gezondheidsmonitor & kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid Westland Kijk op gezondheid

Transcriptie

1 gezondheidsmonitor & kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid 2015 Westland Kijk op gezondheid

2

3 inhoud voorwoord 5 inleiding 7 deel 1 kernboodschappen 11 deel 2 gezondheidsmonitor bijlagen 97

4

5 voorwoord Westland is een internationaal toonaangevende Greenport gemeente 1 waarin het goed wonen, werken, ondernemen en recreëren is. De gemeente wordt omgeven door gebieden met elk hun eigen karakteristiek en dynamiek: in het noordwesten de kust, in het noord oosten de stedelijke agglomeratie Den Haag en Delft, in het zuidoosten het groene landschap Midden-Delfland en in het zuidwesten de Rotterdamse haven. Deze ruimtelijke ligging is mede bepalend voor de ruimtelijke ordening in Westland. De gemeente kenmerkt zich door een hoge bevolkingsdichtheid en een grote beroepsbevolking. Om het gemeentelijk gezondheidsbeleid doelgericht en effectief in te richten, is het van belang inzicht te hebben in de gezondheidssituatie van de inwoners. Daarom bieden we u deze Kijk op gezondheid van de inwoners van Westland aan. Conform de Wet publieke gezondheid (Wpg) moeten gemeenten de gezondheid van hun inwoners monitoren. GGD Haaglanden maakt daarom iedere vier jaar een integrale analyse van de gezondheidsgegevens van de inwoners van Westland: de Gezondheidsmonitor. Hierin wordt de gezondheidssituatie van de bevolking van Westland in beeld gebracht. Daarnaast bevat de Gezondheidsmonitor een analyse van de cijfers en adviezen over de thema s die aandacht behoeven. GGD Haaglanden heeft op basis van de gegevens uit de Gezondheidsmonitor ook beleidsaanbevelingen voor het lokale gezondheidsbeleid van Westland geformuleerd. Dit zijn de Kernboodschappen. Deze bieden de gemeente handvatten om naast de landelijke prioriteiten uit de Volksgezondheid Toekomst Verkenning Een gezonder Nederland het gemeentelijk gezondheidsbeleid te formuleren, de verbinding te leggen tussen verschillende beleidsterreinen en invulling en inkleuring te geven aan andere lokale nota s. Ook vormen de Kernboodschappen een basis om het gesprek met partners in de gemeente aan te gaan over de uitvoering van het lokale beleid. In de Gezondheidsmonitor 2015 vergelijken we de situatie van Westland met die van de andere gemeenten uit de regio Zuid-Holland West. De gemeente Den Haag is hierbij buiten beschouwing gelaten: de Haagse Gezondheidsmonitor is in 2014 uitgebracht en er zijn voor de regiogemeenten inmiddels meer recente cijfers beschikbaar. Daardoor is de vergelijking met de gemeente Den Haag op veel onderwerpen niet goed te maken. GGD Haaglanden heeft de wens om in de toekomst de Gezondheidsmonitor voor alle negen gemeenten van haar werkgebied gelijktijdig uit te brengen. Interessant is bovendien de mogelijkheid om daar waar gegevens beschikbaar zijn Westland te vergelijken met gemeenten die qua omvang, populatie en problematiek met Westland vergelijkbaar zijn. Ik hoop dat de Gezondheidsmonitor 2015 u inzicht geeft in de gezondheidssituatie van Westland en dat de Kernboodschappen tot inspiratie dienen voor het te voeren integraal lokaal gezondheidsbeleid. Ton van Dijk Directeur Publieke Gezondheid Haaglanden (wnd.) November Greenport: is de term voor een grote tuinbouwcluster, waarin producten worden geproduceerd en verhandeld. Behalve productie en handel is er sprake van een hele keten van activiteiten met kassenbouw, techniek, transport, onderwijs en onderzoek en bijvoorbeeld veredeling. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

6 6 kijk op gezondheid westland

7 inleiding De gemeente Westland heeft in het collegewerkprogramma Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen de uitgangspunten voor de huidige collegeperiode beschreven. Samen bouwen aan een economisch sterk, sociaal krachtig en aantrekkelijk Westland staat hierin centraal. Ook Westland heeft te maken metveranderingen in het sociaal domein. Van een samenleving met veelcollectieve rechten in een zorgsysteem moet Nederland veranderen in een participatie- maatschappij, waarbij inwoners in hun kracht worden gezet en verantwoordelijkheden worden teruggelegd bij de samenleving. Het streven van Westland daarbij is dat niemand buiten de boot valt; ondersteuning van mensen die dat nodig hebben, blijft bestaan. In het beleidskader Wmo en gezondheid Samen op eigen kracht beschrijft de gemeente hoe zij de vernieuwing in het sociaal domein aanpakt. In dit document wordt tevens de verbinding gelegd tussen gezondheidsbeleid en Wmo beleid. Het beleidskader geeft aan dat de twee beleidsvelden directe raakvlakken hebben en ze vullen elkaar aan vanuit de gedachte dat een positieve beleving van de eigen gezondheid van Westlanders een positieve invloed heeft op maatschappelijke participatie. Westland uitgelicht De gemeente Westland bestaat uit de kernen De Lier, s-gravenzande (inclusief Heenweg), Monster, Poeldijk, Ter Heijde, Naaldwijk, Honselersdijk, Maasdijk, Wateringen en Kwintsheul. De economie van het Westland, de gemeente Westland en Midden- Delfland samen, bestaat voornamelijk uit tuinbouwbedrijven en het middenkleinbedrijf in het algemeen. Daarnaast is de regio door onder meer Floraholland belangrijk voor de distributie en verwerking van (tuinbouw)producten. De recreatie-, zorg- en onderwijssectoren zijn in Westland relatief kleinschalig en regionaal gericht. De gemeente Westland maakt deel uit van de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag. De bevolkingsdichtheid is Westland is hoog in vergelijking met Nederland. De leeftijdsgroepen 5 t/m 24-jarigen en 50 t/m 54-jarigen zijn in Westland iets groter dan gemiddeld in Nederland. De leeftijdsgroep 25 t/m 39 jaar is daarentegen kleiner dan in Nederland. Dit weerspiegelt zich in een iets hogere groene druk 2 in Westland van 40% in vergelijking met 38% in Nederland. De grijze druk 3 is in Westland 29% en dit is vergelijkbaar met Nederland 4. GGD Haaglanden heeft een belangrijke adviserende rol voor het gemeentebestuur van Westland op het terrein van publieke gezondheid. Vanuit de wettelijke taak in het kader van de Wet publieke gezondheid heeft GGD Haaglanden de Gezondheidsmonitor 2015 opgesteld en op basis daarvan Kernboodschappen geformuleerd. Gezamenlijk bieden deze een basis bij het ontwikkelen van integraal gemeentelijk gezondheidsbeleid. uit het beleidskader wmo en gezondheid samen op eigen kracht Iedereen doet mee en voert regie over zijn eigen leven Ondersteuning van de meest kwetsbaren Bevorderen en behouden van betrokkenheid van inwoners met elkaar Krachtige sociale infrastructuur 2 Groene druk: het aantal 0 t/m 19-jarigen gedeeld door het aantal 20 t/m 64-jarigen. 3 Grijze druk: het aantal 65-plussers gedeeld door het aantal 20 t/m 64-jarigen. 4 Zie bijlage II: demografische druk. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

