen van de sectorfondsen l Ledentallen bonden en beroepsorganisaties l Personeelsbehoefte per sector l Terugdringen marktwerking l De beroepscode en -eed l Wetenschappelijke ontwikkeling verpleging l Wat is nieuw in de Zorg-CAO s? l Onderzoek vrijheidsbeperkende maatregelen l Overzicht salarissen directies l Verpleegkundig specialisten l BIG-register en tuchtrecht l Kwaliteitszorg De artikelen in het Jaarboek Zorg zijn gebaseerd op oorspronkelijke bronnen, zoals kamerstukken, onderzoeken van organisaties van werkgevers en werknemers, arbeidsmarktfondsen per sector, Inspectie Gezondheidszorg, Arbeidsinspectie, V&VN, LEVV, VWS, etc. Bestel nu het Jaarboek Werknemers in de Zorg Het Jaarboek Zorg is een niet-commerciële uitgave en kost. 8,95 per exemplaar [excl. porto / geen btw heffing]. U kunt het Jaarboek Werknemers in de Zorg 2011 bestellen via Bestellingen voor meerdere exemplaren kunt u mailen naar info@stichtingpublicatiejaarboeken.nl. Vermeld naast uw naam en bezorgadres, ook: Jaarboek Zorg Direct na verschijnen wordt u het Jaarboek Zorg toegestuurd met factuur. Bestellen betekent geen abonnement, voorafgaand aan de volgende editie wordt u gevraagd of u uw bestelling wilt herhalen. 6 ZORGANNO NU Februari 2011

7 Simone Schade Yvonne Sturkenboom Seksuele verzoeken van cliënten: een grijs gebied in de zorg Je dienstbaar opstellen heeft zijn grenzen Het had als kerstkaart kunnen dienen, zo mooi ligt de Evangelische Broedergemeente in Zeist er op deze winterdag bij. De verse laag sneeuw die s morgen nog voor een enorme chaos op de weg zorgde, maakt het idyllische plaatje compleet. Deze locatie vormt het decor voor de NU 91 kaderdag 2010 en het symposium Hier trek ik mijn grens. De dag begint met een winterse wandeling over het terrein van de Unitas Fratrum oftewel de Broedergemeente. De leden van deze gemeenschap - gesticht door Nikolaus Ludwig Graf von Zinzendorf ( ) - worden Hernhutters of Moravische Broeders genoemd. Reizend door Europa verkondigden zij het evangelie en tijdens een bezoek aan Nederland sloten enkele doopsgezinden zich bij hen aan. Zij vestigden zich in de tuinen van Slot Zeist op de plek waar ook nu nog het kerkgebouw van de Broedergemeente Zeist staat. Vanuit hier opereert het Zeister Zendingsgenootschap, dat onder andere het geloof in Suriname verspreidde. Het opvallende van deze gemeenschap is dat al in de achttiende eeuw vrouwen de meeste leidinggevende posities bekleden. Dit komt voort uit het streven naar een egalitaire samenleving, waarin iedereen gelijk moet worden behandeld en evenveel inspraak heeft, ongeacht afkomst, gender of uiterlijkheden. Je dienstbaar opstellen naar de mensen in je omgeving en in de samenleving staat centraal in deze gemeenschap. Een mooi streven om in mijn denkbeeldige rugzaak mee naar huis te nemen. Lees verder op pagina 8 Michelle Bergmans, de aanstichtster van de campagne Hier trek ik mijn grens! Cees Grimbergen, dagvoorzitter. ZORGANNO NU Februari

8 Vervolg van pagina 7 Symposium Na een stevige lunch is iedereen weer op temperatuur en klaar voor het middagprogramma. In de kerkzaal wordt het idee van gelijkheid goed weerspiegeld. De egaal witte ruimte zonder kunstobjecten biedt ruimte voor alle leden van de Broedergemeente. Er is geen onderscheid in de opstelling van de zitplaatsen en ook de spreker staat op gelijke hoogte met zijn toehoorders. Een goed uitgangspunt voor een discussiemiddag over een niet alledaags onderwerp. Onder het motto Hier trek ik mijn grens! startte NU 91 in maart vorig jaar een campagne om de verplegende en verzorgende beroepsgroep beter te wapenen tegen seksuele intimidatie van patiënten en cliënten. Deze campagne wordt nu afgesloten met een symposium waarbij diverse sprekers de kans krijgen het onderwerp van verschillende kanten te belichten. Dagvoorzitter Cees Grimbergen, bekend van onder andere het programma Rondom 10, windt er geen doekjes om en vraagt de aanwezigen om hun ervaringen met het toch wat heikele thema. Wie is er tijdens zijn werk wel eens gevraagd om een seksuele gunst te verlenen?. Het blijft oorverdovend stil in de zaal en dat roept de vraag op of dit thema eigenlijk wel bespreekbaar is. Om het thema een gezicht te geven gaat Cees Grimbergen allereerst in gesprek met Michelle Bergmans, de aanstichtster van de campagne. NU 91 ontving in mei vorig jaar een mail van haar waarin zij vertelde over haar vervelende ervaringen tijdens een tijdelijke baan in de thuiszorg. Zij werkte als uitzendkracht voor een patiënt met een spierziekte die met een PGB zijn zorg zelf organiseerde. Michelle begon zich al snel ongemakkelijk te voelen toen de collega die haar inwerkte het huis van de patiënt vergeleek met een bordeel. Niet veel later kwam ze erachter dat de patiënt die aan een spierziekte lijdt, van zijn verzorgenden verwachtte dat deze hem - in het kader van de ADL-zorg - ook tegemoet zouden komen in zijn seksuele behoeften, daar hij hier zelf niet in kon voorzien. Michelle kon het eigenlijk niet geloven totdat ze er zelf getuige van was. Haar collega liet haar tijdens de ochtendzorg zien hoe het moest ; zij bevredigde de man met haar hand. Nog helemaal overdonderd bespreekt Michelle haar ervaring thuis met haar ouders die beiden ook in de zorg werken. Zij adviseren haar aangifte te doen en NU 91 in te schakelen. Wanneer de patiënt hiermee geconfronteerd wordt, wijst hij Michelle op haar beroepsgeheim. Gelukkig laat zij zich hierdoor niet weerhouden en zoekt met haar verhaal de openbaarheid. Uiteindelijk leidt dit tot veel aandacht in de media en politiek en worden er zelfs Kamervragen gesteld. Informatiewaaier Grenzen stellen Opvallend is dat het bij het symposium aanwezige publiek niet eensgezind lijkt met betrekking tot het al dan niet verlenen van seksuele