Hbo-ba Security Management Saxion Hogescholen (Kenloo) november NVAO Toets Nieuwe Opleiding

Transcriptie

1 Hbo-ba Security Management Saxion Hogescholen (Kenloo) november 2008 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies

2 Inhoud 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording Werkwijze panel Opbouw paneladvies 5 3 Beschrijving van de opleiding Algemeen Profiel instelling Profiel opleiding 8 4 Beoordeling per onderwerp Doelstellingen opleiding Programma Inzet personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Continuïteit 32 5 Overzicht advies 34 Bijlage 1: Samenstelling panel 35 Bijlage 2: Programma site visits 36 Bijlage 3: Overzicht van bestudeerde documenten 38 Bijlage 4: Lijst met afkortingen 39 pagina 2

3 1 Samenvattend advies De aanvraag toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Security Management van Saxion Hogescholen (Kenloo) sluit naar de mening van het panel aan bij de vraag van het werkveld. De aanvraag kan zeker gelden als een representatieve weergave van wat in de regio Apeldoorn speelt rond security vraagstukken. Maar niet alleen in de regio zullen afgestudeerden hun weg vinden naar het bedrijfsleven, ook landelijk is de vraag naar security managers groot. De participanten in Kenloo (de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Saxion Hogescholen en de Christelijke Hogeschool Windesheim) hebben vier aanvragen ingediend die als nicheopleidingen bestempeld kunnen worden,de opleiding Security Management is één van die vier opleidingen. De omschrijving van de doelstellingen, die uitmondt in een concrete benoeming van de eindkwalificaties, krijgt in het programma duidelijk vorm. De inhouden van de vakken en de praktijkcomponent geven de studenten de mogelijkheden zich theoretisch en praktisch zodanig te bekwamen dat zij zich met recht bachelor Security Management kunnen noemen. De opleiding is eerder boven dan onder het bachelorniveau te situeren. Dat waardeert het panel, maar de moeilijkheidsgraad levert tegelijkertijd het probleem op dat de opleiding niet voor alle studenten gemakkelijk te volgen zal zijn. De opleiding realiseert zich dat en heeft maatregelen getroffen om zo min mogelijk uitvallers te veroorzaken. In de voorlichting wordt de opleiding als moeilijk geafficheerd en met alle instromende studenten wordt een intakegesprek gevoerd ter peiling van de motivatie. De opleiding wordt gegeven door vakdocenten die zich willen oriënteren op de praktijk van security en zich daarvoor laten scholen. De overige docenten zijn mensen die met beide benen in de praktijk staan maar ook oog hebben voor de kwaliteit van onderwijs. Kenloo is in korte tijd in staat gebleken te komen tot gemeenschappelijke uitgangspunten op de terreinen personeel en kwaliteitszorg. Door gebruik te maken van de sterke kanten van de drie partners heeft Kenloo in ieder geval op papier een goede opzet geformuleerd die in de ogen van het panel realiteitswaarde heeft. Een probleem ziet het panel als het gaat om een eigen cultuur van Kenloo. De moederinstellingen houden een behoorlijke vinger in de pap. Dat geldt niet alleen de beleidbepaling van Kenloo, maar ook de inschakeling van lectoren en daarmee de uitgroei van Kenloo tot kenniscentrum en de omvang van de onderwijsinstelling. Niet alleen de colleges c.q. raad van bestuur van de participerende hogescholen hebben zich garant gesteld voor de continuïteit, ook de gemeente Apeldoorn wenst geen (financiële) twijfel te laten ontstaan over de haalbaarheid en duurzaamheid van Kenloo. De studiebegeleiding ligt bij de kerndocenten en niet bij gespecialiseerde functionarissen. Het panel vindt dit een goede aanpak vanwege de blijvende kleinschaligheid van Kenloo. Kenloo is gesitueerd naast het station in Apeldoorn bij het ROC Aventus. Kenloo zal hier een aparte en herkenbare plek als hbo-instelling innemen waarbij zij gebruik kan maken van de facilitaire ondersteuning van het ROC. pagina 3

4 Het panel adviseert de NVAO om positief te besluiten ten aanzien van de kwaliteit van de nieuwe opleiding hbo-bachelor Security Management van de Saxion Hogescholen (Kenloo), Den Haag, 17 november 2008, Namens het panel ter beoordeling van de toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Security Management van de Saxion Hogescholen (Kenloo), prof. dr. T. Sminia (voorzitter) drs. C. van de Meent (secretaris) pagina 4

5 2 Inleiding en verantwoording In dit hoofdstuk is informatie over de procedure van toetsing door de NVAO opgenomen. 2.1 Werkwijze panel Op 31 maart 2008 hebben de Saxion Hogescholen te Enschede een aanvraag toets nieuwe opleiding (tno) voor een hbo-bachelor Security Management bij de NVAO ingediend. De aanvraag betrof een opleiding voor Kenloo te Apeldoorn. De NVAO heeft op 22 april 208 een panel van deskundigen benoemd met de vraag een advies uit te brengen over de aanvraag. Het ingediende aanvraagdossier bevatte een hoofddocument onder de titel Informatiedossier Bacheloropleiding Security Management met 35 bijlagen. Op verzoek van de NVAO hebben de Saxion Hogescholen het document Aanvullende informatie hbo- Apeldoorn nagestuurd op 24 april Het panel heeft het dossier digitaal en op papier ontvangen en daarna bestudeerd. Twee voorbereidende bijeenkomsten zijn belegd. Eén bijeenkomst van voorzitter, procescoördinator en secretaris voor het algemene gedeelte en een bijeenkomst met deskundigen voor het specifieke gedeelte security management van de aanvraag. Beide vergaderingen vonden plaats op 11 juni Tijdens die bijeenkomsten heeft het panel de positie van Apeldoorn besproken en de inhoud van de aanvraag. Eerste indrukken en beoordelingen werden uitgewisseld over de opleiding op grond van de bevindingen van de panelleden. Tevens zijn vragen geformuleerd die tijdens het bezoek aan de instelling ter sprake dienden te komen op 18 en 25 juni Op 18 juni 2008 vond aan de hand van een aantal vragen en een aangeleverd visiedocument een gesprek plaats met de colleges van de constituerende instellingen. Het betrof een gesprek over onderwerpen die Kenloo in het algemeen raken als zelfstandigheid en eenheid van de in Apeldoorn te vestigen onderwijsinstelling. Alle overige vragen kwamen aan de orde bij de site visit van het totale panel in Apeldoorn op 25 juni Op grond van de eerste verkenningen en de bevindingen tijdens de site visit heeft het panel het bestuur van de NVAO gevraagd een definitief advies te mogen opschorten om de opleiding in de gelegenheid te stellen de aanvraag te herzien. Dat verzoek heeft ertoe geleid dat een bijgestelde aanvraag is ingediend op 10 oktober De ingezonden aanvraag van 10 oktober 2008 is aan de panelleden toegestuurd, zowel digitaal als op papier. Een tweede locatiebezoek heeft plaats gevonden op 28 oktober 2008 na een voorbereidend overleg van voorzitter, coördinator en secretaris op 27 oktober Op grond van alle opgedane bevindingen heeft de secretaris een conceptadvies opgesteld en dat de panelleden voorgelegd voor commentaar. De opmerkingen van de panelleden zijn verwerkt in een tweede versie van het advies. Het tweede conceptadvies is uitsluitend afgestemd met de voorzitter. Dit met goedvinden van de panelleden, aangezien de gemaakte opmerkingen niet van wezenlijk belang waren voor een definitieve versie. Het definitieve advies is op 17 november 2008 naar de NVAO verstuurd. 2.2 Opbouw paneladvies Het advies begint met een samenvatting. De verantwoording en de werkwijze worden in het tweede hoofdstuk verwoord. De historie van de instelling en het ontstaan van de opleiding en de plaats die de hbo-bachelor inneemt, regionaal en landelijk, komen aan de orde in een beschrijving van de instelling en de opleiding. Met een beoordeling per facet en per pagina 5

