: Strategische Agenda Pekela, Stadskanaal en Veendam (SA3)

Transcriptie

1 Voor het kiezen van de datum voor de raadsvergadering --> Klik op het knopje ernaast om een raadsvergaderdatum te selecteren.onderstaande velden worden door tekstverwerking ingevuld!!!stuur DIT RAADSVOORSTEL WANNEER HET GEREED IS, DIRECT DOOR NAAR TEKSTVERWERKING!!!!!! DUS NIET WACHTEN TOT NA DE B. EN W.-VERGADERING!!!!! Raadsvergadering : 22 februari 2016 Voorstelnr. : R 7144 Onderwerp : Strategische Agenda Pekela, Stadskanaal en Veendam (SA3) Stadskanaal, 5 februari 2016 Beslispunten 1. De Strategische Agenda Pekela, Stadskanaal, Veendam (SA3) aannemen als leidraad voor vervolgstappen in het onderzoek naar een (mogelijke) herindeling van de drie gemeenten. 2. Instemmen met vervolgonderzoeken en -acties gericht op de wijze waarop inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties betrokken kunnen worden bij een (mogelijke) herindeling van de drie gemeenten en voorts op het gebied van het economisch perspectief, de samenwerkingsverbanden en de financiële effecten ervan. 3. Voor de onderzoeken en voorbereidingskosten een budget beschikbaar stellen van ,00. Aan de raad Aanleiding De Visitatiecommissie "Bestuurlijke Toekomst Groningen" (commissie Jansen), heeft in 2013 advies uitgebracht over de vernieuwing van de bestuurlijke organisatie en de bestuurscultuur in Groningen. Het rapport met de titel "Grenzeloos Gunnen" (bijlage 1) is aan de Groninger gemeenten aangeboden. De meeste gemeenten blijken ervan overtuigd dat opschaling nodig is voor het creëren van toekomstbestendige en bestuurskrachtige gemeenten. De bestuurlijke-, sociaal-maatschappelijke en economische analyses van het advies worden dan ook op hoofdlijnen onderschreven. De commissie Jansen constateert dat Groningen te maken heeft met complexe en hardnekkige maatschappelijke opgaven die de schaal en capaciteit van de meeste gemeenten ver overstijgen. Datzelfde geldt voor de sociale en economische kansen die Groningen rijk is. De huidige vormen van samenwerking tussen gemeenten zijn veelal niet gebaseerd op een gedeelde visie en er is sprake van een woud aan gemeenschappelijke regelingen en samenwerkingsvormen die veel tijd, menskracht en geld kosten. Daar komt volgens Jansen nog bij dat gemeenten elkaar in de praktijk beconcurreren en dat vraagtekens gezet kunnen worden bij de democratische legitimiteit van al deze gemeenschappelijke regelingen en samenwerkingsconstructies. In 2016 is de analyse uit het advies nog onverminderd actueel. De urgentie om duidelijkheid te creëren over de bestuurlijke toekomst van Pekela, Stadskanaal en Veendam is sinds het verschijnen van het advies in onze ogen alleen maar toegenomen. De maatschappelijke en financiële opgaven zijn groot en vragen, evenals de economische kansen, om een aanpak die de schaal van de huidige gemeenten en hun bestuurlijke en ambtelijke capaciteit te boven gaat. De omgeving van de gemeenten is enorm veranderd. Waterschappen, onderwijs- en kennisinstellingen, zorgorganisaties en het bedrijfsleven hebben te maken gehad met bestuurlijke fusies en (inter)nationale samenwerking waardoor hun denken en handelen op een ander schaalniveau plaatsvindt dan dat van de kleine gemeenten. Daarom zijn wij als colleges van mening dat herindeling een stap is die van (groot) belang is. 1

