Onverwachte rugpijn bij de oudere bechterewpatiënt
|
|
- Nathan van de Veen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klinische les Onverwachte rugpijn bij de oudere bechterewpatiënt Wiebe C. Verra, André W.A.M. van Rijthoven en F. Cumhur Oner Dames en Heren, De ziekte van Bechterew, of spondylitis ankylopoetica (SA), is een chronische inflammatoire aandoening die vooral het axiale skelet treft en die in de loop der tijd, als de ziekte onbehandeld blijft, resulteert in een min of meer complete verstijving van de wervelkolom. 1 In de criteria van de Assessment of spondyloarthritis international society staat vermeld dat patiënten in de vroegste stadia van de ziekte voornamelijk inflammatoire pijnklachten hebben, onder andere aan de rug. 2 Het gaat daarbij om nachtelijke pijn, ochtendstijfheid en pijn die afneemt met bewegen. Op den duur vindt geleidelijke ankylosering van de wervelkolom plaats. Oudere patiënten, bij wie de ankylose reeds is opgetreden, klagen zelden nog over rugpijn. 3 Wanneer deze patiënten toch pijnklachten in de rug hebben, dient de behandelend arts altijd te denken aan al dan niet occulte wervelfracturen, zelfs als er anamnestisch geen sprake is van een evident trauma. In de praktijk wordt nogal eens over de diag nose wervelfractuur heen gekeken. Wij illustreren dit in deze klinische les met 3 ziektegeschiedenissen. Leids Universitair Medisch Centrum, afd. Orthopaedie, Leiden. Drs. W.C. Verra, arts-onderzoeker. Universitair Medisch Centrum Utrecht Afd. Reumatologie: dr. A.W.A.M. van Rijthoven, reumatoloog. Afd. Orthopaedie: prof.dr. F.C. Oner, orthopedisch chirurg. Contactpersoon: drs. W.C. Verra (w.c.verra@lumc.nl). Patiënt A is een 63-jarige man die al 30 jaar de ziekte van Bechterew heeft. 10 weken voor hij bij ons op de afdeling kwam, was patiënt s nachts in huis gestruikeld toen hij op weg was naar de wc. Hij had direct veel, scherpe pijn, hoog-thoracaal. De pijnklachten verergerden bij staan en zitten. Zonder verwijzing ging hij die ochtend met deze klachten naar de afdeling Spoedeisende Hulp van een lokaal ziekenhuis. Op de daar gemaakte röntgenfoto s werden geen afwijkingen gezien. Met de diagnose contusie werd de patiënt naar huis gestuurd; er werd een afspraak gemaakt voor controle na 6 weken. Omdat de pijnklachten na 6 weken nog persisteerden, werd er toen een MRI verricht. Hierop was een fractuur van wervelcorpus Tiii te zien met aanzienlijke kyfosering. Patiënt werd doorverwezen naar onze afdeling. Zo n 10 weken na de val kreeg hij een dorsale spondylodese van de niveaus Cvii-Tvi. Hij was daarmee van zijn pijnklachten in de rug af en werd zonder complicaties ontslagen naar huis. Patiënt B, eveneens een 63-jarige man met de ziekte van Bechterew al meer dan 25 jaar meldde zich op de Eerste Hulp met rug- en buikklachten. De verwijzende huisarts dacht aan een mechanische ileus. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A2734 1
2 Uit de anamnese bleek patiënt 10 dagen voor zijn komst naar het ziekenhuis met zijn rug op de rand van het bed te zijn gevallen. Sindsdien had hij stekende pijn laag thoracaal in zijn rug en buik. Bij lichamelijk onderzoek was er laag thoracaal sprake van drukpijn. Neurologisch waren er geen bijzonderheden. Aan het abdomen werden ook geen bijzonderheden gevonden. Er werd aanvullend röntgenonderzoek gedaan, waaronder onderzoek van de wervelkolom. Op de röntgenfoto van de wervelkolom werd een fractuur van wervel Tx gezien (figuur 1). Patiënt werd naar onze kliniek verwezen en er werd een chirurgische fixatie verricht van Tvii- Li met percutane pedikelschroeven en staven. Hierbij wordt het fixatiemateriaal ingebracht via kleine steekincisies, zonder de paraspinale musculatuur los te maken. Na een week kon patiënt in goede gezondheid naar huis worden ontslagen. Zijn buikpijn was meteen na de chirurgische fixatie van zijn wervelkolom verdwenen.0 Patiënt C is een 83-jarige man met sinds zijn jeugd de ziekte van Bechterew. 3 weken voor hij zich bij het ziekenhuis meldde, was hij vanuit stand op zijn rug gevallen; sindsdien had hij pijn, die erger werd bij inspanning en afnam bij rust. Ruim een jaar eerder had hij een wervelfractuur van Cvi en Cvii opgelopen na een val van een trap, waarvoor hij een spondylodese kreeg van Civ-Tii. Bij lichamelijk onderzoek had patiënt kloppijn op het traject Tviii-Tx. Aanvullende röntgenfoto s lieten zien dat het spondylodesemateriaal ter hoogte van Civ-Tii intact was. De wervelkolom was kalkarm en vertoonde uitgebreide ankylosering. Op de röntgenfoto s van de thoracale wervelkolom was geen evidente fractuur te zien. Vanwege de sterke verdenking op een fractuur werd aanvullend een CT-scan verricht. Daarop werd op niveau Tx een fractuur gevonden van het wervellichaam tot aan de pedikels (figuur 2a). We verrichtten een percutane pedikelschroeffixatie van Tvii Li, waarna patiënt 6 dagen na opname ontslagen kon worden zonder complicaties (figuur ). Beschouwing Epidemiologie Spondylitis ankylopoetica (SA), of de ziekte van Bechterew, begint meestal op een leeftijd van jaar. De aandoening komt 3 maal zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. De prevalentie in de algemene populatie varieert van 0,1-1,4% en is onder andere afhankelijk van etnische afkomst. 4 Op oudere leeftijd is vooral de thoracolumbale wervelkolom grotendeels geankyloseerd. Zelfs minimale trauma s zijn dan een reëel gevaar voor het ontstaan van traumatische fracturen. In de literatuur komen fractuur in TX FIGUUR 1 Zijwaartse röntgenfoto van de thoracolumbale wervelkolom van patiënt B. Bovenin is de breuklijn door wervel TX te zien, met anterieure verplaatsing. 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A2734