diensten aan zorgvragers. De meningen lopen uiteen van verpleegkundigen en verzorgenden hebben vooral een signalerende functie hierin tot aan in mijn opleiding heb ik geleerd dat dit ook bij mijn zorgtaken hoort. Michelle vindt dat iedereen zelf zijn grens moet kunnen aangeven, maar dat is voor velen te vrijblijvend. Monique Kempff pleit voor een landelijke richtlijn gebaseerd op de beroepscode voor verpleegkundigen en verzorgenden. Zij is namelijk bang dat zonder duidelijke afspraken de grenzen vaag blijven en de onduidelijkheid van wat een patiënt kan vragen van zijn zorgverlener, blijft bestaan. Maar een richtlijn is niet voldoende. Het is ook belangrijk dat zorgverleners kunnen terugvallen op een portie gezonde assertiviteit en zelf in staat zijn grenzen te stellen. Mario van den Ende weet hier als geen ander over mee te praten. Over zijn jarenlange ervaring als scheidsrechter in het betaalde voetbal, kan hij geanimeerd vertellen. De echte professional is volgens hem flexibel maar verliest zijn eigen grenzen nooit uit het oog. Confrontaties met hufterige spelers en bedreigende supporters hebben hem geleerd dat menselijk gedrag niet altijd in een protocol te vangen is, omdat het geen ruimte biedt voor subjectieve belevingen en individuele grenzen. Zijn advies is om nooit jezelf kwijt te raken in je werk, alleen dan blijft het leuk en is het lang vol te houden. 8 ZORGANNO NU Februari 2011

9 van seksualiteit van mensen met een beperking wil Brekelmans het bestaande taboe doorbreken. Zij is dan ook een voorstander van concrete gedragscodes en protocollen op dit gebied en van meer aandacht hiervoor in de opleidingscurricula. Speciaal voor het symposium Hier trek ik mijn grens is een boekje met relevante informatie en adviezen samengesteld. Wil je één of meerdere exemplaren van deze informatiewaaier ontvangen, stuur dan een mail: Waar ligt de grens? Loet Berkelmans is uitgenodigd als oprichtster van Flekszorg, een organisatie die gespecialiseerd is in sekszorg voor mensen met een beperking. Zij pleit voor erkenning van een nieuwe beroepsgroep in de zorgsector: de seksverzorgenden. De seksverzorgende verricht op verzoek seksuele handelingen bij mensen met een beperking. Het gebruik van de term seksverzorgende veroorzaakt enige onrust in de zaal wanneer een aantal aanwezigen de integriteit van hun beroep van verzorgende in diskrediet gebracht ziet. Volgens Berkelmans - van huis uit verpleegkundig - is juist het tegengestelde de bedoeling. Zij wil met haar organisatie voorkomen dat patiënten/cliënten van reguliere hulpverleners verwachten dat deze aan hun seksuele verzoeken voldoen. Maar er moet wel een plek zijn waar deze groep met hun hulpvraag terecht kan. Wordt het bestaan van deze behoeften genegeerd, dan kan dit grensoverschrijdend gedrag oproepen, zoals duidelijk naar voren komt in het verhaal van Michelle. In een inspirerend en vlot betoog legt zij uit hoe haar in 2005 opgerichte organisatie werkt. Het uitgangspunt is dat iedereen die seks wil en het ook moet kunnen krijgen. Na een aanvraag bij Flekszorg wordt samen met decliënt geïnventariseerd welke vorm van zorg precies nodig is en wat de wensen zijn. Wederzijds vertrouwen staat hierbij centraal. Op basis van de informatie uit het gesprek wordt de cliënt in contact gebracht met een van de 35 seksverzorgenden die op freelance basis werken. Met deze benadering De voorzitter van de Nederlandse Chronisch zieken en Gehandicaptenraad, Ad Poppelaars, heeft duidelijk een andere visie. Hij vindt een verruiming van de beroepscode wenselijk, omdat deze volgens hem niet aansluit bij de bestaande praktijk waarin het naar zijn ervaring al jaar en dag gewoon is om te voorzien in deze levensbehoefte. Volgens hem kan elke zorgverlener prima zelf bepalen waar zijn of haar grens ligt en heeft iedereen een eigen verantwoordelijkheid om hierin individuele grenzen aan te geven. Mensen met beperkingen laten betalen voor seksuele handelingen vindt hij onacceptabel, want net als iedereen hebben ook zij hun seksuele behoeften. In de relatie tussen zorgvrager en -verlener moet volgens Poppelaars echter wel worden voldaan aan een aantal voorwaarden: het verzoek moet in een gepaste context worden gedaan en de zorgvrager moet zich vergewissen van de assertiviteit van de hulpverlener en een mogelijk nee accepteren. Dat daar nou juist de schoen wringt, kan niet beter geïllustreerd worden dan met het verhaal van Michelle. Altijd aangifte doen Wat je kunt doen wanneer de zorgvrager een afwijzing niet aanvaart, vertelt Marja de Louw van de Zedenpolitie Brabant Zuid- Oost. Allereerst benadrukt zij het verschil tussen aanranding waarbij iemand tegen zijn wil betast wordt, en verkrachting waarbij sprake is van ongewenst binnendringen van het lichaam. In het geval van Michelle kon niet worden bewezen dat er iets tegen de wil van de zorgverleners was gebeurd en ook voor het zogenaamde Belediging artikel kon onvoldoende bewijs worden gevonden. Bij het doen van aangifte moet heel gedetailleerd worden beschreven wat zich heeft voorgedaan. Dit kan als emotioneel zwaar worden ervaren. Toch vraagt De Louw iedereen die met iets soortgelijks te maken krijgt, aangifte te doen bij de zedenpolitie. Met deze oproep om naar buiten te treden met ervaringen op dit grijze en onderbelichte gebied van de zorg komt er een einde aan het symposium en de kaderdag. Ondanks de beladenheid werd dit thema op helderde wijze vanuit verschillende invalshoeken belicht. Misschien lag het aan de gelijkheidsgezinde gemeente waarin we ons bevonden of misschien aan het sterke voorzitterschap van Cees - advocaat van de duivel - Grimbergen, maar één ding is zeker: na vandaag hoeft seksualiteit in de zorg geen taboe meer te zijn! ZORGANNO NU Februari

