Zijn gemeenten in de weer voor de gezondheid van hun burgers? VIGeZ Symposium, 23/04/2013

Transcriptie

1 Zijn gemeenten in de weer voor de gezondheid van hun burgers? VIGeZ Symposium, 23/04/2013 YVO N U Y E N S E M E R I T U S P R O F E S S O R K U L E U V E N V O O R M A L I G P R O G R A M M A D I R E C T E U R W G O

2

3 De internationale kontekst (1) Health 2020, het nieuwe beleidskader van Wereldgezondheidsorganisatie/Euro, onderlijnt het belang van creating resilient communities and supportive environments for health en bovendien local leadership for health and well-being and the role of mayors and civic leaders

4 De internationale kontekst (2) EU Consortium for action on the socio-economic determinants of health (Determine, 2010) definieert het versterken van actie op het lokale niveau als een belangrijke basisstrategie voor het aanpakken van de sociale gezondskloof. Health for growth program van de Europese Commissie dringt aan op het nauwer betrekken van burgers in het gezondheidsbeleid, ondermeer op het lokale niveau.

5 Wat zeggen de politieke partijen? Gemeenteraadsverkiezingen en gezondheidszorg : een gemiste kans? Lieven Annemans en Yvo Nuyens, October 2012

6 De politieke verhalen

7 Gemeenteraadsverkiezingen en politieke partijen (october 2012) Vier grote domeinen : gezondheidspromotie en preventie, aandacht voor de leefomgeving, zorg voor specifieke groepen en lokale organisatie van zorg Beperkte oogst aan ideeen/ voorstellen Gebrek aan voorstellen in de breedte (o.m. geestelijke gezondheidszorg, sociale ongelijkheid, determinanten ) Gebrek aan voorstellen in de diepte met zorg voor senioren als illustratie (o.m. wachtlijsten, complexiteit van noden, differentiatie) Ook middenveld blijft afwezig in invulling van wat een lokaal gezondheidsbeleid kan bieden

8

9 Omzendbrief Minister J. Vandeurzen Vlaamse beleidsdoelstellingen/lokaal Sociaal Beleid onderlijnt voor de kontekst van het sociaal beleid / Nood aan efficientiewinsten Belang van intergemeentelijke samenwerking Regierol van gemeente (coordinatie, toegankelijkheid verzekeren) Participatie van lokale actoren versterken

10 Omzendbrief wijst vooral drie domeinen voor gemeentelijke actie aan : Vermaatschappelijking van de zorg (mantelzorg, vrijwilligers- en buurtwerk, geintegreerde benadering) Preventief gezondheidsbeleid (Vlaamse gezondheidsdoelstellingen, Logo s) Vergrijzing (inclusief ouderenbeleid, participatie, dementievriendelijke gemeente)

11 Wat brengen de kranten (DS &DM)? Huisarts wil betere bereikbaarheid centrum schepen mobiliteit ziet weinig in voorstel (Mechelen) Gent en Brussel woest omdat Antwerpen aidsremmers niet zomaar terugbetaalt (Antwerpen) OCMW vernieuwt woonzorgcentrum het vernieuwde rusthuis wordt alleszins geen klassiek woonzorgcentrum zorg op maat wordt er de norm (Mechelen)

12 En nog kranten Fietsersbond laakt verkeersbeleid van stadsbestuur sinds oktober zijn er alleen maatregelen genomen die in het voordeel zijn van de auto (Lier) Dokter vecht GAS-boete aan die actie werd als overlast beschouwd en leverde een boete op (Antwerpen)

13 Kranten : lokaal versus nationaal Lokaal : meer uitzondering dan regel, zelden inhoudelijke informatie Nationaal : dagelijkse kost (dokterstarieven, gerechtspsychiatrie, zwaarlijvigheid, zorgkwaliteit, alternatieve geneeswijzen, gezondheidskloof, farmacagebruik )

14 Wat staat er al of niet in lokale bestuursakkoorden? Gezondheidsanalyse van lokale bestuursakkoorden Initiatief van het VIGeZ Lokale bestuursakkoorden opgevraagd via LOGO s Beperkte respons (geen akkoord/schriftelijk akkoord niet verplicht/meerjarenplanning in 2013)

15 Beperkte respons 42 bestuursakkoorden op 308 Vlaamse gemeenten of 13,6 % Ongelijke verdeling over provincies : Antwerpen 17 (waaronder 7 districten), Limburg 7, Vlaams Brabant 10, Oost-Vlaanderen 2 en West-Vlaanderen 6 Afwezige grote steden o.m. Aalst, Kortrijk, St Niklaas, Lokeren, Dendermonde, Tienen, Waregem, Geel, Hasselt