3 osteofyten a fractuur in TX b FIGUUR 2 (a) Sagittale CT-reconstructie van de wervelkolom van patiënt C. Ter hoogte van wervel TX is een fractuur zichtbaar van het wervellichaam tot aan de pedikels. Deze breuk was niet zichtbaar op conventionele röntgenfoto s. (b) Zijwaartse röntgenfoto van patiënt C, na chirurgische fixatie van TVII-LI met percutaan ingebrachte pedikelschroeven en staven. getallen voor over het voorkomen van wervelfracturen bij SA-patiënten tot 17%. 1,5 De meeste wervelfracturen ontstaan in de cervico-thoracale overgang omdat de biomechanische krachten hier het ongunstigst zijn. 4 Pathofysiologie van wervelfracturen bij SA Bij SA treedt geleidelijk ankylose op. In het geval van de wervelkolom leidt dit tot verbening van paraspinale ligamenten en vastgroeien van facetgewrichten. Na verloop van tijd ontstaat een zeer rigide wervelkolom. Deze radiologisch waarneembare bamboerug, ofwel bamboo spine, is pathognomonisch voor gevorderde SA. De rigiditeit van de wervelkolom is een belangrijke oorzaak voor de relatieve gevoeligheid voor het ontstaan van wervelfracturen in deze groep patiënten. Een andere factor die daar aan bijdraagt, is secundaire osteoporose van de wervellichamen. Dit is mede het gevolg van verminderde belasting door de ankylose en is een bekend probleem bij SA. 6 Reeds vroeg in het ziektebeloop van SA is er verlies van botmineraaldichtheid die is geassocieerd met ontsteking en verhoogde botresorptie. De pathogenese is onduidelijk. Typische inzakkingsfracturen door osteoporose zijn echter zeldzaam bij deze groep patiënten vanwege het beschermende effect van de verbeende ligamenten en ankylotische gewrichten. 7 De osteoporose bevindt zich voornamelijk in het axiale skelet. Er zijn aanwijzingen dat deze voorkeurslocatie te maken heeft met lokale afgifte van cytokinen en andere ontstekingsmediatoren. 8 Een paradox is dat er bij SA enerzijds sprake is van botnieuwvorming op plaatsen van ontsteking en anderzijds van botmassareductie met een verhoogd risico op fracturen. Door de combinatie van deze osteoproliferatie en osteoporose kan er een fractuur in de wervelkolom optreden bij zeer minimaal trauma. De behandeling en preventie van osteoporose bij SA is gelijk aan die van primaire osteoporose en bestaat uit oefentherapie, valpreventie, calcium- en vitamine D-suppletie en bisfosfonaten. Het effect bij SA is echter niet onderzocht. Behandeling met biologicals heeft een bijkomend voordeel dat de botdichtheid toeneemt. De biologicals infliximab, etanercept, adalimumab en golimumab zijn antitumornecrosisfactor(tnf)α-eiwitten die parenteraal worden toegediend. TNFα is een cytokine dat een centrale rol speelt in de inflammatie, met name bij reumati- NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A2734 3
4 Leerpunten Als een oudere patiënt met de ziekte van Bechterew klaagt over rugpijn, moet men er van uitgaan dat er sprake is van een wervelfractuur, tot het tegendeel is bewezen. Op thoracale röntgenfoto s van bechterewpatiënten zijn wervelfracturen vaak moeilijk te onderscheiden door verbeningen en veranderingen aan de wervelkolom door de ziekte zelf; CT, MRI of skeletscintigrafie zijn dan aangewezen. Wervelfracturen bij bechterewpatiënten zijn vaak instabiel; chirurgische fixatie kan neurologische complicaties voorkomen. sche ziekten. Door de krachtige remming van de inflammatie bij SA en het verminderen van de deterioratie hebben ze een positief effect op de osteoporose en de turn-overmarkers van het bot. 9 Klinisch beeld Het natuurlijke beloop van SA wordt gekenmerkt door inflammatoire pijn in de beginperiode. Typerend voor dit beeld zijn nachtelijke pijn, ochtendstijfheid en een afname van pijn met bewegen. In de latere fases van de ziekte neemt deze inflammatoire pijn geleidelijk af en uiteindelijk verdwijnt deze als de ankylose heeft plaatsgevonden. Exacerbatie van de ziekte veroorzaakt vaak weer symptomen van inflammatoire rugpijn zoals hierboven beschreven. Een patiënt met een wervelfractuur en SA klaagt daarentegen over scherpe, stekende pijn, die wordt gevoeld in de rug of de nek. 10 Bovendien neemt de pijn dan toe bij belasting en af in rust, wijzend op een mechanische oorzaak. 3 Het is belangrijk dit verschil te herkennen: deze uiting van een fractuur bij SA verschilt immers wezenlijk van die van een exacerbatie van de ziekte van Bechterew, een diagnose die regelmatig gesteld wordt bij bechterewpatiënten met pijnklachten in de rug. 7,10 Diagnostiek De diagnose wervelfractuur is lastig te stellen omdat er bij de anamnese vaak geen aanwijzing is voor een relevant doorgemaakt trauma. Bij lichamelijk onderzoek is een eventuele verandering van de stand van de wervelkolom moeilijk te objectiveren omdat deze bij bechterewpatiënten vaak al gedeformeerd is. Op aanvullende röntgenfoto s is een fractuur vaak moeilijk te onderscheiden door verbeningen en veranderingen aan de wervelkolom door de SA zelf. 11 Vooral ter hoogte van de cervicothoracale overgang zijn afwijkingen moeilijk te zien op conventionele röntgenopnamen. Patiënt A en C hadden beide een fractuur die niet was te zien op de conventionele röntgenopnamen. Meer geavanceerde beeldvormende technieken als CT, MRI en skeletscintigrafie zijn aangewezen bij deze groep patiënten om een fractuur aan te tonen dan wel uit te sluiten. 11 Iedere oudere patiënt met SA die zich tot een arts wendt met mechanische pijn in de rug moet beschouwd worden als een patiënt met een wervelfractuur totdat het tegendeel is bewezen. Therapie Wanneer er na uitgebreide diagnostiek sprake blijkt te zijn van een wervelfractuur kan worden overwogen de patiënt al dan niet chirurgisch te behandelen. Stabiele fracturen zonder neurologische afwijkingen kunnen conservatief behandeld worden. 4 Uit een recente review van de literatuur blijkt evenwel dat chirurgische behandeling wellicht grotere neurologische verbeteringen, minder complicaties en vermindering van mortaliteit met zich mee brengt. 