10 Ruth Heiligers Gevoel van machteloosheid is vaak oorzaak van huilbui Zeg het met tranen Eerst voelen we ons overweldigd door emotie. Dan komt er een brok in de keel. Het gezicht vertrekt tot een grimas en uiteindelijk komen de tranen. Je kunt huilen van machteloosheid, pijn, verdriet, frustratie, teleurstelling of angst maar ook van ontroering of geluk. De gezondheidszorg is bij uitstek een omgeving waar je al deze emoties tegenkomt. Charles Darwin, bekend van de evolutietheorie, beoordeelde huilen als nutteloos en vroeg zich af - en na hem vele andere wetenschappers - waarom mensen wél huilen en dieren niet. Dieren hebben wel traanklieren, maar het traanvocht wordt niet gebruikt voor het uiten van emoties. Bij de mens blijkt huilen echter diep verankerd in het brein te zitten. Huilen is menselijk Een afdoende wetenschappelijke verklaring voor dit verschil tussen mens en dier is nooit gevonden, maar er wordt aangenomen dat huilen voor de mens evolutionair nut heeft. De mens komt in tegenstelling tot dieren behoorlijk hulpeloos ter wereld. Baby s vragen door te huilen om aandacht, zorg en bescherming. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat er sprake is van een primitieve taal. Volwassenen hebben deze primitieve vorm van communiceren eigenlijk niet meer nodig. Zij kunnen zich in woorden prima uitdrukken als ze hulp nodig hebben. Desondanks is huilen ook volwassenen niet vreemd. Het blijkt in bepaalde situaties zelfs een effectief en veelzijdig communicatiemiddel te zijn, krachtiger dan woorden. Tranen ontroeren, ze laten zien dat je troost, hulp, medelijden of aandacht nodig hebt. Bij blijde of droevige gebeurtenissen kun je met je tranen je verbondenheid of medeleven tonen. Bij conflicten kun je er je kwetsbaarheid mee laten zien en hierdoor woede of agressie trachten te voorkomen. 10 ZORGANNO NU Februari 2011

11 Ad Vingerhoets, hoogleraar stress en emoties, is dé huilprofessor van Nederland. Hij toonde in zijn onderzoek naar huilen aan dat ook bij volwassenen wanhoop, hulpeloosheid en machteloosheid aan de basis ligt van hun tranen. Volwassenen huilen in situaties waarin ze zich overweldigd voelen, en niet meer in staat zijn zich op een andere manier te uiten. Hoewel hulpeloosheid dus aan de basis ligt van huilen, is er in de dagelijkse praktijk wel altijd sprake van een mix van emoties. Verdriet speelt vaak een grote rol. Maar ook als mensen erg boos, beschaamd of extreem blij zijn of fysieke pijn ervaren, uit zich dat vaak in huilen. Vrouwen versus mannen Hoe vaak iemand huilt, verschilt sterk per persoon en per cultuur. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat vrouwen drie keer vaker hun tranen de vrije loop laten dan mannen. In de kindertijd is dat verschil er nog niet. Vanaf het begin van de puberteit beginnen jongens en meisjes zich ook wat betreft huilgedrag sterk van elkaar te onderscheiden. Gemiddeld huilen vrouwen dus meer dan mannen, zoveel is wel duidelijk. Een samenspel van factoren - biologische, sociale en culturele - blijkt daarvoor verantwoordelijk. Het vrouwelijk geslachtshormoon prolactine stimuleert de tranenproductie en verlaagt dus wellicht de huildrempel. Het mannelijk hormoon testosteron werkt juist drempelverhogend. Daarnaast worden vrouwen door de keuze van hun beroep - zorg, onderwijs - vaker geconfronteerd met sterke emoties en gaan zij over het algemeen emotionele situaties minder uit de weg dan mannen. Bovendien worden die situaties door mannen ook vaak als minder emotioneel beoordeeld. Als mannen al eens huilen dan heeft dat vaker dan bij vrouwen te maken met positieve emoties. En natuurlijk heeft de opvoeding een grote invloed. Het lijkt te veranderen, maar jongetjes krijgen in hun opvoeding toch nog vaak mee dat echte mannen niet huilen. Veel mannen zeggen dan ook een hekel te hebben aan huilen en schamen zich er zelfs voor; zij uiten hun frustratie en machteloosheid eerder in woede of agressie. Bovendien is niet uit te sluiten dat het verschil in huilfrequentie voor een deel kan worden toegeschreven aan het feit dat mannen er minder makkelijk voor uit durven komen en dus vaker niet de volledige waarheid vertellen. Sociale regels Veel wetenschappers zijn van mening dat huilen vooral een sociale functie heeft en een communicatiemiddel is. Het lijkt ook alsof de meeste mensen van mening zijn dat huilen in het openbaar gewoon moet kunnen. Maar in de praktijk blijkt dat minder dan een kwart van de mensen zijn tranen daadwerkelijk in het openbaar toont. Omdat huilen bij zo veel verschillende emoties voorkomt en zich zo divers manifesteert, is er voor de toeschouwer veel ruimte voor interpretatie. Het hangt erg af van de omstandigheden of een huiler oprecht wordt gevonden. Uit een onderzoek naar de functie van huilen door volwassenen van gezondheidspsychologe Michelle Hendriks blijkt, dat Nederlanders zowel mannen als vrouwen die en plein public hun tranen tonen vaak als onzeker, labiel of aanstellerig bestempelen. Huilen wekt zeker niet altijd de zo begeerde positieve reacties van de omgeving op. Je kunt het ook te bont maken, door te vaak of te snel in huilen uit te barsten. Krokodillentranen worden herkend en niet gewaardeerd. Ook huilen is aan sociale regels gebonden, zoals al ons handelen. Het is dus niet zo gek dat we onze tranen niet overal laten gaan. Bij iemand uithuilen kan prettig zijn, maar dat zul je bij voorkeur doen bij iemand die je vertrouwt. Tranen Er zijn drie soorten tranen die zich onderscheiden naar de chemische samenstelling. Traanvocht zorgt voor de afvoer van stof en ander vuil uit de ogen en voor bescherming van het hoornvlies. Door te knipperen met de ogen wordt er telkens een nieuwe traanfilm over het oog gelegd. Hierbij wordt ook de zuurstof en voeding voor het oog geleverd. De