Werkmodel groep 3 Als ik niet toevallig de waarheid gezegd had Ingelin Angerborn (door Frederic Vercaemst)

Transcriptie

1 Werkmodel groep 3 Als ik niet toevallig de waarheid gezegd had Ingelin Angerborn (door Frederic Vercaemst) Auteursinfo (zie ook Ingelin Angerborn werd op 19 november 1966 in Göteborg geboren. Ze woonde er met haar mama en papa tot ze negen was, daarna verhuisden ze naar Tranas in Småland. Ingelin groeide op als een heel gewoon kind. Ze speelde met vriendjes, wilde broers en zusjes, deed aan gymnastiek en theater en speelde piano. En ze las veel. Toen Ingelin 18 was, ging ze het huis uit. Daarna volgde de tijd van de verwarring, zoals ze zelf zegt. Ze ging naar de theaterschool van Arvika, leerde daar haar man kennen, woonde zes maanden in Stockholm, drie jaar in Malmö, kreeg een kind, had veel verschillende jobs, verhuisde naar Linköping en kreeg nog een kind. Uiteindelijk besefte ze dat schrijven was wat ze wilde doen. Hoewel ze als kind al wist dat ze wou schrijven, duurde het tot nu voord ze het aandurfde. Kort samengevat Na haar belevenissen in Als ik niet toevallig de hond van tante Doris verwisseld had besluit Tilda om nooit meer te liegen. Maar de waarheid vertellen levert niet altijd het gewenste resultaat op! Zo bekent ze aan Alex, haar vriendje, dat haar vader geen astronaut is en nu op de Kilimanjaro zit. Alex denkt dat dit weer een leugen is en loopt boos weg. Vanaf dan loopt alles grondig mis. Tilda houdt zich aan haar belofte om enkel de waarheid te vertellen, maar soms is de waarheid nog ongeloofwaardiger dan haar leugens. Tilda doet er alles aan om Axel te overtuigen van haar eerlijkheid en hem terug te winnen. Stijl- en vormkenmerken Dit boek sluit naadloos aan op het vorige boek over Tilda, Als ik niet toevallig de hond van tante Doris verwisseld had, maar kan toch afzonderlijk gelezen worden. Wie van de juryleden heeft het vorige boek gelezen en kan er iets over vertellen? Kunnen de juryleden die het vorige boek niet gelezen hebben dit boek goed volgen? In het vorige boek vertelde Tilda alleen maar leugens, en in dit boek vertelt ze alleen maar de waarheid. Als er een vervolg zou komen, wat zou Tilda dan kunnen doen om zich opnieuw in nesten te werken? Doordat Tilda steeds de waarheid vertelt, werkt ze zich steeds dieper in de nesten. Dat maakt het verhaal natuurlijk heel grappig. Met welke stukken hebben de juryleden zich het meest vermaakt? Was er een moment dat de juryleden dachten dat Tilda toch aan het liegen was, hoewel ze dit nooit meer ging doen?

2 Bekijk de kaft van het boek. Waarom staat Tilda op de slurf van een olifant? Komt dit voor in het verhaal? Of is dit uiteindelijk toch een leugentje van Tilda? Afsluiter Ga als begeleider op zoek naar waargebeurde en verzonnen feiten of gebeurtenissen of geef de juryleden deze opdracht. Vertel de verhalen aan elkaar en laat de juryleden raden of het een waargebeurd of een verzonnen verhaal is. Praat met de juryleden over een leugentje om bestwil en eerlijk duurt het langst. Wist je dat Ingelin Angerborn 1 meter 56, 5 cm groot is en dat dat precies 30 cm kleiner is dan haar man ( gemeten met een liniaal)? -... Ingelin heel weinig zelfvertrouwen heeft Astrid Lindgren de favoriete schrijfster van Ingelin is.

3 Werkmodel groep 3 De vrouw en het jongetje Geert De Kockere, Kaatje Vermeire (ill.) (door Vera Geeraerts) Auteursinfo (zie ook Geert De Kockere (Tielt, 18/05/1962) was als kind en jongere erg geboeid door de natuur. Hij studeerde voor onderwijzer, maar werd later beroepsjournalist. Zo schreef hij voor de Stipkrant heel wat gedichten. Hij werkt(e) mee aan de kindertijdschriften Dopido, Doremi, Zonnekind, Kokodi, Knuffel, Klap en Kits en was hoofdredacteur van Buitenbeen, een natuurmagazine dat niet meer bestaat. In 1989 verscheen zijn eerste bundel kindergedichten Vingers in de jam, bij uitgeverij Lannoo. In 1990 richtte hij de vzw Pigmalion op: een productiehuis dat kunstzinnige projecten realiseert. In 1991 maakte hij voor uitgeverij De Eenhoorn het kinderboek Puntje puntje puntje, zijn eerste verhaal. Sindsdien publiceerde hij verschillende verhalen en dichtbundels voor alle leeftijden en verzorgde het poëziegedeelte van het kunstproject Gezicht in zicht, dat twee jaar lang door Vlaanderen reisde. In 1999 maakte hij samen met beeldend kunstenaar Koen Fossey en componiste Annemie Van Riel de interactieve animatiefilm Lancelotje. In 2003 ging een gelijkaardige productie in première: Noach. Samen met de illustratoren verzorgt hij de hele vormgeving van zijn boeken en maakt hij aansluitende cd-roms en websites. Sinds mei 2003 vangt hij tuinmannen : met een fototoestel probeert hij beestjes in tuinen op een poëtische manier in beeld te brengen. Voor het televisieprogramma Man bijt hond filmde hij kleine stukjes over de natuur van bij ons. In 2007 richtte hij samen met twee vrienden een eigen bedrijf op dat van natuur een kunst wil maken: atnature nv. Geert is bekend om zijn poëziebundels en prentenboeken die opvallen door een verrassende vormgeving en om zijn originele ondersteunende projecten. Hij schreef een aantal geschenkboeken voor volwassenen over de liefde en maakte vier fotoboeken met de macro-opnames van beestjes en andere kleine dingen in zijn tuin. Het werk van Geert werd meermaals bekroond, zowel in binnen- als in buitenland. Hij kreeg onder meer met de de Jacob Van Maerlantprijs, de Prijs Letterkunde 1995 van de Vlaamse Provincies voor kinderliteratuur, een Vlag & Wimpel, een bekroning van de Kinder- en Jeugdjury Limburg en de Plantin- Moretusprijs. Heel wat van zijn boeken vonden hun weg naar het buitenland. Bij kinderen is Geert wellicht het bekendst om zijn boek Eefje Donkerblauw. Op de middelbare school raakten de vingers van Kaatje Vermeire (Gent, 09/08/1981) vergroeid met papier en potlood. Dus ging ze Grafische en Reclamevormgeving studeren aan de Gentse Academie. Daar verkende ze alle aspecten van typografie, fotografie, illustratie en lay-out. Haar afstudeerproject, het buitenmaatse boek Ergens, waarvoor ze zowel de illustraties als de tekst bedacht, werd bekroond met de René Bruynseraede-De Witte prijs. Na Grafische en Reclamevormgeving volgde Kaatje een opleiding Vrije Grafiek, opnieuw aan de Academie. Stilaan ontdekte ze de eindeloze en grensverleggende mogelijkheden van grafische druktechnieken, houtsneden, etsen, Als sluitstuk van deze opleiding exposeerde ze met een reeks tekeningen, etsen en houtsneden rond de reuzenvrouw Rozeke. Het boek De vrouw en het jongetje met Geert De Kockere is haar eerste grote opdracht, waarvoor ze meteen een Boekenpluim kreeg. Op dit moment is ze vooral bezig met het ontwerpen van uitnodigingen voor trouwpartijen, geboortekaartjes en affiches.

4 Als Kaatje niet aan het illustreren is, vind je haar terug op rommelmarkten, in boekenwinkels, tussen de kookpotten of in het buitenland, waar ze zich laat inspireren door oud en nieuw, vreemd en vertrouwd. Op deze bijzondere plekken sprokkelt ze haar werkmateriaal samen: verweerde natuurmaterialen, stoffen en motieven, oude tijdschriften, stempels, bruingele papiersoorten, Door herschikking en een combinatie van collage-, verf-, teken- en grafische technieken probeert ze de zorgvuldig gekozen materialen te verwerken tot ongewone maar sprekende beelden. Zo geraken haar tekeningen vol spanning en laagjes. Vooraf Laat het boek zien, lees de titel. Spreekt de titel de juryleden aan? Bekijk nu de cover nauwkeuriger. Worden de juryleden hier wat wijzer van? Waaraan denken ze? Lees nu de tekst op de achterflap, houd titel en cover in het achterhoofd. Welke verwachtingen hebben de juryleden over dit boek? Noteer deze verwachtingen in een paar woorden op een flap. Later kan je vergelijken of deze verwachtingen ingelost werden of niet. Hebben de juryleden al gehoord van deze auteur en deze illustrator? Kennen ze nog boeken die Geert De Kockere geschreven heeft? Praten over het boek * Thema s In dit boek komen verschillende thema s aan bod waarover je een kort gesprekje kan houden. In plaats van alle thema s te bespreken, kan je de juryleden laten kiezen over welk thema je het zal hebben. Wanneer er niet meteen beslist kan worden welke thema s aan de orde mogen komen, kan je de juryleden, nadat ze de thema s zelf aanreikten, laten stemmen. Je kan ook kaartjes maken met de verschillende thema s op en een onschuldige hand één of twee kaartjes laten trekken. Om een thema te bespreken, kan je een woordspin opbouwen. Schrijf deze woordspinnen op flappen. Aan welke elementen uit het verhaal denken de juryleden bij een bepaald thema? Hang de flappen naast elkaar. Zijn er woorden die opduiken bij verschillende thema s? Hoe zou dit komen? Kunnen de juryleden er een verklaring voor geven? Fantasie Het verhaal begint en eindigt met de angst voor de eigen fantasie. Maar het einde vindt het jongetje het allermooist, want nu kan hij zijn fantasie ook uitvoeren en andere kinderen zijn angst laten voelen! Vooroordelen Bang zijn Eenzaamheid Vriendschap Heel wat van deze thema s lenen zich uitstekend om te filosoferen met de kinderen (tips hiervoor vind je in de coördinatorenhandleiding, deel Basis).