2 Het proces na Grenzeloos Gunnen I Na het verschijnen van Grenzeloos Gunnen I bleek er in het oostelijk deel van Groningen geen eenduidig beeld te bestaan over de invulling van de opschaling. Van de negen gemeenten heeft een aantal zelf onderzoek laten doen naar alternatieve varianten. In het proces van het zogenoemde "open overleg", vanaf juli 2014, op grond van de Wet algemene regels herindeling (Arhi), gaven de gemeenten Hoogezand-Sappemeer, Slochteren en Menterwolde in november 2014 te kennen gezamenlijk een eigen Arhi-procedure te starten. Ook werd duidelijk dat de gemeente Oldambt (voorlopig) niet in een herindeling zou worden betrokken. De overige vijf gemeenten: Bellingwedde, Pekela, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde, hebben begin december 2014 het initiatief genomen om een gezamenlijke strategische agenda (SA5) op te stellen. In maart 2015 is SA5 in alle vijf gemeenteraden behandeld. De raadsbehandelingen vonden plaats na de Provinciale Statenverkiezingen van 18 maart Het nieuwe provinciebestuur laat het in beginsel aan de gemeenten zelf over om hun eigen keuzes te maken met betrekking tot hun bestuurlijke toekomst en om voorstellen tot gemeentelijke herindeling te doen. Wel moeten herindelingsvoorstellen toekomstbestendige en bestuurskrachtige gemeenten opleveren en voldoen aan het beleidskaders van het rijk en de criteria van de provincie (bijlagen 3 en 4). De raden van Bellingwedde en Vlagtwedde herbevestigden hun voorkeur voor een fusie tussen de twee gemeenten. Dit gegeven en de opstelling van het nieuwe provinciebestuur was in de andere drie gemeenten reden een pas op de plaats te maken. Vervolgens besloten de colleges van Pekela, Stadskanaal en Veendam in juli 2015 om vanuit de (inhoudelijke) maatschappelijke opgaven en kansen binnen deze drie gemeenten een gezamenlijke Strategische Agenda (SA3, bijlage 2) op te stellen. Dit met als doel een concreet afwegingskader te bieden voor de betrokken colleges en raden om al dan niet te komen tot een principebesluit tot herindeling. Samenvatting van de Strategische Agenda Pekela, Stadskanaal en Veendam De SA3 heeft als doel ondersteunend te zijn bij het maken van de noodzakelijke afwegingen, door ambities en kansen en mogelijke effecten van een herindeling inzichtelijk te maken. Hierbij wordt aangegeven dat deze kansen, ambities en effecten maar tot op zekere hoogte in cijfers en absolute feiten worden uitgedrukt. Er zal altijd sprake zijn van een subjectieve afweging, hoeveel feiten en cijfers ook op een rij worden gezet. Uiteraard zijn er ook bedreigingen en kanttekeningen te noemen. Bijvoorbeeld dat door schaalvergroting de benaderbaarheid van het bestuur in het geding kan komen. Of het risico dat door een herindeling de uitgaven niet zullen dalen, maar er wel minder aan Algemene Uitkering wordt ontvangen. Ook de harmonisatie van o.a. de subsidievoorwaarden en de gelijkschakeling van de lastendruk hoeft voor betrokkenen niet altijd voordelig uit te pakken. De SA3 laat zien dat onze drie gemeenten gezamenlijk een aantal kansrijke en elkaar aanvullende economische sectoren in hun gebied hebben: industrie, logistiek, landbouw, handel en recreatie en toerisme. Ook delen de gemeenten een gezamenlijke achtergrond, is er evenwicht tussen de kernen in het gebied en wordt dominantie van één grote kern voorkomen. De SA3 brengt kansen in beeld die herindeling biedt. Op economisch gebied gaat het om het aanbrengen van focus, passend bij het karakter en de mogelijkheden van het gebied. Door de krachten te bundelen in een grotere gemeente, zijn er meer mogelijkheden om het gebied te profileren richting andere economische en bestuurlijke partners zoals Eemsdelta, Regio Groningen-Assen, Emmen, Ruhrgebied en de Baltische Staten. De SA3 geeft aan dat herindeling op sociaal gebied de mogelijkheid geeft om een stevig sociaal beleid te voeren, gericht op arbeidsparticipatie en onderwijs. Een grotere gemeente heeft meer ruimte voor afweging van belangen op een hoger schaalniveau en krachtigere regie met een slagvaardige uitvoering. De interbestuurlijke positie van de opgeschaalde gemeente wordt volgens de SA3 sterker waardoor zij (weer) meer zelf regie zal kunnen voeren. De gemeente kan zichtbaarder zijn, beter aanhaken op ontwikkelingen in andere gebieden en neemt een zwaardere positie in ten opzichte van andere overheden. De invloed van de gemeente in samenwerkingsverbanden zal in veel gevallen toenemen. 2