8 inleiding Gezondheidsmonitor De Gezondheidsmonitor 2015 biedt een brede analyse van de gezondheidssituatie van de inwoners van Westland. Op gemeenteniveau wordt een actueel beeld geschetst van de gezondheid van inwoners, de factoren die de gezondheid beïnvloeden, het zorggebruik en ontwikkelingen in de omvang, samenstelling en gezondheid van de bevolking. Hiervoor zijn verschillende bronnen geraadpleegd 5. Een belangrijk deel van de gegevens komt uit de gezondheidsenquêtes van de GGD. Daarnaast is ook informatie uit externe bronnen gebruikt om dit overzicht tot stand te brengen. Hierbij zijn de meest recent beschikbare gegevens gebruikt. De Gezondheidsmonitor is een belangrijke bron van informatie voor het formuleren van de Kernboodschappen. Toepassing van de Kernboodschappen in de praktijk In de Kernboodschappen wordt aandacht gevraagd voor specifieke problematiek en kwetsbare groepen. Deze zijn in Westland met name te vinden onder senioren, jeugdigen en groepen met een lagesociaal economische status. Maar ook onder andere bevolkingsgroepen is aandacht voor gezondheid van belang. Bij het formuleren van beleid is het daarom belangrijk de aandacht niet alleen te richten op deze specifieke bevolkingsgroepen. De Kernboodschappen vormen een aanknopingspunt om actieplannen op te stellen. Kernboodschappen In het licht van landelijke en lokale ontwikkelingen en gezondheidsthema s die in Westland aandacht behoeven, zijn in de Gezondheidsmonitor 2015 de belangrijkste speerpunten uitgewerkt in Kernboodschappen. De Gezondheidsmonitor en Kernboodschappen zijn te benutten voor bijvoorbeeld het verder inkleuren van het collegewerkprogramma Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen, het beleidskader Wmo en gezondheid Samen op eigen kracht en de Structuurvisie Westland 2025 (met een doorkijk naar 2040). In de gemeente Westland wordt vanuit diverse beleidsterreinen samengewerkt. Om effectief gezondheidsbeleid te voeren, is het van belang om vanuit die verschillende beleidsterreinen de verbinding te zoeken en vanuit integraal beleid de gezondheid te bevorderen. Alle Kernboodschappen raken aan verscheidene beleidsterreinen en overstijgen het terrein van gezondheid. GGD Haaglanden adviseert Westland om expliciet de verbinding te blijven leggen in nota s. 5 Zie het overzicht met Informatiebronnen op pagina kijk op gezondheid westland

9 Context De Gezondheidsmonitor en Kernboodschappen staan niet op zichzelf maar zijn binnen een bredere context te plaatsen. In het onderstaande kader is een aantal (landelijke) ontwikkelingen geschetst. Landelijke ontwikkelingen Nederland is bezig met een heroriëntatie op gezondheid, zorg en ondersteuning. De gezondheidsdefinitie van de Wereldgezondheidsorganisatie 6 gaat uit van volledig welbevinden en de afwezigheid van ziekten. Hier is nu een positief concept van gezondheid naast geplaatst waarin de eigen regie op het leven en participatie de hoofdrol spelen: Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en zoveel mogelijk een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven 7. Deze positieve definitie is meer operationeel: het gaat nu om het vermogen om zich aan te passen, waar de universele definitie uitgaat van een staat van zijn. Deze omslag sluit aan op de ontwikkelingen in het sociaal domein: ieder van de drie decentralisaties (transitie van de AWBZ naar de Wmo, invoering van de Jeugdwet en invoering van de Participatiewet) benadrukt maatschappelijke participatie. Het gaat om meedoen in de samenleving, in werk en in onderwijs. Hierbij speelt gezondheid een belangrijke rol. Participatie bevordert gezondheid en vice versa. Het Rijk en de gemeente spelen gezamenlijk een belangrijke rol binnen de publieke gezondheid. Alle factoren die invloed hebben op de volksgezondheid komen hierin terug: opvoeding, gedrag/leefstijl, fysieke en sociale (leef)omgeving en toegang en kwaliteit van de gezondheidszorgvoorzieningen 8. Voor gemeenten is het van belang in het lokale gezondheidsbeleid aandacht aan de onderwerpen te besteden die aansluiten op problematiek binnen de eigen gemeente en dit integraal aan te pakken. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft binnen de nieuwe landelijke volksgezondheid toekomstverkenning vier perspectieven geformuleerd: op en top gezond, iedereen doet mee, heft in eigen handen en gezonde welvaart 9. Deze spelen een belangrijke rol in maatschappelijke discussies over de volksgezondheid. De kunst is om alle perspectieven een plek te geven in het beleid om zo recht te doen aan de diversiteit. Afhankelijk van de problematiek en het beleidsterrein komt een perspectief in meerdere of mindere mate naar voren. 6 Definitie WHO (1948): Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet van louter het ontbreken van ziekte. 7 Huber, M. e.a. (2013). Towards a conceptual framework relating to Health as the ability to adapt and to self manage, Operationalisering gezondheidsconcept. 8 Lalonde M. (1974). A new perspective on the health of Canadians. Ottawa: Government of Canada. 9 RIVM (2014). Volksgezondheid toekomstverkenning Een gezonder Nederland. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

10 inleiding Leeswijzer Deze publicatie omvat twee delen. Deel 1 betreft de Kernboodschappen, deel 2 de Gezondheidsmonitor. Deel 1: Kernboodschappen Er zijn op basis van de Gezondheidsmonitor zes Kernboodschappen geformuleerd voor het lokaal gezondheidsbeleid van Westland. De eerste drie Kernboodschappen hebben een sterke link met het sociaal domein en zijn vooral bedoeld om verder na te denken over de verbinding tussen de drie decentralisaties en het lokaal gezondheidsbeleid. De overige drie Kernboodschappen liggen meer op het terrein van de publieke gezondheid. De verschillende beleidsterreinen waaraan een kernboodschap raakt zijn telkens benoemd. Bij iedere boodschap zijn in een kader de belangrijkste cijfers uit de Gezondheidsmonitor weergegeven. Waar in de tekst cijfers genoemd zijn, is links van de tekst een verwijzing opgenomen naar het betreffende hoofdstuk van de Gezondheidsmonitor (deel 2). Hier zijn de cijfers terug te lezen waarop de boodschappen zijn gebaseerd. Deel 2: Gezondheidsmonitor De Gezondheidsmonitor geeft eerst een beschrijving van de regio Zuid-Holland West. Vervolgens wordt voor de gemeente Westland ingegaan op specifieke thema s, zoals demografie, gezondheid, ziekte en sterfte, factoren die de gezondheid beïnvloeden, gezondheidszorg en een blik op de toekomst. Waar mogelijk zijn gegevens gepresenteerd op kernniveau. In de hoofdtekst van de Gezondheidsmonitorworden belangrijke kerncijfers met betrekking tot de verschillende thema s besproken. In bijlage I zijn alle gebruikte cijfers gebundeld in een tabel met cijfers op gemeenteniveau (A) en een tabel met cijfers op kernniveau (B). Per indicator is aangegeven uit welke gegevensbron deze afkomstig is. Voor de leesbaarheid van de rapportage is de uitleg van begrippen in de tekst beknopt; bijlage II geeft een uitgebreidere toelichting. De bronverwijzing van gegevens issummier in de tekst; bijlage III geeft een overzicht van de gegevensbronnen en bijlage IV de verantwoording. 10 kijk op gezondheid westland