5 Vragen die je kan stellen voor het thema fantasie: - Wat is fantasie? - Wat is fantaseren? - Waarom fantaseert iemand? - Kan je fantaseren zonder dat je het weet? - Hoe weet je of iemand iets fantaseert? - Is fantasie belangrijk? - Kan fantasie ook waar zijn? Kan je met je fantasie een eigen wereld scheppen? - Vind je dit goed een eigen wereld scheppen? - Zitten er voor- en/of nadelen aan zo n fantasiewereld? - Wat is het verschil tussen fantaseren en liegen? - Fantaseert het jongetje? Waarover? Wat doet de fantasie met hem? Vragen die je kan stellen voor het thema bang zijn: - Wanneer ben je bang? - Hoe weet je dat je bang bent? - Waarom moet je bang zijn? - Zijn kinderen vaker bang dan grote mensen? - Bestaan er dingen waarvoor iedereen bang is? - Zijn er verschillende soorten bang zijn? - Is het goed om bang te zijn? - Kun je bang zijn van jezelf? - Wat zou er gebeuren als niemand meer bang zou zijn? - Wie is er bang in dit verhaal? Waarvoor? Waarom? Vragen die je kan stellen voor het thema eenzaamheid: - Wat is eenzaamheid? - Wanneer is iemand eenzaam? - Moet je alleen zijn om je eenzaam te voelen? - Zijn er redenen voor eenzaamheid? Welke? - Is eenzaamheid iets goed? - Kan je eenzaamheid genezen? Zo ja, hoe? - Is Rosa Vandersmissen eenzaam? Waarom (niet) denk je? * De methode Chambers Voor de handige vier-kolommen-methode van Aidan Chambers verwijs ik graag naar de coördinatorenhandleiding, deel Basis, alsook naar zijn boek Vertel eens (Davidsfonds/Infodok, 2002) in het bijzonder naar de hoofdstukken 13 en 14, die spreken over het onderwerp van gesprek (p ) en een raamwerk van vragen (p ). Na het lezen van deze hoofdstukken kan je meteen aan de slag. Je kan heel wat van Chambers vragen meteen gebruiken, zonder aanpassingen. Een idee Voor de vier-kolommen-methode kan je je leesgroep (naargelang de grootte van de groep) in groepjes verdelen van drie tot vijf personen. Als je groep klein is, kan je de juryleden per twee laten werken. In plaats van de vier basisvragen met de ganse groep te beantwoorden, laat je de juryleden eerst in kleine groepjes of in duo s hun antwoorden noteren op een flap of een A4-blad. Achteraf voeg je de meningen samen en kijk je hoe gelijkgezind of verschillend de groepjes zijn. Op deze manier vermijd je dat steeds dezelfde juryleden aan het woord komen en geef je ook stillere kinderen de kans om hun mening te zeggen. Misschien krijg je op deze manier ook meer meningen te horen, omdat de juryleden zich niet meteen kunnen aansluiten bij de opmerkingen van de eerste sprekers door instemmend te knikken. Als je denkt dat er in sommige groepjes weinig of niets zal worden opgeschreven omdat deze kinderen niet graag open en bloot hun mening geven of omdat het niet zo n voortrekkers zijn, kan je de samenstelling van de groepjes wat sturen. * Richtvragen van Marita Vermeulen

6 Ook hier verwijs ik naar de Coördinatorenhandleiding, deel Basis. Net zoals bij de methode Chambers kan je hier met kleinere groepjes of duo s werken om daarna per criterium de verschillende meningen te overlopen. * Andere suggesties Je kan deze suggesties gebruiken bij de bespreking, als bijkomende verwerking, bij de methode Chambers en/of bij de richtvragen van Marita Vermeulen. Je kan deze suggesties combineren of mixen. Suggestie 1: over de personages van de vrouw en het jongetje Je kan de vrouw en het jongetje apart bespreken, maar je kan ze ook samen bespreken en zo verbanden leggen door te kijken hoe de ene reageert op de andere. Deze vragen over de personages kan je aan de juryleden stellen: - Wat weet je over het personage? - Vind je het personage voldoende uitgewerkt? Had je meer willen weten over deze persoon? Of is dit niet zo belangrijk? Zou het een meerwaarde zijn voor het verhaal als je meer wist? Waarom (niet)? - Heb je sympathie voor dit personage? Met wie identificeer je je het meest? Kan je ook aangeven waarom? - Verandert het personage gedurende het verhaal? Hoe? Gebeurt dit ook in het echte leven? Waardoor kunnen mensen veranderen? Suggestie 2: illustraties Maak een aantal kopieën van de illustraties uit het boek. Leg ze door elkaar. Laat de juryleden de illustraties in de juiste volgorde leggen. Op deze manier kan je het verhaal kort reconstrueren en laten navertellen. Kies je illustraties zo, dat er voldoende samenhang in het verhaal zit. Zorg ervoor dat je nadien nog een gesprekje over de tekeningen kan houden. Je kan dit gesprek combineren met een gesprek over de personages, afhankelijk van welke tekeningen je uitgekozen hebt. Voor vragen over de personages, verwijs ik naar de activiteit bij Suggestie 1. Heb je deze activiteit ook gedaan, dan kan je linken leggen tussen wat er verteld wordt in de tekst en hoe dit in de tekeningen weergegeven wordt (sfeer, emoties, zie ook de onderstaande vragen). Deze discussiepunten kunnen aan bod komen: - Vertellen de illustraties wat er in het verhaal gebeurt of voegen ze iets extra toe? - Vinden de juryleden de tekeningen mooi of lelijk? Wat maakt de tekeningen mooi of lelijk? - Kunnen de juryleden iets vertellen over het kleurgebruik? De gebruikte techniek? De verhouding tussen tekst en tekeningen? - Laat de juryleden opmerken dat het boek van een groter formaat is dan een doorsnee prentenboek. - Bespreek de gebruikte techniek door te vertellen over Kaatje Vermeires werkwijze (zie Auteursinfo). Vinden de juryleden elementen van haar verzamelwoede terug in het boek? - Geven de tekeningen ook emoties weer? Wat vinden de juryleden van de algemene uitstraling van de illustraties, de sfeer, de gelaatsuitdrukkingen en houdingen van de personages, de verhoudingen tussen de personages en hoe deze evolueren doorheen het boek, de evolutie van de kleuren? Vraag concrete voorbeelden uit het boek. Het zit hem in details! Het jongetje krijgt een poezenkaart van de vrouw, een speelkaart met harten. Ook op de pyjama van de jongen staan hartjes. De speelkaart is hier een voorbode: op het einde van het verhaal zie je de verrassende context waaruit de kaart afkomstig is. Op de mantel van de vrouw die dood op de koude vloer ligt (in de fantasie van het jongetje) staan ruiten, harten, schoppen en klaveren. Ook hier wordt een link gelegd Suggestie 3 Steek een aantal voorwerpen in een zak: een (speelgoed)parasol, een vork, een speelkaart, een sinaasappel, een afbeelding van een poes, een sleutel en kaartjes met daarom de woorden glasgordijn, kooi en Rosa. Om beurt mag iemand iets uit de zak halen en de link met het boek leggen. Vraag het

7 jurylid waaraan dit voorwerphem of haar doet denken en waar in het verhaal ze het situeren. De juryleden mogen de hulp van een medejurylid inroepen. Nadien kan je de voorwerpen in de juiste volgorde leggen en zo het verhaal reconstrueren. Je kan aan de hand van deze voorwerpen net zo goed de personages (bij wie hoort dit voorwerp, welke functie heeft het) als de illustraties (op welke tekening(en) vind je dit voorwerp terug) bespreken. Suggestie 4: taal Geert De Kockere kan als geen ander op een subtiele manier spelen met taal. Hieronder vind je enkele zinnen uit het boek. Wat vinden de juryleden van deze woordkeuzes, de herhalingen, de vergelijkingen? Kunnen ze zelf ook voorbeelden geven? Hebben ze mooie woorden of zinnen gelezen in dit boek? Welke? - In de stad woonde een vrouw. Een grote vrouw. Een reus van een vrouw. Een reuzenvrouw. - Ze baande zich een weg tussen de kraampjes. Als een tank. - Ze rook naar een oude kast. En naar kindervlees - Hij had weg willen lopen. Holderdebolder. - De jongen keek naar de kaart. Er stond een poes op. Een poes met een strik om haar nek. Een zwarte poes met een rode strik. - Het grote huis van de reusachtige vrouw, die zachter is dan muisjes en zoeter ruikt dan snoep Suggestie 5 Op basis van enkele illustraties of tekstfragmenten kan je kinderen enkele scènes laten uitvoeren uit het boek. Kies deze eventueel zo, dat je heel de bespreking van het boek er aan kan vast haken, bijvoorbeeld het bespieden van de vrouw door het jongetje of de verschillende ontmoetingen tussen de vrouw en het jongetje. Tot slot: even terugblikken Neem even je flap terug waarop je de verwachtingen van de juryleden noteerde. Bespreek deze kort en vergelijk de meningen voor en na het lezen/beluisteren: - Werden de verwachtingen ingelost bij het lezen van het boek? - Was het verhaal zoals de juryleden het zich hadden voorgesteld? - Vonden ze het verhaal leuk, ook al waren er misschien verrassende, onverwachte wendingen in het verhaal die ze helemaal niet verwacht hadden? - Waren ze teleurgesteld? Verliep de verhaallijn niet zoals ze gedacht hadden? Hoe hadden zij het gedacht? Hoe zouden ze het verhaal zelf laten verlopen of laten eindigen? Kortom, wat zouden ze anders gedaan hebben? - Misschien hebben ze een neutrale of niet echt een uitgesproken mening? Afrondende discussiepunten over de verwachtingen van de juryleden: - Zouden de juryleden het boek ontleend hebben in de bibliotheek als het niet op de KJV-lijst stond? Hoe komt dit? Wat is voor hen een doorslaggevend element om een boek te lezen? Lezen ze wel eens een boek dat niet meteen een dit moet ik lezen -effect op hen heeft? Vertel eens. - Zijn de juryleden tevreden nu ze het boek gelezen hebben? - Zouden ze hun vrienden, klasgenoten of familie dit boek aanbevelen? Wat gaan ze vertellen om het boek te promoten? Wat sprak hen het meest aan, wat is de grootste troef van dit boek? Een doe-opdracht: - Het jongetje is in het begin heel bang van Rosa. Laat de juryleden iets tekenen dat hen heel erg bang maakt. - Het jongetje maakt een tekening voor de vrouw. Wat zouden de juryleden tekenen voor de vrouw? Wat zouden ze haar schrijven?

8 De tekeningen die de juryleden maken, kan je misschien uithangen in de bib, klas, school, plaats waar je samenkomt met de juryleden Misschien kan je zelfs met de groep een rusthuis bezoeken en er een voorleesuurtje houden? Er bestaan vele Rosa s. Een gesprekje hierover kan kinderen een aanzet geven tot mooie dingen, net zoals bij het jongetje. Meer lezen? Andere boeken van van Geert De Kockere die door groep 3 gelezen kunnen worden (of om voor te laten lezen): Dulle Griet / Geert de Kockere, Carll Cneut (ill.) (De Eenhoorn) Man / Geert de Kockere, Griet Musschoot (ill.) (De Eenhoorn) Noach / Geert de Kockere, Koen Fossey (ill.) (De Eenhoorn) Mosje / Geert de Kockere, Johan Devrome (ill.) (De Eenhoorn) Het zijn toeren! / Geert de Kockere, Johan Devrome (ill.) (De Eenhoorn) Allemaal praatjes! / Geert de Kockere, Klaas Verplancke (ill.) (De Eenhoorn) Ik voel iets / Geert de Kockere, Johan Devrome (ill.) (De Eenhoorn) Gelijkaardige boeken: Sentimento / Carl Norac, Rebecca Dautremer (ill.) (Davidsfonds/Infodok) De rode vogel / Astrid Lindgren, Marit Törnqvist (ill.) (Querido) Laat de juryleden leestips uitwisselen. Wat kinderen leuk vinden aan een boek en de manier waarop ze hierover vertellen aan elkaar, is soms veel effectiever dan wat wij als volwassenen allemaal inbrengen. Je kan als begeleider een voorgedrukt lijstje met extra leestips meegeven, maar voorzie ook plaats voor tips die de kinderen onder elkaar uitwisselen. Veel succes!