16 Analysekader (L. Annemans en Y. Nuyens) Structureel - lokaal gezondheidsbeleid - organisatie van zorg Inhoudelijk - gezondheidspromotie en preventie - omgevingsdeterminanten - gezondheid van specifieke groepen

17 Lokaal gezondheidsbeleid Het gezondheidsbeleid wordt in nauw overleg met gezondheidsactoren en de districtsbesturen meer wijkgericht vormgegeven (District Antwerpen) We willen opnieuw een gezondheidsraad oprichten met als doel het sensibiliseren en aanbieden van een meer preventieve gezondheidszorg (Hemiksem) De Gentse Gezondheidsraad wordt de spil van het lokale gezondheidsbeleid. De huisartsenvereniging, ziekenfondsen en andere eerstelijnsdiensten werken nauw samen met als doel aan elke Gentenaar een toegankelijke en betaalbare eerstelijnsgezondheidszorg te garanderen (Gent) In samenwerking met het OOM en met het LOGO zetten we preventiecampagnes op rond ongewenste zwangerschap en SOA s. (Mechelen)

18 Lokaal gezondheidsbeleid Is er structureel een lokaal gezondheidsbeleid voorzien? 1. Er is een verantwoordelijke schepen of raadslid Er is werkkracht voorzien (taak ambtenaar, medewerker) 3 3. Er is een budget voorzien 5 4. Er is beleidsparticipatie door lokale partners gepland (zorg, welzijn,..) Er is beleidsparticipatie door (groepen van) burgers gepland Er is intersectorale samenwerking voorzien Er is samenwerking met Logo voorzien 12

19

20 Organisatie van zorg De stad voorziet een goede bewegwijzering naar de huisartsenwachtposten op haar grondgebied. Ook in de onthaalbrochures en via een internetpagina wordt alle informatie in verband met deze huisartsenwachtposten duidelijk meegedeeld. (District Antwerpen) Er komen initiatieven om basisgezondheidszorg te voorzien voor moeilijk bereikbare doelgroepen (daklozen, bepaalde Intra- Europese migranten, vereenzaamde hoogbejaarden, )(Gent) Het nieuwe fusieziekenhuis mikt in de eerste plaats op kwalitatieve en toegankelijke zorg, waar de publieke partner ook mede zal instaan voor de maatschappelijke verantwoording van de medische zorg in de regio.(roeselare)

21

22 Organisatie van zorg Is er lokaal aangepaste organisatie/maatwerk structureel voorzien? 1. Er is promotie laagdrempelige zorg voorzien (vb WGC s, derdebetalersregeling) Er zijn lokale maatregelen zorgtoegankelijkheid voorzien(vb subsidie WGC) Er zijn lokale maatregelen toegankelijkheid preventie voorzien 17

23 Gezondheidspromotie en preventie Opmaak van een samenhangend gezondheidsplan gebaseerd op prioriteiten op basis van behoeften verbonden aan de gezondheidssituatie van de burgers en dit in overleg met de direct betrokken actoren zoals artsen (Genk) Het bestuur wil de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen rond voeding & bewegen, tabak, alcohol & drugs, zelfdoding & depressie, borstkankeropsporing, ongevallen in de privésfeer, infectieziekten en vaccinatie lokaal onderschrijven (Huldenberg) Hierbij gaan we opzoek naar aangepaste formules om mensen met verschillende achtergrond in staat te stellen te participeren en vertrekken we van het principe inspraak bij het begin van de plannen. We blijven investeren in en experimenteren met nieuwe methodieken voor inspraak en betrokkenheid (naast avondvergaderingen ook e-inspraak, inspraakwandelingen, marktstandjes, pleinbevragingen, klankbordgroepen ) (District Borgerhout)

24 Thema s in gezondheidspromotie Sport, voeding, beweging en drugpreventie : één op drie van de akkoorden Borstkanker, tabak, vaccinatie, geestelijke gezondheid, alcohol, verkeer, valpreventie, wonen, seksuele gezondheid : van acht tot twee akkoorden

25 Gezondheidspromotie en preventie Inhoud: Gezondheidspromotie en preventie 1. Er is een lokale context- en behoeftenanalyse voor gezonde leefstijl voorzien (mogelijk in ruimer analysekader zoals voor lokaal sociaal beleid) 2. Er is verwijzing naar Vlaams beleid (preventiedecreet, gez.doelstellingen, programma s) 3. Er worden gezondheidsthema s benoemd (voeding, alcohol, geestelijke gezondheid, ) + welke? 4. Er is prioriteit voor (aanpassing van methodieken en communicatie aan) maatschappelijk kwetsbare groepen 5. Prioriteit voor participatieve en/of community aanpak

