Stichting Als jij en ik. Overdrachtsdossier. Programma Lokale Versterking Wmo GGz. Regionale initiatiefgroep Oost Utrecht.

Transcriptie

1 Stichting Als jij en ik Overdrachtsdossier Programma Lokale Versterking Wmo GGz Regionale initiatiefgroep Oost Utrecht Als jij en ik

2 Veenendaal, december

3 INHOUD Inleiding 4 Samenvatting en conclusies 6 1. Programma Lokale Versterking 8 Werkwijze Regionale initiatiefgroep Oost Utrecht 8 Doelstellingen Activiteiten Lokale Versterking 11 Gebruikte materialen Borging en de toekomst van de regionale initiatiefgroep Regionale gegevens Algemeen Ggz voorzieningen in Oost Utrecht 23 Cliëntenorganisaties in Oost Utrecht Gegevens gemeenten 26 Amersfoort 27 Baarn 31 Bunschoten 33 Utrechtse Heuvelrug 35 Leusden 37 Renswoude 39 Rhenen 41 Soest 43 Veenendaal 46 Woudenberg 48 3

4 INLEIDING Programma Lokale Versterking GGz Wmo was een driejarig programma, door het ministerie van VWS in het leven geroepen om de lokale belangenbehartiging van en door psychisch kwetsbare mensen een stevige duw in de goede richting te geven. Het uitgangspunt waren de wensen en behoeften van de doelgroep zelf. Dit landelijke programma startte medio 2006 en eindigde eind juni In de tweede helft van 2009 wordt aandacht besteed aan de borging van de resultaten van het programma. Dit overdrachtsdossier vormt een onderdeel van deze borging. Aanleiding voor het Programma Lokale Versterking GGZ Wmo (Lokale Versterking) was de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) die per 1 januari 2007 van kracht werd. Deze wet bepaalt dat iedereen volwaardig moet kunnen deelnemen aan de samenleving, dus ook mensen met een beperking. Gemeenten zijn hiervoor verantwoordelijk naar hun inwoners. Dit gaat verder dan het verstrekken van voorzieningen en het leveren van zorg. In de Wmo geldt de compensatieplicht die gemeenten verplicht om mensen die beperkingen ondervinden in hun zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie te compenseren. Net als anderen moeten ook mensen met een psychische beperking, met een verslavingsprobleem, vrouwen uit de vrouwenopvang, dak en thuislozen en hun naastbetrokkenen in de maatschappij kunnen meedoen. Helaas hadden zij bij de invoering van de Wmo ten opzichte van andere groepen hulpvragers (zoals lichamelijk gehandicapten en ouderen) een achterstand in de belangenbehartiging en participatie. Mensen met een achtergrond in de GGZ en OGGZ waren over het algemeen slecht georganiseerd. Hun positie in de samenleving is vaak zwak door onbekendheid van deze groep bij beleidsmakers. Hun stem wordt niet goed gehoord of hun hulpvragen blijven onbegrepen. De mogelijkheden voor voorzieningen en ondersteuning voor hen worden over het hoofd gezien. Lokale Versterking heeft een eerste aanzet gegeven om de belangenbehartiging en cliëntenparticipatie van de doelgroepen GGZ en OGGZ 1 te verbeteren en hen een stem te geven die helpt het Wmo beleid ook voor deze burgers doelgroepgericht in te vullen. De resultaten lieten daarbij zien dat dit programma in een behoefte voorziet. Wel werd duidelijk dat deze doelgroep (nog) niet in staat was om de opgebouwde kennis, de infrastructuur en de menskracht overeind te houden zonder aanvullende ondersteuning. Halverwege 2008 werd duidelijk dat de staatssecretaris 1 Tot de doelgroepen GGz en OGGz zoals die door Lokale Versterking vertegenwoordigd zijn behoren, in willekeurige volgorde en met hantering van de meest gangbare aanduidingen (zowel kinderen, jeugdigen, (jong )volwassenen als ouderen, autochtoon zowel als allochtoon): mensen met psychische, psychosociale en/of psychiatrische problemen/ problematiek, kwetsbaarheid, beperking(en) of handicaps ( cliënten geestelijke gezondheidszorg ). mensen met verslavingsproblemen/ een verslaving(achtergrond) ( cliënten verslavingszorg ), mensen die thuis of dakloos zijn ( gebruikers maatschappelijke opvang ), gebruikers van vrouwenopvang ( gebruikers Vo ), naastbetrokkenen en mantelzorgers (familie, buren, vrienden of andere vrijwilligers), mensen met gedrag, leer en/of ontwikkelingsproblemen (denk aan autisme, adhd, pdd nos etc.). 4

5 van VWS vasthield aan het driejarig Programma en geen verlenging wilde financieren. Zij vindt de cliëntenparticipatie een taak die in het kader van de Wmo direct in 2009 door gemeenten overgenomen moet worden. Dat geldt volgens haar ook voor de daarbij benodigde ondersteuning voor de cliëntenparticipatie in de GGz en OGGz. Het Programma Lokale Versterking werd in Oost Utrecht ingevuld door de Regionale initiatiefgroep Oost Utrecht. De resultaten van de hierbij ontplooide activiteiten worden in dit overdrachtdossier overgedragen en vergeleken met de landelijke gegevens. Voor alle gemeenten in de regio zijn de kerngegevens over de cliëntenparticipatie GGZ in dit overdrachtsdossier opgenomen, zodat het mogelijk is om de gegevens van de gemeenten onderling te vergelijken. De regionale initiatiefgroep kijkt terug op een drietal drukke jaren, waarin de basis voor de GGZ cliëntenparticipatie in Oost Utrecht is gelegd. Om dit verder uit te bouwen, zal de regionale initiatiefgroep het werk voortzetten vanuit de stichting Als jij en ik. De voormalige regionale initiatiefgroepsleden blijven hiermee (vrijwillig) doorgaan met hun activiteiten voor de GGZ cliënten in de regio. De ervaring en gedrevenheid die deze nieuwe stichting vanaf de start meekrijgt, belooft nog veel meer succesvolle activiteiten voor de cliëntenparticipatie en de maatschappelijke participatie van GGZ cliënten. Het programma Lokale Versterking is inmiddels gestopt. De bal ligt nu bij de lokale overheid. Leeswijzer Deze overdrachtrapportage begint met een uitleg over het Programma Lokale versterking en de werkwijze van de Regionale Initiatiefgroep Oost Utrecht. De doelstellingen van het programma en de organisatiestructuur worden besproken in hoofdstuk 1. In hoofdstuk 2 valt te lezen welke activiteiten de regionale initiatiefgroep heeft ontplooid om te werken aan de doelstellingen en welke materialen hierbij zijn gebruikt. Hoofdstuk 4 sluit het regionale gedeelte af met een vooruitblik op de borging van de regionale initiatiefgroep in de stichting Als jij en ik. Het tweede gedeelte van dit overdrachtdossier bevat gegevens over de regio Oost Utrecht. Hierin wordt uitgelegd welke mensen vallen onder de doelgroep GGZ en OGGZ. Bovendien wordt beschreven welke voorzieningen hiervoor aanwezig zijn in de regio. Daarna volgt een overzicht per gemeente. Voor alle 10 gemeenten in deze regio zijn de kerncijfers van het aantal GGZ en OGGZ cliënten uitgewerkt, alsmede de stand van zaken rond cliëntenparticipatie GGZ, waarna een bespreking van deze gegevens met aanbevelingen volgt. 5