9 Werkmodel groep 3 De eend, de dood en de tulp Wolf Erlbruch (door Vera Geeraerts) Auteursinfo ( 'Als ik personages op papier wil zetten, blijf ik ze tekenen, altijd maar opnieuw, tot ze me recht aankijken. Dan pas ben ik er tevreden over, want alleen dan zijn ze van vlees en bloed.' En echt zijn ze inderdaad, al die wat onhandige, soms groteske wezens van de Duitse illustrator Wolf Erlbruch. Wolf Erlbruch (Wuppertal, 1948) is een aardige man: geestig en minzaam en ondanks talloze belangrijke bekroningen en onderscheidingen in binnen- en buitenland, aandoenlijk bescheiden, schuchter haast. Met zijn heel eigen signatuur en met zijn vernieuwende collagetechniek zette Erlbruch sinds de jaren tachtig een heel nieuwe trend in de illustratiekunst die ook vandaag nog druk wordt gekopieerd. Hij werd de grote inspirator en de leermeester van een hele generatie van illustratoren. Ook in Vlaanderen is zijn invloed onmiskenbaar. Zijn personages en achtergronden worden eerst getekend en ingekleurd om vervolgens uitgeknipt en met eindeloos geduld op de pagina geassembleerd te worden tot de compositie en de scenografie helemaal goed zitten. Lege vlakken zijn altijd betekenisvol en vaak staan personages niet zomaar half op de bladzijde. Ik ben niet echt een beroepsartiest, niet echt een vakman in de kinderliteratuur. Als je de evolutie in mijn werk bekijkt, dan zie je dat dat maar heel langzaam verandert, nooit met grote stappen tegelijk. Tekenen is nu eenmaal mijn taal, mijn manier om te zeggen wat ik te zeggen heb. Deze stukjes werden geselecteerd uit een artikel van Annemie Leysen. Voor het volledige artikel zie: Copyright De Morgen In 2006 kreeg Wolf Erlbruch de Hans Christian Andersenprijs. Vooraf Laat het boek zien, lees de titel. Spreekt de titel de juryleden aan? Bekijk nu de cover. Worden de juryleden hier wat wijzer van? Waaraan denken ze? Bij dit boek hoort ook een cd. Vinden ze zoiets leuk bij een boek? Lees nu de tekst op de achterflap en houdt titel en cover in het achterhoofd. Welke verwachtingen hebben de juryleden over dit boek?noteer op een flap in een paar woorden deze verwachtingen. Later kan je kijken of ze ingelost werden of niet.

10 Hebben de juryleden al gehoord van deze auteur/illustrator? Kennen ze nog boeken die hij geschreven en/of geïllustreerd heeft? Praten over het boek * Thema: de dood In dit boek staat het thema dood centraal: Angst voor de dood Vriendschap sluiten met de dood Doodgaan en afscheid nemen Dit onderwerp leent zich uitstekend tot het filosoferen met kinderen (tips hiervoor vind je in de coördinatorenhandleiding, deel Basis). Deze vragen kan je aan de juryleden stellen: - Wie gaat er dood in dit verhaal? Hoe weet je dit? - Ben je bang voor de dood? Waarom (niet)? - Hoe ziet de dood er volgens jou uit? Heeft de dood een gezicht of verschillende gezichten? - Hoe kom je aan het beeld dat jij je vormt van de dood? - Denk jij dat alles gedaan is wanneer je dood bent? - Wat gebeurt er met je na de dood? Waar ga je naartoe? - Is er leven na de dood? Kan zoiets ooit bewezen worden? - Waarom is het soms moeilijk om te praten over de dood? - Wat doen we wanneer iemand dood is? Hoe gaan wij ermee om? - Waarom zijn mensen verdrietig als iemand gestorven is? - Denk je dat dieren ook treuren? - Kan je je voorstellen dat je nooit dood zou gaan? - Stel dat je zou weten wanneer je dood gaat, hoe zou je dan leven? - Is er leven mogelijk zonder dood? - Waarom willen mensen vaak blijven leven? * De methode Chambers Voor de handige vier-kolommen-methode van Aidan Chambers verwijs ik graag naar de coördinatorenhandleiding, deel Basis, alsook naar zijn boek Vertel eens (Davidsfonds/Infodok, 2002) in het bijzonder naar de hoofdstukken 13 en 14, die spreken over het onderwerp van gesprek (p ) en een raamwerk van vragen (p ). Na het lezen van deze hoofdstukken kan je meteen aan de slag. Je kan heel wat van Chambers vragen meteen gebruiken, zonder aanpassingen. Een idee Voor de vier-kolommen-methode kan je je leesgroep (naargelang de grootte van de groep) in groepjes verdelen van drie tot vijf personen. Als je groep klein is, kan je de juryleden per twee laten werken. In plaats van de vier basisvragen met de ganse groep te beantwoorden, laat je de juryleden eerst in kleine groepjes of in duo s hun antwoorden noteren op een flap of een A4-blad. Achteraf voeg je de meningen samen en kijk je hoe gelijkgezind of verschillend de groepjes zijn. Op deze manier vermijd je dat steeds dezelfde juryleden aan het woord komen en geef je ook stillere kinderen de kans om hun mening te zeggen. Misschien krijg je op deze manier ook meer meningen te horen, omdat de juryleden zich niet meteen kunnen aansluiten bij de opmerkingen van de eerste sprekers door instemmend te knikken. Als je denkt dat er in sommige groepjes weinig of niets zal worden opgeschreven omdat deze kinderen niet graag open en bloot hun mening geven of omdat het niet zo n voortrekkers zijn, kan je de samenstelling van de groepjes wat sturen. * Richtvragen van Marita Vermeulen Ook hier verwijs ik naar de Coördinatorenhandleiding, deel Basis. Net zoals bij de methode Chambers kan je hier met kleinere groepjes of duo s werken om daarna per criterium de verschillende meningen te overlopen. * Andere suggesties

11 Je kan deze suggesties gebruiken bij de bespreking, als bijkomende verwerking, bij de methode Chambers en/of bij de richtvragen van Marita Vermeulen. Je kan deze suggesties combineren of mixen. Suggestie 1: illustraties Hieronder vind je enkele gespreksonderwerpen. Dit zijn twee uitspraken over de illustrator. Vinden de juryleden dat deze uitspraken ook voor dit boek kloppen? Vraag hen waarom wel/niet. - Zijn personages en achtergronden worden eerst getekend en ingekleurd om vervolgens uitgeknipt en met eindeloos geduld op de pagina geassembleerd te worden tot de compositie en de scenografie helemaal goed zitten. Lege vlakken zijn altijd betekenisvol. - Zijn figuren zijn vaak groot, onhandig, een tikje karikaturaal. Met een bijzonder gevoel voor evenwicht, plaatst hij ze vaak op grote, lege kleurvlakken, waardoor de lezer het decor zelf kan invullen. Deze uitspraak gaat over het ontbreken van een achtergrond in het werk van Wolf Erlbruch: Het is een vast procedé van de illustrator, om de uitgeknipte figuren tegen een zo goed als lege achtergrond aan te brengen, waardoor de focus volledig op de essentie in het verhaal wordt gelegd. In het kader van dit verhaal ondersteunt het ontbreken van decor ook de gedachte dat alles zich wellicht afspeelt in de schemerzone tussen leven en dood. (Leeswelp nr.9, 2007, p. 337, Jen de Groeve) Wat vinden de juryleden hiervan? Hebben ze illustraties al eens vanuit dit standpunt bekeken? Wat denken ze over die schemerzone? Vinden de juryleden de dood mooi geportretteerd door de illustrator? Kunnen ze verwoorden wat ze leuk (of niet leuk) vinden aan dit portret? Dachten ze dat de dood er anders uitziet? Hoe dan? Vertellen de illustraties wat er in het verhaal gebeurt of voegen ze iets extra toe? Vinden de juryleden de tekeningen mooi of lelijk? Kunnen ze vertellen wat deze tekeningen mooi of lelijk maakt? Kunnen ze iets vertellen over het kleurgebruik? De gebruikte techniek? De verhouding tussen tekst en tekeningen? Geven de tekeningen ook emoties weer? Wat vinden de juryleden van de algemene uitstraling van de illustraties, de sfeer, de gelaatsuitdrukkingen en houdingen van de personages? Vraag concrete voorbeelden uit het boek. Kijk naar de details! - Emoties zijn niet altijd makkelijk weer te geven, zeker in een sobere tekenstijl. Toon de juryleden de ogen van de eend en de dood, lees dan de bijhorende tekst of omgekeerd. Slaagt de illustrator erin om de emotie in de tekst weer te geven in de illustraties? Waarom (niet)? Moeten illustraties weergeven wat de tekst zegt? Moeten ze de tekst aanvullen? Geeft dat een meerwaarde aan het verhaal? - De eend en de dood zijn zo goed als altijd samen aanwezig in het verhaal. Enkel in het begin, vóór het echte verhaal begint, staat de eend alleen. Op het einde blijft de dood alleen achter, nadat hij de eend lang nagekeken heeft. Maar waar is de tulp uit de titel doorheen het verhaal? Weten de juryleden waarom deze een tijdje uit beeld blijft? Wat denken ze? Wat vinden ze van de kleur van de tulp? - Wat vinden de juryleden van de allerlaatste prent met de vos, de haas en de dood? De dieren zien hem niet en de dood kijkt ook niet naar hen Suggestie 2: taalgebruik In De eend, de dood en de tulp staat geen woord te veel of te weinig. Er wordt véél gezegd, maar je moet tussen de lijntjes lezen. Vinden de juryleden dit ook? Maakt de auteur de juiste woordkeuzes om dit verhaal te vertellen of zouden de juryleden hier en daar ingegrepen hebben in de tekst. Waar? Hoe dan? Hebben ze zelf hele mooie woorden of zinnen gelezen in dit boek? Welke?