6 onderwerp is het panel gekomen tot completering van het voorliggende advies. Informatie over de samenstelling van het panel, een overzicht van bestudeerde documenten en een lijst met afkortingen worden in de bijlagen gegeven. pagina 6

7 3 Beschrijving van de opleiding 3.1 Algemeen Land Instelling Opleiding Niveau Oriëntatie Graad Locatie Variant Sector Nederland Saxion Hogescholen Security Management bachelor hbo bachelor of business administration Apeldoorn voltijd economie 3.2 Profiel instelling Sinds 2002 zijn Windesheim, de hogeschool van Arnhem en Nijmegen en Saxion Hogescholen - gezamenlijk aangeduid als de ANDEZ-partners - een samenwerkingsverband aangegaan met als doel het verzorgen van hbo-onderwijs in de gemeente Apeldoorn. Om daaraan uitvoering te geven hebben de partners bovendien het Hbo-Consortium Apeldoorn opgericht. Het bestuur van het Hbo-Consortium Apeldoorn en de gemeente Apeldoorn hebben op 19 februari 2004 een convenant gesloten. Het convenant is aangegaan voor de duur van 3 jaar. Benoemd zijn drie kansrijke domeinen: Pensioenen en verzekeringen, Informatica en techniek, en Openbaar bestuur en veiligheid. Daarbij spelen de volgende overwegingen een rol: - In en rond de gemeente Apeldoorn is sprake van enkele specifieke clusters van hoogwaardige werkgelegenheid. - In dat verband is van belang dat het opleidingsniveau van de beroepsbevolking in Apeldoorn tekort schiet. Kansrijke jongeren: zij die een hogere opleiding volgen, trekken weg. - Kennisintensieve bedrijfstakken zijn voor hun ontwikkeling gebaat bij de fysieke nabijheid van bedrijven, onderzoekscentra en opleidingen. - De behoefte aan hbo-opgeleiden bij de bedrijven in de regio is groot. - Voor de hogescholen is aantrekkelijk dat de bedrijvigheid in en rond Apeldoorn deels een specifiek karakter heeft. Deze aanvraag toets nieuwe opleiding (tno) Bachelor Security Management (BSM) van de Saxion Hogescholen betreft één van de vier opleidingen die in Apeldoorn, onder de naam Kenloo, in september 2009 van start willen gaan. Kenloo krijgt een eigen karakter. Het opleidingenaanbod bestaat uit hoogwaardige nichegerichte opleidingen, die door hun focus uniek zijn binnen het hbo. De organisatie is kleinschalig. Het onderwijs is intensief; er zijn relatief veel colleges/contacturen. Studenten maken een volle werkweek. Van hen wordt ambitie en discipline verwacht. Een intakegesprek maakt daarom deel uit van de aanmeldingsprocedure. Studieloopbaanbegeleiding wordt zoveel mogelijk embedded in oriënterende en pagina 7

8 praktijkgerichte programmaonderdelen. Studieloopbaanbegeleiding is daarom binnen Kenloo een taak voor kerndocenten. Veel aandacht besteedt Kenloo aan het leggen van een kennisbasis: de body of knowledge staat in Apeldoorn (weer) centraal. Maar het gaat niet alleen om kennis: alle opleidingen werken nauw samen met het bedrijfsleven en met maatschappelijke organisaties. Onderwijs, toepassing en onderzoek gaan hand in hand. Alle opleidingen hanteren een minorruimte van 30 studiepunten; er zullen gemeenschappelijke raakvlakminoren worden aangeboden. 3.3 Profiel opleiding De bachelor Security Management (BSM) is een hoogwaardige en specialistische hboopleiding gericht op security kennisontwikkeling voor jonge hbo-professionals die met name (gaan) werken in bedrijfssettingen. BSM heeft een inhoudelijk profiel dat zich richt op het managen van risico s die primair de continuïteit van bedrijfsprocessen bedreigen en daarmee maatschappelijke ontwrichting kunnen veroorzaken. Daarmee onderscheidt deze bachelor zich van opleidingen als Integrale Veiligheidskunde die zich meer richten op veiligheidszorg vanuit de overheid. Door de groei in bedreigingen en risico s kan de overheid geen volledige veiligheid bieden. Dat verklaart de trend dat bedrijven in het algemeen, maar die in de vitale infrastructuur in het bijzonder, steeds meer zelf security managers aanstellen die security van de bedrijfsprocessen op strategisch niveau gaan organiseren. BSM voorziet in deze behoefte. Bij security sluit het begrip beveiliging nauw aan. Security verwijst naar specifieke maatregelen die worden getroffen om een organisatie, systeem of persoon te beveiligen tegen bewust menselijk handelen. Het gaat om acties of voorzieningen die erop gericht zijn deze ongewenste handelingen (daden) te voorkomen of tegen te houden, of die erop gericht zijn de ongewenste effecten van dat handelen te beperken of te herstellen. Voorbeelden van security domeinen zijn: bedrijfsbeveiliging, netwerkbeveiliging, persoonsbeveiliging, informatiebeveiliging, imagobeveiliging, bordersecurity en homeland security. De term safety onderscheidt zich van security in die zin dat de safety-maatregelen gericht zijn op het voorkomen van ongewenste effecten die veroorzaakt worden door onbedoelde of ongewenste gebeurtenissen. Doorgaans worden deze gebeurtenissen onderverdeeld in 1) menselijke fouten; 2) technisch en organisatorisch falen en 3) natuurgeweld. Het begrip safe sluit nauw aan bij het Nederlandse veiligheid. Gebruikelijk is om bij personen een onderscheid te maken tussen objectieve en subjectieve veiligheid. Objectieve veiligheid wordt afgemeten aan een toestand in de omgeving van de persoon. In die omgeving kunnen dreigingen zijn die de integriteit of voortleven van de persoon in gevaar brengen. Subjectieve veiligheid heeft betrekking op de denkbeelden die een persoon zelf heeft over dreigingen uit de omgeving. Het onderwijsmodel sluit aan bij het Apeldoornse model: kennisintensief en praktijkgericht. Nieuwe opleiding voor Nederland Security Management (BSM) is een nieuwe bekostigde hbo-opleiding, gericht op de aanpak van beveiligingsvraagstukken van ondernemingen en de infrastructuur. Nieuwe opleiding voor de instelling Kenloo is nieuw, de opleiding is daarom voor de instelling ook nieuw. pagina 8