6 SAMENVATTING EN CONCLUSIES Met de komst van de Wmo heeft het ministerie van VWS in 2006 een subsidie toegekend om de cliëntenparticipatie van de GGZ en OGGZ doelgroep te stimuleren. Voor deze groep burgers was het opkomen voor hun belangen bij de lokale overheid nog onbekend terrein. De achterstand in de belangenbehartiging ten opzichte van andere kwetsbare groepen (ouderen, lichamelijk gehandicapten) was groot. De activiteiten ten behoeve van de participatie werden voor de periode van 2006 tot 1 juli 2009 onder het project Programma Lokale Versterking door VWS gefinancierd. Voor de regio Oost Utrecht werden de activiteiten uitgevoerd door regionale initiatiefgroep Oost Utrecht. Eind juni 2009 wordt Lokale Versterking beëindigd omdat staatssecretaris Bussemaker aangeeft dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor cliëntenparticipatie. De regionale initiatiefgroep heeft sindsdien haar werk voortgezet. In eerste instantie vanuit een borgingssubsidie tot eind Vanaf 2010 neemt de stichting Als jij en ik het werk over. Structurele ondersteuning blijkt noodzakelijk om de cliëntenparticipatie (O)GGZ veilig te stellen. Een van de pijlers van cliëntenparticipatie is het sociale netwerk dat de afgelopen 3 jaar is opgebouwd. Dit netwerk, waar gemeenten en Wmo raden een beroep op kunnen doen, betreft zowel de GGZ, de verslavingszorg als maatschappelijke opvang. De ervaring leert dat een goede inspraak of een goed klankbord een effectief beleid tot gevolg heeft en het inclusief denken 2 tot zijn recht laat komen. Een investering in de ondersteuning van belangenbehartiging is daarmee voor alle betrokkenen winstgevend. De werkwijze in Oost Utrecht omvatte een breed samengestelde regionale initiatiefgroep, die nauw samenwerkte met initiatiefgroep West Utrecht en CliëntenBelang Utrecht. Daarnaast waren klankbordgroepen actief in Amersfoort, Veenendaal en gedurende de eerste periode ook in Utrechtse Heuvelrug. Deze groepen dienden als klankbord voor de vertegenwoordigers in Wmo raden. Zonder ondersteuning van de projectmedewerker was dit niet gerealiseerd. De doelstellingen van Lokale Versterking waren het betrekken van GGZ cliënten bij de uitvoering van de Wmo en het toerusten van hen zodat zij politieke invloed uit kunnen oefenen; samenwerking aangaan met bestaande cliëntenorganisaties en het verbeteren van de beeldvorming over psychisch kwetsbare burgers. In het kader van deze doelstelling zijn vele activiteiten uitgevoerd. De regionale initiatiefgroep heeft diverse materialen ontwikkeld, bijeenkomsten georganiseerd, vrijwilligers geworven en ervoor gezorgd dat in een aantal Wmo adviesraden in de regio een GGZvertegenwoordiger plaatsnam. Veel aandacht is gaan zitten in de werving en de deskundigheidsbevordering van vrijwilligers, wat ertoe heeft geleid dat er aan het einde van het programma een vaste kern van 16 geschoolde vertegenwoordigers actief was. Ook hierin heeft de projectmedewerker een belangrijk aandeel gehad. 2 inclusief beleid: de gemeente houdt bij ál het beleid rekening met de gevolgen hiervan voor mensen met een beperking. Inclusief beleid moet voorkomen dat mensen in een uitzonderingspositie terechtkomen; mensen met een handicap moeten net als iedereen mee kunnen doen, liefst zonder dat daar extra voorzieningen voor nodig zijn. 6

7 Uit ervaringen van de regionale initiatiefgroep Oost Utrecht, maar ook van andere GGZvertegenwoordigers in Nederland, blijkt dat de inzet van ervaringsdeskundigen van groot belang is om GGZ cliënten en hun naastbetrokkenen te vertegenwoordigen. Activiteiten voor de doelgroep winnen aan kracht door toegenomen laagdrempeligheid bij de inzet van ervaringsdeskundigen. Voor het vergroten van de maatschappelijke participatie van GGZ cliënten is het daarom van belang dat er voldoende cliëntgestuurde voorzieningen in de regio aanwezig zijn. De cliëntenparticipatie voor de GGZ en OGGZ heeft binnen het programma Lokale Versterking aan kracht gewonnen. Om dit veilig te stellen is echter structurele ondersteuning nodig. De doelgroep bestaat uit kwetsbare mensen. Om de cliënten zelf aan het woord te laten is het in veel gevallen nodig hen te empoweren, zodat zij mondig genoeg zijn en weten wanneer zij een inbreng kunnen leveren. Het programma Lokale Versterking heeft hierin voorzien. Door de kwetsbaarheid van de doelgroep is het uitvalspercentage echter hoog en dan zou het goed zijn dat een ondersteunende kracht voor continuïteit zorgt. Bovendien blijven cliënten door hun psychische stoornissen vaak moeite houden met het overzien van beleidsmatige stukken en het inbrengen van hun standpunten. Door professionele begeleiding van een ondersteunende kracht kan gezorgd worden dat de stem van cliënten toch gehoord wordt, waardoor een doelgerichter beleid met een groot draagvlak ontwikkeld zal worden. Uit de gemeentelijke rapportages blijkt dat het beleid voor GGZ cliënten nog in de kinderschoenen staat. In een aantal gemeenten is er nog niets van de grond gekomen, andere gemeenten zetten schoorvoetend de eerste stappen. De landelijke ontwikkelingen gaan echter in sneltreinvaart door. Sinds 1 januari van dit jaar is het aspect psychosociaal als grondslag voor ondersteunende begeleiding verdwenen. Gemeenten moeten deze cliënten opvangen. Ook mensen met lichte beperkingen verliezen hun indicatie voor de AWBZ en zullen in steeds grotere mate een beroep op de gemeenten doen. Alle gemeenten in de regio zullen iets moeten regelen voor dagbesteding, ondersteuning en begeleiding van deze cliënten, waarbij het voor de hand ligt dat het iets aansluit op de behoefte van de GGz cliënten en OGGz cliënten. Ook hierbij is deelname aan Wmo raden en klankbordgroepen GGz (met behulp van een ondersteunende kracht) nuttig, omdat zij aan kunnen geven wat vanuit cliëntenperspectief nodig is. Het einde van het programma Lokale Versterking is geen eindpunt in de cliëntenparticipatie van GGZcliënten Oost Utrecht. Het markeert slechts een overgangsmoment van een landelijk gefinancierd project naar een gemeentelijke financiering. De activiteiten van de regionale initiatiefgroep Oost Utrecht worden voortgezet door de onlangs opgerichte stichting Als jij en ik. Het bestuur van deze stichting wordt gevormd door de leden van de voormalige regionale initiatiefgroep Oost Utrecht. Stichting Als jij en ik zal een vliegende start kunnen krijgen door de deskundige en betrokken houding van deze bestuursleden. 7