12 De schrijver suggereert veel in de tekst. Over onderstaande zinnen kan je eventueel filosoferen met de juryleden (tips hiervoor vind je in de coördinatorenhandleiding, deel Basis). Vergeet niet ook naar de gelaatsuitdrukkingen te kijken (zie ook het item details bij Suggestie 1: illustraties). Je kan het filosoferen combineren met een gesprek over het de illustraties. - Al een tijdje had de eend zo n gevoel. - En daar ga jij nu voor zorgen? Voor zo n ongeluk, daar zorgt het leven wel voor, - De dood keek haar glimlachend aan. Eigenlijk was hij best aardig als je even vergat wie hij was - zelfs heel aardig. - De volgende ochtend heel vroeg werd de eend als eerste wakker. Ik ben niet dood! dacht ze. - Dus jij weet het ook niet! snaterde de eend. De dood keek haar aan. - Zo is het dus als ik dood ben, dacht ze. De vijver helemaal alleen. Zonder mij. - Hij (de dood) vond het niet moeilijk om over de dood te praten. - Hij keek haar lang na. Toen hij haar uit het oog verloor moest de dood even slikken. Maar zo was het leven. Tot slot: even terugblikken Neem even je flap terug waarop je de verwachtingen van de juryleden noteerde. Bespreek deze kort en vergelijk de meningen voor en na het lezen: - Werden de verwachtingen ingelost bij het lezen van het boek? - Was het verhaal zoals de juryleden het zich hadden voorgesteld? - Vonden ze het verhaal leuk, ook al waren er misschien verrassende, onverwachte wendingen in het verhaal die ze helemaal niet verwacht hadden? - Waren ze teleurgesteld? Verliep de verhaallijn niet zoals ze gedacht hadden? Hoe hadden zij het gedacht? Hoe zouden ze het verhaal zelf laten verlopen of laten eindigen? Kortom, wat zouden ze anders gedaan hebben? - Misschien hebben ze een neutrale of niet echt een uitgesproken mening? Afrondende discussiepunten over de al dan niet ingeloste verwachtingen van de juryleden: - Zouden de juryleden het boek ontleend hebben in de bibliotheek als het niet op de KJV-lijst stond? Hoe komt dit? Wat is voor hen een doorslaggevend element om een boek te lezen? Lezen ze wel eens een boek dat niet meteen een dit moet ik lezen -effect op hen heeft? Vertel eens. - Zijn de juryleden tevreden nu ze het boek gelezen hebben? - Zouden ze hun vrienden, klasgenoten of familie dit boek aanbevelen? Wat gaan ze vertellen om het boek te promoten? Wat sprak hen het meest aan, wat is de grootste troef van dit boek? Een doe-opdracht: - Hoe ziet de dood er volgens de juryleden uit? Kunnen ze hem tekenen? - of - Laat de juryleden een tekening maken over hoe het is om dood te zijn. Wat zie je dan? De materialen die de juryleden maken, kan je misschien uithangen in de bib, klas, school, plaats waar je samenkomt met de juryleden Je kan er eventueel enkele foto s van nemen en doormailen naar Wolf Erlbruch, met een korte uitleg erbij hoe de werkjes tot stand kwamen. Meer lezen Prentenboeken over de dood en afscheid nemen:

13 Een raadsel voor Roosje / André Sollie (Querido) Een griezelmeisje / Edward van de Vendel en Isabelle Vandenabeele (ill.) (De Eenhoorn) Kleine Dood en het meisje / Kitty Crowther (Querido) Verdriet / Michael Rosen en Quentin Blake (ill.) (Hillen) Krullen / Hilde Vandermeeren en Tim Polfliet (ill.) (Davidsfonds/Infodok) Hoe oma plots verdween / Pieter Gaudesaboos (Lannoo) Vader en Dochter / Michael Dudok de Wit (Leopold) Informatieve boeken: Ik weet niet wat ik weten moet / Riet Fiddelaers-Jaspers en Annelies den Ouden-ten Wolde (ill.) (Ten Have) Dood en sterven / Bruce Sanders (Corona) Dood zijn, hoe lang duurt dat / Werner Storms (Clavis) Laat de juryleden leestips uitwisselen. Wat kinderen mooi vinden aan een boek en de manier waarop ze hierover vertellen aan elkaar, is soms veel effectiever dan wat wij als volwassenen allemaal inbrengen. Misschien kennen de juryleden nog heel wat boeken die over de dood gaan, boeken die hen eventueel ooit geholpen of getroost hebben. Hen (eventueel als vooropdracht) deze boeken laten meebrengen kan wel fijn zijn. Je kan als begeleider een voorgedrukt lijstje met extra leestips meegeven, maar voorzie ook plaats voor tips die de kinderen onder elkaar uitwisselen. Veel succes!

14 Werkmodel groep 3 Watson Martha Heesen, ill. Wim Hofman (door Vera Geeraerts) Auteursinfo (zie ook Martha Heesen (Oisterwijk, 06/05/1948) was in haar jeugdjaren een naarstige lezer. Op 18-jarige leeftijd besliste ze Nederlandse Taal- en Letterkunde te gaan studeren. Op dit moment is ze actief als schrijfster en vertaalster. Martha Heesen schreef altijd al graag, maar kwam er pas op latere leeftijd aan toe om zelf een boek te schrijven. Daarvoor had ze al heel veel boeken vertaald uit het Engels. Haar eerste boek Het plan-stoffels verscheen in Ze kreeg drie jaar achter elkaar een Zilveren Griffel: in 2000 voor De vloek van Cornelia, in 2001 voor Mijn zusje is een monster en in 2002 voor Stekels. In 2004 werd aan haar de Gouden Uil Jeugdliteratuur toegekend voor Toen Faas niet thuiskwam. Het leuke van schrijven vindt ze niet het schrijven zelf, maar het rondlopen met zo n verhaal in je hoofd, waar je steeds een stukje aan verder breit. Haar verhalen zijn spannend, hebben altijd iets geheimzinnigs, en tegelijk iets droevigs. In haar boeken kom je vaak rare huizen tegen waar je een beetje in verdwalen kunt, kamers vol oude meubels waar best een geest zou kunnen wonen, mensen die verhalen van vroeger kunnen vertellen,... De hoofdpersonen in haar verhalen zijn vaak eenzame kinderen met ieder een eigen geheim. Wim Hofman (Oostkapelle, 02/02/1941) ging naar het klein-seminarie van de Witte Paters en volgde verschillende theologische opleidingen. Tijdens zijn opleiding begon hij met schilderen. De Cobra-groep, een groep kunstenaars die veel belangstelling heeft voor primitieve kunst en kindertekeningen, bracht hem op het idee kinderverhalen te gaan schrijven en tekenen. Missionaris is hij uiteindelijk nooit geworden, maar wel ontwikkelingswerker, cultureel organisator, kunstenaar én kinderboekenschrijver. Wim Hofman is een man van vele kwaliteiten. Zijn kinderboeken zoals Wim, Het geheim van de inktvis en Aap en beer zijn een wonderlijke mengeling van fantasie en realistische vertelling. Hofman schrijft niet alleen zijn boeken, maar illustreert ze ook. Meestal maakt hij tekeningen met inkt, soms schildert hij. Het werk van Wim Hofman is meermaals bekroond. Naast de Griffels en Penselen, de Vlag en Wimpel, de Nienke van Hichtum- en de Theo Thijssenprijs (in 1991 voor zijn oeuvre) ontving hij in 1998 ook nog de Gouden Griffel én de Woutertje Pieterse Prijs voor Zwart als inkt is het verhaal van Sneeuwwitje en de zeven dwergen (1997), een boek waar hij vijf jaar aan werkte. Het maakt hem tot één van de belangrijkste Nederlandstalige jeugdauteurs.

15 Vooraf Laat het boek zien, lees de titel. Spreekt de titel de juryleden aan? Bekijk nu de cover. Worden de juryleden hier wat wijzer van? Waaraan denken ze? Lees nu de tekst op de achterflap en houdt titel en cover in het achterhoofd. Welke verwachtingen hebben de juryleden over dit boek? Noteer op een flap in een paar woorden deze verwachtingen. Later kan je kijken of ze ingelost werden of niet. Hebben de juryleden al gehoord van deze auteur en deze illustrator? Kennen ze nog boeken die Martha Heesen geschreven heeft? Kennen ze ook boeken die Wim Hofman geïllustreerd of geschreven heeft? Praten over het boek * Thema s In dit boek komen verschillende thema s aan bod waarover je een kort gesprekje kan houden. In plaats van alle thema s te bespreken, kan je de juryleden laten kiezen over welk thema je het zal hebben. Wanneer er niet meteen beslist kan worden welke thema s aan de orde mogen komen, kan je de juryleden, nadat ze de thema s zelf aanreikten, laten stemmen. Je kan ook kaartjes maken met de verschillende thema s op en een onschuldige hand één of twee kaartjes laten trekken. Om een thema te bespreken, kan je een woordspin opbouwen. Schrijf deze woordspinnen op flappen. Aan welke elementen uit het verhaal denken de juryleden bij een bepaald thema? Hang de flappen naast elkaar. Zijn er woorden die opduiken bij verschillende thema s? Hoe zou dit komen? Kunnen de juryleden er een verklaring voor geven? Uitvindingen Humor Muizen, vriendschap met dieren Vriendschap Je kan rond één van de thema s filosoferen met de kinderen (tips hiervoor vind je in de coördinatorenhandleiding, deel Basis). Het thema vriendschap is hier zeker en vast bruikbaar voor. Deze vragen kan je stellen: - Wanneer noem je iemand je vriend? - Kan je met dieren vriend zijn? - Is vriendschap hetzelfde als liefde? - Wanneer is iemand je vriend niet meer? - Zou je zonder vrienden kunnen leven? - Waarom heb je vrienden nodig? Heb je ze echt nodig? - Waarom zijn vrienden (niet) belangrijk? - Geloof jij in eeuwige vriendschap? Waarom (niet)? * Volgens de methode Chambers Voor de handige vier-kolommen-methode van Aidan Chambers verwijs ik graag naar de coördinatorenhandleiding, deel Basis, alsook naar zijn boek Vertel eens (Davidsfonds/Infodok, 2002) in het bijzonder naar de hoofdstukken 13 en 14, die spreken over het onderwerp van gesprek (p ) en een raamwerk van vragen (p ). Na het lezen van deze hoofdstukken kan je meteen aan de slag. Je kan heel wat van Chambers vragen meteen gebruiken, zonder aanpassingen. Een idee Voor de vier-kolommen-methode kan je je leesgroep (naargelang de grootte van de groep) in groepjes verdelen van drie tot vijf personen. Als je groep klein is, kan je de juryleden per twee laten werken. In plaats van de vier basisvragen met de ganse groep te beantwoorden, laat je de juryleden eerst in kleine groepjes of in duo s hun antwoorden noteren op een flap of een A4-blad. Achteraf voeg je de meningen samen en kijk je hoe gelijkgezind of verschillend de groepjes zijn.