12 De prognose van een wervelfractuur bij SA is slechter dan bij gewone breuken vanwege de ongunstige mechanische verhoudingen ten gevolge van de stijve wervelkolom. Alle 3 de beschreven patiënten werden chirurgisch behandeld, patiënt B en C middels een moderne, minder invasieve techniek. Complicaties Het niet of niet tijdig onderkennen van een wervelfractuur bij patiënten met SA kan leiden tot ernstige complicaties, met name neurologische. Studies wijzen uit dat 29-91% van de wervelfracturen ernstige neurologische complicaties geeft. 1,11 Eén van de redenen van deze hoge aantallen neurologische complicaties is dat de fractuur vaak door zowel de anterieure als posterieure kolom van de wervelkolom gaat, vanwege de verstijving van de wervelkolom. Dit geeft een zeer instabiele fractuur, die snel kan leiden tot myelumcompressie. 4 Onbehandeld kunnen deze fracturen ook leiden tot pseudartrosen, die op röntgenfoto s te zien zijn als ophelderingen in het bot, zogenaamde andersonlaesies. Bij de 3 gepresenteerde patiënten traden geen neurologische complicaties op,maar dat had bij hen alle 3 zeker wel kunnen gebeuren, gezien de aanzienlijke vertraging tussen het moment van het ontstaan van de breuk en het moment van stabiliseren en de ernst van de fracturen. Dames en Heren, aan de hand van de ziektegeschiedenissen en de daaropvolgende beschouwing hebben wij geprobeerd inzichtelijk te maken dat een ieder die te maken krijgt met patiënten met lang bestaande spondylitis ankylopoetica en mechanische, niet-inflammatoire rugpijn, er van uit moet gaan dat deze patiënten een wervelfractuur hebben totdat het tegendeel bewezen is. Als de diagnostiek afgerond is dient men te overwegen de patiënt door te sturen naar een expertisecentrum waar chirurgische behandeling kan plaatsvinden. Hiermee kunnen ernstige complicaties worden voorkomen. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 10 oktober 2010 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2011;155:A2734 > Meer op 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A2734
5 Literatuur 1 Vosse D, Landewe R. van der HD, van der LS, van Staa TP, Geusens P. Ankylosing spondylitis and the risk of fracture: results from a large primary care-based nested casecontrol study. Ann Rheum Dis. 2009;68: Sieper J, van der Heijde D, Landewé R, Brandt J, Burgos-Vagas R, Collantes-Estevez E et al. New criteria for inflammatory back pain in patients with chronic back pain: a real patient exercise by experts from the Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS). Ann Rheum Dis. 2009;68: Hunter T, Forster B, Dvorak M. Ankylosed spines are prone to fracture. Can Fam Physician. 1995;41: Whang PG, Goldberg G, Lawrence JP, et al. The management of spinal injuries in patients with ankylosing spondylitis or diffuse idiopathic skeletal hyperostosis: a comparison of treatment methods and clinical outcomes. J Spinal Disord Tech. 2009;22: Feldtkeller E, Vosse D, Geusens P. van der Linden S. Prevalence and annual incidence of vertebral fractures in patients with ankylosing spondylitis. Rheumatol Int. 2006;26: Ghozlani I, Ghazi M, Nouijai A, et al. Prevalence and risk factors of osteoporosis and vertebral fractures in patients with ankylosing spondylitis. Bone. 2009;44: Ralston SH, Urquhart GD, Brzeski M, Sturrock RD. Prevalence of vertebral compression fractures due to osteoporosis in ankylosing spondylitis. BMJ. 1990;300: Sarikaya S, Basaran A, Tekin Y, Ozdolap S, Ortancil O. Is osteoporosis generalized or localized to central skeleton in ankylosing spondylitis? J Clin Rheumatol 2007; 13: Barnabe C, Hanley DA. Effect of TNF-α inhibition on bone density and turnover markers in patients with rheumatoid arthritis and spondylarthroplasty. Semin Arthritis Rheum 2009;39: Dunn N, Preston B, Jones KL. Unexplained acute backache in longstanding ankylosing spondylitis. Br Med J (Clin Res Ed). 1985;291: Graham B, Van Peteghem PK. Fractures of the spine in ankylosing spondylitis. Diagnosis, treatment, and complications. Spine (Phila Pa 1976) 1989;14: Westerveld LA, Verlaan JJ, Oner FC. Spinal fractures in patients with ankylosing spinal disorders: a systematic review of the literature on treatment, neurological status and complications. Eur Spine J. 2009;18: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A2734 5
10.00-10.40 state of the art SPA dr I.E. van der Horst (30 min spreektijd)
Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 juni is de ROIG over reumatologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het genoemde
Nadere informatieOsteoporose Voorkom Beenderbreuken
Osteoporose Voorkom Beenderbreuken Prof. Dr. S. Goemaere Reumatoloog, UZ Gent Belgian Bone Club (BBC) International Osteoporosis Foundation (IOF) EU-Osteoporosis Consultation Panel IOF Working Parties
Nadere informatieC. Wervelkolom. Inhoudsopgave 01 C 02 C 03 C 04 C 05 C 06 C 07 C 08 C 09 C
C. Wervelkolom nhoudsopgave 1 C 2 C 3 C 4 C 5 C 6 C 7 C 8 C 9 C Congenitale aandoeningen... 1 Myelopathie (excl. trauma s van de wervelkolom)... 1 Mogelijke atlanto-axiale subluxatie... 1 Nekpijn... 1
Nadere informatieRugklachten bij turnen. Esther Schoots, sportarts 13 oktober 2010
Rugklachten bij turnen Esther Schoots, sportarts 13 oktober 2010 www.smautrecht.nl www.estherschoots.nl Wat gaan we doen: Rugbelasting bij turnen Turnen en rugklachten: epidemiologie Aandoeningen van de
Nadere informatieAxiale spondyloartritis en de ziekte van Bechterew in de eerste lijn
Axiale spondyloartritis en de ziekte van Bechterew in de eerste lijn Inhoud Klassieke Bechterew Casus Classificatie Vroege stadium van Bechterew Casus Concept axiale spondyloartritis Belang van vroege
Nadere informatieProgramma RIOG reumatologie d.d. 23 november 2005
Programma RIOG reumatologie d.d. 23 november 2005 Programmacommissie: Organisatie: B.A.C. Dijkmans en A.E. Voskuyl P.W.B. Nanayakkara Voordrachten Doel: onderwijs en state of the art Voorzitter B.A.C.