8 1. PROGRAMMA LOKALE VERSTERKING Lokale Versterking was een landelijk programma met als doel de achterstand in de lokale belangenbehartiging en de participatie van de doelgroepen GGZ, Verslavingszorg, Maatschappelijke opvang en vrouwenopvang (GGZ en OGGZ) in te halen. Het programma werd van medio 2006 tot juli 2009 uitgevoerd door 35 regionale initiatiefgroepen, verspreid over heel Nederland. Voor Oost Utrecht voerde de Regionale initiatiefgroep Oost Utrecht het programma uit. WERKWIJZE REGIONALE INITIATIEFGROEP OOST UTRECHT In de provincie Utrecht is gekozen voor een uitgebreid participatiemodel waarmee GGZ cliënten tot hun recht zouden komen binnen het Programma. Er zijn twee regionale initiatiefgroepen opgezet, in Utrecht Oost en Midden West Utrecht. Deze initiatiefgroepen zijn stuurgroepen die breed samengesteld zijn uit verschillende GGZ doelgroepen. Ze behartigen de lokale en regionale belangen van de GGZ doelgroep en initiëren en stimuleren activiteiten voor cliëntvertegenwoordigers op het gebied van de Wmo. De regionale initiatiefgroep Oost Utrecht is in juni 2006 voor het eerst bijeen gekomen, maar door onduidelijkheid over de subsidieverlening pas in januari 2007 tot volle sterkte gekomen. De projectmedewerker Jacqueline Moelands is per januari 2007 gestart en kon dit werk blijven doen tot het einde van Lokale Versterking op 1 juli De regionale initiatiefgroep is doorgegaan en vergadert nog steeds één keer per maand. De regionale initiatiefgroep bestaat uit: (in willekeurige volgorde) 1 cliënt ggz, tevens lid cliëntenraad Kwintes 1 cliënt verslavingszorg (vz) 2 familieleden uit familie organisaties ggz (Ypsilon, familieraad Symfora, Landelijke koepel familieraden in de ggz) 1 consulent GGz van CliëntenBelang Utrecht Utrecht 1 coördinator Servicepunt GGz Veenendaal KLANKBORDGROEPEN De regionale initiatiefgroep Oost Utrecht werkt met lokale en regionale klankbordgroepen GGZ die het mogelijk maken dat ervaringsdeskundigen kunnen deelnemen aan de Wmo raad. De klankbordgroepen bieden ondersteuning aan vertegenwoordigers in de Wmo raad en zijn hier een klankbord voor. De klankbordgroepen brengen de wensen en behoeften vanuit de GGZ doelgroep onder de aandacht bij gemeente en Wmo raad en kunnen door hen worden geraadpleegd. 8

9 Daarnaast houden de klankbordgroepen zich bezig met de verbetering van de beeldvorming van GGZ cliënten en leveren zij input voor de regionale initiatiefgroep. Het zijn breed samengestelde groepen die ondersteuning krijgen van de regionale initiatiefgroep en de projectmedewerker. Er waren klankbordgroepen actief in Amersfoort, Veenendaal en Utrechtse Heuvelrug. De klankbordgroep in Veenendaal werd aangevuld met een lezerspanel. Die in de Utrechtse Heuvelrug heeft helaas moeten stoppen wegens gebrek aan vrijwilligers en door het gebrek aan mogelijkheden om input te leveren aan het gemeentelijk beleid. Klankbordgroep Amersfoort bestaat uit (ex ) cliënten, ouders, projectmedewerker, Klankbordgroep Veenendaal bestaat uit een vaste groep van 7 leden: ex cliënten, ondersteuners en afgevaardigden van familie organisaties. Daarnaast is één meelezer actief en is voor sommige activiteiten nog een achtste lid aanwezig. Klankbordgroep Soest: bestond uit twee actieve leden, maar is door het overlijden van één lid helaas opgeheven. Die ene overgebleven persoon is wel zeer actief. Utrechtse Heuvelrug: is in 2007 opgericht, later weer opgeheven. Leusden: er zijn familieleden actief voor de ggz, maar niet in een officiële klankbordgroep. In de overige gemeenten is nauwelijks tot geen actieve inbreng vanuit ggzervaringsdeskundigen. VERTEGENWOORDIGING IN WMO RADEN In Leusden en Veenendaal zitten vertegenwoordigers vanuit de doelgroep in de Wmo raad. Soest heeft een breed overleg Wmo (Clientenbelang Wmo), waar een GGZ vertegenwoordiger in is opgenomen. In Rhenen leest een lid van de regionale initiatiefgroep mee met de stukken van de Wmo raad en wordt door hem over het beleidsplan geadviseerd, zonder dat hij verder actieve deelname heeft aan de Wmo raad. In de voorlopige Wmo raad van Amersfoort zat wel een vertegenwoordiger uit de klankbordgroep die door de projectmedewerkster ondersteund werd. De voorlopige Wmo raad is eind 2007 opgeheven. Daarna is er in Amersfoort geen officieel orgaan geïnstalleerd, maar de klankbordgroep GGz is wel gevraagd in de Wmo spil Hierin zitten de vertegenwoordigers van de seniorenraad, stichting Gehandicapten en Patiënten Platform Amersfoort, GGZ klankbordgroep en van mensen met een verstandelijke beperking en van de GGZ. Deze Wmo spil heeft echter geen officiële status en eind 2009 lijkt het er op dat dit ook niet zal gebeuren. Voor de overige gemeenten geldt dat er geen GGZ vertegenwoordiging is. Voor de Utrechtse Heuvelrug en Renswoude geldt dat er wel een Wmo raad is, maar dat daar geen GGZvertegenwoordiger in is opgenomen. Dat is ook niet het geval bij het brede overleg van 9

10 cliëntvertegenwoordigers in Woudenberg. In Baarn en Bunschoten is er plek voor een GGZvertegenwoordiger in de Wmo raad, maar is het Lokale Versterking niet gelukt hier een vertegenwoordiger voor te vinden. PROJECTMEDEWERKER In het kader van Lokale Versterking is er 2,5 jaar een ervaren projectmedewerker werkzaam geweest in Oost Utrecht in de persoon van Jacqueline Moelands. De regionale initiatiefgroep Zij gaf ondersteuning aan de klankbordgroepen Zij heeft contact met gemeenten gelegd en ervoor gezorgd dat alle gemeenten informatie en voorlichting konden krijgen. Hiermee heeft zij de weg vrijgemaakt voor de regionale initiatiefgroep. Zij gaf ondersteuning aan de regionale initiatiefgroep Zij coachte individuele cliënten in hun deelname aan Wmo raden en klankbordgroepen GGZ. Ook assisteerde zij bij het lezen en gaf advies op beleidsplannen. Zeker in het begin kostte dit veel tijd. Dit verdiende zich echter ruimschoots terug doordat dit werkte als empowerment voor cliënten, waardoor deze daarna deskundiger verder konden. DOELSTELLINGEN De doelstellingen van het Programma Lokale Versterking waren: 1. Meer en beter Meer psychisch kwetsbare mensen en hun naasten betrekken bij de uitvoering van de Wmo en de totstandkoming van de Wmo voorzieningen. Deelnemers die participeren in Wmo adviesraden beter toerusten om (politieke) invloed te kunnen uitoefenen. Daarnaast projecten van informele participatie stimuleren en ondersteunen. 2. Solidariteit en samenwerking Het actief zoeken en aangaan van de samenwerking met andere bestaande lokale en regionale cliënten en gehandicaptenorganisaties. 3. Verbetering van de beeldvorming Kennis over psychisch kwetsbare burgers vergroten bij gemeenteraadsleden, wethouders, ambtenaren en organisaties die een rol hebben in de uitvoering van de Wmo. Zo krijgen zij een realistischer beeld van deze groepen. 10