16 Op deze manier vermijd je dat steeds dezelfde juryleden aan het woord komen en geef je ook stillere kinderen de kans om hun mening te zeggen. Misschien krijg je op deze manier ook meer meningen te horen, omdat de juryleden zich niet meteen kunnen aansluiten bij de opmerkingen van de eerste sprekers door instemmend te knikken. Als je denkt dat er in sommige groepjes weinig of niets zal worden opgeschreven omdat deze kinderen niet graag open en bloot hun mening geven of omdat het niet zo n voortrekkers zijn, kan je de samenstelling van de groepjes wat sturen. * Richtvragen van Marita Vermeulen Ook hier verwijs ik naar de Coördinatorenhandleiding, deel Basis. Net zoals bij de methode Chambers kan je hier met kleinere groepjes of duo s werken om daarna per criterium de verschillende meningen te overlopen. * Andere suggesties Je kan deze suggesties gebruiken bij de bespreking, als bijkomende verwerking, bij de methode Chambers en/of bij de richtvragen van Marita Vermeulen. Je kan deze suggesties combineren of mixen. Suggestie 1 Schrijf op strookjes de inleidende zinnetjes van ieder hoofdstukje over. Mix ze door elkaar en laat de juryleden de zinnen in de juiste volgorde leggen. Hierdoor kan je het verhaal kort reconstrueren en de personages eventueel laten passeren. In het stukje hieronder vind je vragen over de personages. Deze vragen over het verhaal kan je stellen aan de juryleden: - Wat vind je van de verdeling van het verhaal in korte hoofdstukjes? Las dit vlot voor jou? - Wat vind je van de inleidende zinnetjes? Was dit een hulpmiddel of vond je dat er hierin te veel verklapt werd? - Wat vind je van de titel? Moet de ondertitel er bij of niet? Waarom (niet)? Suggestie 2: personages Schrijf de namen van de verschillende personages op kaartjes en stopt ze in een zak: Carl, Veerke, de opa van Veerke, de moeder van Carl en de vader van Carl. Laat een jurylid een kaartje trekken en stel dan een vraag over dit personage (zie hieronder). Bij het beantwoorden van de vragen mogen de juryleden de hulp inschakelen van een ander jurylid naar keuze. Op het einde kan je aanvullingen vragen aan de andere juryleden. Deze vragen kan je over de personages stellen: - Wat weet je over dit personage? - Vind je dit personage voldoende uitgewerkt? Had je meer willen te weten komen over deze persoon? Is het belangrijk dat je veel weet over een personage? Zou het een meerwaarde zijn voor het verhaal als je nog meer wist over deze figuur? Waarom (niet)? - Zijn alle personages even belangrijk? Zou je een personage kunnen weglaten? Waarom (niet)? - Heb je sympathie voor dit personage? Kan je je met dit personages identificeren of eerder met iemand anders? Kan je ook aangeven waarom? - Verandert je personage gedurende het verhaal? Hoe? Gebeurt dit ook in het echte leven? Waardoor kunnen mensen veranderen? Suggestie 3: vertelstandpunt Het verhaal wordt door Carl in de ik-vorm verteld. Denken de juryleden dat het verhaal anders zou worden wanneer het door bijvoorbeeld Veerke of Veerkes opa verteld zou zijn? Vraag om argumenten en voorbeelden. Herlees met de juryleden het eerste hoofdstuk en probeer het dan opnieuw te vertellen door Veerke of Veerkes opa. Hoe zouden zij hun verhaal starten? Suggestie 4: taalgebruik Carl is tien jaar. Hij vertelt het verhaal. Heeft de schrijfster, Martha Heesen, zich goed in een tienjarige kunnen inleven? Vinden de juryleden dat de woordkeuzes, zinsbouw, manier van praten, spontaniteit kloppen? Wat vinden de juryleden van Carls uitspraak: Ze heeft groenblauwe ogen. Als ze je aankijkt dan denk je: net meertjes.? Denken ze dat Carl verliefd is op Veerke? Waarom wel? Waarom niet?

17 Martha Heesen zet haar lezers aan het denken. Wat vinden de juryleden van dit stukje: Veerkes opa had muizen, niet voor zijn plezier hoor, maar per ongeluk. Zijn vrouw was doodgegaan en de kat ook en dan krijg je muizen. Heeft de schrijfster de gevoelens van de verschillende personages goed verwoord? Kunnen de juryleden voorbeelden aanreiken uit het boek? Hebben de juryleden zelf hele mooie woorden of zinnen gelezen in dit boek? Welke? Suggestie 5: cover en illustraties Bespreek samen met de juryleden de cover. Vinden ze dit mooi of lelijk? Kunnen ze ook vertellen wat de cover mooi of lelijk maakt? Kunnen ze iets vertellen over het kleurgebruik of over de gebruikte techniek? Wat vinden de juryleden van de illustraties in het boek? Geven ze het verhaal een meerwaarde? Vinden de juryleden de tekeningen mooi of lelijk? Kunnen ze ook vertellen wat deze tekeningen mooi of lelijk maakt? Hadden ze ingekleurd moeten worden? Wat vinden de juryleden van de verhouding tussen tekst en tekeningen? Staan er voldoende illustraties in het boek? Hadden de juryleden andere illustraties verwacht, bijvoorbeeld van Carl, Veerke, opa of bepaalde situaties? Vinden ze het jammer dat deze niet weergegeven worden? Of juist fijn? Vraag om argumenten en voorbeelden. Suggestie 6: nog enkele laatste vragen Deze vragen kan je bij wijze van afronding aan de juryleden stellen: - Was het einde voor jou verrassend of voorspelbaar? Leg uit. - Was het verhaal origineel, spannend, ingewikkeld of eenvoudig? Zat er genoeg vaart in het verhaal of ging het net té snel? - Hoe kan Carl Veerke opnieuw heroveren? Zou jij een andere tactiek aan boord gelegd hebben? Vertel eens. - Vind jij Watson een goede naam voor een muis? Had jij een andere naam in gedachten? Welke? - Carl vond de naam niet goed. Weet je nog waarom? Toch heeft hij het moeilijk om een nieuwe naam voor de tweede muis te vinden. Ze wordt dan maar Watson de tweede gedoopt. Vind je dit goed? Of heb jij een beter idee? - Welke uitvinding uit het boek vind je het leukst? Waarom? Tot slot: even terugblikken Neem even je flap terug waarop je de verwachtingen van de juryleden noteerde. Bespreek deze kort en vergelijk de meningen voor en na het lezen: - Werden de verwachtingen ingelost bij het lezen van het boek? - Was het verhaal zoals de juryleden het zich hadden voorgesteld? - Vonden ze het verhaal leuk, ook al waren er misschien verrassende, onverwachte wendingen in het verhaal die ze helemaal niet verwacht hadden? - Waren ze teleurgesteld? Verliep de verhaallijn niet zoals ze gedacht hadden? Hoe hadden zij het gedacht? Hoe zouden ze het verhaal zelf laten verlopen of laten eindigen? Kortom, wat zouden ze anders gedaan hebben? - Misschien hebben ze een neutrale of niet echt een uitgesproken mening? Afrondende discussiepunten over de al dan niet ingeloste verwachtingen van de juryleden: - Zouden de juryleden het boek ontleend hebben in de bibliotheek als het niet op de KJV-lijst stond? Hoe komt dit? Wat is voor hen een doorslaggevend element om een boek te lezen? Lezen ze wel eens een boek dat niet meteen een dit moet ik lezen -effect op hen heeft? Vertel eens. - Zijn de juryleden tevreden nu ze het boek gelezen hebben?

18 - Zouden ze hun vrienden, klasgenoten of familie dit boek aanbevelen? Wat gaan ze vertellen om het boek te promoten? Wat sprak hen het meest aan, wat is de grootste troef van dit boek? Nog een doe-opdracht: Welke machine zouden de juryleden willen uitvinden? Waarom? Laat hen hun uitvinding tekenen. De tekeningen kan je misschien uithangen in de bib, klas, school, plaats waar je samenkomt met de juryleden Meer lezen? Om zelf te lezen of te laten voorlezen Wolf / Martha Heesen en Kees De Boer (ill.) (Querido) Lukas en de kat die van regen hield / Henning Mankell (De Geus) Charlotte s web / E.B. White en Garth Williams (ill.) (Lemniscaat) Mijn poes Mabel / Jacqueline Wilson en Harmen van Straaten (ill.) (Averbode) Despereaux of Het verhaal van een muis, een prinses, een schoteltje soep en een klosje garen / Kate DiCamillo en Philip Hopman (ill.) (Querido) vertaald door Martha Heesen Laat de juryleden leestips uitwisselen. Wat kinderen leuk vinden aan een boek en de manier waarop ze hierover vertellen aan elkaar, is soms veel effectiever dan wat wij als volwassenen allemaal inbrengen. Je kan als begeleider een voorgedrukt lijstje met extra leestips meegeven, maar voorzie ook plaats voor tips die de kinderen onder elkaar uitwisselen. Veel succes!

19 Werkmodel groep 3 Igor beer in nood Rindert Kromhout (door Soetkin Godderis) Auteursinfo (zie ook Rindert Kromhout werd op 9 augustus 1958 geboren in Amsterdam. Hij heeft twee oudere zussen en een jonger broertje. Omdat het niet goed met hem ging in het gezin van zijn ouders, woonde Rindert twee jaar lang in kindertehuizen. Eerst in Utrecht, later in Zeist. Over die periode heeft hij geschreven in En Peter was de vlieg (1981) en Het konijnenplan (1996). Voor hij beroepsschrijver werd, werkte Rindert in een dierenwinkel en een boekhandel. s Avonds gaat hij naar school en schrijft hij kinderverhalen. In mei 1982 wordt schrijven zijn beroep. Rindert heeft lang in Italië gewoond en hij schreef er verschillende verhalen over. Wil je meer weten over de auteur? Hij heeft een leuke, kindvriendelijke website: Kort samengevat Igor beer in nood vertelt het leven van de jonge beer Igor. Hij groeit samen met zijn broertje Wadja op. Hun moeder leert hen welke bessen ze al dan niet mogen eten, hoe ze vis kunnen vangen, Igor is een goede leerling en hij wordt steeds zelfstandiger. Hij beseft dat zijn mama niet altijd voor hem zal blijven zorgen. Op een dag komen er mensen ( dunne dieren ) in het bos. Ze schieten Igros mama dood en nemen Igor gevangen. Wanneer Igor weer wakker wordt, is hij ergens anders en heeft hij een ring in zijn neus. Waarom? Vooropdracht Wat weten de kinderen over beren? Hebben ze iets bijgeleerd door het lezen van het verhaal? Zouden ze graag zelf eens een beer zijn? Waarom wel en waarom niet? Het boek bespreken Het boek is opgebouwd uit drie delen: Het bos, Tarararam! Tarararam! en Het berenbos. Ze behandelen achtereenvolgens Igors jeugd in vrijheid, zijn gevangenschap en optreden als dansbeer en ten slotte zijn bevrijding en herstel in het Berenbos. Elk deel is in kleinere hoofdstukken verdeeld door de afdruk van een berenpoot. Het verhaal wordt gevolgd door een nawoord en een Beste lezer.