Nadere informatieHet herkennen van patiënten met spondyloartritis
Stand van zaken Het herkennen van patiënten met spondyloartritis Nieuwe classificatiecriteria Robert B.M. Landewé en Désirée M.F.M. van der Heijde KLINISCHE PRAKTIJK Spondyloartritis is een verzamelnaam
Nadere informatieReuma Café: CHRONISCHE PIJN. Leven met chronische pijn vanuit het oogpunt van de reumatologie. Philippe Carron Dienst Reumatologie UZ Gent
Reuma Café: CHRONISCHE PIJN Leven met chronische pijn vanuit het oogpunt van de reumatologie Philippe Carron Dienst Reumatologie UZ Gent Chronische pijn vanuit reumatologie: overview Pijn en anamnese Pijn
Nadere informatieC. Wervelkolom. Inhoudsopgave 01 C 02 C 03 C 04 C 05 C 06 C 07 C 08 C 09 C 10 C
C. Wervelkolom nhoudsopgave 1 C 2 C 3 C 4 C 5 C 6 C 7 C 8 C 9 C 1 C Congenitale aandoeningen... 1 Myelopathie (excl. trauma s van de wervelkolom)... 1 Mogelijke atlanto-axiale subluxatie... 1 Nekpijn...
Nadere informatieOsteoporotische indeukingsfracturen conservatief of kyphoplasty/vertebroplasty. Koen hendrix Heup/rug campus Henri Serruys Consulent UZ Gent rug
Osteoporotische indeukingsfracturen conservatief of kyphoplasty/vertebroplasty Koen hendrix Heup/rug campus Henri Serruys Consulent UZ Gent rug Behandeling van osteoporotische indeukingsfracturen 1984
Nadere informatieJuveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Juveniele spondylartropathie/enthesitis gerelateerde artritis (SpA-ERA) Versie 2016 1. WAT IS JUVENIELE SPONDYLARTROPATHIE/ENTHESITIS GERELATEERDE ARTRITIS
Nadere informatie2. NEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 10 2. NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Het onderwerp van dit proefschrift is de medicamenteuze behandeling van de aandoening ankyloserende spondylitis (AS). In Nederland wordt AS nog vaak de
Nadere informatieOsteoporose: de feiten
Reinier de Graaf Groep Osteoporose: de feiten Dieu Donne Niesten Orthopedisch chirurg RdGG CBO richtlijn 2011 Osteoporose is een chronische aandoening die in hoofdzaak bij ouderen voorkomt Mede als gevolg
Nadere informatieHet spondylartritisconcept. Prof. dr. H. Mielants
Het spondylartritisconcept Prof. dr. H. Mielants 1 Wat is spondylartritis (SpA)? Cervicaal Thoracaal Een groep van reumatologische aandoeningen die de wervelkolom kunnen aantasten Gekenmerkt door de ontsteking
Nadere informatieDe NHG-Standaard Traumatische knieproblemen (eerste herziening): samenvatting
Richtlijnen De NHG-Standaard Traumatische knieproblemen (eerste herziening): samenvatting L. Willem Draijer, Janneke N. Belo, Hans F. Berg, Roeland M.M. Geijer en A.N. Lex Goudswaard Gerelateerd artikel:
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Osteoporose. Botontkalking
PATIËNTEN INFORMATIE Osteoporose Botontkalking 2 PATIËNTENINFORMATIE Wat is osteoporose? Osteoporose wordt ook wel botontkalking genoemd. Als u osteoporose heeft worden uw botten erg broos en kunnen dan
Nadere informatieJuveniele Spondylartropathie/Enthesitis Gerelateerde Artritis (SPA-ERA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Juveniele Spondylartropathie/Enthesitis Gerelateerde Artritis (SPA-ERA) Versie 2016 1. WAT IS JUVENIELE SPONDYLARTROPATHIE/ENTHESITIS GERELATEERDE ARTRITIS
Nadere informatieIs de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015
Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Wat is de invloed van tractie op een lumbale
Nadere informatieOsteoporose in de praktijk
Osteoporose in de praktijk 29 januari 2019 Hannah C.M. van Loon Internist-endocrinoloog Osteoporose Programma: Inleiding met casus Waarom behandeling? Effect van orale bi(s)fosfonaten Reden voor switch
Nadere informatieHoogenergetisch trauma Wervelletsels kunnen ook voorkomen na val van een paard of van een huishoudtrapje
Gerian Huitema orthopedisch chirurg Komen minder vaak voor dan letsels van het perifere skelet Leiden tot aanzienlijke invaliditeit en de slechtste functionele uitkomsten (Hu et al 1996, Fisher et al 2006).