hoeveelheid traanvocht wordt gereguleerd door het zenuwstelsel. Normaal wordt dit vocht weer afgevoerd via het neusslijmvlies. Als er teveel traanvocht vrijkomt, is de afvoercapaciteit onvoldoende. Een deel loopt dan over de randen van de oogleden. Door bepaalde prikkels kan de productie van traanvocht verhoogd worden. Dit kunnen mechanische prikkels zijn - een korreltje zand dat in het oog komt -, chemische prikkels die bijvoorbeeld ontstaan door traangas of het snijden van uien of allergische prikkels. Bij al deze tranen is er sprake van de reflex- of irritatietranen. Ten slotte kennen we de emotionele tranen, opgeroepen door een psychische prikkel of door bepaalde emoties. Bij emotionele tranen is de overmatige traanvochtproductie - naast allerlei andere lichamelijke reacties - een van de symptomen van huilen. Bronnen: Vingerhoets A. Bergsma A., Huilen is menselijk, Het Spectrum, Utrecht 2003 Hendriks M.C.P On the functions of adult crying: the intrapersonal and interpersonal consequences of tears, Universiteit van Tilburg, Tilburg 2005 ZORGANNO NU Februari

12 Ingrid Lutke Schipholt Laaggeletterd en chronisch ziek gaan moeilijk samen U houdt op zijn kop folder de Wie niet kan lezen en schrijven, leeft ongezonder en komt dus vroeg of laat bij de dokter terecht. Die geeft weer informatie mee waar de laaggeletterde weinig mee kan. Aan zorgverleners de taak om analfabetisme te herkennen. Een man met diabetes laat s middags - niet nuchter - zijn glucose testen. Hij houdt zijn logboekje slecht bij, en zijn berekeningen voor de hoeveelheid te spuiten insuline kloppen zelden of ontbreken. Alle zorgverleners komen dergelijke patiënten tegen. Als erop wordt doorgegaan, kan blijken dat zij niet of slecht kunnen lezen. Door laaggeletterdheid te bestrijden, kunnen gezondheidsvaardigheden worden bevorderd. Ook helpt het als mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden meer kennis over gezondheid en ziekte krijgen. Zorgverleners spelen hierin een centrale rol. Essentieel hierbij is het herkennen van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en het afstemmen van de voorlichting op deze groep. Health literacy In september 2010 werd voor de zesde keer de Week van de Alfabetisering én het eerste landelijke congres gezondheidsvaardigheden Effectief communiceren met laaggeletterden gehouden. De aandacht voor laaggeletterdheid neemt toe; ook in de curatieve zorg. In de wetenschappelijke literatuur verschijnen artikelen over dit onderwerp, er zijn symposia en er worden internationale samenwerkingsverbanden opgezet. In de loop van dit jaar brengt de Gezondheidsraad advies uit over het effect van health literacy op klinische uitkomsten in Nederland en houdt het Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO een expertbijeenkomst. Health literacy is in Nederland een nog weinig gebruikt begrip. Letterlijk vertaald betekent het gezondheidsalfabetisme, maar in Nederland gebruiken we de term gezondheidsvaardigheden. Het gaat om functionele zaken als kunnen lezen, schrijven en rekenen. Maar ook om communicatieve en kritische vaardigheden als vragen stellen en keuzes kunnen maken rond gezondheid en ziekte. Helaas komen laaggeletterdheid en het herkennen daarvan niet aan bod in de geneeskundeopleiding en andere zorgopleidingen. Vaak zijn zorgverleners zich er niet van bewust dat er patiënten zijn die niet kunnen schrijven of lezen. Maar naar schatting gaat het in ons land om ongeveer anderhalf miljoen laaggeletterden van 15 jaar en ouder. Ook internist Marcel Twickler kwam er min of meer bij toeval mee in aanraking, toen hij merkte dat sommige patiënten zijn adviezen niet opvolgden. Hij ging er op letten. Nu nog steeds geeft hij informatiefolders op zijn kop aan de patiënt. Eerlijk gezegd heb ik dat idee gepikt van een Amerikaanse cardioloog. Als de patiënt de folder niet automatisch omdraait om de tekst te kunnen lezen, maakt hij er een opmerking over. Ik zie dat u de folder op z n kop houdt? Ik benoem dus wat ik zie gebeuren. En het werkt. Ik heb al aardig wat patiënten geïdentificeerd als laaggeletterd. In mijn bureaula heb ik altijd folders liggen over lees- en schrijfcursussen. Vaak breng ik de huisarts ook op de hoogte. Slechtere levenstijl De mate van geletterdheid is van invloed op diverse aspecten van de gezondheid, zo blijkt uit een onderzoek uitgevoerd in opdracht van de Stichting Lezen & Schrijven, een organisatie die alfabetisme wil bevorderen. Het heeft effect op de perceptie van de eigen gezondheid, de frequentie van zorggebruik, de duur van een ziekenhuisverblijf, het medicijngebruik en de prevalentie van - veelal chronische - aandoeningen. Laaggeletterden houden er doorgaans een slechtere leefstijl op na. Zo rookt 38 procent van de laaggeletterde mannen, tegenover 20 procent van de geletterde seksegenoten. De helft van de laaggeletterde vrouwen is te dik, tegenover 28 procent van de geletterde vrouwen. Dat laaggeletterden ongezonder leven en hierdoor meer risico lopen op obesitas en cardiovasculaire events, herkent Twickler. De slechtere gezondheid van laaggeletterden heeft vermoedelijk te maken met het feit dat voorlichting grotendeels schriftelijk gebeurt. Of het nou om preventie of om zelfmanagement gaat, 12 ZORGANNO NU Februari 2011