20 Had je onmiddellijk door wie dunne dieren zijn? Begrijp je waarom mensen dieren pijn willen doen? Vind je het goed dat er initiatieven als Het Berenbos bestaan? Wat is het verschil tussen de vrije natuur en een opvangplaats als Het Berenbos? Heb je het nawoord en stukje Beste lezer gelezen? Heb je op de website van de Nederlandse Stichting voor beer- en natuurbescherming gekeken? In India gebeurt het nog regelmatig dat dansberen van dorp tot dorp worden gesleept om er hun kunstjes op te voeren. Ze leiden een leven vol van pijn. Meer hierover lees je op: Het boek beoordelen Ieder spreekt voor zich en ieders mening is goed! * Inhoud Heb je het verhaal graag gelezen? Vond je het verhaal moeilijk om te lezen? Welke gevoelens voelde je bij het lezen van het boek? Geluk, verdriet, schaamte, woede, bewondering, spanning, angst, verveling, medelijden? Leg eventueel grote papieren waarop je deze gevoelens schrijft op de grond. Iedereen kan dan bij een gevoel iets uit het verhaal neerschrijven dat erbij past. * Vorm Het boek heeft geen illustraties. Vinden de juryleden dat jammer? Hebben ze graag meer prenten? Wat vinden ze van de kaft? Past het bij het verhaal? Meer lezen Over beren: Marian van der Heiden: Het vervloekte huis (Ploegsma) de liefde voor de natuur en het beschermen ervan staat centraal in deze roman over een echt bestaand berenproject in de Pyreneeën Over dierenbescherming: Lauren Brooke: Na de storm (Kluitman) over paarden Willy Schuyesmans: Tand om tand (Altiora) over olifanten Federica de Cesco: De witte merrie (Facet) over paarden

21 Werkmodel groep 3 De wonderlijke lotgevallen van Olle en Lena Maria Parr (door Els Debuyck) Auteursinfo (zie ook Maria Parr werd geboren op 18 januari 1981 in Noorwegen. Ze studeerde Noorse taal- en letterkunde in Bergen. Tijdens haar studie schreef ze al columns voor verschillende kranten. In 2005 debuteerde Maria met De wonderlijke lotgevallen van Olle en Lena. Ze kreeg er verschillende prijzen voor in Noorwegen. Nadat het boek verscheen in het Nederlands, kreeg het in Nederland een Zilveren Griffel en in België een Boekenwelp voor de beste vertaling. Kort samengevat Olle en Lena zijn de beste vrienden. Ten minste, dat vindt Olle. Wat Lena echt van hem vindt, weet hij niet zo goed. Dat zit hem soms dwars. Maar met Lena in de buurt verveelt hij zich nooit. De avonturen van deze negenjarigen zijn echte wonderlijke lotgevallen. Daar bovenop mag je als lezer mee genieten van heel wat tedere momenten. Vooropdrachten * Het boek is opgebouwd uit allerlei belevenissen van Olle en Lena. Elk hoofdstuk is een verhaaltje dat op zichzelf staat. Noteer voor jezelf de titel van het hoofdstuk dat je het liefst las, dat je het mooist vond. * Is er iets in het boek dat je mooi gezegd vindt? Noteer de pagina of schrijf de zin(nen) over. Het boek bespreken Over Ik vind Laat de lezers, als over boeken praat, altijd beginnen met Ik vind dit boek en niet met Het is een boek. Wie met Ik vind begint, toont meteen ook respect voor de mening van de ander.

22 Personages * Hang twee bladen uit. Op het eerst blad schrijf je: Olle = Olwen Leonard Danielson Buitenhof = Ollebol. Op het tweede blad schrijf je: Lena = Kleintjebuur Laat de juryleden vertellen wat ze weten over beide personages. Noteer hun antwoorden kort en bondig op de bladen. * Hang nog enkele blanco bladen uit. Laat de juryleden daarop andere personages uit het boek voorstellen. Van welk personage houden ze (niet) en waarom? Vertel * Maak eventueel een tekening van het personage op een blad maken en vul dit aan met tekeningen die bij dat personage passen. Stijl * De stijl is sober, zonder lange zinnen of moeilijke woorden. En toch. In dit boek kunnen de juryleden ervaren hoe poëtisch, pittig, (laat hen zelf maar aanvullen) eenvoudige taal kan zijn. p. 11: Lena is zo vaak op bezoek dat ze bijna haar eigen buurmeisje is. p. 84: Maar rustig lopen ging niet als je zo blij was. Je voeten sprongen uit zichzelf. p. 84: over de hut: Ze lijkt op tante-oma, want ze ziet eruit alsof ze heel blij wordt wanneer wij komen. p. 84 onderaan p. 85 midden: Papa is helemaal in zijn element als hij in de bergen is. [ ] Dan zou ik hem mee naar de bergen nemen om hem uit te laten. p. 85: over oom Tor: Oom is er zo een die met lange stappen loopt, en Lena en ik konden hem nauwelijks bijhouden. Ik geloof dat hij vond dat wij te klein waren om mee te doen, en nu wilde hij laten zien dat hij gelijk had. Laat de juryleden proeven van elkaars mooie zinnen (zie vooropdracht). Zijn er zinnen die door verschillende juryleden opgemerkt werden? Zijn er juryleden die geen mooie zinnen ontdekten? (Dat is natuurlijk geen enkel probleem.) Mooie zinnen kunnen verzameld worden in een mooie zinnen-schrift. Stimuleer de juryleden om ook voor zichzelf als ze dat willen mooie zinnen te noteren, met daarbij natuurlijk steeds de titel van het boek en de naam van de auteur. Speciale vragen Zie ook: een raamwerk van vragen uit Vertel eens van Aidan Chambers, in de handleiding voor begeleiders op - Wie vertelt het verhaal? - Hoe lang duurt het verhaal? Hoe weet je dat? - Zijn er lotgevallen die je anders zou laten aflopen? - Vond je het nodig dat toen Olle Lena zo hard miste Lena terug op Knal-Mathilde kwam wonen of hoefde dat niet voor jou? - Wat vind je van Lena s uitspraak: Waar heb je papa s voor nodig? - Vond je veel grappige elementen in het boek terug? Vertel. - Over empathie: wie van de twee kinderen kan zich het best in de ander inleven, denk je? Olle of Lena? Waarom denk je dat? Andere opdrachten * Olwen Leonard en Lena worden ook Olle, Ollebol en Kleintjebuur genoemd. Vinden de lezers het leuk als iemand hen anders noemt? Kunnen ze dat van sommige mensen wel verdragen en van anderen niet? Geven ze zelf soms bijnamen, koosnaampjes aan anderen? Zijn ze blij met hun eigen naam?

23 * Laat de lezers op een strookje de titel noteren van het hoofdstuk dat ze het liefst gelezen hebben. Als er iemand is die niet goed kan kiezen, mogen het natuurlijk ook twee of meer hoofdstukken zijn. Leuk om verder te bespreken: - Wie koos hetzelfde hoofdstuk? Wat vond je er zo mooi aan? Vertel - Wie vindt het moeilijk om maar één hoofdstuk uit te kiezen? Vertel - Zijn er ook hoofdstukken die je niet graag las? Kan je er iets meer over vertellen? Zie ook: vooropdrachten. * De wonderlijke lotgevallen van Olle en Lena werd bekroond met een Boekenwelp voor de beste vertaling. Kennen de juryleden deze prijs? Filosoferen Meer over Boekenleeuwen, Boekenwelpen, Boekenpauwen en Boekenpluimen: De winnaar van de Boekenleeuw wordt beloond met 2500 euro en ontvangt een gouden speld. De Boekenleeuw-jury kent ook vier Boekenwelpen of eervolle vermeldingen toe, waarvan één naar het beste in het Nederlands vertaalde kinder- of jeugdboek gaat. De laureaten van een Boekenwelp krijgen een zilveren speld. De winnaar van de Boekenpauw (mooiste illustraties) ontvangt een geldprijs van 2500 euro en een gouden speld. De Boekenpluimen zijn eervolle vermeldingen die als aanmoediging dienen voor illustratoren. Deze laureaten krijgen een zilveren speld. Zie ook: info over filosoferen met kinderen in de handleiding voor begeleiders op Bij het filosoferen is geen plaats voor anekdotes of persoonlijke ik-verhalen. Vraag de juryleden naar duidelijke argumenten. Alle antwoorden zijn juist. Iedereen is volledig vrij om deel te nemen aan de discussie of niet. * Vriendschap Op p. 9 zegt Olle: Lena is mijn beste vriend, ook al is ze een meisje. Dat heb ik haar nog nooit verteld. Ik durf niet omdat ik niet weet of ik wel háár beste vriend ben. Soms denk ik van wel, en soms denk ik van niet. Dat hangt ervan af. Maar ik vraag het me sterk af, vooral wanneer er zulke dingen gebeuren als dat ze van kabelbanen omlaag stort op matrassen die ik daar heb neergelegd; dan wou ik dat ze zei dat ik haar beste vriend was. Ze hoeft het heus niet hardop te zeggen of zo. Ze zou het een beetje kunnen mompelen. Maar ze doet het nooit. Lena heeft een hart van steen, zo lijkt het, soms. - Wat is een vriend? - Heb je vrienden nodig? - Bestaan er verschillende soorten vrienden? - Heb je een beste vriend nodig? - Moet je een vriend vaak zien? - Moet je een vriend vaak zeggen dat hij je vriend is? - Moet een vriend ongeveer je eigen leeftijd hebben? - Waarom wel/niet? - Moet je iemand lang kennen voordat het een echte vriend kan worden? - Blijft vriendschap eeuwig duren? * Missen p. 110: Toen keek opa me ernstig aan en zei dat mensen missen het mooiste verdrietige gevoel is dat er bestaat. Begrijp je, Ollebol, dat als je verdrietig bent omdat je een ander mens mist, dat betekent dat je gek op die ander bent? En gek zijn op iemand, is het mooiste wat er bestaat. Mensen die we missen, zitten binnen in ons. Hij gaf zichzelf een flinke klap op zijn borstkas. - Wat is missen? - Doet missen pijn? - Gaat missen over?