Nadere informatiePlaats van biologicals in reumatisch lijden. AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie
Plaats van biologicals in reumatisch lijden AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie Welke aandoeningen? Plaats van deze biologicals? Welke biologicals? Specifieke aandachtspunten bij patiënt behandeld
Nadere informatieBotbreuken en osteoporose. Nucleaire geneeskunde
Botbreuken en osteoporose Nucleaire geneeskunde imelda omringt u met zorg 2 Nota s Inhoud Welkom. 4 Wat is osteoporose? 5 Wat zijn de gevolgen van osteoporose? 7 Hoe wordt de diagnose gesteld? 8 Wat is
Nadere informatieEen 40 jarige man met hevige pijn ter hoogte van het distale deel van de bovenarm bij een worp tijdens honkbal
3 Een 40 jarige man met hevige pijn ter hoogte van het distale deel van de bovenarm bij een worp tijdens honkbal Dos Winkel Introductie Sporten waarbij men met maximale kracht een bal moet werpen of slaan,
Nadere informatieOsteoporose Botontkalking Hou je je broze botten heel? Vakgroep Reumatologie P. van Oijen, reumatoloog J. van der Donk, osteoporoseverpleegkundige
Osteoporose Botontkalking Hou je je broze botten heel? Vakgroep Reumatologie P. van Oijen, reumatoloog J. van der Donk, osteoporoseverpleegkundige Wat is botontkalking? Definitie osteoporose Een systemische
Nadere informatieMetastasen in de wervelkolom
Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiingen in de wervelkolom) Orthopedie alle aandacht Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiing) Wat zijn metastasen? Metastasen zijn uitzaaiingen van een bij patiënt en
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE
TRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE Doelstellingen Vroege opsporing van chronische destructieve gewrichtsziekte om door vroegtijdige behandeling schade te beperken Verbetering van de service aan huisartsen
Nadere informatiePercutane vertebroplastiek
Percutane vertebroplastiek Inleiding Patiënten die wervelbreuken hebben ten gevolge van osteoporose, hebben vaak veel last van rugpijn. In enkele gevallen is er ook sprake van neurologische uitval. Vroeger
Nadere informatieAchtergrond. QoL bij patiënten met wervelkolom metastasen. Number of surgeries in MCH for spinal metastases
QoL bij patiënten met wervelkolom metastasen Godard de Ruiter, Neurochirurg Claudine Nogarede, Verpleegkundig Specialist. Neuro & revalidatie congres 2016 Number of surgeries in MCH for spinal metastases
Nadere informatieEen niet-herkende instabiele cervicale wervelfractuur bij een patiënt met de ziekte van Bechterew
casuïstische mededelingen Een niet-herkende instabiele cervicale wervelfractuur bij een patiënt met de ziekte van Bechterew H.C.A.Graat, F.van Bommel en R.G.Pöll Een 53-jarige man die sinds 13 jaar bekend
Nadere informatieRichtlijn Osteoporose en fractuurpreventie Nederlandse Vereniging voor Reumatologie Derde herzien druk, 2011
Richtlijn Osteoporose en fractuurpreventie Nederlandse Vereniging voor Reumatologie Derde herzien druk, 2011 Stroomdiagram van diagnostiek,behandeling en follow-up bij patiënten van 50 jaar en ouder met
Nadere informatiePatiënteninformatie. Wervelbreuken terTER_
Patiënteninformatie Wervelbreuken 1234567890-terTER_ Wervelbreuken U heeft een wervelbreuk opgelopen. Onze artsen en medewerkers doen er alles aan om u met de beste zorg te omringen en uw bezoek aan het
Nadere informatieZiekte van Forestier (DISH)
Reumatologie Ziekte van Forestier (DISH) i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Inleiding Bij de ziekte van Forestier groeit extra bot aan op plaatsen waar pezen of banden aan het bot vastzitten.
Nadere informatieJackelien Van Laere Dienst Orthopedie en Traumatologie Universitair ziekenhuis Gent. Belang van fysiotherapie - revalidatie
Jackelien Van Laere Dienst Orthopedie en Traumatologie Universitair ziekenhuis Gent Belang van fysiotherapie - revalidatie Mijn link met osteoporose Dienst traumatologie VKO Arbeidsongevallen Na val Spontane
Nadere informatieGeschreven door Martijn Raaijmaakers woensdag, 04 november 2009 22:05 - Laatst aangepast maandag, 19 augustus 2013 07:51
Heupartrose (coxartrose) Een gezond heupgewricht heeft gladde kraakbeenoppervlakten die vrij over elkaar glijden en een soepele en pijnvrije beweeglijkheid van de heup toe laten. Slijtage van gewrichtskraakbeen
Nadere informatieOSTEOPOROSE Informatie voor patiënten
OSTEOPOROSE Informatie voor patiënten Diagnostiek van osteoporose en het verbeteren van de therapietrouw bij patiënten met osteoporose na een recente fractuur Wat als u nog vragen heeft? Mocht u na het
Nadere informatieWAA BIJEENKOMST dr. RHGP van Erve, orthopedisch chirurg
WAA BIJEENKOMST 07-02-2018 dr. RHGP van Erve, orthopedisch chirurg WAA 07-02-2018 SECONDARY NEUROLOGICAL DETERIORATION IN TRAUMATIC SPINAL INJURY, data from medicolegal cases, NV Todd, D Skinner, J Wilson-MacDonald;
Nadere informatieNederlandse Richtlijn Bechterew
Nederlandse Richtlijn Bechterew 1 / 6 2 / 6 3 / 6 Nederlandse Richtlijn Bechterew gevraagd een werkgroep op te richten met als doel het schrijven van een richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van
Nadere informatieMOVING WITH SPONDYLARTHROPATHY. Dr C. Hindryckx. Fysische Geneeskunde en Revalidatie
MOVING WITH SPONDYLARTHROPATHY Dr C. Hindryckx Fysische Geneeskunde en Revalidatie Kan fysiotherapie het ziektebeeld positief beïnvloeden? Relatief aandeel in behandeling? Welke signs & symptoms beïnvloedbaar?