9 Studieomvang 240 studiepunten in vier jaar. pagina 9

10 4 Beoordeling per onderwerp In dit hoofdstuk toetst het panel de aanvraag aan de hand van de zes onderwerpen en negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet is telkens de letterlijke omschrijving ervan uit het toetsingskader overgenomen. Daarna volgen eveneens per facet een summiere samenvatting van de informatie verstrekt door de instelling, en de overwegingen en het oordeel van het panel. Tot slot geeft het panel per onderwerp een samenvattend oordeel. 4.1 Doelstellingen opleiding Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen In de huidige maatschappij is sprake van een toename van de complexiteit en onderlinge afhankelijkheid van systemen en organisaties. Deze zijn daardoor minder transparant en meer kwetsbaar geworden. Bovendien is de risicoacceptatie van de burgers en ook van bestuurders en politici de laatste decennia sterk afgenomen. Liefst zouden velen in een utopische risicoloze wereld leven. De burger verlangt daarbij van de overheid dat die in hoge mate de risico s in de maatschappij terugdringt. De overheid vraagt vervolgens aan organisaties en bedrijven hun verantwoordelijkheid te nemen en vraagt daarbij aandacht voor security vraagstukken. De omvang van de risico s beperkt zich niet tot een enkel individu of het voortbestaan van een enkele (bedrijfs)organisatie. Ze strekt zich uit tot bedreigingen van de openbare orde, het gehele maatschappelijke leven en de organisaties die deel uitmaken van de economie. We zien ook dat de angst voor bedreigingen ertoe leidt dat de tolerantie voor risico s in de samenleving afneemt. De genoemde risicoaversie leidt tot reacties bij zowel de overheid als het bedrijfsleven. Genoemd worden: meer regelgeving, meer aandacht van overheden voor onderzoek, meer aandacht voor securities. Nationaal (en internationaal) heeft dit geleid tot meer protectie en beveiliging zoals de Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en de code Tabaksblat. Binnen het Nationaal Adviescentrum Vitale Infrastructuur (NAVI) werken overheid en bedrijfsleven nauw samen aan het bevorderen van de security van de vitale sectoren. Bedrijven/arbeidsorganisaties besteden door de ervaren security risico s steeds meer zélf aandacht aan security beleid. Het ultieme doel is business continuity te waarborgen. Doel is het voorkomen of beperken van financiële verliezen, maar ook het voorkomen van imagoschade. Daarom wordt security steeds meer een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering en worden security professionals steeds vaker fulltime op deze portefeuille gezet. Tegenwoordig is security voor veel organisaties een complex strategisch vraagstuk. De sector beveiliging en opsporing telt momenteel ruim werknemers. De toenemende aandacht voor veiligheid en de terugtrekkende overheid maakt dat er nog steeds sprake is van een sterke groei in de beveiligingsbranche: in drie jaar tijd zijn er ruim 3000 nieuwe arbeidsplaatsen bijgekomen. Deze ontwikkeling maar ook de vergrijzing stelt de beveiligings- en opsporingsbranche voor de uitdaging om aan goed personeel te komen. pagina 10