24 - Is gemis altijd even hevig? - Kan je ervoor zorgen dat je iemand minder mist? Hoe? - Mist Lena haar papa, denk je? Meer lezen Misschien is het leuk om een stukje voor te lezen uit deze boeken: Pippi Langkous / Astrid Lindgren (Ploegsma) Het grote boek van Madelief / Guus Kuijer (Querido) Bij hoofdstuk 4 (De bark van Noach): Noach / Geert de Kockere (De Eenhoorn)

25 Werkmodel groep 3 Het Ei met de gouden Gans Veronique Puts (door Soetkin Godderis) Auteursinfo (zie ook Veronique Puts studeerde aan de academie voor beeldende kunsten in Breda. Naast schrijven en schilderen, ontwerpt ze theaterdecors voor haar echtgenoot Geert Hoste. Het ei met de gouden Gans verscheen in het voorjaar van 2007 en is haar eerste boek. Kort samengevat In de zomervakantie van krijgt Veronique Puts een ganzenei van haar grootvader, dat ze laat uitbroeden in de warme bakkerij van haar oom. Samen met het ganzenjong beleeft ze twee onvergetelijke jaren zo onvergetelijk dat Veronique er 35 jaar later een boek over schrijft. Het ei met de gouden gans is een groot A4-prentenboek met roze kaft en felgekleurde, paginagrote illustraties. De weinige tekst is op memoblaadjes tussen de tekeningen opgenomen en vertelt de belevenissen van Vero met haar gans Piep. De mooie vriendschap tussen het meisje en haar gans roert tot tranen, maar langzaam moet Vero afscheid leren nemen van de gans die ze zo lang gekoesterd heeft. Het leven gaat verder, maar nooit meer zoals voorheen. Het gegak van ganzen doet haar nog steeds aan Piep denken en dan herleeft ze. Vooropdracht Wat weten de kinderen over ganzen? Hebben ze iets bijgeleerd door het lezen van het verhaal? Zouden ze graag zelf een gans hebben? Waarom wel en waarom niet? Het boek bespreken Het boek vertelt chronologisch het verhaal van het ei tot de volwassen gans Piep die met een ganzenmannetje en haar kuikens naar het zuiden trekt. Je kan met platen werken die de verschillende fasen in het leven van Piep doorlopen. Sta er met de juryleden telkens even bij stil:

26 ei uitbroeden kuiken opgroeien paren met grote grijze gans broeden kuikens grootbrengen trek naar het zuiden afscheid van Vero Beoordelen van het boek Ieder spreekt voor zich en ieders mening is zeker goed! * Inhoud Deze vragen over de inhoud van het boek kan je de juryleden stellen: - Heb je het verhaal graag gelezen? - Vond je het verhaal moeilijk om te lezen? - Hoort dit boek eerder bij een jongere leeftijdsgroep? - Wat vind je van de informatie (over Nils Holgersson en trekvogels) op de laatste pagina? Hoort dit nog bij het verhaal? Past het bij het boek? - Welke gevoelens (geluk, verdriet, schaamte, woede, bewondering, spanning, angst, verveling, medelijden, ) voelde je bij het lezen van het boek? Leg als begeleider eventueel flappen met deze gevoelens op de grond. Vraag de juryleden om bij een bepaald gevoel iets uit het verhaal te schrijven dat bij dit gevoel past. * Vorm Deze vragen over de vorm van het boek kan je de juryleden stellen: - Wat vind je van het grote formaat en van de grote tekeningen? - Kunnen de felle kleuren je bekoren? - Vertellen de tekeningen altijd hetzelfde als in de tekst staat? (vb. hoofdstuk Herfst en Winter) - Zou het boek minder mooi zijn zonder de tekeningen/zonder de tekst? Recensie Vrouw van Geert Hoste schrijft succesvol kinderboek Stefan Vanderstraeten, 28 maart 2008, Het Laatste Nieuws Hét Vlaamse kinderboek van het moment, Het ei met de gouden gans, krijgt een internationale carrière. Volgens uitgeverij The House of Books tonen uitgevers uit Canada, Duitsland, Frankrijk, Servië, Spanje en Israël verregaande interesse en worden eerstdaags op de boekenbeurs van Bologna de contracten getekend. Auteur-illustrator van het boek is Veronique Puts (43), of mevrouw Geert Hoste. Ook al kent de buitenwereld haar vooral als de echtgenote van Geert Hoste, zelf werkt Veronique Puts al enige tijd als illustrator en schilderes. Enkele maanden geleden verscheen haar eerste kinderboek op de Vlaamse markt. Het ei met de gouden gans wordt door de uitgeverij als een flink verkoopsucces bestempeld. «Al ken ik zelf ook het precieze aantal verkochte exemplaren niet, bij de uitgeverij zijn ze naar eigen zeggen zeer tevreden», lacht Veronique. En dan moeten volgende week nog de buitenlandse contracten afgesloten worden. «Helemaal verbaasd om het succes ben ik niet», reageert Put. «Tekeningen zijn universeel en spreken alle kinderen aan, over de talen en landsgrenzen heen. Bovendien heeft een boek over de vriendschap tussen een kind en dier altijd een stapje voor.» Raar maar waar: het boek is gebaseerd op Veroniques kindertijd. «Net als het meisje in het boek had ik als huisdier een gans met de naam Piep. Toen ik 10 was, gaf mijn grootvader me een ganzenei dat hij in een bos had teruggevonden. Meteen snelde ik met mijn ei naar mijn oom-bakker om het aan de warme oven te laten uitbroeden. Kort nadien was daar plots Piep, die mijn beste vriendin werd. Ik heb haar jarenlang gehad; ze vergezelde me overal en ging zelfs mee zwemmen.» Intussen werkt Veronique al aan een ander kinderboek. «Weliswaar zonder Piep in de hoofdrol. En daarnaast is het mijn droom om een boek te maken met tekeningen die je ook omgedraaid perfect kan bekijken. Dat is de logica zelf: jonge kinderen bekijken hun boeken voortdurend ondersteboven. (lacht) Maar zulke tekeningen maken is dan weer allerminst evident.» (StV) Meer lezen en kijken

27 In de film Home Fly Away (Carroll Ballard, 1996) redt de 13-jarige Amy (Anna Paquin) een nest ganzeneieren van onder de bulldozer. Net als Vero wordt ook Amy door de kuikens als ganzenmoeder beschouwd. Samen met haar vader leert Amy de trekganzen een nieuwe vliegroute naar het zuiden met een speciaal daarvoor gebouwde vliegmachine. Fly away home bestaat ook in boekvorm (De Boekerij, 1997), geschreven door Patricia Hermes naar het filmscript. De reis van Niels Holgersson van Selma Lagerlöf (Lemniscaat, 2004) verhaalt over de reis door Zweden op de rug van een gans van een boosaardige jongen, die als dwerg werd betoverd. Voor kinderen van circa 10 jaar. Voor kinderen die meer willen weten over ganzen is deze website een must. Je vindt er alles over ganzen en de ganzentrek. Je kunt zelfs luisteren naar het gegak van ganzen! 8AC770EC0CE9BC63

28 Werkmodel groep 3 Alles voor de helft Tanja Seegers (door Frederic Vercaemst) Auteursinfo (zie ook Tanja Seegers is geboren in 1964 in Uithoorn (Nederland). Ze heeft twee zussen en is de middelste van de drie. Toen ze elf jaar was, verhuisde ze naar België, omdat haar vader van werk veranderde. Nu woont en werkt ze in Brussel. Tanja is in Tervuren naar school geweest. Daarna heeft ze Moderne Geschiedenis en Algemene Literatuurwetenschap gestudeerd aan de Katholieke Universiteit van Leuven Toen ze heel klein was, vertelde haar vader haar altijd verhaaltjes voor ze ging slapen. Hij verzon die zelf. Op haar elfde besloot ze dat ook te doen. Ze moest op school een opstel maken en schreef haar eerste verhaal. Vanaf dat moment is ze altijd blijven schrijven. Alleen maakte ze haar verhalen nooit af. Een vriendin van haar die dat beu werd, riep op een dag jij doet alles altijd maar voor de helft! Op dat moment werd het idee geboren om Alles voor de helft te schrijven. Fantaseren en dromen vindt Tanja het leukste wat er is. Vervelen doet ze zich dus nooit. Bovendien heeft ze daardoor altijd inspiratie voor nieuwe verhalen. Op dit moment is ze dan ook hard bezig met een nieuw boek. En omdat ze het meeste houdt van verhalen waarin dingen gebeuren, die eigenlijk helemaal niet kunnen, zal ook dit boek vol eigenaardige gebeurtenissen en bizarre personages staan. Kort samengevat Hanna en haar ouders zijn net verhuisd naar een eigenaardig dorp. In dit dorp wordt alles maar voor de helft gedaan: de afwas, het huiswerk, schilderen, poetsen,... Hanna ontmoet er tante Edna, een dame die zich 34 jaar geleden teruggetrokken heeft op het kerkhof. Ze woont er in een kist met bloemetjesbehang en kussens. Hanna loopt regelmatig langs om een praatje te maken, waardoor tante Edna weer op de hoogte geraakt van de gebeurtenissen in het dorp. Wanneer tante Edna gehuldigd wordt, moet ze uit haar kist komen... Stijl- en vormkenmerken Alles voor de helft is een gek en vrolijk verhaal. Hanna zorgt voor veel beweging in het verhaal en tante Edna is dan een eigenaardig en bizar persoon. Wat bezielt tante Edna om op het kerkhof in een doodskist te gaan wonen?

29 Waarom doen de inwoners van het dorp alles voor de helft? Kunnen de juryleden dit verzinnen? Weten de juryleden wat de verschillende inwoners voor de helft doen? Wat zouden de juryleden graag voor slechts de helft doen? Vinden de juryleden het een goed idee dat de auteur niet vertelt waarom de inwoners van het dorp alles voor de helft doen? Hebben de juryleden kunnen lachen met dit vrolijke, vrijblijvende verhaal? Afsluiter Geef de juryleden op voorhand de opdracht om hun verslag in twee helften te maken. Haal de ene helft van de verslagbladen op en leg ze door elkaar op een tafel. De juryleden lezen een deel van deze verslagen voor. Vinden ze de andere helft van het verslag? Schrijf met de juryleden een halve brief naar Tanja, of maak een halve tekening, een half gedicht,... Tanja zelf zal 25 brieven persoonlijk beantwoorden. Stuur je halve werkjes naar: Stichting Lezen, An Stessens, Frankrijklei 130/4, 2000 Antwerpen. Wist je dat er maar weinig informatie te vinden is van Tanja Seegers. Na een telefoontje aan de uitgeverij schreef Tanja Seegers zelf haar biografie. Dank je wel Tanja! -...Alles voor de helft haar eerste boek is dat werd uitgegeven. -...Nynke Talsma voor de illustraties gezorgd heeft in het boek.

30 Werkmodel groep 3 Een raadsel voor Roosje André Sollie (door Soetkin Godderis) Auteursinfo (zie ook André Sollie werd geboren in Mechelen op 7 juli Hij volgde een grafische opleiding aan het Hoger Instituut Sint-Lukas in Brussel en specialiseerde zich in het illustreren van kinder- en jeugdboeken. Toen hij in 1985 de prijs Dichter bij Jeugd won, kreeg de schrijfhonger hem te pakken en ging hij ook schrijven met zijn tekenpotloden'. André Sollie won met Een raadsel voor Roosje de Vlaamse Cultuurprijs Jeugdliteratuur voor De jury loofde de eenheid tussen tekst en illustraties. Ook de manier waarop hij een thema als de dood voor plus tienjarigen begrijpbaar maakt, viel in de smaak. Kort samengevat Roosje kreeg voor haar tiende verjaardag een schrift van haar overleden zus Pia. In het schrift staan een raadsel en tien versjes, telkens over een ander cijfer. Roosje begrijpt er niets van en haar grote zus kan ze niet meer om raad vragen. Met tekeningen probeert ze de dood van Pia te verwerken. En dan vindt ze de oplossing van het raadsel. Vooropdracht Als er voldoende materiaal en tijd beschikbaar is, kan een creatieve opdracht aan de boekbespreking voorafgaan. Je kan hier ook mee afsluiten. Roosje Potlodendoosje is een tekenmeisje. Ze probeert een portret te maken van haar oudere zus en gebruikt hier verschillende materialen en technieken voor: kleurpotloden, gouacheverf en collage, wasco en waterverf. Kunnen de juryleden ook een portret maken van zichzelf of van een ander jurylid? Voorzien verschillende materialen en laat de juryleden kiezen welke techniek ze gebruiken. Het boek bespreken Een raadsel voor Roosje is een heel poëtisch boek. André Sollie gebruikt weinig woorden om zijn verhaal te vertellen. Dit maakt het verhaal inhoudelijk misschien moeilijker, maar de prenten spreken boekdelen. Waarover gaat het verhaal? Thema s: verdriet, rouw, dood, tekenen