Nadere informatieStabiele wervelfractuur
Stabiele wervelfractuur Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze folder geeft algemene informatie over een stabiele wervelfractuur (breuk van een wervel). In deze folder wordt beschreven hoe de meeste patiënten
Nadere informatieIngeklemde zenuw in de pols. Carpal tunnel syndroom
Ingeklemde zenuw in de pols Carpal tunnel syndroom Inhoudsopgave Wat is het carpal tunnel syndroom... 1 Waardoor wordt het veroorzaakt... 2 Klachten... 2 Diagnose... 3 Behandeling... 3 Tot slot... 5 Wat
Nadere informatieSAMENVATTING EN CONCLUSIES CHAPTER
CHAPTER 10 De juiste diagnose, classificatie en behandeling van thoracolumbale wervelfracturen blijven een problematisch en controversieël onderwerp in traumatologie. Een kort historisch overzicht (Hoofdstuk
Nadere informatieOsteoporotische wervelfracturen of ziekte van Scheuermann?
Klinische les Osteoporotische wervelfracturen of ziekte van Scheuermann? Stephan J. Breda, H.L.D.W. (Ling) Oei, Edwin H.G. Oei en M.C. (Carola) Zillikens Dames en Heren, Het stellen van de diagnose osteoporotische
Nadere informatieChapter 8. Summary in Dutch / Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Summary in Dutch / Nederlandse samenvatting Summary in Dutch Wervelfracturen bij geriatrische patienten: prevalentie en klinische relevantie. Inleiding Dit proefschrift is ontstaan met als doel
Nadere informatieCasus 3: Osteoporotische Indeukingsfractuur JEF MICHIELSEN
Casus 3: Osteoporotische Indeukingsfractuur JEF MICHIELSEN Osteoporotische indeukingsfractuur 60 jarige alleenstaande dame Plotse pijn in de dorso-lumbale wervelzuil Normaal klinisch onderzoek Geen voorgeschiedenis
Nadere informatieFractuur- en Osteoporose Polikliniek
Fractuur- en Osteoporose Polikliniek 1 Patiënten van 50 jaar en ouder die in ons ziekenhuis behandeld worden voor een botbreuk kunnen zich laten onderzoeken op osteoporose (botontkalking). Opsporing en
Nadere informatieWelkom op de implementatie cursus KNGF-richtlijn Manuele Therapie bij Lage-rugpijn
Welkom op de implementatie cursus KNGF-richtlijn Manuele Therapie bij Lage-rugpijn Samengesteld door: Marcel Heijmans, MSc Leo Hagenaars Dr. Erik Hendriks Prof.dr. Rob Oostendorp 2 Opzet van de cursus
Nadere informatieCWK-Letsel. Huisartsensymposium 6 juni 2018 Dr. S.P. Knops
CWK-Letsel Huisartsensymposium 6 juni 2018 Dr. S.P. Knops Disclosures spreker (potentiële) belangenverstrengeling - Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven - Sponsoring of onderzoeksgeld
Nadere informatieVAN HARTE WELKOM. Niet vallen maar opstaan. Zo lang mogelijk zelfredzaam zijn Anne Wipkink
VAN HARTE WELKOM Niet vallen maar opstaan Zo lang mogelijk zelfredzaam zijn Anne Wipkink INHOUD PRESENTATIE Definitie Osteoporose en Artrose Osteoporose - oorzaak - gevolg - wat kun je zelf doen? - suppletieadvies
Nadere informatieSamenvatting. Reumatoïde artritis: biologicals en bot
* Samenvatting Reumatoïde artritis: biologicals en bot Samenvatting In deel I van dit proefschrift worden resultaten gepresenteerd van onderzoek naar gegeneraliseerd botverlies (osteoporose) in patiënten
Nadere informatieInhoud. Koos van Nugteren. Koos van Nugteren. Koos van Nugteren. Jef Michielsen. Jef Michielsen VII. 1 Inleiding... 1
VII Inhoud 1 Inleiding............................................................................. 1 1.1 Anatomie............................................................................. 2 1.2 Thoracale
Nadere informatieSpondylodese. Dutch Spine Society 2012 Spondylodese - pagina 1/6
Spondylodese Inleiding Spondylodese betekent het vastzetten van wervels aan elkaar. In de volgende tekst gaat het alleen over het vastzetten van wervels in de lendenwervelkolom of lumbale wervelkolom.
Nadere informatieRugklachten. www.fysiotherapie4all.nl info@fysiotherapie4all 076-5657133
Rugklachten De wervelkolom bestaat uit de nekwervels, borstwervels, lendenwervels, heiligbeenwervels en het staartbeen. Op deze site staat een specifiek artikel over nekklachten geschreven en daarom worden
Nadere informatieStabiele of instabiele wervelfractuur
Stabiele of instabiele wervelfractuur Deze folder geeft algemene informatie over de behandeling bij een stabiele wervelfractuur (= breuk). De folder geeft aan hoe de meeste patiënten kunnen worden behandeld,
Nadere informatieMevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking.
Casusschets 1 Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Vraag 1: welke anamnestische punten zijn van belang om al dan niet tot een DEXA over te gaan?