11 Uit de beschikbare gegevens van het CBS blijkt dat de investeringen van Nederlandse bedrijven in beveiliging in de vier jaren tussen 1997 en 2001 met 33% zijn toegenomen, dus ruim + 8% per jaar. De overheid investeert per jaar +10% in veiligheid. Opvallend is dat de stijging van het aantal werkenden aanzienlijk lager is / achterblijft bij de investeringen. Uit de interviews met het werkveld is gebleken dat er grote problemen zijn om hoog gekwalificeerde security managers te vinden; met name professionals die beschikken over security- en bedrijfskundige expertise zijn moeilijk te vinden. De security thematiek is het meest urgent voor sectoren die behoren tot de Vitale Infrastructuur te omschrijven als producten, diensten of processen die bij het uitvallen ervan maatschappelijke ontwrichting kunnen veroorzaken. Het betreft de sectoren: energie, financiën, telecommunicatie, keren en beheren van oppervlaktewater, voedsel, drinkwater, gezondheidszorg, rechtsorde, chemische / nucleaire energie, openbaar bestuur, transport, openbare orde en veiligheid. De opleiding Bachelor Security Management zal in het bijzonder gericht zijn op security vraagstukken bij organisaties in de Vitale Infrastructuur. Deze infrastructuur is voor ongeveer 80% privaat bezit. Hoofdrolspelers in het zorgdragen voor security in de Vitale Infrastructuur zijn: ministeries, AIVD, RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en de NCTb (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding). Op Europees en mondiaal niveau is het onderwerp bescherming van de Vitale Infrastructuur een prioriteit. Als vitaal bestempelde infrastructuren houden vaak niet op bij de grens. Zo is een aantal landen voor de aanvoer van olie en gas afhankelijk van een grensoverschrijdend stelsel van buisleidingen. Internationaal opererende industrieën en bedrijven nemen uit oogpunt van continuïteit van het bedrijfsproces vergaande beschermende en voorzorgsmaatregelen. Het zogenaamde Haagse Programma geeft vorm aan het EUbeleid op het terrein van veiligheid, vrijheid en recht en gaat ook in op het beheersen van crises met grensoverschrijdende effecten. Het European Programme for Critical Infrastructure Protection (EPCIP) is een initiatief waarmee de EU de weerbaarheid van de Vitale Infrastructuur in Europa wil verhogen. Sinds de oprichting van de NAVO wordt al aandacht besteed aan de bescherming van de Vitale Infrastructuur. Professionals met een hoger opleidingsniveau dienen te beschikken over drie soorten expertise in één persoon: - securitykunde en risicomanagement: kennis van concepten en methodieken gericht op het analyseren van beveiligingsrisico s, het opstellen van securityplannen/beleid, het nemen van securitymaatregelen, het managen van risico s / risicomanagement, en het continueren en hervatten van bedrijfsvoering in tijden van crisis; - kennis van de disciplines: bedrijfskunde (organisatiekunde, bestuurs- en bedrijfswetenschappen), sociale wetenschappen (sociologie, psychologie, criminologie), informatiemanagement, recht, economie, onderzoeksmethodologie en statistiek, persoonlijke en managementvaardigheden; - kennis over de sector(en) van de Vitale Infrastructuur op aspecten zoals: bestuurlijk/organisatorisch, kritische processen, (typen) risico s, relevante wetgeving. Afgestudeerden van de Bachelor Security Management gaan functioneren in hbo-functies waarbij ze concepten en modellen in gevarieerde situaties moeten aanpassen en inzetten, waarbij hun tijdshorizon langer is (middellange tot lange termijn) en waarbij ze op grond van analyses zelf richtingen uitzetten; daarmee zelf invloed hebben op hun eigen werk en dat van anderen, dus zij coördineren, adviseren en geven leiding. Functies op hbo-niveau zijn: pagina 11

12 - Ontwikkelaar Handhavings- en Toezichtsprotocollen / Auditor - Ongevals- & security Risicoanalist - Compliance officer / Anti-fraud Officer - (Veiligheids)informatieanalist - (Project)manager Veiligheid/ Senior Security Officer - Securitymanager Grootschalige Evenementen - Security governor / Corporate Security Officer / Security Advisor - Extern strategisch adviseur Hoewel harde kwantitatieve gegevens ontbreken is het duidelijk dat er sprake is van een toenemende behoefte aan hoger opgeleiden op securitygebied. In enkele van de gevoerde gesprekken zijn schattingen gemaakt van de omvang: - in seniore posities zoals die van Corporate Security Officer is de schatting gemaakt van posities in Nederland; - wanneer ook andere securityfuncties op hbo-niveau worden meegenomen zoals die van manager veiligheid, dan zijn alleen al op de luchthaven Schiphol 60 functionarissen werkzaam met een hogere opleiding. Bij extrapolering naar de hele security sector, zou het om enkele duizenden functies van hoger opgeleiden gaan. Uitgaande van een jaarlijks vervangingspercentage van 5% én een groei van de aantallen hoger opgeleiden, dan is dejaarlijkse opleidingsbehoefte op bachelorniveau in te schatten op 50 tot 100 functionarissen. Gesprekken met het beroepsveld zijn uitgemond in een beroepsprofiel en hebben geleid tot de volgende eindkwalificaties voor de afgestudeerde BSM-er: 1. Securitykunde en risicomanagement a) Kan dreigingen en risico s identificeren met behulp van algemene technieken als Fault- Tree, Ishikawa-methodiek, MORT, RISMAN, What-if scenario s. b) Kent methodieken om dreigingen en risico s kwantitatief uit te drukken en te rangordenen. c) Kan kwantitatieve methodieken toepassen die gebruikt kunnen worden bij het maken van een ex-ante evaluatie van maatregelen: kosten-baten, multicriteriamethodieken. d) Kan een keuze voor een te volgen risicostrategie (risico s accepteren, risico s vermijden, risico s verminderen of risico s overdragen) in het licht van de doelstellingen van de organisatie beargumenteren. e) Kan een contingency plan opstellen en kent de factoren en aspecten die van belang zijn voor de bedrijfscontinuïteit. f) Heeft kennis van thema s die specifiek gelden voor de Vitale Infrastructuur en kan hierover een advies uitbrengen. g) Beschikt over kennis van bouwkundige, organisatorische en technische securitymaatregelen gericht op detectie, evaluatie, transmissie, alarmering en response. 2. Informatiemanagement a) Kent de factoren die bijdragen aan de vereisten van integriteit, vertrouwen en beschikbaarheid van informatie; heeft daarbij oog voor de integriteit en bescherming van systemen, maar ook voor de risico s die samenhangen met het gebruiksgedrag. b) Kan een afhankelijkheden en kwetsbaarheden analyse uitvoeren voor een systeem. c) Kent de vereisten ISO/IEC m.b.t. implementatie en security. d) Is in staat om een audit voor te bereiden en controles uit te laten voeren overeenkomstig ISO/IEC pagina 12