3 Verder heeft de potentiële nieuwe gemeente meer mogelijkheden om zelfstandig taken uit te voeren in plaats van taakuitvoering in gemeenschappelijke regelingen of andere samenwerkingsverbanden. Overigens blijven de werkwijzen en afspraken zoals die nu gelden voor deze samenwerkingsverbanden leidend, totdat uit nader onderzoek mocht blijken dat het voor de beoogde nieuwe gemeente op andere wijze efficiënter en/of effectiever uitgevoerd kan worden. Een overzicht van de samenwerkingsverbanden waarvoor dit uitgangspunt geldt is opgenomen in de SA3 (bijlage 2 en daarvan bijlage 5). Als het gaat om de verbindingen met burgers en maatschappelijke organisaties is het, aldus SA3, essentieel om de schaalvergroting te combineren met schaalverkleining, door actief op verschillende manieren burgernabijheid te organiseren en wijkgericht werken tot kern van het beleid te maken. Verder ziet SA3 kansen in het professionaliseren en verbeteren van de dienstverlening voor burgers en het slagvaardig richting en uitvoering geven aan het leefbaarheidsbeleid. Samenvattend identificeert de SA3 de volgende algemene opgaven en ambities: 1. Arbeidsmarkt (Werk, werk, werk!): Meer mensen aan het werk krijgen en economisch krachtiger worden. 2. Laagdrempelig en toegankelijk bestuur: Burgernabijheid, een laagdrempelige en toegankelijke bestuursstijl, dichtbij burgers, hoge kwaliteit van dienstverlening. 3. Een leefbaar gebied: Krimp opvangen, voorzieningenniveau kwalitatief op peil houden. 4. Gemeente(raden) in regie: Er als gemeente (weer) toe doen, gemeenteraden (weer) in positie brengen, als bestuurskrachtige gemeente regie hebben over de uitvoering van taken. 5. Beheersbare financiën: Financiële toekomstbestendigheid. Elk van deze opgaven en ambities is in de SA3 uitgewerkt in een aantal concrete en meer specifieke acties. Opiniërende bespreking van SA3 in de drie gemeenteraden in oktober en november 2015 Op 26 en 27 oktober (raden Veendam en Pekela) en 2 november 2015 (raadscommissie Stadskanaal) is de SA3 opiniërend besproken, met als resultaat dat het document opnieuw geagendeerd kan worden in raadsvergaderingen begin In de oriënterende besprekingen is een aantal punten benoemd waarvan nadere uitwerking, naar de mening van de drie colleges, de raden kan helpen om binnen afzienbare termijn een uitspraak te doen over de voorliggende herindelingsvariant. Vervolgonderzoeken en -acties Hoewel de SA3 ook een aantal actiepunten bevat waaraan pas invulling kan worden gegeven na een (intentie)besluit tot herindelen, kan het document volgens de drie colleges uitstekend als leidraad fungeren in het vervolgproces. Mede op basis van de opiniërende besprekingen in de drie raden, stellen wij daarom voor de volgende vervolgonderzoeken en -acties in gang te zetten. 1. In gesprek gaan met de omgeving Wij stellen voor om binnenkort een ontmoeting tussen de raadsleden van de drie gemeenten te organiseren. Bij de bespreking van de SA3 in de gemeenteraden is veelvuldig van gedachten gewisseld over de vraag hoe inwoners, ondernemingen en maatschappelijke organisaties betrokken worden bij een herindelingsproces. Wij onderschrijven het belang om vroegtijdig in gesprek te gaan met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties en stellen dan ook voor om de komende tijd al een aantal eerste gesprekken te organiseren en de raden hierbij uiteraard te betrekken. De uitkomsten van deze gesprekken zullen de basis zijn voor (voorstellen voor) vervolgacties op dit gebied. 3