11 2. ACTIVITEITEN LOKALE VERSTERKING De drie jaar Lokale Versterking hebben goede resultaten opgeleverd. Er zijn verschillende succesvolle activiteiten uitgevoerd en via allerlei vormen van publiciteit is veel bekendheid verkregen voor GGZcliënten in de Wmo. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste activiteiten. WERVING Met name in 2006 en 2007 is veel aandacht besteed aan het werven van mensen die zich actief in willen zetten voor de GGZ en OGGZ cliënten. De meeste aandacht werd gericht op het werven van leden uit de doelgroep voor Wmo raden en klankbordgroepen. Het belangrijkste middel om dit te doen was het persoonlijk netwerken. Daarnaast is de publiciteit gezocht en zijn PR methoden ingezet: voorlichting geven bij cliëntenraden, benaderen van familie en cliëntenorganisaties, workshop tijdens vrijwilligerscongres Labyrinth In Perspectief plaatsen van advertentie in huis aan huisblad, flyers ontwerpen en verspreiden via plaatsen waar de doelgroep vaak komt, publicatie van artikel in Prima Vista en Symformatie, een vaste Wmo rubriek in de Prima Vista, Vermelding in nieuwsbrieven van Ravelijn, CliëntenBelang Utrecht, Centrum Maliebaan, nieuwsbrief servicepunt GGz Veenendaal. Het werven van belangenbehartigers is een continu proces. Door de psychische problematiek van de GGZ en OGGZ doelgroep zijn deze mensen extra kwetsbaar en is het uitvalpercentage relatief hoog. Vertegenwoordigers moeten relatief vaak stoppen met hun werkzaamheden omdat zij bijvoorbeeld een terugval krijgen door hun ziekte of omdat blijkt dat zij de werkzaamheden gedurende langere tijd niet vol kunnen houden. Voor continuïteit van GGZ betrokkenheid bij de Wmo is de projectmedewerker van groot belang geweest; ook voor de toekomst is zo n ondersteunende kracht noodzakelijk. DEELNAME AAN WMO ADVIESRADEN De GGZ is een grote doelgroep binnen de Wmo. Bij alle participatievelden van deze wet moet rekening gehouden worden met de mogelijkheden om de participatie van GGZ en OGGZ cliënten te verbeteren. Om dit op een manier te doen die aansluit bij de problemen, mogelijkheden en wensen van cliënten, is het van belang om bij het ontwikkelen en uitvoeren van het beleid advies te krijgen vanuit cliëntenperspectief. GGZ aanbieders zijn in staat om een beeld van de doelgroep te schetsen, waarmee zij een belangrijke informatiebron voor beleid kunnen zijn. Zij kunnen echter alleen denken 11

12 vanuit hun eigen perspectief, waardoor de aansluiting met cliënten over het hoofd gezien kan worden. Bovendien zijn zorgaanbieders een partij, omdat zij afhankelijk zijn van de zorg die bij hen wordt ingekocht. Ervaringsdeskundigen zijn daarentegen goede vertegenwoordigers van GGZcliënten. Enerzijds omdat zij laagdrempelig contact met cliënten hebben door hun inlevingsvermogen vanuit eigen ervaringen, anderzijds doordat zij hun eigen ervaringen kunnen vertalen naar collectieve belangen en aanvullen met opgedane kennis over de totale doelgroep. Enkele leden van de regionale initiatiefgroep nemen als GGZ vertegenwoordigers deel aan de gemeentelijke Wmo adviesraden in de gemeenten. Het is bijzonder dat de initiatiefgroepsleden zo actief deelnemen aan de lokale politiek, terwijl zij voor de Wmo daar nooit bij betrokken waren. Van andere Wmo raadsleden horen zij daarover lovende reacties en wordt de inbreng van de leden zeer op prijs gesteld. Voor de leden zelf is de ondersteuning van de projectmedewerker een flinke steun in de rug geweest. Ieder heeft in overleg de ondersteuning op maat gekregen die hij of zij wenste. Naast persoonlijke contacten tussen de projectmedewerker en de initiatiefgroepsleden was ook het samen binnen een groep ermee bezig zijn heel belangrijk. DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING Om beter toegerust te zijn voor de participatie in Wmo raden hebben de leden van de regionale initiatiefgroep trainingen gevolgd. Verder hebben de leden van de regionale initiatiefgroep aan relevante symposia en bijeenkomsten deelgenomen. CONFERENTIES LOKALE VERSTERKING Het contact met de andere regio s van Lokale Versterking werd onderhouden tijdens bovenregionale conferenties. Dit zorgde voor een goede uitwisseling van ervaringen, waarbij allerlei voorbeelden en goede ervaringen zijn overgenomen. Daarnaast werd tijdens deze conferenties kennisgemaakt met nieuwe aspecten van het werk en werden workshops bijgewoond. De volgende bijeenkomsten zijn bijgewoond door de regionale initiatiefgroep: Mei 2006, aftrapbijeenkomst Lokale Versterking Juni 2006, tweedaagse startconferentie Juni 2007, tweedaagse zomerconferentie Februari 2008, bovenregionale Conferentie September 2008, bovenregionale Conferentie Mei 2009, slotbijeenkomst (tevens presentatie verzorgd) Daarnaast is deelgenomen aan andere congressen Niemand hoort de straat, congres vanuit cliëntenperspectief over Maatschappelijke Opvang, Vrouwenopvang en verslavingszorg. Mei 2007, Kwartier Maken, congres over het openen van de maatschappij voor GGZ cliënten. Hier namen 7 mensen uit Oost Utrecht aan deel. VNG bijeenkomsten over de Wmo 12