13 e) Kan de aanbevelingen uit audits samenvatten en vertalen in te nemen maatregelen gericht op de beveiliging van data en systemen en van gedrag van personen. 3. Sociale Wetenschappen a) Kent de belangrijkste stromingen binnen de hedendaagse criminologie. b) Kan voor de veiligheid risicovolle gedragskenmerken onderscheiden en de achtergronden daarvan omschrijven in push en pull factoren. c) Kent de belangrijkste hedendaagse wetenschappelijke en maatschappelijke (nationaal, internationaal) ontwikkelingen en discussies rond veiligheid. d) Heeft kennis van actueel onderzoek naar risicogroeperingen, werkwijzen en de maatschappelijk/(groeps)culturele achtergronden daarvan. e) Kent de belangrijkste criminalistieke bronnen. 4. Recht a) Kent de hoofdlijnen van het Nederlandse recht. b) Kent de belangrijkste wet- en regelgeving met betrekking tot goederen en verbintenissen, arbeidsrecht, aansprakelijkheid van rechtspersonen. c) Kent de hoofdlijnen van het omgevingsrecht en gebruiksvergunningen en de consequenties daarvan voor veiligheids- en beveiligingsmaatregelen. d) Kent de wet- en regelgeving die betrekking heeft op opsporingsmethoden, privacywetgeving en inzet van beveiligingsorganisaties. e) Kent voor de Vitale Infrastrucuur sectorspecifieke regelgeving ten aanzien van beveiliging en publiek-private overeenkomsten. 5. Economie a) Kent de basisprincipes van costing. Kan kostenplaatsen en kostensoorten specificeren, kan huidige en toekomstige kosten vergelijken en een (integrale) kostprijs berekenen. b) Kan een investerings- en exploitatiebegroting opstellen van security maatregelen. c) Kan een kosten- en batenafweging opstellen ten aanzien van noodzakelijke security maatregelen. d) Kent begrotingssystematieken en kan een (meerjaren) begroting voor een securityafdeling opstellen. e) Kent de voor- en nadelen van kengetallen, kan relevante kengetallen ten aanzien van uitgaven en opbrengsten van securitymaatregelen definiëren en produceren. 6. Onderzoeksmethodologie en statistiek a) Kan een probleemstelling definiëren en relevante onderzoeksvragen opstellen. b) Kent de begrippen validiteit en betrouwbaarheid en kan begrippen uit de onderzoeksvragen op een juiste en meetbare wijze operationaliseren. c) Kent de voor- en nadelen van verschillende onderzoeksdesigns en methodieken van dataverzameling (zowel kwalitatieve als kwantitatieve). d) Is in staat om beschrijvende statistieken te interpreteren en dit soort statistieken te maken. e) Kent kwalitatieve en kwantitatieve methodieken van data-analyse (diverse samenhangsmaten, variantie-, correlatie- en regressieanalyse) voor verschillende dataniveaus en kan deze toepassen op een dataset. 7. Communicatie en ethiek a) Kan op een correcte wijze schriftelijk en mondeling communiceren en standpunten op een heldere en logisch correcte manier beargumenteren. b) Is geoefend in onderhandelingsvaardigheden. Kan effectief onderhandelen (Harvard Law School methodiek) en heeft daarbij oog voor wederzijdse belangen en het in stand houden van de relatie. c) Kent verschillende adviesstijlen, kan deze hanteren in uiteenlopende situaties. pagina 13

14 d) Is in staat om morele, ethische, vraagstukken rond het eigen handelen en dat van anderen in de organisatie onder woorden te brengen en te analyseren. 8. Managementvaardigheden a) Heeft kennis van alle projectmanagementelementen en aspecten (vergelijkbaar met de Nederlandse Competentie Baseline IPMA-D niveau). b) Kan een eenvoudige projectorganisatie vormgeven, een work breakdown en projectplanning opstellen. c) Heeft oog voor mogelijke weerstanden bij projecten en veranderingen in de organisatie. d) Kent methodieken die gericht zijn op het omgaan met weerstanden in de organisatie en het vergroten van draagvlak en heeft geoefend in de toepassing daarvan. e) Kent het belang van relationele betrekkingen en goede inpassing van projecten in de organisatie en de toepassing van methodieken daartoe. De eindkwalificaties van bovenstaande vakgebieden wordt in de integratieve lijn toegepast bij specifieke securityvraagstukken. 9. Securitymanagement in de praktijk a) Kan dreigingen, security risico s, kwetsbaarheden en beveiligingsmaatregelen systematisch en kwalitatief weergeven (o.a. bestaande beschrijvende audit methodieken als COBRA, NAVI, De Haagse Methodiek). b) Kan een plan/beleid opstellen (bijv. in de vorm van een businesscase) voor te nemen security maatregelen (mede op basis van de evaluatie van eerder uitgevoerd security beleid). c) Kan leidinggeven aan de uitvoering / implementatie van security maatregelen. d) Kan een implementatievoorstel en uitvoeringsplan opstellen. e) Is in staat om in tijden van crises de bedrijfsactiviteiten doorgang te laten vinden. f) Kan een strategisch security advies uitbrengen. In het gesprek met de opleiding op 28 oktober 2008 heeft de opleiding aangetoond zich te oriënteren op de internationale aspecten van het beroep. In de propedeuse is internationalisering nadrukkelijk in het curriculum opgenomen. De netwerken van de docenten die rechtstreeks vanuit de praktijk zijn benoemd, beslaan minimaal heel Europa. Overwegingen De opleiding heeft het domeinspecifieke karakter van de opleiding uitgebreid waar gemaakt, zowel op macro- als op meso- als op regionaal niveau. Het panel waardeert dat de opleiding mensen uit de praktijk heeft aangetrokken als deeltijddocenten. De inbreng van die en van de overige docenten heeft het domein van de opleiding zowel beperkt als uitgebreid. Hierbij betreft het internationale aspect een uitbreiding, de definiëring van begrippen een (juiste) beperking. De internationale dimensie en de politiek strategische kant van het beroep komen naar de mening van het panel nog niet voldoende uit de verf in de omschrijving van de eindkwalificaties. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.1 Domeinspecifieke eisen als voldoende. pagina 14