26 Omgevingsdeterminanten Verbreding van het gezondheidsplan naar sectoren die hieraan een bijdrage kunnen leveren zoals: milieu, sport, jeugd, onderwijs, welzijnswerk, verenigingsleven, netwerken die actief zijn rond gezondheidsthema s. (Genk) We pleiten voor de beperking van het aantal (streek)bussen, het (deels) ondergronds maken van het tramverkeer, het verminderen van het autoverkeer, de aanleg van een fietspad in beide richtingen en het verbreden van de stoepen (District Borgerhout) De samenwerking met de lokale dienstencentra, het volwassenonderwijs en seniorenverenigingen moeten we verder uitdiepen en vergroten. (Roeselare)

27 Omgevingsdeterminanten Inhoud: Omgevingsdeterminanten 1. integraal beleid: aandacht voor gezondheid in andere beleidsvelden Aandacht voor een laagdrempelig aanbod aan gezonde voeding, beweegactiviteiten, gezonde en drugvrjie vrije tijdsmogelijkheden, gebruik van gezondheidseffectscreening in andere beleidsvelden voorzien 4. gezondheidsschade en gezondheidsrisico s van milieu in kaart (geluid, stof, straling, 0 11

28

29 Gezondheid van specifieke groepen Senioren (30), kinderen/jongeren (29) en sociaalkwetsbare groepen (armen, allochtonen) (22) verschijnen in de meerderheid der bestuursakkoorden. Aandacht voor de participatie van kansarmen op alle maatschappelijke domeinen, o.m. gezondheidszorg (Izegem) De stad promoot actief bestaande preventiecampagnes (borstkanker, diabetes, SOA s) in het bijzonder bij kwetsbare groepen (District Antwerpen) Een laagdrempelig beweeg- en sportaanbod voor bijzondere doelgroepen (Roeselare) Preventiecampagnes rond ongewenste zwangerschap en SOA s (Mechelen)

30 Enkele voorzichtige observaties (1) 1. Gezondheid komt als apart thema frekwent voor in de bestuursakkoorden. 2. Gezondheid zit bovendien regelmatig verweven in andere beleidsdomeinen, o.m. - mobiliteit (STOP-principe als blikvanger) - welzijn (thuiszorg) - sport (infrastructuur/buurt/beweging) - armoede (sociale integratie/armoedetoets) 3. Grote variabiliteit in de aandacht voor gezondheid in de akkoorden : van zeer uitgebreid tot volledige afwezigheid

31 Observaties (2) 4. Structuur (beleid en organisatie) en inhoud (gezondheidspromotie/omgeving/groepen) zijn min of meer gelijkwaardig aanwezig 5. Voor beleid en organisatie scoren beleidsparticipatie en samenwerking met andere domeinen hoog (evidentie?) 6. Aanwezigheid van budget en samenwerking met Logo scoren opvallend laag

32 Observaties (3) 7. Inzake gezondheidspromotie focussen bestuursakkoorden vooral op een uitgebreide reeks themata, zonder al teveel aandacht voor Vlaams beleid (doelstellingen) of behoeftenanalyse 8. De meeste akkoorden geven enige aandacht aan gezondheid binnen andere beleidsdomeinen, maar een gezondheidseffectscreening in deze domeinen blijft totaal afwezig 9. De lijst van specifieke groepen blijft in de akkoorden beperkt tot senioren, jongeren en enkele kwetsbare groepen (armen en allochtonen)

33 Observaties (4) 10. Grootte van de gemeente heeft geen impact op aandacht voor gezondheid : zowel grote gemeenten met weinig en kleine gemeenten met veel aandacht als omgekeerd. 11. Weinig of geen aandacht voor het formuleren van doelstellingen (SMART : specifiek, meetbaar, actiegericht, realistisch en tijdsgebonden) 12. Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden blijven afwezig ondanks de opportuniteiten

34 Wat met de Vlaamse beleidsdoelstellingen (LSB)? 1. Vermaatschappelijking van de zorg - mantelzorg en vrijwilligerswerk : zwak - geintegreerde benadering : sterk 2. Preventief gezondheidsbeleid - aansluiting op (6) Vlaamse doelstellingen : zwak - gezondheidthemata : sterk 3. Vergrijzing - participatie van senioren : sterk - dementievriendelijke gemeente : zwak

35 Enkele uitdagingen als uitgeleide 1. Bestuursakkoord over gezondheid : van documenten naar centen 2. Charter van de gezonde gemeente : van woorden naar daden 3. Meerjarenplanning (15/01/2014) : net tijd genoeg voor een voldragen bevalling 4. Staatshervorming draagt ouderenzorg (volledig) en eerstelijnszorg (gedeeltelijk) over naar Vlaamse gemeenschap : quid lokaal beleid? 5. Integratie preventief/curatief maar ook gezondheid en welzijn : quid lokaal beleid?