13 Conferentie Zorgbelang TRAINING Samen met West Utrecht en Amsterdam zijn door de regionale initiatiefgroep twee cursussen geïnitieerd voor leden van de initiatiefgroepen en Wmo raadsleden. De trainingen werden gegeven door een professioneel trainingsbureau. Ruim 50 personen hebben deze cursussen gevolgd. Zij kregen daarbij veel informatie over de Wmo, het samenwerken met andere doelgroepen en het opzetten van cliëntgestuurde initiatieven. Tweedaagse scholing Odyssee: Verbreding kennis Wmo en beïnvloeding gemeentelijk beleid Eind 2007 Tweedaagse training Wmo: van kennis en ideeën naar concrete plannen. COACHING De projectmedewerker ondersteunde niet alleen de regionale initiatiefgroep en de klankbordgroepen, zij gaf ook individuele coaching aan de leden van deze groepen die daar behoefte aan hadden. Hierdoor werd het ook voor leden zonder veel vergaderervaring mogelijk om deel te nemen aan de regionale initiatiefgroep of om een zinvolle bijdrage te leveren aan de Wmo raad. De coaching hielp mensen om de informatie van trainingen en congressen te gebruiken in de praktijk van alledag. ONDERLING CONTACT EN NETWERK Het hebben en onderhouden van een netwerk is een van de belangrijkste peilers voor de regionale initiatiefgroep. Het is het belangrijkste middel om feeling te houden met de achterban, zodat signalen opgepikt worden en het draagvlak voor adviezen van de vertegenwoordigers in Wmo raden beoordeeld kan worden. In het begin onderhield de regionale initiatiefgroep met de projectmedewerker als belangrijke spilfiguur contact met elkaar en het eigen netwerk via telefoon, e mail of bijeenkomsten. Hier is een interactieve communicatie via internet aan toegevoegd door de ontwikkeling van een eigen digitaal social network. SOLIDARITEIT EN SAMENWERKING De tweede doelstelling van Lokale Versterking is het zoeken van samenwerking met bestaande lokale en regionale cliënten en gehandicaptenorganisaties. Dit doel is op vergaande wijze vormgegeven door vertegenwoordigers van de belangrijkste organisaties op te nemen in de regionale initiatiefgroep. Hierdoor ontstond automatisch een goede band en hechte samenwerking met Steunpunt Veenendaal, CliëntenBelang Utrecht en de cliëntenraad van Kwintes. Een belangrijke samenwerkingspartner is CliëntenBelang Utrecht. Met haar programma Lokaal Centraal richtte zij zich namelijk ook op het werven en trainen van mensen voor Wmo raden vanuit de mensen met een lichamelijke beperking en ouderen. De activiteiten werden op elkaar afgestemd 13

14 en er wordt gezamenlijk nagedacht over de borging in Rondom Wmo cliëntenparticipatie werd ook samengewerkt met twee andere organisaties die zich hier mee bezighouden: VCP en de CSO (lokaal in de steigers). Tot slot vond een hechte samenwerking plaats met de regionale initiatiefgroep West Utrecht. Hiermee zijn meerdere gezamenlijke activiteiten uitgevoerd. VERBETERING VAN DE BEELDVORMING Het doel was gemeenten (bestuurders en ambtenaren) en organisaties die een rol hebben in de uitvoering van de Wmo informatie en kennis aan te leveren waardoor zij een meer evenwichtig en realistisch beeld krijgen over burgers met (ernstige) psychische handicaps die in hun gemeente wonen, leven en (willen) participeren. In 2007 is contact gelegd met beleidsmedewerkers van de verschillende gemeenten. Zij hebben informatie van het programma lokale versterking ontvangen. Sindsdien heeft de regionale initiatiefgroep regelmatig overleg met gemeenten over participatie van mensen uit de GGZ doelgroep. Hierbij zijn wel verschillen tussen de gemeenten. Sommige gemeenten staan meer open voor de informatie dan andere. Ieder kwartaal werd een artikel opgenomen in de Prima Vista, een blad dat door cliënten uit de doelgroep wordt gemaakt. Verspreiding vindt plaats onder gemeenteambtenaren, raadsleden, Wmoraden, Wmo loketten en onder mensen en organisaties uit de doelgroep. WERKBIJEENKOMST VOOR BELANGENBEHARTIGERS Op 20 juni 2007 vond in Veenendaal een themabijeenkomst plaats voor belangenbehartigers. Het ging onder andere over de ontwikkeling van een alternatieve woonvorm voor mensen met schizofrenie. Ruim 20 deelnemers kregen informatie over dit project in Leusden, dat wordt uitgevoerd in samenwerking met de woningcorporatie en de gemeente. De bijeenkomst werd muzikaal begeleid door een straatgitarist. BIJEENKOMST GEBRUIK JE ERVARING. DOE MEE!!!!! Eind juni 2008 organiseerde de regionale initiatiefgroep een bijeenkomst over participatie van mensen met ervaring met psychiatrie, verslavingszorg en maatschappelijke opvang. Onder de ruim 50 aanwezigen waren ervaringsdeskundigen, beleidsambtenaren en gemeenteraadsleden van diverse gemeenten en leden van Wmo adviesorganen. Deze mensen discussieerden met elkaar over hoe de doelgroepen uit de GGZ en OGGZ mee kunnen praten over het gemeentelijk beleid, maar ook hoe ze mee kunnen doen met de samenleving. Participeren bleek voor velen te maken hebben met zingeving, erkenning en het voorkomen/doorbreken van sociaal isolement. En met gezien worden als volwaardig lid van de maatschappij die middelen tot zijn/haar beschikking heeft om beperkingen te kunnen compenseren. De grootste winst van deze middag was misschien wel dat er zoveel mensen met verschillende achtergronden aanwezig waren en met elkaar van gedachten hebben kunnen wisselen over cliëntenparticipatie van de GGZ doelgroep. Deze ontmoeting en uitwisseling biedt daarmee aanknopingspunten om de cliëntenparticipatie van de GGZ doelgroep nieuwe impulsen te geven en te versterken. 14

15 WMO BOUWDAGEN In Utrecht werd eind 2008 gezamenlijk met CliëntenBelang Utrecht een viertal Wmo bouwdagen georganiseerd. De dagen gingen over de vraag hoe de cliëntenparticipatie van de kwetsbare groepen zich verder kan ontwikkelen nadat de programma s Lokale Versterking en Lokaal Centraal zijn afgelopen. Het doel van deze Wmo bouwdagen was om met alle partijen die een rol spelen in het Wmo bouwproces op lokaal niveau, concrete afspraken te maken. Samen met twee standbeelden uit het museum voor cliëntparticipatie in Heiloo werden het afwisselende en inspirerende middagen. MYSTERIE GUEST Begin 2009 vond een onderzoek plaats naar de klantvriendelijkheid van de Wmo loketten. Mysterie Guests voerden het onderzoek uit. Deze speciaal getrainde ervaringsdeskundigen uit de psychiatrie, verslavingszorg en maatschappelijke opvang bezochten met een speciale casus Wmo loketten en signaleerden in 13 gemeenten in de provincie Utrecht zowel positieve punten als ontwikkelpunten. Alle wethouders ontvingen een rapport van het ervaringsonderzoek. De Initiatiefgroepen willen met dit onderzoek hun ervaringsdeskundigheid inzetten om de kennis van loketmedewerkers over de doelgroep te vergroten en de beeldvorming van mensen met een psychische beperking te verbeteren. Met die kennis kan de dienstverlening aan kwetsbare en vaak moeilijk bereikbare mensen worden verbeterd. De aanbevelingen die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen kunnen hiertoe bijdragen. Het onderzoek was met name gericht op drie kenmerken: laagdrempelig en bereikbaarheid van het Wmo loket, toegankelijkheid van informatie en deskundigheid van de loketmedewerkers. Deze kenmerken worden door ervaringsdeskundigen als zeer belangrijk ervaren in de dienstverlening. De Wmo loketten laten bij het onderzoek een positieve indruk achter. Er zijn nog wel punten die verbetering behoeven. Deze zijn opgenomen in de rapportage. Utrechtse Heuvelrug heeft naar aanleiding van het advies aanvullende informatie opgevraagd. Amersfoort heeft aangegeven het rapport te gaan gebruiken bij de uitwerking van het Wmo loket. BIJEENKOMST WMO LOKETTEN Voorafgaand aan het Mysterie Guest ondezoek vond een bijeenkomst plaats voor loketmedewerkers. Samen met Lokale Versterking West Utrecht kregen zij voorlichting over de mogelijkheden om de toegankelijkheid van loketten te vergroten voor GGZ en OGGZ cliënten en te zorgen dat de informatie en benaderingswijze aansluit bij de behoeften van deze doelgroep. INFORMATIEBIJEENKOMST VERANDERINGEN IN DE AWBZ, De veranderingen in de AWBZ hebben voor sommige cliënten grote gevolgen. Begin 2009 is daarom een informatiebijeenkomst georganiseerd voor Wmo raden en leden van de klankbordgroepen. Het 15