15 4.1.2 Bachelor (facet 1.2) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Bevindingen De opleiding geeft het volgende schema om de relatie eindkwalificaties Dublin descriptoren aan te geven. Dublin descriptoren Kennis en inzicht Toepassen kennis en inzicht Oordeelsvorming Communicatie Onderbouwing bachelorniveau - De opleiding heeft een sterke oriëntatie op de vakdisciplines die voor de functieoefening van belang zijn o Securitykunde en risicomanagement; o kennis van de disciplines: bedrijfskunde (organisatiekunde, bestuurs- en bedrijfswetenschappen), sociale wetenschappen (sociologie, psychologie, criminologie), informatiemanagement, recht, economie, onderzoeksmethodologie en statistiek, persoonlijke en managementvaardigheden. o kennis over de sector(en) van de vitale infrastructuur - Voor alle vakken wordt uitgegaan van een beheersing op een niveau boven het desbetreffende examenniveau havo. Voor de meeste vakgebieden of onderdelen daarvan ligt het beheersingsniveau duidelijk boven het examenniveau vwo. - Bij de literatuurkeuze wordt royaal plaats ingeruimd voor actuele (deels Engelstalige) handboeken. - Er is binnen de hele opleiding ruim aandacht voor toepassing van kennis en inzicht. Wel is het uitgangspunt dat kennisverwerving daar (veelal) aan vooraf hoort te gaan. - Er wordt gebruik gemaakt van fictieve en reële bedrijfscontexten om de verworven kennis in toe te passen. - De opleiding besteedt expliciet aandacht aan methoden en technieken voor onderzoek en het ontwikkelen van (ook: vernieuwende) security managementstrategieën. Dit laatste past bij het gegeven dat security management een vakgebied in ontwikkeling is en er nog veel nieuwe expertise in ontwikkeling is / ontwikkeld moet worden. - De sterke gerichtheid op strategie- en beleidsontwikkeling impliceert per definitie het belang van oordeelsvorming. De opleiding bevordert de ontwikkeling van dit vermogen door methodieken aan te reiken en door de student te trainen in oordeelsvorm (bij behandeling casuïstiek en bij het uitvoeren van opdrachten). De opleiding besteedt veel aandacht aan onderzoeksvaardigheden en de opleiding wordt afgesloten met een afstudeeronderzoek (scriptie) waar onderzoek deel van uitmaakt. - Gelet op het maatschappelijk belang van security in de vitale infrastructuur besteedt de opleiding eveneens veel aandacht aan het ontwikkelen van begrip voor en het rekening houden met maatschappelijke ontwikkelingen en belangen. - De aard van de eerder geschetste eindkwalificaties impliceert dat een groot beroep gedaan wordt op communicatieve vaardigheden. - De opleiding besteedt daar aandacht aan onder meer door de vakken Engelse taal (algemeen) en een lijn CPO waarin het security jargon in het Engels wordt aangeleerd. Daarnaast bevat het curriculum het vakgebied sociaal communicatieve vaardigheden (presenteren, schriftelijke rapportage). Eindkwalificaties 1a 5c 1b 5d 1g 5e 2a 6a 2c 6b 3a 6c 3b 6d 3c 6e 3d 8a 3e 8d 4a 8e 4b 9e 4c 9f 4d 4e 5a 5b 1c 1e 1g 2b 2d 7a 7b 7c 8b 8c 8d 8e 9a 1d 1f 2e 7d 9b 9c 9d 9f 7a 7b 7c 7d 9b 9c 9d pagina 15

16 Dublin descriptoren Leervaardigheden Onderbouwing bachelorniveau - Bij opdrachten zal mede de taal- en communicatievaardigheid getoetst worden. - Het geregeld verzorgen van presentaties maakt eveneens deel uit van het curriculum - De accentuering in de opleiding op kennis en het gebruik van handboeken en Engelstalige literatuur, rust de student in het algemeen toe voor vervolgopleidingen op een hoger niveau. - Verder geldt dat studenten die deelnemen aan BSM, meer dan in gangbaar hbo, ook gaan bijdragen aan kennisontwikkeling van het vakgebied. Juist omdat security management sterk in ontwikkeling is, is het de bedoeling om vanuit BSM te zorgen voor het instellen van een kennisplatform (met inbreng van een lector) waaraan ook studenten een bijdrage gaan leveren. Eindkwalificaties 6a 6b 6c 6d 6e Overwegingen Het panel vindt het schema overtuigend en acht het niveau daarmee qua systematiek geborgd. Daarnaast merkt het panel op dat het bachelorniveau van de opleiding vrij hoog is gezien de omschrijvingen als bijdragen aan kennisontwikkeling van het vakgebied en de aandacht voor methoden en technieken voor onderzoek en het ontwikkelen van (ook: vernieuwende) security managementstrategieën. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.2 Bachelor als voldoende Oriëntatie hbo (facet 1.3) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een bachelor in hbo: De beoogde eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepencompetenties. Een hbo-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen, waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Bevindingen Bij de ontwikkeling van de opleiding is nauw samengewerkt met het beroepenveld. In de benadering is getracht een representatieve vertegenwoordiging van het beroepenveld te omvatten door zowel de overheid, bedrijven als relevante kenniscentra te betrekken. Op basis van interviews werd een beroepsprofiel, een overzicht van leerdoelen en een concept curriculum opgesteld. Deze werden vervolgens aan vertegenwoordigers uit het beroepenveld voorgelegd in twee sessies: een valideringsconferentie op 31 januari 2008 en een bijeenkomst op 10 september 2008 om het specifieke security managementonderwijsmateriaal van de propedeuse en de specifieke uitwerking van de postpropedeuse inzake security management, sociale wetenschappen, informatiemanagement, managementvaardigheden en de toepassing van security management in de praktijk af te stemmen. Naast afstemming en validatie heeft het beroepenveld ook een rol als kennispartner. BSM leidt op tot security professional waar een groeiende behoefte aan is omdat zij het mbo-niveau overstijgen pagina 16

17 Overwegingen Het panel vindt dat de eindkwalificaties op een goede manier ontleend zijn aan het beroepenveld, maar zet wel vraagtekens bij de profilering van de opleiding. Een dergelijke profilering kan dienen als rode draad voor de verdere invulling van het programma in de jaren 2 t/m 4. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.3 Oriëntatie hbo als voldoende Samenvattend oordeel onderwerp 1 Doelstellingen opleiding Het panel acht onderwerp 1 Doelstellingen opleiding voldoende gezien de voldoendes voor de onderliggende facetten. pagina 17

18 4.2 Programma Voor de beschrijving van het programma wordt verwezen naar het voorgaande hoofdstuk Eisen hbo (facet 2.1) Het beoogde programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een hboopleiding. Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen Het opleidingsprogramma is opgebouwd uit drie doorlopende leerlijnen, die elk een eigen functie hebben, maar inhoudelijk op elkaar zijn afgestemd. Deze leerlijnen zijn herkenbaar in het gehele programma van de opleiding. Toepassingslijn In de toepassingslijn leren studenten kennis en vaardigheden toe te passen en te integreren bij het oplossen van security vraagstukken. Studenten leren in deze leerlijn vraagstukken oplossen die representatief en typerend zijn voor de beroepspraktijk van de startende security manager. De opdrachten in deze leerlijn worden zoveel mogelijk door het werkveld (kennispartners) aangeleverd of in het werkveld uitgevoerd. In de propedeuse gaat het, op oriënterend niveau, (met behulp van voorgestructureerde methodieken) om het analyseren van security risico s, het adviseren over een security plan en het implementeren van security maatregelen. In de postpropedeuse worden de praktijkopdrachten en cases complexer en verschuift het accent naar strategische advisering en implementatie. De toepassingslijn loopt door in de stages en mondt uit in de afstudeeropdracht aan het eind van de opleiding. Kennislijn In de kennislijn verwerven studenten relevante kennis uit verschillende vakgebieden: security management, informatiemanagement, sociale wetenschappen, recht, economie en onderzoeksmethodologie en statistiek. Deze vakgebieden vormen tezamen de zogeheten body of knowledge van de opleiding. Vaardighedenlijn In de vaardighedenlijn worden belangrijke beroepsvaardigheden ontwikkeld: communicatieve vaardigheden zowel in de Nederlandse als Engelse taal, managementvaardigheden en het reflecteren op ethische dilemma s van de security manager. De opleiding werkt de vakgebieden per leerlijn compleet uit met onderwerpen en literatuuropgave. Een voorbeeld uit Vakgebieden in de toepassingslijn : pagina 18