13 je bereikt een deel van de mensen domweg niet, zegt Twickler. Neem als voorbeeld zelfzorgmanagement bij een chronische ziekte. Patiënten krijgen mondelinge informatie van de specialist en nurse practitioner, maar worden ook schriftelijk geïnformeerd door middel van folders en brieven en ze kunnen het nodige nazoeken op internet. Laaggeletterden krijgen weinig mee van die enorme hoeveelheid informatie. Twickler is ook van mening dat zorgverleners moeten weten wat een patiënt begrijpt van de werking van het menselijk lichaam en van het concept ziekte. Pas dan kun je op een goede manier uitleg geven. Geletterdheid heeft effect op de prevalentie van vooral chronische aandoeningen Het zou goed zijn als meer zorgverleners bewust omgaan met dit probleem, het gaan herkennen en bespreekbaar maken, meent Margreet de Vries, directeur van de Stichting Lezen & Schrijven. Zorgverleners moeten zich er meer van vergewissen dat een patiënt begrijpt wat zij zeggen en doen. Je kunt bijvoorbeeld gewoon vragen of de patiënt wil samenvatten wat er is gezegd en wat hij heeft gelezen in de informatiefolder. Meer contact Twickler pleit voor een andere aanpak, waarbij een herverdeling plaatsvindt van de tijd die artsen en andere zorgverleners aan direct patiëntencontact besteden. We laten patiënten - ongeacht of ze goed kunnen lezen, schrijven of rekenen - op gezette tijden terugkomen. Het is het onderzoeken waard of het werkt om hooggeletterden minder vaak te laten komen, zodat er meer tijd overblijft om de laaggeletterden vaker bij de hand te nemen. Ook kun je overwegen om hooggeletterden via telemedicine te bedienen en hierdoor meer buiten de polikliniekstructuur te houden. Dan blijft er meer tijd over om laaggeletterden te begeleiden. In een artikel over laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden - Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (2009) - betogen artsen en paramedici van het AMC dat zorgverleners meer kunnen inspelen op beperkte gezondheidsvaardigheden door informatie te doseren, begrip bij de patiënt te toetsen en door ondersteuning van de communicatie met visuele middelen. Dat laatst benadrukt ook Loes Singels, projectcoördinator van het Natio- Lees verder op pagina 14 ZORGANNO NU Februari

14 Ongeletterdheid herkennen De stichting Lezen & Schrijven geeft zorgverleners tips over het leren herkennen van ongeletterdheid bij patiënten. In haar herkenningswijzer staat dat laaggeletterde patiënten tekenen van angst vertonen als zij iets moeten opschrijven of lezen. Zij zullen de situaties waarin van hen verwacht wordt iets te lezen of op te schrijven altijd proberen te mijden. Patiënten verraden zich ook door bepaalde Vervolg van pagina 13 naal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie: Zorgverleners zullen hun informatie en educatie aan laaggeletterden moeten aanpassen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van illustraties. Welke aanpak de zorgverlener ook kiest, alles is beter dan het probleem te negeren, vindt Twickler. Mensen die moeilijk of niet kunnen schrijven, lezen en rekenen schamen zich, maar ze zijn blij als je aangeeft dat je het hebt opgemerkt, begrip toont en hen vervolgens gericht op weg helpt. Dat heeft een motiverende weerslag op de relatie tussen zorgverlener en patiënt. NOOT: Dit artikel is een op onderdelen aangepaste versie van het artikel U houdt de folder op zijn kop dat eerder verscheen in Medisch Contact, 9 september 2010 Ook op je werk kun je er leuk uit zien! uitspraken als Er zat geen bijsluiter bij ; Ik ben mijn bril vergeten ; Mijn handschrift is onleesbaar, kunt u het misschien even voor mij invullen?. Zorgverleners doen er goed aan deze patiënten te wijzen op de mogelijkheden om alsnog te leren lezen en schrijven. Ze kunnen hen geruststellen en uitleggen dat het niet raar is en dat ze zeker niet de enige zijn. En dat er iets aan te doen is; er zijn speciale cursussen voor volwassenen. Op de website kunnen professionals terecht voor gedetailleerde informatie over on- en laaggeletterdheid en voor praktische tips. Het Nederlands Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ) geeft sinds augustus 2010 een digitale nieuwsbrief uit over gezondheidsvaardigheden. Ook organiseert het trainingen voor professionals en op de website vind je in het Dossier Gezondheidsvaardigheden allerlei relevante informatie en een toolkit waarmee laaggeletterdheid herkend kan worden. MOOFS het eigen merk van NursesDNA! Uitslag Kerstpuzzel Leuke patronen en vrolijke kleurtjes zullen de werkvloer nog gezelliger maken. Moofs klompen zijn ontwikkeld door en voor verpleegkundigen en verzorgenden. Zij voldoen aan alle specifieke eisen. De juiste oplossing van de kerstpuzzel uit het decembernummer van Verpleging NU: De klompen hebben een goede pasvorm, de flexibele zolen zijn ondersteunend en geluidloos. Het leer DECEMBER is soepel en sterk FEESTMAAND en gemakkelijk schoon te houden. Winnaars: En natuurlijk hebben de klompen een leuke print. De klompen zijn een Nederlands product en Uit de ruim 175 goede inzendingen hebben we drie winnaars Marike van der Put (Putte) handgemaakt. getrokken. Zij hebben hun prijs - Moof klompen - inmiddels ontvangen. Let Moofs move you! Anje Miedema (Groningen) Revka Schrijver (Zoetermeer) 14 ZORGANNO Moofs versie NU 1.indd Februari :38:12

15 Joyce Kruijff Zo wil ik werken! Weet jij wat je nodig hebt om je werk met een goed gevoel te kunnen doen? En wat je nodig hebt om je werkplezier te vergroten? En hoe je voor elkaar krijgt dat je gehoord wordt? Op onze afdeling zie ik uiteenlopende verpleegkundigen. Er zijn collega s die veel klagen én collega s die zich slechts richten op hun patiënten en verder niet hoort: de stille krachten. Klagen betekent voor mij dat je wel aangeeft wat er niet deugt, maar er geen actie aan verbindt. Je legt het probleem buiten jezelf en anderen moeten iets doen om dit op te lossen. De klagers uiten zich, maar het is niet constructief. De stille krachten onder ons horen en zien ook van alles, maar zij zeggen niets. Die potentie en kracht binnen onze beroepsgroep moeten we aanboren. Maar op welke manier zijn deze verpleegkundigen te stimuleren zich uit te spreken over wat ze willen en nodig hebben? Ik denk dat als je uiting kunt geven aan dat