11 deel 1 Kernboodschappen 1 Gezondheidswinst behalen door inzet van preventie en vroegsignalering 12 2 Bevorderen van gezondheid en participatie in Westland 14 3 Kwetsbare Westlanders ondersteunen bij het gezond(er) worden, regie voeren en participeren 18 4 Westlanders stimuleren om hun leefstijl blijvend positief te beïnvloeden 20 5 Naar een gezonde leefomgeving die bijdraagt aan de gezondheid en het welbevinden van de bevolking van Westland 22 6 Bijdragen aan de positieve ontwikkeling en vorming van de jeugd van Westland 24 gezondheidsmonitor en kernboodschappen

12 deel 1 kernboodschappen 1 Gezondheidswinst behalen door inzet van preventie en vroegsignalering Het is voor Westland van belang te voorkomen dat haar inwoners tot een zorgvraag komen die ze niet zelf standig kunnen oplossen. Stimuleren van gezond gedrag en het inzetten van preventieactiviteiten dragen hieraan bij. Hierdoor zullen aanspraken van inwoners op de Wmo, Participatiewet en Jeugdwet naar verwachting afnemen. Dit vraagt om een beweging van zorg en ziekte naar gezond gedrag. Preventie en vroegsignalering zijn belangrijke instru menten om te voorkomen dat inwoners zorg nodig zullen hebben. Introductie Zoals verwoord in het beleidskader Wmo en gezondheid Samen op eigen kracht vormt de eigen kracht van de Westlanders de basis, evenals het beroep op het eigen netwerk. Dit betekent dat in Westland inwoners ook een eigen verantwoordelijkheid hebben voor hun gezondheid en er wordt van hen verwacht dat zij regie nemen over hun gezondheid. Vroegsignaleren en kwetsbare situaties voorkomen, kan de noodzaak voor hulp beperken of zelfs voorkomen. De gemeente Westland is alléén aan zet waar de eigen kracht van inwoners ontoereikend is en faciliteert bij het vinden en uitvoeren van oplossingen en vernieuwing door de belanghebbenden zelf. Publieke gezondheid heeft tot doel de gezondheid van (nog) gezonde inwoners te bevorderen en te beschermen. De gemeente Westland is verantwoordelijk voor universele en selectieve preventie. Universele preventie bevordert en beschermt actief de gezondheid van de gehele bevolking. Selectieve preventie probeert te voorkomen dat personen met één of meer risicofactoren (determinanten) voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden 10. Voor inwoners die (nog) geen problemen ervaren kan de gemeente universele preventie inzetten. Wanneer inwoners tot een risicogroep behoren of ondersteuning nodig hebben, kan selectieve preventie worden ingezet. De gemeente Westland kan selectieve preventie met name inzetten binnen de drie transities. Preventie in de praktijk Onderstaand worden de doelen van de Wmo, Participatiewet en Jeugdwet kort toegelicht en volgt een illustratie van de rol die de gemeente hierin, door middel van preventie en vroegsignalering, kan spelen. Wet maatschappelijke ondersteuning Het doel van de Wmo is dat inwoners optimaal participeren in de samenleving en zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. De verantwoordelijkheid die hiervoor door het Rijk bij gemeenten is belegd, betekent voor de gemeente Westland dat van burgers verwacht wordt dat zij verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid en de regie ervan. Inzet van preventieactiviteiten in een zo vroeg mogelijk stadium vergroot de mogelijkheid dat mensen langer in goede gezondheid zelfstandig thuis wonen en zo nodig pas op een later moment aanspraak maken op de Wmo. Onder meer E-health-programma s kunnen hieraan ondersteunend zijn, zoals rondom valpreventie en op psychosociaal vlak. Participatiewet Het doel van de Participatiewet is om alle inwoners met of zonder arbeidsbeperking die kunnen werken maar daarbij ondersteuning nodig hebben, werk te laten vinden. Het is voor alle Westlanders wenselijk om naar vermogen te werken en bij te dragen aan 10 Bron: Nationaal Kompas Volksgezondheid 12 kijk op gezondheid westland

13 Wet maatschappelijke ondersteuning Optimaal participeren en zo lang mogelijk in goede gezondheid thuis kunnen blijven wonen Participatiewet Een goede gezondheid draagt bij aan het aan het werk houden en krijgen van burgers Jeugdwet Inzetten op eigen kracht van jeugdigen en hun ouders, integrale hulp op maat, vroegsignalering en preventie de samenleving van Westland. Participeren, actief zijn en blijven is daarom voor iedereen van belang. Gezondheid en participatie beïnvloeden elkaar over en weer. Een goede gezondheid helpt mensen aan het werk te blijven en arbeidsparticipatie bevordert een goede gezondheid. Door te participeren voel je je lekkerder in je vel. Inzetten oppreventieactiviteiten die de gezondheid van de inwoners bevorderen, levert hieraan een bijdrage. gerelateerde beleidsterreinen Zorg Cultuur, welzijn en participatie Jeugd, onderwijs en sport Inkomen Participatie Jeugdwet Het doel van de stelselwijziging jeugd is om in een vroeg stadium meer preventie en ondersteuning te organiseren waar dat nodig is. Uitgangspunt is eigen kracht van de jeugdigen en hun ouders, problemen minder snel medicaliseren en integrale hulp op maat organiseren rond gezinnen. Vroegsignalering en preventie vinden naast het gezin plaats op plekken waar jeugdigen komen zoals speelplaatsen, (voor) scholen, sport- en cultuurverenigingen maar ook bij hulpverleners zoals maatschappelijk werk, jeugdgezondheidszorg en de huisarts. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