19 Vakgebied Omschrijving Onderwerpen Literatuur Securitykundekunde en risicomanagement: praktijkopdrachten De beroepstaken van de securitymanager staan centraal in de toepassingslijn: - Analyseren van beveiligingsrisico s (in relatie tot de bedrijfsstrategie) - Adviseren over beveiligingsmaatregelen (beveiligingsplan) - Implementatie van beveiligingsmaatregelen - Risicomanagement - Businesscontinuity management en leidinggeven - Handhaving/compliance Studenten leren deze taken uitvoeren. In de propedeuse zijn de praktijkopdrachten en cases relatief eenvoudig en oriënterend. De nadruk ligt daar op inventariserend onderzoek en analyse van securityvraagstukken. In de postpropedeuse worden de praktijkopdrachten en cases complexer en verschuift het accent naar strategische advisering en implementatie. De toepassinglijn mondt uit in de afstudeeropdracht aan het eind van de opleiding waarin studenten zelfstandig een complexe onderzoeks- en adviesopdracht uitvoeren voor een organisatie die deel uitmaakt van de Vitale Infrastructuur. Tevens bestaat een mogelijkheid dat de student wetenschappelijk toegepast onderzoek uitvoert naar relevante securityvraagstukken in opdracht van de lector risicobeheersing - Analyse van securityrisico s en bedreigingen - Securityplannen - Implementatie van securitymaatregelen (plannen) - Vitale Infrastructuur - Risicomanagement - Businesscontinuity en leidinggeven - Strategisch adviseren Literatuur uit de kennis- en vaardigheidslijn, aangevuld met sectorspecifieke informatie, wet- en regelgeving, afhankelijk van de sector waarbinnen de opdrachten worden uitgevoerd. De student gaat zelf op zoek naar relevante informatiebronnen en stelt hiertoe vooraf een plan van aanpak op met de docent en de externe opdrachtgever. Ter illustratie een opgave van literatuur uit de kennislijn voor het vakgebied securitykunde en risicomanagement : - Uit Jakeman, M. en J. Talbot. (2007). Security Risk Management Body of Knowledge. en Certified Protection Officer. - Vaughan, E.J. (1997); Risk Management, John Wiley - Claes, P. (2008), Risicomanagement, Noordhoff Uitgevers, 4e druk - Hiles, Andrew (2007), The definitive handbook of business continuity management, John Wiley, 2e druk Daarnaast geeft de aanvraag een overzicht van het programma van het eerste jaar en de postpropedeuse, onderverdeeld naar leerlijn, vakgebied en perioden per jaar. Voor de propedeuse is het programma in detail uitgewerkt. Studiepunten, inhoud, leerdoelen, literatuur, didactische werkvorm, onderwerp per week en toetsing staan per vak omschreven. De thema s en het programma voor de propedeuse zijn ontwikkeld in nauwe samenwerking met kennispartners in het werkveld (Urenco, European Security Advisors, Trigion) en met pagina 19

20 het NAVI. Het NAVI ondersteunt en adviseert bij de ontwikkeling van de gehele opleiding. Docenten uit de security praktijk (kennispartners) verzorgen gastcolleges in de opleiding en begeleiden studenten bij de uitvoering van de praktijkopdrachten. (Toegepast) onderzoek is onderdeel van elke praktijkopdracht/casus. Aan het eind van de opleiding is er een afstudeeropdracht die complex is en een stevige onderzoekscomponent bevat die geheel zelfstandig door studenten moet worden uitgevoerd. De opdracht moet door studenten zelf worden geworven. De opleiding ondersteunt de studenten daarbij. Een kenniskring/platform wordt opgezet rond de bachelor Security Management. Kenloo heeft ambities op het terrein van praktijkgericht onderzoek. Lectoraten faciliteren deze werkwijze in belangrijke mate. Security vraagstukken spelen mondiaal. Het internationale aspect wordt daarom binnen de opleiding aan de orde gesteld. De publiek-private samenwerking komt in de opleiding nadrukkelijk aan de orde evenals informatiemanagement. De opleiding kent een examencommissie. Deze stelt de toetsmatrijzen vast en houdt toezicht op de kwaliteit van de toetsing. De beroepenveldcommissie beoordeelt steekproefsgewijs de toetsen, de uitwerking van de praktijkopdrachten en de afstudeeronderzoeken en is aanwezig bij de mondelinge presentatie en verdediging van het afstudeerproject. Vooralsnog wordt gedacht aan het organiseren van twee of drie commissiebijeenkomsten per jaar waarbij samenwerking wordt gezocht met bestaande netwerkorganisaties in het veld. Studenten in de postpropedeuse nemen jaarlijks deel aan congressen die door American Society of Industrial Security (ASIS) worden georganiseerd. Excursies en bedrijfsbezoeken zijn onderdelen van het programma. In het gesprek op 28 oktober is het programma op onderdelen onderwerp van gesprek geweest. Daarin werd opgemerkt dat de eindkwalificaties als kapstokken hadden gediend om het programma aan op te hangen. Zaken als ethische dilemma s, internationalisering en het vertrouwen winnen bij bedrijven zijn daarbij aan de orde gesteld. Onderwerpen dus die een heel programma kunnen doordrenken, maar minder expliciet aan de orde komen in een studieonderdeel. Overwegingen Allereerst merkt het panel op dat de programma-uitwerking in leerlijnen als totaal voldoet en aansluit bij de eisen voor het hbo. Het panel constateert verder, zoals eerder bij het facet bachelor al opgemerkt, dat het programma pittige onderdelen bevat. Het panel waardeert hierbij het integraal uitwerken van ethische dilemma s in reflectieve zin bij de diverse onderdelen van de opleiding. De screening van studenten en docenten ter bescherming van de bedrijfsveiligheid als het gaat om informatiestromen dient nog nader uitgewerkt te worden. Bedrijven zullen zeker geïnformeerd willen worden over de ethische zienswijzen en leefpraktijken van docenten die de opleiding geven en bedrijfsbezoeken afleggen. Gezien de wereldwijde internationale aspecten van het beroep dient internationalisering explicieter en dieper uitgewerkt in het programma opgenomen te worden. De uitwerking van internationalisering in de propedeuse kan daarbij slechts als een eerste stap beschouwd worden. Het thema politiek strategische afwegingen, verdient eveneens meer aandacht. pagina 20