16 was een succes. 45 Deelnemers gingen met veel nieuwe kennis naar huis. De bijeenkomst werd georganiseerd samen met CliëntenBelang Utrecht en Lokale Versterking West Utrecht. DVD OVER MAATSCHAPPELIJK OPVANG In een gezamenlijk project met andere regio s van Lokale Versterking is in 2009 een voorlichtings DVD gemaakt over Maatschappelijke Opvang en de prestatievelden 7, 8 en 9. De première van de DVD met de titel: Betrokken SAMENleving was 17 september in Leiden te zien. De film portretteert acht ervaringsdeskundigen, krachtige mensen met verschillende achtergronden. Verhalen waaruit blijkt dat iedereen het kan overkomen. Daarnaast laat de film drie vernieuwende initiatieven zien: een opzet van hostels voor daklozen, Maatschappelijke Opvang in een voormalig fabrieksgebouw in combinatie met commerciële bedrijvigheid en (ex )daklozen die werken aan opvang in zelfbeheer. Volgens Sabine Uitslag, CDA Tweede Kamerlid en dagvoorzitter bij de première, een reality film, die de ogen opent en dat ook zeker bij beleidsambtenaren zal doen. ONDERTUSSEN Tussen al deze werkzaamheden door, vonden tal van kleinere activiteiten en acties plaats. Een greep uit deze activiteiten: Zelfevaluatie Wmo raden uitgezet met CliëntenBelang Utrecht en Utrecht West Informatie van Nederlandse Vereniging Autisme (NVA) onder de aandacht gebracht bij gemeenten en Wmo raden Overleg gehad met MEE Utrecht. Er komt een werkgroep die zich gaat richten op hoe Steunpunten en MEE de cliëntenondersteuning lokaal zouden kunnen organiseren. Informatiestands op de informatiebijeenkomst Wmo in Soest en Bunschoten Presentatie bij opening nieuwe locatie Servicepunt Veenendaal Bijgedragen aan training loketmedewerkers die door Lokale Versterking Midden West Utrecht georganiseerd wordt. Bijdrage aan de ontwikkeling van een cliënteninitiatief voor een nazorggroep van cliënten van de verslavingszorg 16

17 GEBRUIKTE MATERIALEN Bij de voorlichtings en informatiebijeenkomsten werd gebruik gemaakt van materiaal dat door de regionale initiatiefgroep zelf ontwikkeld was. De eerste aanzet werd steeds gegeven door leden van de regionale initiatiefgroep, die dit daarna samen met de projectmedewerker verder uitwerkten. Indien nodig werd het materiaal voorgelegd aan de achterban om aanvullende informatie te krijgen. Vanuit het landelijk programma Lokale Versterking werd professionele steun gegeven door een communicatiemedewerker. In de praktijk bleek dit echter vrijwel niet nodig. ONTWIKKELDE PRODUCTEN Wervingsfolder: Gebruik je ervaring. Doe mee!!! Er zijn twee varianten van deze folder: één voor GGZ cliënten en één voor mensen die te maken hebben met verslaving of maatschappelijke opvang. (Zie bijlage 1, pag. 50) De projectmedewerker is er voor jou Wmo in beeld Powerpoint presentatie Wmo Meelezersbrief Veenendaal Wmo Participatiestructuur GGZ DVD Maatschappelijk Opvang Vergelijking Wmo beleidsplannen SOCIAL NETWORK Internet biedt steeds meer toegankelijke functionaliteiten om te communiceren, netwerken te ontwikkelen en te onderhouden. De regionale initiatiefgroep heeft daarom een speciale website ontwikkeld, Eigenlijk is dit meer dan een website. Het is een kruising tussen een social network (à la Hyves of Facebook, t.w. een netwerk van doelgroepgerichte subsites of weblogs) en een besloten intranet. Men krijgt daarbij niet alleen de gelegenheid om mee te praten over onderwerpen die worden aangeboden maar men kan ook zelf onderwerpen en thema's aandragen en inbrengen, waarover meningen uitgewisseld worden. Men kan ook zelf groepen in het leven roepen en beheren, met indien gewenst bijbehorende blogs, fora. etc. Deze mogelijkheden maken het voor de regionale initiatiefgroep eenvoudiger om contact met elkaar te onderhouden. Het maakt het voor de cliëntvertegenwoordigers mogelijk om op de hoogte te blijven van alles wat er gebeurt rond de Wmo en de GGZ en om hun kennis hierover op peil te houden. En om anderen (zoals de gemeente en instellingen) informatie te geven over eigen wensen, problematiek en knelpunten. Tegelijkertijd biedt het een kans om participatie van GGZ cliënten te stimuleren, door hen te motiveren mee te doen met dit netwerk en vervolgens via het netwerk te stimuleren gebruik te maken van andere participatiemogelijkheden. Daarnaast is het network een mogelijkheid om voorlichting te geven over de GGZ problematiek aan leden die hier minder kennis van hebben en om 17

18 mogelijkheden te bespreken om de GGZ participatie via het Wmo beleid te verbeteren. De ontwikkeling van het netwerk gaat gepaard met de ontwikkeling van trainingen. In een beperkt aantal informele cursussen in een GGZ internetcafé of buurthuis leren groepen van cliënten en vertegenwoordigers gezamenlijk (met hun begeleiders) de benodigde computer en internettechniek. Het feitelijk netwerken geeft hiermee een aanzet tot een aanzienlijk steviger, breder groepsgevoel met intensievere onderlinge contacten, samenwerking en kennis van elkaar. Het netwerk versterkt op deze manier zowel de individuele gebruikers als het collectieve proces om te komen tot een breed gedragen advies over Wmo beleid. 18