14 deel 1 kernboodschappen 2 Bevorderen van gezondheid en participatie in Westland Om de Westlanders zo goed en zelfstandig mogelijk te laten participeren is het belangrijk dat de inwoners zich gezond voelen. Daarbij zijn het hebben van een baan, onderwijs volgen, een gezonde leefstijl en sociale contacten van belang. Ruimte voor lokale en burgerinitiatieven zorgt voor aansluiting op de wensen van de bevolking. Introductie Een sociale actieve omgeving is van groot belang. Inwoners signaleren tijdig problemen van zichzelf of van een ander en verhelpen het probleem op eigen kracht of leveren zelf de nodige ondersteuning. Vele vormen van mantelzorg en ondersteuning in gezin, familie, vriendenkring, kerk, vereniging en buurt vallen hieronder. Westland heeft van oudsher een krachtige sociale infrastructuur die een belangrijke rol speelt in het ondersteunen en zorgen voor elkaar. Deze sociale infrastructuur kent zijn oorsprong in de economische structuur en confessionele structuren. Deze structuur is ook nu nog sterk maar in een tijd van deconfessionalisering en individualisering is het geen automatisme dat deze structuren hun oorspronkelijke kracht behouden. Westland streeft ernaar om de bestaande structuur te behouden en waar nodig te versterken. Dit vraagt om een goede samenwerking met de partners en de uitvoerders en het vraagt om sturing en regie. Ook vraagt het soms om vernieuwing en innovatie van bestaande structuren. De huidige sterke sociale infrastructuur vormt hiervoor een uitstekend vertrekpunt. Alleen uitgaan van de eigen kracht is onvoldoende. Er zijn en blijven immers mensen waarvan de eigen kracht en daarmee ook de zelfredzaamheid en de regie op het eigen leven in meer of mindere mate beperkt is. Dit leidt tot de volgende Westlandse Visie op de Wmo: Iedereen doet mee aan de Westlandse samenleving en voert de regie over zijn eigen leven. Als inwoners te maken krijgen met verlies van regie over hun leven, door fysieke, psychische of sociale beperkingen ondersteunen we de meest kwetsbaren. Daarbij kijken we eerst in hoeverre het eigen netwerk, informele zorg en algemene en collectieve voorzieningen bijdragen aan de oplossing. Pas als dit onvoldoende is zetten we professionele ondersteuning of individuele voorzieningen in. We zetten ons actief in om de betrokkenheid van inwoners met elkaar te behouden en te bevorderen. Westland heeft een krachtige sociale infrastructuur die we willen behouden en versterken (Beleidskader Wmo en gezondheid Samen op eigen kracht, hoofdstuk 3). Gezonde mensen hebben vaker een betaalde baan en doen meer vrijwilligerswerk. Hierdoor kunnen zij meer deelnemen aan de maatschappij. Gezondheid bepaalt mede de mate waarin mensen participeren in de samenleving. Andersom draagt meedoen ook bij aan een goede gezondheid en welbevinden. Dit vraagt om een balans tussen het stimuleren van eigen mogelijkheden enerzijds en ondersteunende voorzieningen anderzijds. Een uitzondering op de gezonde effecten van participatie vormt mantelzorg. Mantelzorg geeft de volwassen mantelzorger weliswaar vaak voldoening, maar kan ook leiden tot negatieve gezondheidseffecten bij de mantelzorger zelf, zoals overbelasting, zeker als de mantelzorg langdurig en intensief is. Dan verminderen ook welbevinden en autonomie. Het geven van mantelzorg door jongeren kan een risico vormen voor hun deelname aan onderwijs en het sociale leven. Er kan sprake zijn van verminderde (leer)prestaties en uitval. 14 kijk op gezondheid westland

15 Voortijdig schoolverlaten voorkomen 2% 6% (155) voortijdig schoolverlaters (leerlingen jr) (1.000) volgt geen onderwijs en werkt niet (15-26 jr) Activering vrijwilligers Aandacht voor eenzame inwoners 41% (31.400) is vrijwilliger (19+) 31% is matig tot ernstig eenzaam (19-64 jr) 17% (12.900) heeft belangstelling voor vrijwilligerswerk (19+) 42% is matig tot ernstig eenzaam (65+) Aandacht voor overbelaste mantelzorgers Aandacht voor LHTB-beleid 14% (10.500) is mantelzorger (19+) 13% oordeelt negatief over homoseksualiteit (65+) 10% is zwaar belast (mantelzorgers 19+) Aandachtspunten Voor Westland is het van belang samen met andere zie 2.3 Aandacht voor overbelaste mantelzorgers In Westland is 2% van de 12 tot en met 18-jarigen betrokkenen specifiek aandacht te blijven besteden mantelzorger. Op plekken waar jeugdige mantel- aan de volgende doelen en doelgroepen: zorgers veel komen (zoals school en (sport)clubs) is vaak niet bekend dat zij mantelzorger zijn. Inzicht zie 2.3 Activering van vrijwilligers Vrijwilligers zijn onmisbaar in Westland. Actief zijn hebben in wie mantelzorger is, het uitvoeren van acties die leiden tot het verkleinen van de fysieke- en als vrijwilliger is een vorm van participatie en kan sociale belasting die jonge mantelzorgers ervaren, bijdragen aan participatie van andere inwoners juist op plekken waar jeugdige mantelzorgers komen, doordat de vrijwilliger hen betrekt bij het maat- vergroot hun kansen en gevoel van welbevinden en schappelijke leven. Actief zijn en meedoen draagt het verkleint het risico op vroegtijdig schoolverlaten bij aan de gezondheid van de vrijwilligers. Uit de en op sociaal isolement. Gezondheidsmonitor blijkt dat in Westland ongeveer vrijwilligers van 19 jaar en ouder actief zijn. Daarnaast heeft Westland nog een potentieel van geïnteresseerde inwoners dat bereid is tot vrijwilligerswerk maar (nog) niet tot actie komt. Een onderzoek naar de drempels die deze mensen ervaren om daadwerkelijk ook als vrijwilliger aan de slag te gaan is nuttig om ze over deze drempels te helpen. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