wat je voelt - frustratie, boosheid, teleurstelling, trots, plezier - en dit om kunt zetten in actie, je controle krijgt over die gevoelens. En je krijgt meer invloed op de omstandigheden waaronder je werkt, omdat je zelf het heft in handen neemt. Je voelt je niet langer een speelbal, maar medespeler. Dit mechanisme kan versterkt worden door gebruik te maken van een netwerk, zoals de verpleegkundige adviesraad (VAR) of een verpleegkundig platform. Netwerken kunnen heel krachtig zijn en invloed hebben op het beleid van een organisatie. In ons ziekenhuis wordt zeer serieus geluisterd naar de VAR. Beslissingen die invloed hebben op verpleegkundigen worden aan de VAR voorgelegd. Naar ons advies wordt geluisterd. We weten waar we voor staan, wat we uit willen dragen en handelen daar naar. Een verpleegkundige adviesraad zie je nu nog voornamelijk in ziekenhuizen, maar ik pleit ervoor dat elke gezondheidszorginstelling een verpleegkundige of verzorgende adviesraad krijgt. Een VAR verkleint het gat tussen management en zorgverleners en vergroot betrokkenheid en werkplezier. Als we naar ons hart luisteren, weten we wat we willen en nodig hebben. Als we dit weten kunnen we er met ons verstand acties aan verbinden. Als we ons hart en verstand verbinden zijn we constructief bezig. Een netwerk moet in beweging blijven en moet gevoed worden door ideeën vanaf de werkvloer om krachtig te blijven. Het is dus nodig dat zorgverleners zich uiten. Daarom een oproep aan collega s: Hoe bereiken wij jullie? Ook de stille krachten onder ons. Wat hebben jullie nodig om te kunnen zeggen: zo wil ik werken! Welke mogelijkheden zien jullie zelf om dit duidelijk te maken? En voor de klagers onder ons: blijf je vooral uitspreken, maar kijk ook naar wat je zelf kunt doen. Ik kijk uit naar jullie reacties op bezielingindezorg@gmail.com. ZORGANNO NU Februari

16 Alexandrien van der Burgt - Franken / Herman Geertsen Herkennen en erkennen van vakmanschap Goed Werk Hub - vrijplaats voor de ontwikkeling van beroepskwaliteit Op 26 januari 2011 zag in Den Haag de Goed Werk Hub het levenslicht. De Goed Werk Hub - een fysiek en virtuele vrijplaats waar professionals elkaar kunnen ontmoeten - is een initiatief van de Stichting Beroepseer. Goed Werk Hub is opgezet om meer ruimte en erkenning te krijgen voor goed werk. Goed werk is vakmanschap gecombineerd met morele verantwoordelijkheid en persoonlijke betrokkenheid. Toch blijkt de verwezenlijking daarvan lastig. In Nederland is al decennia lang sprake van een enorme geringschatting van de deskundigheid op de werkvloer. Door de ingrijpende bezuinigingen op de overheidsuitgaven dreigt meer kaalslag en demotivatie. Die trend kan aldus de stichting Beroepseer alleen gekeerd worden als (semi-)publieke professionals, managers en bestuurders gezamenlijk een breed front vormen voor goed werk. De Goed Werk Hub is een plek om te werken aan beroepskwaliteit in publieke en semi-publieke sectoren. Iedere professional is er welkom om in een open en laagdrempelige sfeer nieuwe, sectoroverschrijdende verbindingen te leggen tussen mensen op de werkvloer, managers, bestuurders, politiek en wetenschap. Zij kunnen daar kennis, ervaringen en ideeën uitwisselen en elkaar ondersteunen bij het ontwikkelen van nieuwe initiatieven. Als een van de eersten steunt NU 91 de Goed Werk Hub om samen te werken aan de beroepskwaliteit van verpleegkundigen en verzorgenden. Professionele ruimte Het nieuwe zorgstelsel zou vrij baan moeten bieden aan de emancipatie van de patiënt en de professionals in de zorg. Het doelmatigheidsdenken en de controledrift van steeds grotere zorgaanbieders gaan hier echter geheel aan voorbij. Over de ruimte die professionals in de gezondheidszorg hebben om hun werk naar eigen inzicht in te richten bestaan veel klachten. In te veel gevallen is geen sprake van een evenwichtige verhouding tussen sturing van bovenaf en de vrijheid van de werkvloer om tot een optimale uitvoering van het werk te komen op basis van professionaliteit. Juist in de algemene en geestelijke gezondheidszorg ervaren steeds meer professionals onvoldoende vertrouwen en ruimte om hun werk goed te kunnen doen. Ook krijgen zij vaak onvoldoende waardering voor hun werk. Daar waar goed werk wel als zodanig wordt herkend, leeft vaak de wens om zich verder te ontwikkelen. Te vaak staat vakmanschap in de dagelijkse praktijk niet voorop. Onder meer door marktwerking zijn in toenemende mate prestatie-indicatoren, standaardisering, protocollisering en andere bureaucratische ingrepen de maatstaf geworden voor de kwaliteit van het werk. De introductie van steeds weer nieuwe reorganisaties en stelselwijzigingen, uitbreiding van regels, procedures en formu- 16 ZORGANNO NU Februari 2011

17 lieren gaat ten koste van kwaliteit van werk en arbeidssatisfactie van de werkenden. Als beheersmatige manieren van denken belangrijker zijn dan inhoudelijke deskundigheid en persoonlijke betrokkenheid raakt goed werk uit het zicht. Frustratie, verzet en afhaken zijn het gevolg. Dit leidt tot verlies van productiviteit en arbeidsvreugde. Ook het opsplitsen van werk in deelactiviteiten (arbeidsdeling) geeft aanleiding tot verlies van motivatie en van een gevoel (mede)verantwoordelijkheid te zijn voor het proces en het resultaat. Professionals hebben het heft uit handen gegeven. Dit is een zorgelijke ontwikkeling, zowel maatschappelijk als voor de individuele professional en de patiënt. Het tij keren Internationaal onderzoek toont aan dat gemotiveerde mensen die betrokken hun werk doen, beter presteren wanneer zij zich hierin erkend en gewaardeerd voelen. Zij leveren dan goed werk vanuit hun eigen perspectief en vanuit het gezichtspunt van de maatschappij. Om dit proces - opnieuw - in gang te zetten, is een culturele