Nadere informatieInformatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker. botcomplicaties.nl
Informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker botcomplicaties.nl Inleiding Deze brochure geeft u informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker. Wat zijn botuitzaaiingen
Nadere informatieRugpoli in Enschede. Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant
Rugpoli in Enschede Lucille Dorresteijn, Neuroloog Marleen Wijnstra, Physician assistant Stellingen Bij een langer bestaand LRS is een MRI van de LWK aangewezen Ik (huisarts) verwijs nu zelf voor een MRI
Nadere informatieArtritis Psoriatica. Cathelijne Appels 18-9-2013
Artritis Psoriatica Cathelijne Appels 18-9-2013 Spondylartropathieën Reactieve artritis Artritis Bechterew psoriatica Artritis bij een inflammatoire darmziekte Ongedifferentieerde spondylartropathie Musculoskeletaal
Nadere informatieFractuur van een os hamatum en een os metacarpale
Casuïstiek Fractuur van een os hamatum en een os metacarpale Een zeldzame combinatie Remko J.A. Sonnega, Christian B.L. Zonnenberg, Bernard G. Schutte Achtergrond Casus Conclusie Fracturen van het os hamatum
Nadere informatieFysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma. Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma. Fysiotherapie na acceleratie deceleratie trauma
Hans Allaart Fysiotherapeut Sport Fysiotherapeut Orthopedische Manueel Th. Dryneedling Hans Allaart Fysiotherapeut Sport Fysiotherapeut Orthopedische Manueel Th. Dryneedling Fysiotherapie na acceleratie
Nadere informatie161 Samenvatting L L sub01-bw-spaetgens - Processed on: Processed on:
Samenvatting 161 162 Samenvatting 163 Samenvatting Jicht is een gewrichtsontsteking, ook wel artritis genoemd, en is wereldwijd de meest voorkomende reumatische aandoening. Jicht komt vaker voor bij mannen
Nadere informatieACDF ANTERIEURE CERVICALE DISCECTOMIE & FUSIE
EEN INTRODUCTIE ACDF ANTERIEURE CERVICALE DISCECTOMIE & FUSIE Deze brochure is louter informatief. Deze vervangt geenszins het gesprek met uw arts. Niet alle informatie, hierin beschreven, is van toepassing
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Krol, Charlotte Georgette Title: Pitfalls in the diagnosis and management of skeletal
Nadere informatieWat is osteoporose? Loopt u risico op osteoporose? Doe de test!
Wat is osteoporose? Loopt u risico op osteoporose? Doe de test! ASZ Info De Eén-minuut Osteoporose Risicotest Wat u niet kunt wijzigen: uw familiale geschiedenis 1. Is er osteoporose vastgesteld bij een
Nadere informatieHet Osteoporose Formularium. 1 e editie. een praktische leidraad
Het Osteoporose Formularium 1 e editie een praktische leidraad Deze uitgave wordt mede mogelijk gemaakt door: en binnen ATC hoofdklasse M. NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve
Nadere informatieRichtlijnen voor spinale beeldvorming en interpretatie "
Richtlijnen voor spinale beeldvorming en interpretatie " acuut, chronisch, postoperatief A. Rappaport Spinale beeldvorming RX CT MRI Guidelines spinale beeldvorming Focus on medical imaging: acute lage
Nadere informatieWat te bespreken. De Eeuw van chronische ziekten. risico ziekten en lifestyle. Trends in obesitas Nederland 1981-2003
De Eeuw van chronische ziekten Wat te bespreken Diabetes type 1 in relatie reumatische klachten Relaties tussen chronische ziekten? Diabetes type 2 in relatie reumatische klachten risico ziekten en lifestyle
Nadere informatieMevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking.
Casusschets 1 Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Vraag 1: welke anamnestische punten zijn van belang om al dan niet tot een DEXA over te gaan?
Nadere informatieRegionale verschillen in acute fase behandeling van ruggenmergletsel in Nederland. B.L. Fransen AIOS Orthopaedie
Regionale verschillen in acute fase behandeling van ruggenmergletsel in Nederland B.L. Fransen AIOS Orthopaedie 14-1-2015 Acute fase management van ruggenmergletsel (tsci) Onderkennen (mogelijk) ruggenmergletsel
Nadere informatieDia 1. Dia 2. Dia 3. De kinderrug: meer dan zomaar een wervelbrug. Wat is krom, wat is recht? Wat doet pijn? Wat is krom en pijnlijk
Dia 1 De kinderrug: meer dan zomaar een wervelbrug Dr Kristof Fabry UZA- ZNA paola kinderziekenhuis Antwerpen Dia 2 Wat is krom, wat is recht? Wat doet pijn? Wat is krom en pijnlijk Dia 3 Posturale problemen
Nadere informatieDienst Orthopedie Stedelijk Ziekenhuis Roeselare LUMBALE KANAAL STENOSE WAARVOOR DECOMPRESSIE
Dienst Orthopedie Stedelijk Ziekenhuis Roeselare LUMBALE KANAAL STENOSE WAARVOOR DECOMPRESSIE 1. Wat is lumbale kanaal stenose? De lumbale kanaalstenose of vernauwing van het lendenwervelkanaal is een
Nadere informatieInformatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker. botcomplicaties.nl
Informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker botcomplicaties.nl Inleiding Wat zijn de klachten? Deze brochure geeft u informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19838 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Nieuwenhuijse, Marcus Johannes Title: Percutaneous vertebroplasty for painful
Nadere informatieAchtergrond. capitatum lunatum. trapezoideum. duim scafoïd. pink. trapezium
Chapter 11 Samenvatting Achtergrond Het scafoïd (scaphoideum) is een van de 8 handwortelbeenderen en vormt de belangrijkste schakel tussen de hand en pols (Figuur 11.1). Scafoïdfracturen komen veel voor
Nadere informatieCERVICALE LETSELS EN WERVELLETSELS. Prof. dr. Hugo De Boeck AZ - VUB
CERVICALE LETSELS EN WERVELLETSELS Prof. dr. Hugo De Boeck AZ - VUB Brevet Acute Geneeskunde Academiejaar 2004-2005 1 WERVELKOLOM Fracturen en/of dislocaties van de wervelkolom zijn frequente letsels.
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieOsteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik
Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013
Nadere informatieCHIRURGIE. Vertebroplastiek BEHANDELING
CHIRURGIE Vertebroplastiek BEHANDELING Vertebroplastiek Binnenkort wordt u voor uw rugklachten behandeld in het St. Antonius Ziekenhuis. Uw behandelend arts zal een zogenaamde vertebroplastiek bij u uitvoeren.