16 deel 1 kernboodschappen zie 2.3 In Westland verrichten ongeveer inwoners van 19 jaar en ouder mantelzorg. Veel van hen zetten zich in als mantelzorger naast werk en gezin. Een op de tien mantelzorgers is tamelijk zwaar belast tot overbelast. Zij lopen hierdoor een groter risico op (verergering van hun) gezondheidsklachten en sociaal isolement. 12% van de mantelzorgers van 19 t/m 64 jaar en 21% van de mantelzorgers van 65 jaar en ouder heeft behoefte aan (extra) hulp. Het steunpunt Mantelzorg coördineert de mantelzorg in Westland en voert trajecten uit die gericht zijn op de bewustwording en competenties van mantelzorgers. Het is belangrijk dat mantelzorgers deze ondersteuning weten te vinden. zie 3.4 Aandacht voor inwoners die eenzaam zijn In Westland is 31% van de volwassenen van 19 t/m 64 jaar en 42% van de senioren van 65 jaar en ouder matig tot zeer ernstig eenzaam. Bij senioren is het percentage eenzaamheid in vergelijking met 2004 toegenomen en in vergelijking met 2008 niet statistisch significant veranderd (2004: 36%, 2008: 44%, 2012: 42%). In totaal telt Westland naar schatting eenzame inwoners van 19 jaar en ouder. Aandacht voor sociale activiteiten en specifieke preventie programma s is belangrijk om ernstige eenzaamheid te bestrijden. zie 2.3 zie 3.4 Voortijdig schoolverlaten voorkomen Op jonge leeftijd maatschappelijk betrokken zijn en blijven, is van invloed op het verdere leven. Werk is een belangrijke factor voor maatschappelijke betrokkenheid. Voortijdig schoolverlaten verkleint de kansen op de arbeidsmarkt. Jaarlijks verlaat 2% van de 12 t/m 22-jarige leerlingen in Westland het onderwijs zonder startkwalificatie. 6% van de 15 t/m 26-jarigen volgt geen (bekostigd) onderwijs en werkt niet. Om betere kansen op de arbeidsmarkt te hebben is het voor jongeren van belang een startkwalificatie te hebben. Het is dus van belang om in te blijven zetten op het voorkomen van schooluitval. Integraal schoolgezondheidsbeleid (Gezonde School) draagt bij aan het voorkomen van vroegtijdig schoolverlaten en verbetert schoolprestaties. 16 kijk op gezondheid westland

17 Aandacht voor LHTB-beleid zie Van de inwoners in Westland oordeelt 8% negatief gerelateerde over homoseksualiteit 12. Onder de 65-plussers is dit beleidsterreinen percentage hoger (13%) dan bij de 19 t/m 64-jarigen Zorg (6%) en ook hoger in vergelijking met het gemiddelde Cultuur, welzijn en participatie van de 65-plussers in de regio Zuid-Holland West (9%). Jeugd, onderwijs en sport Om acceptatie van homoseksualiteit te vergroten is het Inkomen belangrijk om homoseksualiteit bespreekbaar te maken Participatie op het werk en op plekken waar senioren samen komen zoals buurthuizen en (sport)verenigingen. Daarnaast kunnen scholen breed inzetten op het thema relaties en seksualiteit waar homoseksualiteit een onderdeel van is. Dit geldt zowel voor basisscholen als voor het voortgezet onderwijs. 11 LHTB-beleid: Lesbiennes, homo s, transgenders en biseksuelen-beleid. 12 Zie bijlage II: sociale acceptatie van homoseksualiteit. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

18 deel 1 kernboodschappen 3 Kwetsbare Westlanders ondersteunen bij het gezond(er) worden, regie voeren en participeren De overheid verwacht meer autonomie van inwoners. De vorige kernboodschap gaf aanknopingspunten voor het bevorderen van participatie bij inwoners die de regie zelf in handen hebben. Maar niet iedere inwoner is zelf in staat om voldoende regie te voeren om gezond te leven en te participeren in de samenleving. Het is van belang dat Westland voor inwoners die onvoldoende zelfredzaam zijn extra aandacht besteedt aan preventie, aan ondersteuning om de zelfregie te vergroten en om binnen de eigen mogelijkheden te kunnen participeren. Introductie Er zijn vele vormen van kwetsbaarheid en verschillende redenen waardoor iemand kwetsbaar is. Wanneer we spreken over kwetsbare Westlanders dan gaat het dus om een heel diverse groep van mensen die zelf onvoldoende regie hebben over hun leven, zoals kwetsbare ouderen, inwoners die gebruik maken van diverse sociale regelingen of volwassenen die eenzaam zijn of te maken hebben met een verhoogd risico op psychosociale problematiek en/ of zich in een onveilige (gezins) situatie bevinden. In veel van deze gevallen gaat het om mensen met een lage sociaaleconomische status. De gezondheid en gezondheidsvaardigheden van deze kwetsbare groepen zijn vaak slechter dan van mensen die wel zelf de regie over hun leven weten te voeren. Zij hebben vaak minder kennis over het zorgsysteem, leven ongezonder, participeren minder en hebben minder gunstige werk- en woonomstandigheden. Het is van belang om van persoon tot persoon te kijken welke mogelijkheden iemand heeft tot zelfregie en participatie. Door hierop aan te sluiten met interventies kan individueel de zelfredzaamheid worden vergroot of gestabiliseerd. Daarnaast draagt eencollectieve aanpak hier ook aan bij. Voor vragen om hulp en ondersteuning kunnen Westlanders terecht bij de sociale kernteams en bij professionals van bijvoorbeeld Vitis Welzijn. Ze helpen inwoners van Westland bij het zoeken van hulp, verstrekken informatie en regelen ondersteuning en zorg. Als er op meerdere leefgebieden vragen zijn of er (ingewikkelde) problemen lijken te spelen, neemt de professional in overleg met de vraagsteller contact op met het sociaal kernteam. Het is belangrijk om ook preventie te borgen binnen het sociaal kernteam. Door de inzet van preventie is de gezondheid van mensen met een lage sociaaleconomische status te verbeteren en kunnen de gezondheidsverschillentussen sociaal economische groepen op termijn kleiner worden. Belangrijke preventietaken zijn (vroeg)signalering, educatie en (terugval)preventie. Deze kunnen helpen om toename van zorgbehoefte te voorkomen en de zelfredzaamheid te vergroten. Aandachtspunten Op basis van de Gezondheidsmonitor 2015 is specifiek aandacht gewenst voor de volgende thema s en/of groepen: 18 kijk op gezondheid westland