omslag nodig. De professionals zijn daarvoor zelf de hefboom. De Stichting Beroepseer is in Nederland in vier jaar uitgegroeid tot een brede beweging van zo n drieduizend uitvoerende professionals, leiders, managers, bestuurders, wetenschappers en andere geïnteresseerden. De stichting is beroepsbeoefenaren op de werkvloer concreet en praktisch behulpzaam om in hun eigen werksituatie goed werk te promoten en beroepstrots te versterken of te (her)vinden. De Stichting Beroepseer is uniek omdat zij sectoroverstijgend is, onafhankelijk, ongebonden, constructief kritisch, en omdat zij belevingswerelden verbindt. Zowel ratio als gevoel komt daarbij aan bod. De stichting zet in op de kracht en niet op de klacht. De activiteiten zijn praktisch, intellectueel en gevoelsmatig aansprekend, ze verbinden mensen van hoog tot laag. De focus van de stichting richt zich op professionals in publieke en semi-publieke sectoren zoals de gezondheidszorg. Zij zullen in veel gevallen vanuit hun vaak grote verantwoordelijkheid en betrokkenheid de culturele omslag moeten initiëren. Een manier om dat te bereiken is door bewustwording te bevorderen bij professionals over de betekenis van goed werk om zo het heft weer in eigen handen te kunnen nemen. Goed Werk In de Verenigde Staten is veel ervaring opgedaan met het Good- Work project *). De kern ervan is samen te vatten in de drie aspecten: vakbekwaam, moreel ethisch en maatschappelijk betrokken. Aan de hand van praktijksituaties op uiteenlopende vakgebieden bespreken deelnemers de kern van wat Goed Werk voor hen inhoudt. Aan de orde komen vragen als: Wat is de essentie van Goed Werk? Waarom? Wat voor soort professional ben ik? Wat voor soort professional wil ik worden? Welke strategieën zijn er om mogelijkheden en belemmeringen te hanteren en welke zijn (elders) succesvol? Welke waarden rond arbeidsmoraal en integriteit spelen een rol in mijn beroep? Door dit soort vragen aan de orde te stellen - nu ook in de Goed Werk Hub - biedt de Stichting Beroepseer professionals de gelegenheid om hun eigen drijfveren te (her)ontdekken en om werk te maken van hun beroepskwaliteit. Dat komt niet alleen de professional en de patiënt, maar ook de organisatie als geheel ten goede. Het geeft professionals zelf goede handvatten voor de inrichting van de organisatie en voor goede voorwaarden voor hun eigen werk. Tegen deze achtergrond heeft de Stichting Beroepseer de Goed Werk Hub opgezet. In de Goed Werk Hub worden regelmatig inlooplunches, debatten, netwerkbijeenkomsten en ateliers georganiseerd. De openingstijden en activiteiten zijn te vinden op de website van Beroepseer Vragen, ideeën, of stellingen zijn welkom op de website. Iedere professional is welkom, evenals iedere leidinggevende en bestuurder die open staat voor de bevordering van goed werk. De sfeer is gastvrij en open. Tot ziens in de Goed Werk Hub! *) Het door Gardner en anderen aan Harvard ontwikkelde gereedschap om te komen tot Good Work is in verschillende beroepsgroepen uitvoerig beproefd. NOOT: Alexandrien van der Burgt-Franken, voorzitter Stichting Beroepseer Herman Geertsen, bestuurslid Stichting Beroepseer. ZORGANNO NU Februari

18 Titia Terburg Meneer E. EADV, 25 jaar toonaangevend in diabeteszorg Een vereniging om trots op te zijn Op initiatief van Marianne van de Wetering, diabetesverpleegkundige van het eerste uur, werd in 1986 de vereniging EADE - European Association of Diabetes Educators - opgericht. EADE werd EADV - Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen - en de vereniging groeide de afgelopen 25 jaar uit tot dé beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners. Het doel van de EADV is het bevorderen van de kwaliteit van diabeteszorg door diabeteszorgverleners en het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van de bij haar aangesloten leden. EADV is een beroepsorganisatie die zich pro-actief richt op de kwaliteitsontwikkeling en -bewaking van inhoudelijke zorgverlening aan mensen met diabetes mellitus. Door actieve participatie in diverse netwerken oefent de EADV invloed uit op organisatiestructuren en financieringsvormen van de diabeteszorg. Hierbij besteedt zij specifiek aandacht aan de rollen en functies van de diabetesverpleegkundige (DVK) en praktijkondersteuners met het aandachtsgebied diabetes (POH-DM). EADV is in de afgelopen 25 jaar groot geworden en heeft veel ontwikkelingen in positieve zin doorgemaakt. Bevorderen van kwaliteit De kwaliteit van de eerste- en tweedelijnszorg worden gewaarborgd met een eigen kwaliteitssysteem en met de officieel erkende EADV titel. De leden worden op de hoogte gehouden van nieuwe kennis en de laatste trends en ontwikkelingen. EADV doet er alles aan om de leden te informeren, te scholen, kennis te borgen, et cetera. Mogelijk daarom zijn bijna alle diabetesverpleegkundigen in Nederland lid van de EADV! Naast bijna leden kent de EADV ook ruim 600 relatieleden. Meer en meer melden zich beroepskrachten zonder verpleegkundige achtergrond aan. Ook zij krijgen zo toegang tot de bijeenkomsten, evenementen en congressen en ontvangen vier maal per jaar het verenigingsorgaan EADV magazine. EADV heeft in 2009 samen met de actieve leden een beleidsplan gemaakt dat loopt tot De doelstellingen die in dit beleidsplan staan, kunnen alleen behaald worden door een beroep te doen op diezelfde actieve leden om zitting te nemen in regiobesturen, expertisegroepen en commissies. In de verschillende EADVcommissies houdt men zich ondermeer bezig met titelregistratie, accreditatie, scholing, richtlijnen en PR. Daarnaast beschikt de EADV voor de inhoudelijke ondersteuning van de beroepsgroep over expertisegroepen voor bijvoorbeeld tweedelijns diabeteszorg, eerstelijns diabeteszorg en kinderdiabetes verpleegkundigen. EADV kent een groot aantal samenwerkingsverbanden, zowel met organisaties die zich specifiek richten op de diabeteszorg zoals de Nederlandse Diabetes Federatie en de Diabetesvereniging Nederland als met organisaties die zich meer algemeen richten op verpleging en verzorging zoals NU 91. Verdeling in regio s Door de enorme groei van het aantal leden kent de EADV nu vijf regio s. Elke regio heeft een regiobestuur bestaande uit diabeteszorgverleners. Op deze manier beschikt de EADV over een uitstekend platform voor uitwisseling en bundeling van meningen, die voor de beroepsgroep van belang zijn. In de regio s is inhoudelijke voorbereiding van het beleid van de EADV mogelijk. De regio s bieden het landelijk bestuur van de EADV handvatten om initiatieven in een vroeg stadium op te pakken en om te zetten in ontwikkelingen en activiteiten. 