Nadere informatieTRAUMATISCH PANCREASLETSEL
TRAUMATISCH PANCREASLETSEL Frank Oort Gutclub 29 oktober 2014 1 2 Opbouw Casus Achtergrond Traumatisch pancreas letsel bij kinderen Vervolg casus Leerpunten casus 3 Casus Mw. C. 13 jaar Overplaatsing vanuit
Nadere informatieJuveniele Idiopathische Artritis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Juveniele Idiopathische Artritis Versie 2016 2. VERSCHILLENDE TYPES JIA 2.1 Bestaan er verschillende types van deze ziekte? Er zijn verschillende vormen
Nadere informatieJuveniele Spondylartropathie/Enthesitis Gerelateerde Artritis (SPA-ERA)
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Juveniele Spondylartropathie/Enthesitis Gerelateerde Artritis (SPA-ERA) Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd?
Nadere informatieInformatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker. botcomplicaties.nl
Informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker botcomplicaties.nl Inleiding Wat zijn de klachten? Deze brochure geeft u informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij longkanker.
Nadere informatieRibfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015
Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond
Nadere informatieA-specifieke lage rugpijn
A-specifieke lage rugpijn A-SPECIFIEKE LAGE RUGPIJN INLEIDING Lage rugpijn komt veel voor. Bij de meeste mensen worden geen duidelijke afwijkingen gevonden. Artsen spreken dan over a-specifieke lage rugpijn.
Nadere informatieOsteoporose Voorkom Beenderbreuken
Osteoporose Voorkom Beenderbreuken Prof. Dr. S. Goemaere Reumatoloog, UZ Gent Belgian Bone Club (BBC) International Osteoporosis Foundation (IOF) EU-Osteoporosis Consultation Panel IOF Working Parties
Nadere informatieHypermobiliteitssyndroom. Lentesymposium, 24 maart 2012 Dr. Katrien Van Rie Fysische geneeskunde & revalidatie
Hypermobiliteitssyndroom Lentesymposium, 24 maart 2012 Dr. Katrien Van Rie Fysische geneeskunde & revalidatie Veralgemeende pijnklachten? Recidiverende gewrichtsblokkages? Recidiverende gewrichts(sub)luxaties?
Nadere informatieOsteoporose profylaxe bij 80+
Osteoporose profylaxe bij 80+ Emilie Gieling, AIOS Ziekenhuisfarmacie, CWZ Prof. Dr. Joop van den Bergh, internist-endocrinoloog, VieCurie MC Noord-Limburg, Maastricht UMC & UHasselt België (potentiële)
Nadere informatieOsteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik
Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013
Nadere informatieDe wervelkolom en rugklachten (Willem J.van der Ham, Orthopedisch chirurg, Gemini ziekenhuis, Den Helder)
De wervelkolom en rugklachten (Willem J.van der Ham, Orthopedisch chirurg, Gemini ziekenhuis, Den Helder) Problemen en ziekten van de rug komen zeer frequent voor, maar zijn beter te begrijpen als je weet
Nadere informatieBewegingsapparaat bij het ouder worden
Meer leren over lichaam en gezondheid Bewegingsapparaat bij het ouder worden Sandrine Bours Reumatoloog MUMC+ Agenda Inleiding Osteoporose Artrose Artritis Reumatoïde artritis Jicht Inleiding Skelet nodig
Nadere informatiePercutaneous vertebroplasty in osteoporotic vertebral compression fractures
Maurits H.J. Voormolen Percutaneous vertebroplasty in osteoporotic vertebral compression fractures 3DRX CT MPR MRI OPM PV QUALEFO RMD STIR VAS WF driedimensionale rotatieröntgen computertomografie multiplanar
Nadere informatieBeleid na een whiplashletsel. Informatie voor hulpverleners
Beleid na een whiplashletsel Informatie voor hulpverleners Inleiding Hierbij treft u een samenvatting aan van de regionale richtlijn met betrekking tot de diagnostiek en behandeling van patiënten met een
Nadere informatieFysius werkt samen met u aan een leven zonder rugpijn.
Rugpijn? Rugpijn is niet vanzelfsprekend Volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft 1 op de 5 volwassenen last van terugkerende rugklachten. Dit zijn 2,6 miljoen mensen die
Nadere informatieSpondylodese (vastzetten van de rug)
Spondylodese (vastzetten van de rug) Inleiding Spondylodese betekent het vastzetten van wervels aan elkaar. In de volgende tekst gaat het alleen over het vastzetten van wervels in de lendenwervelkolom
Nadere informatieHeupklachten. Prof. Sita Bierma-Zeinstra Hoogleraar Artrose en gerelateerde aandoeningen
Heupklachten Prof. Sita Bierma-Zeinstra Hoogleraar Artrose en gerelateerde aandoeningen Dept of General Practice / Dept of Orthopedics Erasmus MC University Medical Center Rotterdam Heupklachten Prevalentie
Nadere informatieAnakinra Kineret. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Anakinra Kineret Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: anakinra. Hoe werkt anakinra? Bij patiënten met een
Nadere informatieInformatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij prostaatkanker. botcomplicaties.nl
Informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij prostaatkanker botcomplicaties.nl Inleiding Wat zijn de klachten? Deze brochure geeft u informatie over botuitzaaiingen en botcomplicaties bij prostaatkanker.
Nadere informatieEBM II: Korte casus 1. Kaat De Groot Laurens Deprost
EBM II: Korte casus 1 Kaat De Groot Laurens Deprost EBM II: Inleiding tot klinisch denken Titularis: Prof. Dr. Nicole Pouliart Tutor: Chelsey Plas 05/12/2014 Inhoud Casus Differentiaaldiagnoses oesofageale
Nadere informatieUitgebreide toelichting van het meetinstrument. Global Perceived Effect (GPE)
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Global Perceived Effect (GPE) 31-03-2014 Review: R.A.H.M. Swinkels Invoer: E. van Engelen 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende
Nadere informatieArtrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg. 7 maart 2009
Artrose: nieuwe inzichten. Margreet Kloppenburg 7 maart 2009 Onderwerpen van de presentatie Wat is artrose? In het onderzoek naar artrose in het LUMC MRI van waarde bij artrose? Behandeling van artrose?
Nadere informatieDe behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering
De behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering Bij de behandeling van sarcoïdose zijn de volgende drie vragen met name van belang: welke patiënten hebben behandeling nodig, waarmee dienen deze
Nadere informatie