19 Kwetsbare senioren faciliteren 16% 23% (2.500) is kwetsbaar (65+) (3.600) heeft een verhoogd valrisico (65+) Aandacht voor burgers met gestapelde regelingen 22% (9.395) heeft een stapeling van sociale regelingen (huishoudens) Laaggeletterden 12% is laaggeletterd in Nederland zie 3.4 zie 3.4 Kwetsbare senioren faciliteren Van de 65-plussers in Westland is 16% kwetsbaar op lichamelijk, psychisch of sociaal gebied. Naar schatting gaat het in Westland om ongeveer senioren. Bijna een op de vier senioren (23%, ongeveer senioren) heeft een verhoogd valrisico. Oudere inwoners voelen zich relatief minder gezond, hebben meer beperkingen en voelen zich vaker eenzaam. De beperkingen vormen een belemmering voor hun participatie in het maatschappelijke leven, waardoor de eenzaamheid toeneemt. Door senioren meer te faciliteren in het kunnen meedoen aan de maatschappij, kan hun eenzaamheid afnemen en stijgt de kwaliteit van leven. Het is van belang dat de sociale kernteams zich blijvend inspannen om kwetsbare senioren te ontdekken en vroegtijdig problematiek bij hen te signaleren. Aandacht voor inwoners met gestapelde regelingen Bij 22% van de huishoudens in Westland is sprake van een stapeling van regelingen. De combinatie van regelingen op het gebied van inkomensondersteuning en arbeidsparticipatie en/of welzijn en zorg komt relatief veel voor. Bezuinigingsmaatregelen hebben veel impact op huishoudens met een stapeling van regelingen: zij worden immers ook geconfronteerd met een stapeling van bezuinigingen waardoor hun positie verder verzwakt. De gemeente heeft een aantal regelingen om inwoners met een laag inkomen te ondersteunen. zie 2.2 Laaggeletterdheid Taal vormt de basis voor mensen om mee te doen in de samenleving. Nederland kent ongeveer 1,3 miljoen laaggeletterden tussen de 16 en 65 jaar, dit komt neer op 12% van de Nederlandse beroepsbevolking. Dit percentage is in de afgelopen jaren gestegen. In de regio Haaglanden is dit percentage hoger dan gemiddeld in Nederland, namelijk 16,5% (met name in Den Haag). In Westland worden via het ROC Mondriaan taal- en rekencursussen aangeboden. Daarnaast sluit Westland zo veel als mogelijk aan bij landelijke en regionale initiatieven. Zo doet Westland jaarlijks mee aan de Haaglanden campagne Doe weer mee! Deze campagne moet de bekendheid met laaggeletterdheid vergroten en meer deelnemers werven voor de cursussen. Ook inzet vanuit de bibliotheken in de kernen blijft voor dit aandachts- punt belangrijk. gerelateerde beleidsterreinen Zorg Cultuur, welzijn en participatie Jeugd, onderwijs en sport Inkomen Participatie gezondheidsmonitor en kernboodschappen

20 deel 1 kernboodschappen 4 Westlanders stimuleren om hun leefstijl blijvend positief te beïnvloeden Om de leefstijl van jeugdigen en volwassenen blijvend positief te beïnvloeden is een lange adem nodig. Snel resultaat boeken is lastig omdat gedrag moeilijk te veranderen is en daarnaast de effecten van beleid pas op langere termijn te meten zijn. Om de zorg- en maatschappelijke kosten nu en in de toekomst beheersbaar te houden, is het van belang aandacht te hebben en te houden voor het verbeteren van de leefstijl van de inwoners van Westland. Dit vraagt om beleid dat zorgt dat voor de Westlanders een gezonde keuze het meest voor de hand ligt. Verbetering is te realiseren door de uitvoering van integrale preventieve programma s, die bewezen effectief zijn en/of best practice, gericht op specifieke doelgroepen en door het effectief inrichten van de buitenruimtes. In Gezondheid op peil, de regionale Volksgezondheid Toekomstverkenning voor Westland uit 2011, waren drie Kernboodschappen specifiek gericht op de leefstijlthema s alcoholgebruik, overgewicht en roken. Uit de Gezondheidsmonitor 2015 blijkt dat ze nog altijd actueel zijn. Een ongezonde leefstijl brengt gezondheidsrisico s met zich mee. Hierdoor verslechtert de gezondheid, participeren inwoners minder en doen ze een groter beroep op zorg- en maatschappelijke voorzieningen. Zowel voor jeugd als volwassenen is een gezonde leefstijl belangrijk. De hier genoemde adviezen gelden voor beide, maar zijn gebaseerd op de cijfers over volwassenen (19 jaar en ouder). In kernboodschap 6 komt leefstijl van de jeugd specifiek aan bod. Het streven is om individuen te stimuleren zelf hun leefstijl te verbeteren. Westland kan bijdragen aan het positief veranderen van de leefstijl van haar inwoners door: Te faciliteren dat inwoners kennis kunnen opdoen over gezond gedrag, gezond bewegen en gezond gewicht. Te denken valt aan Gezonde (Voor)School. zie 4.1 Gerichte integrale preventieprogramma s op wijk- en schoolniveau in te zetten (zoals JOGG, Gezonde School, Welzijn op Recept en het programma Valpreventie) en aan te sluiten op landelijke en regionale campagnes. Van belang is de verbinding te maken met de belevingswereld van de specifieke doelgroep waarop het programma zich richt: dicht bij de burger, toegankelijk en op maat. Daarbij verdient het aanbeveling mensen uit de doelgroep waarvoor het programma bedoeld is te betrekken bij de opzet en uitvoering. De buitenruimte die Westland kent zo in te richten dat deze verleidt tot gezond gedrag, beweging en sporten. Te denken valt aan voldoende speel- en/of beweegtuinen, groene schoolpleinen, goede fietspaden. Oog te hebben voor levensfases waarin mensen meer open staan voor gezondheidsboodschappen en meer geneigd zijn om hun gedrag te veranderen. Het is goed om interventies hierbij te laten aansluiten. Te denken valt aan aanstaande en jonge ouders, mensen bij wie een ziekte is vastgesteld en mensen die mogelijk met pensioen gaan. Aandachtspunten In Westland spelen de volgende leefstijlthema s een rol: Stimuleren van voldoende beweging Bewegen gaat niet alleen om het beoefenen van sport, maar bijvoorbeeld ook om een wandeling naar de supermarkt of een eindje fietsen. 38% van de inwoners in Westland van 19 jaar en ouder beweegt onvoldoende. Westland organiseert vanuit verscheidene organisaties en instellingen beweegactiviteiten in de kernen. Dit stimuleert volwassenen om in beweging te komen, ook al betreft het geen specifieke beweegactiviteit. Aanbevolen wordt deze activiteiten voort te zetten en waar nodig vanaf jonge leeftijd uit te breiden (denk hierbij aan een inzet op voorscholen). 20 kijk op gezondheid westland

21 Stimuleren van voldoende beweging Voorkomen van zwaar alcoholgebruik 38% (29.100) beweegt onvoldoende (19+) 12% gebruikt zwaar alcohol (19-64 jr) 4% gebruikt zwaar alcohol (65+) Streven naar een gezond gewicht Stoppen met roken 44% heeft overgewicht (19-64 jr) 26% rookt (19-64 jr) 61% heeft overgewicht (65+) 13% rookt (65+) zie 4.1 zie 4.1 Streven naar een gezond gewicht Het hebben van overgewicht brengt gezondheidsrisico s met zich mee, zoals een verhoogd risico op diabetes type 2, hart-en vaatziekten en verschillende soorten kanker. 44% van de 19 t/m 64-jarigen en 61% van de 65-plussers in Westland heeft overgewicht. Ernstig overgewicht beperkt relatief eenvoudige lichamelijke activiteiten zoals (trap)lopen en fietsen. Daarnaast krijgen mensen met ernstig overgewicht vaak te maken met stigmatisering en discriminatie en dit kan hen belemmeren in hun functioneren. Inzet op het signaleren en doorverwijzen en op selectieve integrale preventie programma s dragen bij aan het terugdringen van overgewicht onder inwoners. Voorkomen van zwaar alcoholgebruik Alcoholgebruik leidt vrij snel tot gewenning en lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid en geeft risico s op de korte en lange termijn voor gebruikers en hun omgeving. 12% van de 19 t/m 64-jarigen en 4% van de 65-plussers in Westland geeft aan zwaar alcohol te drinken 13. Bij volwassenen (19 t/m 64-jarigen) is dit percentage relatief hoog in vergelijking met de andere gemeenten in de regio (9%). In Westland is een werkgroep actief die met verscheidene activiteiten inzet op het gebied van bewustwording en regelgeving. Om meer te bereiken kan intensivering van deze activiteiten nodig zijn. zie 4.1 Stoppen met roken Roken verhoogt de kans op verschillende soorten kanker en COPD. In vergelijking met andere leefstijlfactoren is de bijdrage van roken aan de totale ziektelast hoog. 13% van de ziektelast is toe te schrijven aan roken 14. Het aantal 19 t/m 64-jarigen dat in Westland rookt is 26%. Van de 65-plussers rookt 13%. Westland is actief deelnemer aan de landelijke campagne Stoptober. gerelateerde beleidsterreinen Zorg Cultuur, welzijn en participatie Jeugd, onderwijs en sport Inkomen Participatie 13 Iemand drinkt zwaar alcohol als hij of zij minimaal één dag in de week 6 of meer (mannen) of 4 of meer (vrouwen) glazen per dag drinkt. 14 Bron: Nationaal Kompas. Ziektelast in DALY s. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