18 ZORGANNO NU Februari 2011

19 Elk jaar worden diverse scholingen ter accreditatie aangeboden aan EADV. Daarnaast worden door de EADV zelf ook diverse scholingen georganiseerd om haar leden de mogelijkheid te bieden hun expertise op peil te houden en verder te ontwikkelen. Een voorbeeld daarvan zijn de regionale EADV scholingen die jaarlijks in het voor- en najaar georganiseerd worden in combinatie met EADV-regiobijeenkomsten. Hieraan is een vijfjaren scholingsplan voor de DVK en de POH-DM gekoppeld. Als leden gedurende vijf jaar alle regionale EADV scholingen volgen, dan wordt het aantal accreditatiepunten behaald dat nodig is voor herregistratie in het EADV kwaliteitsregister. Andere structurele scholingen zijn de EADV kennisdagen die aansluitend aan de Algemene Ledenvergadering worden georganiseerd. Jubileumsymposium Ook het EADV symposium dat elke twee jaar wordt georganiseerd, is uiteraard een veelzijdige en interessante bron van informatie voor diabeteszorgverleners. Dit jaar bestaat de EADV dus 25 jaar. Ter ere hiervan zal op donderdag 17 maart 2011, in samenwerking met Health Investment, het EADV jubileumsymposium worden gehouden. Spil van de diabeteszorg De arts richt zich met name op de medische aspecten van diabetes mellitus. De diabetesverpleegkundige en de praktijkondersteuner DM hebben naast een uitvoerende, vooral ook een signalerende taak en zijn het vaste aanspreekpunt voor de patiënt. Daarnaast is instructie en voorlichting - bijvoorbeeld over de leefstijl - een belangrijk aspect van hun werk. Zij hebben tijdens het eigen spreekuur meer tijd voor de patiënt dan de (huis)arts en kunnen uitgebreider aandacht besteden aan de sociale en psychologische aspecten van diabetes. EADV Award wordt toegekend aan een verpleegkundige die aantoonbaar innovatieve activiteiten heeft verricht die uniek zijn en in heel Nederland toepasbaar. Vaste onderdelen van het EADV symposium zijn de uitreiking van de EADV Award en de toewijzing van de EADV Onderzoeks- GRANT. De EADV Award wordt toegekend aan een verpleegkundige die aantoonbaar innovatieve activiteiten heeft verricht die uniek zijn en in heel Nederland toepasbaar. Daarnaast dient het een duidelijke bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het vak van diabetesverpleegkundige. De genomineerden voor dit jaar zijn: Gillian Kreugel, verpleegkundig diabetesconsulent en onderzoeker in het Universitair Medisch Centrum Groningen, Caroline Lubach, verpleegkundig diabetesconsulent Diabetescentrum van het VUMC Amsterdam, Jacqueline Putker, diabetesverpleegkundige in het Tergooiziekenhuis, locatie Hilversum. De EADV OnderzoeksGRANT is bedoeld voor een diabetesverpleegkundige of praktijkondersteuner die onderzoek (wil) verricht(en) met als doel het direct of indirect verbeteren van de verpleegkundige diabeteszorg in Nederland en daarmee de gezondheid van patiënten met (een risico op) diabetes mellitus. In 2009 werd de eerste EADV onderzoeksgrant uitgereikt aan Hanneke Hortensius, diabetesverpleegkundige en onderzoeker in het diabetes kenniscentrum van de Isala klinieken in Zwolle. Zij heeft deze prijs - een bedrag van gebruikt voor haar promotieonderzoek naar zelfcontrole bij mensen met diabetes mellitus. Deze stimuleringsprijs zal vanaf dit jaar jaarlijks worden uitgereikt. Voor meer informatie over de EADV en het jubileumsymposium: NOOT: Titia Terburg is bestuurslid EADV en lid van de PR commissie EADV De diabetesverpleegkundige en de praktijkondersteuner DM begeleidt diabetespatiënten volgens de richtlijnen van de EADV. ZORGANNO NU Februari

20 (Advertorial) Zorgtotaal: hét platform voor zorgprofessionals Innoveren is van groot belang voor de kwaliteit van de zorg Zorgtotaal is dé plek om je te laten voorlichten over de nieuwste ontwikkelingen in de zorg. De grootste Nederlandse vakbeurs voor zorgprofessionals vindt plaats van 16 tot en met 18 maart 2011 in Utrecht. De beurs biedt een compleet aanbod van producten, diensten en technieken voor de intramurale- en de thuiszorg. Zorgtotaal 2011 is de beurs voor zorgprofessionals die werkzaam zijn in ziekenhuizen, verzorgingshuizen, verpleeghuizen of instellingen voor gehandicapten. De meest recente ontwikkelingen in de intramuraleen de thuiszorg komen uitgebreid aan bod. Je kunt meer te weten te komen over onder meer marktwerking, privacy van de patiënt, producten op het gebied van activerende (thuis)revalidatie en voeding. Om gemakkelijk je weg te vinden tussen de driehonderd exposanten, is de beurs onderverdeeld in een achttal segmenten: verpleging, revalidatie, voeding, veiligheid, facilitair, technologie, diensten en carrière. Zoals in voorgaande jaren vindt gelijktijdig met Zorgtotaal de bekende vakbeurs Zorg & ICT plaats; alles dus onder één dak. Innovaties Op de beurs wordt veel aandacht gegeven aan innovaties voor de zorg. Evert-Jan Bos, projectmanager van VNU Exhibitions Europe: 20 ZORGANNO NU Februari 2011