19 3. BORGING EN DE TOEKOMST VAN DE REGIONALE INITIATIEFGROEP Nadat het ministerie van VWS besloten heeft om de verantwoordelijkheid voor de cliëntenparticipatie Wmo / GGZ over te dragen aan gemeenten, heeft het Landelijk Platform GGz gewerkt aan borging van de resultaten bij regionale organisaties. Medio 2008 is door het beleid ingezet om de resultaten van het landelijke programma en de regionale initiatiefgroepen zoveel mogelijk te borgen bij Regionale Cliënten Organisaties (RCO s). De regionale initiatiefgroep Oost Utrecht werkt voor de afronding van Lokale Versterking officieel vanuit het Steun en informatiepunt GGZ Utrecht. Dat is een onafhankelijke, laagdrempelige organisatie, die vanuit ervaringsdeskundigheid ondersteuning biedt aan mensen die zelf of in hun omgeving te maken hebben met psychische, psychosociale of psychiatrische problematiek. In de praktijk worden de activiteiten gecoördineerd door de voormalige regionale initiatiefgroep Oost Utrecht. Voor de definitieve borging van de resultaten van Lokale Versterking is door deze regionale initiatiefgroep stichting Als jij en ik opgericht. STICHTING ALS JIJ EN IK Stichting Als jij en ik gaat zich hardmaken voor maatschappelijke participatie van ggz cliënten. Dit zal ze doen via belangenbehartiging in de Wmo raden waar al vertegenwoordigers in zitten. Om meer ervaringsdeskundigen te vinden die zich in willen zetten als belangenbehartiger, wordt gewerkt met de ideeën uit de herstelbeweging. Cliënten worden uitgenodigd om te participeren en krijgen een pakket aan activiteiten aangeboden dat bij hen past. De Wmo raad kan een onderdeel van dit pakket zijn, maar in principe krijgt iedereen meer taken. Hierdoor zijn de vertegenwoordigers in de Wmo raad goed op de hoogte van de stand van zaken rond de participatie van GGZ cliënten. Bovendien is het voor henzelf aantrekkelijker doordat zij een constante dagbesteding krijgen en ook praktische werkzaamheden uit kunnen voeren. Naast het stimuleren van de cliëntenparticipatie zal de stichting zich ook bezighouden met het vergroten van de mogelijkheden voor GGZ en OGGZcliënten om deel te nemen aan de maatschappij. Via onderzoek en cliëntgestuurde projecten zal gewerkt worden aan het verbeteren van het GGZ beleid in de diverse gemeenten. De toekomst van de stichting is grotendeels afhankelijk van de waarde die de gemeenten toekennen aan cliëntenparticipatie en de GGZ doelgroep. Wanneer de gemeenten in Oost Utrecht de meerwaarde hiervan erkennen en inzien dat cliëntenparticipatie alleen zinvol is als deze georganiseerd is, kunnen zij door een bijdrage aan de stichting zorgen dat de kwaliteit van de cliëntenparticipatie GGZ op een aanvaardbaar niveau blijft. Wanneer slechts enkele gemeenten een bijdrage leveren, zal de stichting ervoor moeten kiezen ook alleen in deze gemeenten inzet te leveren. Verder zal zij zich via nader uit te werken projecten bezighouden met het verbeteren van de positie en participatie van GGZ cliënten in de regio Oost Utrecht. 19

20 4. REGIONALE GEGEVENS 4.1 ALGEMEEN Voor de regio Oost Utrecht gaat Lokale Versterking uit van tien gemeenten: Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Utrechtse Heuvelrug, Leusden, Renswoude, Rhenen, Soest, Veenendaal, Woudenberg. De gemeente Utrechtse Heuvelrug is ontstaan op 1 januari 2006 na een herindeling van de zeven dorpen Amerongen, Doorn, Driebergen Rijsenburg, Leersum, Maarn, Maarsbergen en Overberg. Amersfoort en Veenendaal zijn voor de GGZ voorzieningen centrumgemeenten in de regio. Het totale aantal inwoners van deze regio is iets meer dan Bij de start van het Programma Lokale Versterking in 2007 hadden alle gemeenten een Wmoverordening. Amersfoort, Utrechtse Heuvelrug, Leusden, Rhenen en Veenendaal hadden een Wmoadviesraad. In Soest was een breed overleg. DE DOELGROEP GGZ EN OGGZ Maar liefst 40% van alle Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met een psychische of psychiatrische stoornis. Jaarlijks heeft één op de vier Nederlanders psychische problemen. Een deel van deze mensen is kwetsbaar. Zij ondervinden vaker dan andere mensen problemen bij het deelnemen aan de maatschappij. Deze mensen hebben bijvoorbeeld meer problemen bij het organiseren van hun dagelijks leven of moeite om een plezierig sociaal leven te hebben. Welk percentage van de doelgroep er binnen het aandachtsgebied van de Wmo terecht komt is onbekend. Het ervaren van beperkingen is afhankelijk van de manier waarop de persoon zelf met de stoornis omgaat, zijn verwachtingen ten aanzien van meedoen en zelfredzaam zijn en het sociale steunsysteem om hem heen. Dit vertaalt zich ook in de behoefte aan ondersteuning; en vervolgens in de mate en de vorm van de gevraagde ondersteuning. Meer dan bij andere doelgroepen is het risico aanwezig dat het aanbod niet aansluit bij de vraag omdat de kwetsbare burgers de weg in de maatschappij niet weten. Cliëntenparticipatie bij het opstellen van het aanbod is van belang om het aanbod af te kunnen stemmen op de wensen en mogelijkheden van de doelgroep. Hoewel de precieze prevalentiecijfers per gemeente niet bekend en moeilijk te achterhalen zijn, valt toch uit diverse onderzoeken af te leiden dat het om een grote groep burgers gaat. Een schatting van het aantal mensen met een bepaalde stoornis is voor iedere gemeente af te leiden door uit te gaan van het percentage van het landelijk gemiddelde 3. Een gedeelte van de cliënten heeft te maken met 3 Deze cijfers zijn gebaseerd op het NEMESIS onderzoek van het Trimbos Instituut. Te downloaden via kernscijfers psychische stoornissen. De resultaten van een nieuw NEMESIS onderzoek worden binnenkort verwacht. 20

21 dubbele of meervoudige problematiek, waardoor de som van de aantallen hoger is dan de totaalpercentages. Stemmingsstoornissen 7,6%, waarvan 5% een zware depressie en 1,4% een manischdepressieve stoornis. Angststoornissen 12,4%, waarvan onder andere 7,1% een specifieke fobie en 4,8% een sociale fobie. Alcohol en drugsverslaving 9,1%, waarvan 8,2% alcoholverslaving en 1,3% drugsverslaving Gedragsstoornis 8,3%, waarvan onder andere 1,5% ADHD en 5,3% persoonlijkheidsstoornissen (bv. Borderline) Stoornis in Autismespectrum 0,8% GGD Eemland heeft onderzoek gedaan naar de gezondheid van de inwoners in de regio Utrecht midden Eemland. Deze zijn gepubliceerd op Hieruit blijken de landelijke cijfers in grote lijnen vergelijkbaar met de regionale situatie. Volgens de GGD gelden de volgende percentages voor deze regio: Psychosociale problemen, 5 6 jarigen Psychosociale problemen 9 11 jarigen Psychosociale problemen jarigen Suïcidegedachten afgelopen 12 maanden, jarigen Suïcidepoging afgelopen 12 maanden, jarigen Depressieve klachten, volwassenen Angststoornissen, volwassenen Alcoholgebruik afgelopen 4 weken, beneden 16 jaar 10% 6% 12% 18,3% 3,5% 16%, waarvan 8% medicatie krijgt. Voor senioren is dit 18% en 8%. 12%, waarvan 10% medicatie krijgt 32%, waarvan 66% in ieder geval op één gelegenheid zwaar gedronken heeft. Het nationaal kompas volksgezondheid op de website van het RIVM: 21