22 deel 1 kernboodschappen 5 Naar een gezonde leefomgeving die bijdraagt aan de gezondheid en het welbevinden van de bevolking van Westland De kwaliteit van de leefomgeving, zowel buitens- als binnenshuis, beïnvloedt de lichamelijke en mentale gezondheid en het welbevinden van de Westlanders. Het beperken van milieubelastende factoren zoals luchtverontreiniging, omgevingslawaai en vocht en schimmel in huis, vermindert de negatieve invloed hiervan op de gezondheid. Door als gemeente gezonde keuzes te maken bij de inrichting van de buitenruimte, wordt het aantrekkelijker voor de bevolking om buiten actief te zijn. Hierdoor verbetert de gezondheid en het welbevinden. De kwaliteit van het binnenmilieu wordt vooral bepaald door een combinatie van de kwaliteit van de woning en het ventilatiegedrag van de bewoner. Introductie Westland heeft samen met inwoners, ondernemers en belangenverenigingen de structuurvisie Westland 2025 opgesteld. In deze structuurvisie wordt beschreven hoe Westland er in de toekomst uit zou moeten zien. In de kernen van Westland moet de leefbaarheid voor alle verschillende Westlanders van goed niveau zijn. Dit betekent dat er aandacht moet zijn voor alle verschillende leeftijdsgroepen: van kleine kinderen die in de buurt moeten kunnen spelen tot senioren die de mogelijkheid moeten hebben om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen. Hierdoor kan in de verschillende kernen een goede mix van de bevolking blijven bestaan en blijven de kernen ieder op hun eigen niveau vitaal. De gemeente Westland spant zich in om de openbare ruimte goed te onderhouden maar Westland verwacht eveneens van haar bewoners dat ze zorgdragen voor een goede woonomgeving. Bij nieuwbouwprojecten wordt erop ingezet de woonomgeving op een optimaal niveau te brengen: een goede bereikbaarheid, voldoende maatschappelijke voorzieningen, ruimte voor groen en water en passende speelmogelijkheden. zie 4.2 Een belangrijk aspect bij de beleving van de omgeving is de inrichting en kwaliteit van de openbare ruimte. Westland wil dat de openbare ruimte voor alle gebieden van goede kwaliteit is: schoon, heel en veilig. GGD Haaglanden ondersteunt de ambities van de gemeente Westland zoals geformuleerd in haar structuurvisie. Aandachtspunt Westland kan ten behoeve van een gezonde leefomgeving van haar inwoners in het ruimtelijk beleid rekening houden met de gezondheidseffecten van luchtkwaliteit en geluidshinder. In aansluiting op de structuurvisie is ook specifieke aandacht voor gezondheid nodig bij de concrete uitwerking van plannen voor de ruimtelijke inrichting. De gemeente kan nog meer gezondheidswinst behalen door haar inwoners te informeren over een gezond binnenmilieu. Rekening houden met luchtkwaliteit en geluidshinder De europese normen voor fijnstof in Westland worden niet overschreden, maar ook onder deze normen zijn er nog aanzienlijke gezondheidseffecten. Blootstelling aan fijnstof veroorzaakt in Nederland 3 tot 5% van de totale ziektelast. Vooral roetdeeltjes in fijnstof, die grotendeels door verkeer worden uitgestoten, kunnen gezondheidsschade veroorzaken zoals ziekten van de ademhalingswegen en hart- en vaatziekten. Vooral gevoelige groepen zoals kinderen, senioren en chronisch zieken, hebben hier last van. Een op de tien Westlanders ervaart ernstige geluidshinder in of om het huis. De belangrijkste bronnen van geluidshinder zijn buren en wegverkeer, in het 22 kijk op gezondheid westland

23 Rekening houden met luchtkwaliteit 3-5% van de ziektelast in Nederland wordt veroorzaakt door fijnstof Geluidshinder verminderen 10% ervaart ernstige geluidshinder in/om het huis (19-64 jr) Informeren over een gezond binnenmilieu 7% 15% heeft vocht/schimmel in woonkamer en/of slaapkamer (19-64 jr) woont in een huis waarin dagelijks wordt gerookt (19-64 jr) zie 4.2 bijzonder het geluid van brommers en scooters. De gevolgen van geluidbelasting kunnen variëren van hinder en slaapverstoring tot klinische gezondheidseffecten zoals hart- en vaatziekten. Luchtkwaliteit en omgevingslawaai zijn sterk gerelateerd aan verkeersdrukte. Het verdient dan ook aanbeveling om in het ruimtelijk beleid (bijvoorbeeld bij nieuwbouwplannen) rekening te houden met de situering van woningen en gevoelige bestemmingen als scholen en kinderdagverblijven ten opzichte van drukke wegen. Informeren over een gezond binnenmilieu 7% van de 19 t/m 64-jarigen in Westland heeft last van vocht of schimmelplekken in woon- of slaapkamer. Soms zijn hiervoor bouwkundige oorzaken aan te wijzen, in andere gevallen is onvoldoende ventileren de oorzaak. Bij 15% van de inwoners wordt dagelijks binnenshuis gerookt. Hierbij hoort ook voorlichting over hoe bewoners zelf kunnen bijdragen aan het zo gezond mogelijk houden van het binnenklimaat van hun woning. Een voorbeeld is voldoende ventileren om schadelijke stoffen uit het binnenmilieu goed af te kunnen voeren, maar hierbij hoort ook het regelmatig onderhouden van verbrandingstoestellen. Ook is een gezond binnenmilieu op scholen onderdeel van de Gezonde School. gerelateerde beleidsterreinen Zorg Cultuur, welzijn en participatie Jeugd, onderwijs en sport Inkomen Participatie Milieu Ruimtelijke Ordening Over de kwaliteit van de woning kan de gemeente afspraken maken met eigenaren en verhuurders; daarnaast loont het om de burgers te stimuleren tot gezond gedrag in huis. Het vergroten van kennis bij bewoners kan gezond gedrag stimuleren. gezondheidsmonitor en kernboodschappen