4 2. Samenhangend economisch perspectief In de SA3 is aangegeven dat herindeling de mogelijkheid geeft een duidelijke economische focus te kiezen, die past bij het gebied en onderscheidend is bij het behouden en verwerven van bedrijvigheid. Kernwoorden voor een kansrijk en onderscheidend economisch profiel zijn: industrie, agro gerelateerd, innovatief. Om beter zicht te krijgen op de economische mogelijkheden die een herindeling tussen Pekela, Stadskanaal en Veendam kan bieden, stellen wij voor de acties, zoals geformuleerd op de pagina's 11 en 12 van de SA3 (zie bijlage 2) uit te voeren. 3. Nadere analysemogelijkheden zelfstandige taakuitvoering In de SA3 is de verwachting uitgesproken dat de potentiële nieuwe gemeente meer mogelijkheden heeft om (nieuwe) taken als gevolg van de decentralisaties in het Sociaal Domein zelfstandig uit te kunnen voeren. Wij stellen voor nader in kaart te brengen welke taken door een nieuwe potentiële gemeente zelf zouden kunnen worden uitgevoerd. 4. Financieel onderzoek Voor een financieel onderzoek naar de gevolgen van een herindeling is het mogelijk een herindelingsscan aan te vragen en/of een boekenonderzoek te laten doen. Een herindelingsscan wordt uitgevoerd door de provincie en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De scan richt zich vooral op de financiële positie van de nieuwe gemeente en financiële effecten van herindeling. Een boekenonderzoek wordt uitgevoerd door een onafhankelijke deskundige. Het onderzoek is gericht op het analyseren van de belangrijkste risico s en de financiële positie van de afzonderlijke gemeenten. Het doel is mogelijke financiële verrassingen en risico s te voorkomen voordat de gemeenten gaan herindelen. In bijlage 6 van SA3 is vermeld dat alle drie de gemeenten afzonderlijk in de jaarrekening 2014 hebben geconcludeerd dat het weerstandsvermogen van hun gemeente voldoende is voor het opvangen van de risico s. Tevens is geconstateerd dat de accountants met dit oordeel van de gemeenten hebben ingestemd. Wij stellen voor nu vooruitlopend op de besluitvorming over het herindelingsontwerp eerst een herindelingsscan aan te vragen. Op basis van de uitkomsten van de herindelingsscan kan dan alsnog overwogen worden of een diepgaander boekenonderzoek gewenst is. Bovendien zou de uitkomst van de scan ook aanleiding kunnen zijn om in het eventuele boekenonderzoek bijzondere aandacht te vragen voor specifieke thema s. Uitvoering/Procesvoorstel Over de voortgang van de vervolgonderzoeken wordt u voor de zomervakantie geïnformeerd. Na afronding van de onderzoeken zullen de eindconclusies aan u worden voorgelegd. Als deze uitkomsten voor u voldoende basis zijn om verder te gaan met het proces van herindeling van Pekela, Stadskanaal en Veendam, zal een plan van aanpak worden opgesteld. Kosten, baten en dekking De vervolgonderzoeken kosten geld. Moeilijk is op dit moment in te schatten hoeveel. Eerst zullen opdrachtbeschrijvingen moeten worden gemaakt en offertes aangevraagd moeten worden. Wij stellen u daarom voor de colleges op voorhand een werkbudget te geven waaruit externe kosten gedekt kunnen worden plus kosten voor het (deels) vrijmaken van personeel voor de eigen inzet aan de onderzoeken. Wij stellen voor eerst ,00 beschikbaar te stellen. Voor onze gemeente is dat dan een derde deel, zijnde ,00. Nadat gemeenten hebben besloten tot herindeling, kunnen de gemeenten aanspraak maken op een tijdelijke herindelingsuitkering uit het gemeentefonds (frictiekosten). De kosten die nu gemaakt worden kunnen daar dan uit gedekt worden. Wij stellen u voor het huidige bedrag eerst (door middel van een begrotingswijziging) te verwerken in de begroting 2016 en als de herindeling een feit wordt dit alsnog ten laste van de frictiekostenuitkering te brengen. 4

5 Bijlagen: 1. Rapport Grenzeloos Gunnen. 2. Strategische Agenda Pekela, Stadskanaal en Veendam, versie 14 december "Beleidskader gemeentelijke herindeling" van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. 4. Criteria/kwaliteitseisen vastgesteld bij provinciale visie bestuurlijke organisatie in Groningen. Burgemeester en wethouders de heer G.J. van der Zanden secretaris mevrouw B.A.H. Galama burgemeester BWe/ 5

6 De raad van de gemeente Stadskanaal; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 5 februari 2016, nr. R 7144; b e s l u i t : 1. de Strategische Agenda Pekela, Stadskanaal, Veendam (SA3) aan te nemen als leidraad voor vervolgstappen in het onderzoek naar een (mogelijke) herindeling van de drie gemeenten; 2. in te stemmen met vervolgonderzoeken en -acties gericht op de wijze waarop inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties betrokken kunnen worden bij een (mogelijke) herindeling van de drie gemeenten en voorts op het gebied van het economisch perspectief, de samenwerkingsverbanden en de financiële effecten ervan; 3. voor de onderzoeken en voorbereidingskosten een budget beschikbaar te stellen van ,00. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 22 februari De raad de heer K. Willems raadsgriffier mevrouw B.A.H. Galama voorzitter BWe/