21 Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.1 Eisen hbo als voldoende Relatie tussen doelstelling en programma (facet 2.2) Het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing weerspiegelen de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding. De te bereiken eindkwalificaties zijn aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma. Bevindingen Per week zijn studenten ten minste 36 uur met hun studie bezig. Een aanzienlijk deel van de studietijd wordt door de opleiding georganiseerd in de vorm van contacttijd. Daarnaast is er tijd voor zelfstudie. Praktijkopdrachten in de toepassingslijn worden in de regel uitgevoerd door kleine groepjes van twee tot vier studenten. In elke periode worden nieuwe groepjes geformeerd en in elke periode heeft een andere student de rol van projectleider. In elke periode zijn de drie programmalijnen herkenbaar: toepassingslijn, kennislijn en vaardighedenlijn. Vanuit het beroepsprofiel zijn de eindkwalificaties van de opleiding geformuleerd. Om de eindkwalificaties te kunnen bereiken worden verschillende vakken aangeboden. De eindkwalificaties zijn uitgewerkt in leerdoelen voor de verschillende leereenheden van de propedeuse. Elke onderwijseenheid wordt afgesloten met een toets. Indien er sprake is van groepstoetsing, is er ook altijd sprake van een individuele beoordeling. De individuele beoordeling kan een individuele (schriftelijke) toets zijn, maar kan ook bestaan uit een beoordeling van het individuele proces van de student binnen de groep. Overwegingen Het panel vindt de matrix die in de aanvraag is opgenomen en in het gesprek is toegelicht helder en duidelijk. Het gesprek met de TU Delft dient een aandachtspunt te zijn in verband met de uitwerking van de doorstroomminor naar het wo. Met wederzijdse vertrouwen gebruik maken van de expertise van bedrijven moet nog ontwikkeld worden. De opleiding dient zich terdege bewust te zijn dat er veel weerstanden bestaan rond de samenwerking tussen de publieke en private sector, ook al is het een bestaande praktijk dat een politiebureau wordt bewaakt door een particulier beveiligingsbedrijf. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.2 Relatie tussen doelstelling en programma als voldoende Samenhang programma (facet 2.3) Het beoogde programma is inhoudelijk samenhangend. Bevindingen Het opleidingsprogramma kent een propedeuse en postpropedeuse. De propedeuse heeft een breed en oriënterend karakter: de belangrijke kerntaken van de security manager evenals de ondersteunende onderwijseenheden komen op oriënterend niveau aan de orde. In de postpropedeuse komen de kerntaken op een hoger niveau aan de orde: nu oefenen studenten daadwerkelijk de beroepstaken van de security manager uit in een beroepsmatige omgeving, daarbij begeleid door docenten en professionals uit de security pagina 21

22 praktijk. In de kennislijn en vaardigheidslijn worden de verschillende vakgebieden (security management, organisatiekunde, informatiemanagement, sociale wetenschappen, recht, economie, onderzoeksmethodologie en statistiek, communicatie en ethiek, managementvaardigheden) verder uitgebouwd en verdiept. In het vierde leerjaar zijn er mogelijkheden voor de student om persoonlijke accenten te leggen in de minor en in de afstudeeropdracht. Bij de afstudeeropdracht wordt van de studenten gevraagd tot een diepgaande behandeling en toepassing van de leerstof te komen in het security domein. Binnen een periode (een periode van 10 of 20 weken) zijn de leereenheden van de verschillende programmalijnen zoveel mogelijk inhoudelijk op elkaar afgestemd. Vertrekpunt daarbij zijn de kerntaken van de security manager in de beroepspraktijk. Binnen de vakgebieden is er een logische opbouw van inleidend en oriënterend naar verdiepend en verbredend. Overwegingen Door de opzet van het programma in leerlijnen vertoont de opleiding samenhang. Maar zeker ook door de sterke koppeling van theorie en praktijk en door een duidelijke sturing en begeleiding van studenten vanuit de opleiding. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.3 Samenhang programma als voldoende Studielast (facet 2.4) Het beoogde programma is studeerbaar doordat factoren die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Bevindingen Het programma van BSM bestaat uit perioden van gemiddeld 15 studiepunten. Een studiepunt komt volgens de hbo-normen overeen met een studielast van 28 klokuren. De studielast van de verschillende leereenheden en de opdrachten daarbinnen wordt zo goed mogelijk ingeschat en aangegeven in de studiehandleidingen. De totale studielast van de leeropdrachten binnen een leereenheid is in overeenstemming met het aantal studiepunten. Er zijn duidelijke termijnen voor de beoordeling van tentamens en de terugkoppeling van resultaten. Voor studenten die dat willen (en kunnen) zijn er mogelijkheden om de opleiding te versnellen van vier naar drie jaar (met ingang van schooljaar ). De examencommissie stelt in samenspraak met de student een individueel studieprogramma vast. In de propedeuse is de centrale vraag: passen de opleiding en het beroep bij de ambities en vermogens van de student? In de postpropedeuse verandert de intensiteit van de studieloopbaanbegeleiding. Elke student heeft jaarlijks enkele voortgangsgesprekken. Overwegingen De studielast is stevig en stelt niet alleen hoge eisen aan de student, maar ook aan de opleiding als organisatie en het niveau van de docenten. Het panel heeft het vertrouwen dat aan die voorwaarden wordt voldaan. Het panel merkt op dat een opleiding als BSM een verbetering van het generieke hbo-niveau kan bevorderen en acht dit een positief punt. Voor bedrijven kan deze opleiding een oplossing zijn om de introductietijd van de afgestudeerde te bekorten. pagina 22