24 deel 1 kernboodschappen 6 Bijdragen aan de positieve ontwikkeling en vorming van de jeugd van Westland Alle kinderen moeten gezond en veilig kunnen opgroeien, hun talenten kunnen ontwikkelen en binnen hun mogelijkheden kunnen participeren in de samenleving. Ouders zijn hiervoor primair verantwoordelijk. De overheid draagt bij aan het creëren van de juiste randvoorwaarden in de omgeving van het kind. Er zijn vele factoren die invloed hebben op hoe de jeugd zich ontwikkelt, zoals bijvoorbeeld de gezinssituatie, opvoeding, school, leefomgeving en leefstijl. Preventie en zorg voor de jeugd vragen dan ook een integrale aanpak. Introductie Vanaf 2015 is de zorg voor de jeugd ondergebracht bij de gemeente. De verantwoordelijkheden van de gemeente zijn vastgelegd in de nieuwe Jeugdwet, naast de al bestaande verantwoordelijkheid van de gemeente voor de Jeugdgezondheidszorg uit de Wet publieke gezondheid. De wet zet meer in op preventie, vroegsignalering en eigen kracht van inwoners. Het streven is dat ieder kind gezond en veilig opgroeit en zo zelfstandig mogelijk kan deelnemen aan het maatschappelijk leven, rekening houdend met zijn of haar ontwikkelingsniveau. Westland heeft de toegang tot de jeugdhulp georganiseerd vanuit de Sociale Kern Teams (SKT's). Stichting Jeugdgezondheidszorg Zuid-Holland West (JGZ ZHW) is gedetacheerd naar de sociale kernteams en adviseert en begeleidt bij vragen of problemen bij het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren in Westland en verleent preventieve medische zorg. Scholen hebben vanuit het sociale kernteam een contactpersoon die hen toegang geeft tot verdere ondersteuning bij het inzetten en/of organiseren van jeugdhulp. In Westland is het aandeel 5 t/m 24-jarigen en 50 tot en met 54-jarigen gemiddeld iets groter dan in Nederland. De leeftijdsgroep 25 t/m 39-jarigen is daarentegen kleiner dan in Nederland. zie 5.3 Dit weerspiegelt zich in een iets hogere groene druk 15 in Westland van 40% in vergelijking met 38% in Nederland. De verwachting is dat de groene druk zal toenemen van 40% in 2014 naar 51% in 2025 (groene druk in de regio Zuid-Holland West in 2025: 41%). Leefstijl en gedrag van jeugdigen zijn ook in Westland blijvende aandachtspunten. De leefstijl op jonge leeftijd geeft een indicatie voor leefstijl op latere leeftijd. Aandacht voor preventie van jongs af aan is van belang om gezondheidsproblemen op latere leeftijd te voorkomen. Naast de gezinssituatie (opvoeding) zijn de (voor)school- en leefomgeving de belangrijkste aanknopingspunten voor preventie. Aandachtspunten Door gezonde keuzes zo makkelijk mogelijk te maken en door het sociale systeem te ondersteunen onder meer binnen gezinnen en (voor)scholen kan de jeugd zich positief ontwikkelen. Het SKT en de Stichting JGZ ZHW kunnen bij de uitwerking een rol vervullen. Gezondheidsthema s die hieraan bijdragen zijn: Faciliteren prenatale- en perinatale zorg De zorg voor de gezondheid van kinderen begint al voor de conceptie. Gebruik van foliumzuur, aanpassen van de leefstijl voordat een vrouw zwanger wordt (bijvoorbeeld stoppen met alcohol en roken of waar nodig intensiveren van bewegen en sporten) en het in een vroeg stadium van de zwangerschap bezoeken van een verloskundige of gynaecoloog zijn van invloed op de gezondheid van het ongeboren kind. In de regio Midden-Delfland/-Westland komt een op de 25 zwangere vrouwen pas laat in beeld bij de verloskundige of gynaecoloog. Vóór en tijdens hun zwangerschap zijn vrouwen extra ontvankelijk voor adviezen en informatie over hun 15 Groene druk: het aantal 0 t/m 19-jarigen gedeeld door het aantal 20 t/m 64-jarigen. 24 kijk op gezondheid westland

25 Faciliteren prenatale en perinatale zorg 4% Signaleren kwetsbare gezinnen 7% 11% Inzetten op voeding, sport en bewegen 54-66% 10-16% Preventie van alcohol 31% heeft laat contact met verloskundige/gynaecoloog (zwangere vrouwen) (1.600) leeft in gezin met een inkomen onder 110% van sociaal minimum (0-17 jr) (3.399) groeit op in een eenoudergezin (0-24 jr) beweegt onvoldoende (4-18 jr) heeft overgewicht (2 jr t/m klas 2 VO) deed recent aan binge drinken (12-18 jr) Aandacht voor de sociaal- emotionele ontwikkeling 41% 17% Aandacht voor relationele en seksuele vorming 67% is in de afgelopen drie maanden weleens gepest (5-11jr) is in de afgelopen drie maanden weleens gepest (12-18 jr) gebruikt niet altijd een condoom (12-18 jr) Vergroten bewustzijn van risico s harde geluiden 29% heeft weleens last van het gehoor (12-18 jr) Veilig inrichten van de fysieke omgeving Een stimulerende en veilige omgeving is van belang Leren omgaan met sociale media en internet Aandacht voor pestgedrag en mediawijsheid zie 3.4 eigen gezondheid en van hun kind. Het is daarom van belang dat zorgverleners deze vrouwen tijdig in beeld krijgen en tijdens consulten aandacht besteden aan preconceptiezorg en preventie. Signaleren van kwetsbare gezinnen De sociaaleconomische status van een gezin, erfelijke aanleg en de opvoeding (waarden en normen) bepalen in belangrijke mate de kansen die kinderen hebben als volwassene 16. Van de minderjarige kinderen in Westland leeft 7% in een huishouden met een inkomen lager dan 110% van het sociaal minimum. Circa 11% van de jongeren (0-24 jaar) in Westland leeft in een éénoudergezin. Daarnaast zijn er gezinnen waar huiselijk geweld en kindermishandeling en verwaarlozing voorkomen; ook deze gezinnen zijn als kwetsbaar aan te merken. De SKT s en organisaties zoals bijvoorbeeld de Stichting Jeugdgezondheidszorg Zuid-Holland West en Vitis Welzijn vervullen een belangrijke signaleringsfunctie om kwetsbare gezinnen in beeld te krijgen. 16 CBS (2015). gezondheidsmonitor en kernboodschappen