22 Hasj of wietgebruik ooit, jarigen 14,5% Harddrugs gebruik ooit, jarigen 2,6% Alcoholgebruik, zware drinkers volwassenen 10% We kunnen de doelgroep onderverdelen naar de ernst van de klachten. Vijftien tot twintig procent van de bevolking is psychisch kwetsbaar, maar min of meer zelfredzaam. Naar schatting vier procent kampt met ernstige problemen, waarvan een kwart opgenomen is (geweest), zorg mijdt of de weg naar de zorg niet weet te vinden. Als we die vier procent bekijken, zien we het volgende beeld: Drie procent heeft ernstige psychische of psychiatrische problemen Maken vaak gebruik van ambulante ggz hulp; Hebben complexe vragen; Hebben moeite met keuzes maken; Hebben een afbrokkelend sociaal netwerk; Hebben beperkte sociale vaardigheden. Eén procent heeft zeer ernstige psychische of psychiatrische problemen Heeft regelmatig opnames nodig; Is soms afgeknapt op alle zorg of zorgmijdend; Heeft meest complexe vragen; Ervaart de minste informele steun in eigen omgeving; Heeft slechte ervaringen met hulp zoeken; Heeft moeite met uitleggen vragen en voorkeuren; Schrikt terug voor aanmeldingsprocedures en officiële gebouwen. Voorbeelden van de dagelijkse problemen waar GGZ cliënten mee te kampen hebben staan in bijlage 2. 22

23 4.2 GGZ VOORZIENINGEN IN OOST UTRECHT BEHANDELENDE INSTELLINGEN De Gelderse Roos: crisisdienst De Symfora Groep: Zon & Schild Centrum Maliebaan verslavingzorg Eleos: gereformeerde geestelijke gezondheidszorg Vrijgevestigde psychologen en psychiaters RIAGG Amersfoort en omstreken Er is een verwijzing van de huisarts nodig ONDERSTEUNING EN BEGELEIDING Kwintes, beschermd wonen. Kwintes, ambulante woonbegeleiding en bemoeizorg. Stichting Iks: maatschappelijke opvang en vrouwenopvang Diverse thuiszorgorganisaties. Zorgboerderijen. CMD: Het Budget Advies Centrum (BAC) Er is een indicatie nodig VOORZIENINGEN BINNEN DE GEMEENTEN Amersfoort DAC de Boeier, dagactiviteiten Weekendtref: inloopvoorziening in het weekend met als doel verlichten van eenzaamheidsproblematiek van (ex) cliënten GGz Project WEP (Wijk en Psychiatrie), vanuit het wijkcentrum activiteiten toegankelijker maken. Motiva straatadvocaten Reijer ter Burgh, centrum voor informatie en advies GGz Maatjesproject vanuit Ravelijn (vrijwilligerscentrale) Soest De Schoof, dagactiviteiten (vanuit Symfora) Veenendaal Servicepunt GGZ DAC de Schoof, dagactiviteiten (vanuit Kwintes) DAC OptrackOptrack, dagactiviteiten (vanuit Kwintes) 23

24 FINANCIËLE PROBLEMEN Bij een aantal van bovenstaande GGZ voorzieningen zijn er momenteel onduidelijkheden over de toekomst. Doordat een aantal financieringsregelingen voor GGZ cliënten verandert, verliezen of verloren deze voorzieningen inkomsten. Het gaat bijvoorbeeld om de Zorgvernieuwingsgelden (vanuit het Zorgvernieuwingsproject kortweg ZVP), een regeling die door het rijk gedecentraliseerd is zonder de gemeenten inzicht te geven in waar dit geld voorheen voor werd gebruikt en zonder het geld te oormerken. Ook de pakketmaatregelen hebben grote invloed. Dat komt doordat mensen met lichte beperkingen geen recht op begeleiding meer krijgen, terwijl in de ggz veel ziektebeelden geen constant verloop hebben en mensen dus te maken kunnen krijgen met grote terugvallen. Tegelijkertijd is de grondslag psychosociaal vervallen. Op Kamervragen die hierover gesteld zijn naar aanleiding van de dreigende sluiting van een DAC antwoordde staatssecretaris Bussemaker: Indien het gaat om cliënten die voorheen op de grondslag psychosociaal begeleiding kregen, hebben de betrokken gemeenten middelen gekregen. Zij zijn vrij om dagbesteding in te vullen op een manier die zij bij hun inwoners vinden passen Voor mensen met lichte beperkingen geldt dat zij in eigen kring een oplossing moeten vinden of zij kunnen een beroep doen op hun gemeente als het gaat om maatschappelijke participatie. Voor de dagbestedingcentra betekent dit dat gemeenten een nieuwe partner zijn om afspraken mee te maken. 4 SUBSIDIEREGELINGEN De verantwoordelijkheid voor de voormalige AWBZ subsidieregeling ZorgVernieuwingsProjecten GGZ (ZVP gelden) is overgedragen aan gemeenten. Het doel van deze subsidieregeling was het stimuleren van cliënteninitiatieven voor zorgvernieuwing in de geestelijke gezondheidszorg. De ZVP gelden werden in het recente verleden gebruikt om vernieuwende cliënteninitiatieven op te zetten, zoals PGB consulenten voor de GGZ, informatiesteunpunten, cliëntondersteuning GGZ en onderzoek. Met de invoering van de Wmo zijn de ZVP gelden bij de gemeenten terecht gekomen en hebben die gemeenten het voor het zeggen. Het landelijke budget van 6,7 miljoen euro is naar rato verdeeld over alle gemeenten en niet geoormerkt in het Wmo budget terechtgekomen. Daarmee is niet meer tot op de euro duidelijk hoeveel de gemeenten vanuit de voormalige ZVP regeling ontvingen. Als vuistregel kan gelden: een kleine halve euro per inwoner per jaar. Daarnaast zijn er ook andere subsidieregelingen naar de Wmo overgegaan: Subsidieregeling Initiatieven openbare geestelijke gezondheidszorg; Subsidieregeling Coördinatie vrijwillige thuiszorg en mantelzorg; Subsidieregeling Collectieve preventie geestelijke gezondheidszorg; Subsidieregeling Diensten bij wonen met zorg. Ook van deze collectieve regelingen moeten cliënten uit de GGZ en hun naastbetrokkenen kunnen profiteren. 4 Kamervragen met antwoord , nr. 263, Tweede Kamer 24