31 Welk soort verhaal is het? Wie vertelt het verhaal? Wat is er gebeurt met Pia? Je beleeft het verhaal vanuit het perspectief van Roosje: haar gedachten, handelingen en beleven n.a.v. de dood van haar zus Er is een derdepersoon (alwetende) verteller De tekeningen vormen een wezenlijk onderdeel van het verhaal: dialoog tussen tekst en tekening (boek begint b.v. met tekening) Er wordt niets concreet gezegd. Heel suggestief wordt over haar dood gesproken: Nog geen week na Roosjes verjaardag was Pia Weg. (p. 5) Ook het verdriet van Roosje wordt zeer omfloerst, maar raak getekend: Roosje drinkt een glas water. Zo. Nu kan ze wel weer. (p. 20) Hieronder vind je enkele poëtische zinnen uit het boek. Je kan de kinderen vragen wat ze ervan vinden. Begrijpen ze de zinnen? Als alles duidelijk is, kan je er verder over filosoferen. Zoek samen naar andere woorden die aan de beschrijving voldoen. p. 15: Wat een grappig woord, denkt ze, en ze tuit haar lippen als voor een zoen: Gouache. p. 19: Potloodslijpsel Ze kent geen woord dat lekkerder ruikt. Het boek beoordelen Ieder spreekt voor zich en ieders mening is zeker goed! Bij een rondvraag naar wat de kinderen van de boeken vonden, komen vaak al voldoende onderwerpen naar voren waarover je kunt discussiëren. Hieronder nog enkele ideeën. * Inhoud Is het een boek dat je verschillende keren kan lezen? Hebben jullie tijdens het lezen teruggebladerd in het boek, bijvoorbeeld voor de oplossing van het raadsel? Er is veel witruimte in het boek. Het boek vraagt om stiltes en rustpauzes, ook in het lezen. Lezen jullie dit boek in één ruk uit? Of heb je de tijd genomen om het even aan de kant te leggen, er terug in te bladeren en het boek willekeurig open te slaan? * Vorm Wat vinden jullie van de illustraties? Vormen ze een belangrijk onderdeel van het verhaal? Vinden jullie het jammer dat de tekeningen er niet realistisch uitzien? Naar welk portret gaat je voorkeur uit? Een paar recensies Droevig raadsel, grote honger In: Knack, 31 oktober 2007, p. 78. Door: Annelies De Waele Het is altijd uitkijken naar een nieuw boek van schrijver-illustrator André Sollie. Of hij nu tekent of schrijft of de twee combineert voor kinderen of tieners: zijn boeken zijn altijd verzorgd en gevoelig. Na

32 Dubbel Doortje (een prentenboek waarin een kleuter haar eigen lichaam ontdekt) en Nooit gaat dit over (een jongerenverhaal over jongensliefde), is er Een raadsel voor Roosje. Met een minimum aan woorden en teken- en knutselmateriaal probeert Sollie hier op papier te krijgen wat er omgaat in het hoofd van een kleine meid die haar grote zus heeft verloren. Haar zus Pia heeft een schrift met versjes nagelaten. Die opent Roosje een voor een, en ze maakt er eigen portretten bij. Evenzoveel mysterieuze poëtische woorden, evenzoveel sobere beelden. Het boek bevat bovendien een echt raadsel, waardoor je als lezer wel móét terugbladeren. Een kostbaar kleinood over kinderen en dood. Dubbel portretje In: De Standaard, 5 oktober 2007, p. 59. Door: Vanessa Joosen. Een meisje probeert een portret te tekenen van haar dode zusje. Met dat uitgangspunt maakte André Sollie een prentenboek waarin beeld en tekst wonderbaarlijk samengaan. Wat niet gezegd wordt, is minstens zo belangrijk als wat geschreven staat André Sollie is een artistieke duizendpoot: hij begon zijn carrière in de jaren zeventig als illustrator, en heeft zich sindsdien laten opmerken als dichter, auteur van adolescenten-literatuur, prentenboeken en columns. Tot nu toe waren zijn grootste successen Wachten op Matroos, waarvan hij de tekst en Ingrid Godon de illustraties verzorgde en Dubbel Doortje. Wachten op Matroos is uitgegroeid tot een klassieker, werd bekroond met een Gouden Griffel, maar is om een onverklaarbare reden niet langer in druk. Met Een raadsel voor Roosje heeft André Sollie de klasse van dit meesterwerk geëvenaard. In de beste prenten-boeken ontstaat er een dialoog tussen de illustraties en de tekst: de woorden en de beelden kunnen elkaar aanvullen, versterken, nuanceren, zelfs tegenspreken. In weinig prentenboeken hebben de illustraties zo'n belangrijke draagkracht voor het verhaal als in Een raadsel voor Roosje. Roosje, bijna elf, probeert een portret te maken van haar zusje Pia, die een jaar eerder gestorven is. Er zijn nog veel vragen onbeantwoord, het verdriet is nog rauw, het gemis overheerst alles. Dit wordt prachtig vertaald in Roosjes zoektocht naar het juiste materiaal en de gepaste stijl voor het portret. Alle zogenaamde mislukte versies zijn in het boek opgenomen, en samen vormen ze een beeld van een kind dat niet in één prent te vangen is. Voor Sollie zijn deze probeersels een aanleiding om een heel palet aan technieken en stijlen te demonstreren: van een kleurige gouache en een eenvoudige potloodtekening tot een schilderij op behangpapier en een ingetogen aquarel. Verschillende prenten krijgen een symbolische lading: op de potloodtekening waarmee het boek opent, staat Roosje maar half getekend, zoals ze ook maar een half leven geleid heeft. Bovendien suggereren de dikke krassen van het potlood de woede en onmacht van haar achtergebleven zus. In een andere tekening kijkt Pia de lezer met lege ogen aan, haar gezicht lijkt op een doodshoofd, en elders geven de vetkrijtjes van Roosje het portret een ontroerende zachtheid. Of, zoals Roosje zegt: 'Het portret hoeft toch niet te lijken? Als je het bekijkt moet het voelen alsof Pia weer thuis is. Zoiets. Alsof.' Niet alleen in de prenten gaat Roosje op zoek naar haar overleden zus, ook in de tekst haalt ze herinneringen aan haar op. Ze denkt na over de verschillen en gelijkenissen tussen hen beiden. Roosje hield van tekenen, Pia kon beter schrijven. Op haar tiende verjaardag, een week voor Pia's dood, kreeg Roosje van haar zus een versje waarvan ze de betekenis nooit begrepen heeft: 'Een uit een. Tien uit tien. Roosje zal het zien. Een raadsel voor Roosje.' Bij het raadsel zit een bundeltje gedichten, waarin Roosje op zoek gaat naar het antwoord. Uit de teksten van Pia kan de lezer aanwijzingen over haar doodsoorzaak afleiden: tussen de lichtvoetige versjes schemeren thema's door als eenzaamheid en weemoed, en het verlangen om de tijd een duwtje te geven. Het verhaal werkt naar een sterke climax toe: niet alleen vindt Roosje het antwoord op het raadsel, dit antwoord leidt haar ook naar de tekening waarmee ze haar verdriet eindelijk kan bevatten en uitdrukken. Een raadsel voor Roosje vraagt van de lezer veel begrip en inlevingsvermogen om de stiltes in het verhaal op te vullen: wat niet gezegd wordt, is minstens zo belangrijk als wat geschreven staat. Wie de tijd neemt om het boek traag te lezen en herlezen, te bekijken en te herinterpreteren, maakt kennis met een buitengewoon krachtig en ontroerend verhaal, dat gedragen wordt door woorden én prenten.

33 Werkmodel groep 3 Een bed bij het raam Sylvia vanden Heede (door Miche Bekaert) Auteursinfo (zie ook Sylvia vanden Heede (Zwevegem, 1961) vond als kind maar twee dingen echt belangrijk op school: tekenen en opstellen schrijven. Toen ze tien jaar was, begon ze eigen verhaaltjes op te schrijven. Ook tijdens haar studie sierkunsten en godsdienst bleef ze doorgaan met het schrijven van verhalen. Dat ging soms moeizaam en traag. Ze was toen al streng voor zichzelf en voor haar werk. Toen haar eerste dochtertje werd geboren, bleef Sylvia tijd maken voor wat haar zo vanzelfsprekend lijkt als ademen, eten en drinken: schrijven. Sinds haar debuut in 1987 zijn er al meer dan twintig kinderen jeugdboeken van haar verschenen. Bekendheid verwierf ze vooral met haar boeken over Vos en Haas, die ze samen met Thé Tjong-Khing maakt. In haar dierenverhalen leeft ze zich heel direct in de dieren in en laat ze de dieren zelf aan het woord. Maar ze schrijft ook historische verhalen en realistische romans. Het verlangen naar vrijheid speelt in haar boeken een belangrijke rol. Voor haar is schrijven bewaren : herinneringen, belevenissen, geuren, gevoelens en gedachten bewaren, zoals je de bloemen van de zomer droogt voor de herfst. Schrijven is ook scherpstellen, zo n beetje alsof je een foto neemt. Het werk van Sylvia vanden Heede werd meermaals bekroond, onder meer met Boekenwelpen, een Boekenleeuw en een Gouden Uil. Jan de Kinder (Dendermonde, 1964) studeerde toegepaste grafiek en illustratie aan St.-Lucas Instituut te Brussel en volgde een opleiding tekenkunst aan de Stedelijke Academie van Leuven. Hij begon met het illustreren van kinderboeken in 1998, toen zijn oudste dochter Anna haar eerste prentenboekjes ontdekte. Nu is hij beeldend kunstenaar en fulltime werkzaam als zelfstandig illustrator voor kinderboeken en kindertijdschriften. Hij illustreert vooral boeken van andere auteurs, maar in 2002 schreef hij een eigen boek Mathilde (Clavis). Dit prentenboek werd vertaald in het Deens en in het Koreaans. De jury van de Illustrale 2003 in Ronse selecteerde op basis van de esthetische kwaliteit en individuele vertelkracht van de illustraties vier genomineerden, onder wie Jan de Kinder. Over zijn werk wordt in het juryrapport het volgende gezegd: Het valt op vanwege de directe vertelkracht, de sterke sfeerschepping en de weergave van emoties. Het is een indrukwekkende stap in zijn ontwikkeling als illustrator en laat vermoeden dat de toekomst nog bijzonder treffend werk van hem in petto heeft. Jan de Kinder woont in Tienen met Petra, Anna, Marth en Emma. De laatste drie zijn prille leesbeesten. Hij geniet enorm van verhalen vertellen aan kinderen, met hen te fantaseren, wat zich soms uit in een grote gezamenlijke tekening.