BAROMETER KRIMP 14 augustus 2015 Actuele bevolkingsontwikkeling in regio s met (structurele) bevolkingsdaling

Transcriptie

1 Wim Derks, BAROMETER KRIMP 14 augustus 2015 Actuele bevolkingsontwikkeling in regio s met (structurele) bevolkingsdaling De Barometer Krimp geeft actuele informatie over de bevolkingsontwikkeling in regio's met (aankomende) structurele bevolkingsdaling. De afgebakende 9 Krimpregio s en 11 Anticipeerregio s worden als uitgangspunt genomen. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan andere regio s (COROP-regio s) met bevolkingsdaling. De Barometer Krimp wordt regelmatig bijgewerkt. De meest recente cijfers zijn nu tot en met juni In de Krimpregio s (Zuid-Limburg, Noordoost-Groningen, Zeeuwsch-Vlaanderen, Achterhoek en Noord-Oost-Frieland) is structurele bevolkingsdaling begonnen tussen 1997 en Het aantal inwoners daalt daar nu met 0,2% à 0,6% per jaar. Inmiddels is ook in 6 Anticipeerregio s sprake van (structurele) bevolkingsdaling: Noord- West-Friesland, Oost-Drenthe, Schouwen-Duiveland, Kop van Noord-Holland, Noord- Limburg en Midden-Limburg. Naast de Krimp- en Anticipeerregio s zijn er echter ook 3 COROP-regio s met (structurele) bevolkingsdaling: Zuidwest-Friesland, Noord-Drenthe en Twente. Op provinciaal niveau is in 2002 de structurele bevolkingsdaling begonnen in Limburg. In Drenthe, Zeeland en Friesland daalt sinds de tweede helft van 2011 het aantal inwoners. Friesland had in de loop van 2014 tijdelijk weer een geringe groei, maar het huidige aantal inwoners is nog wel minder dan in Ook Zeeland had onlangs tijdelijk een geringe groei. Krimp- en Anticipeerregio s De Minister van BZK heeft in december 2014 in een bijlage van een brief aan de Tweede Kamer een afbakening gegeven van 8 Krimpregio s en 12 Anticipeer regio s. In de brief van 29 juni 2015 van de Minister van BZK aan de Tweede Kamer is aangegeven dat de regio Noordoost-Friesland verschuift van Anticipeerregio naar Krimpregio. Daardoor zijn er nu 9 Krimpregio s en 11 Anticipeer regio s. De huidige afbakening is verwerkt in tabel 3 op het einde van deze notitie. De 9 Krimpregio s betreffen 3 regio s in Noordoost-Groningen, 3 subregio s van COROPregio Zuid-Limburg, de COROP-regio Zeeuws-Vlaanderen, de regio Achterhoek en de regio Noordoost-Friesland. Ze worden als krimpregio s gekarakteriseerd, omdat het aantal inwoners al duidelijk daalt en naar verwachting blijft dalen. Ook gaat naar verwachting het aantal huishoudens duidelijk dalen. Structurele bevolkingsdaling is in die regio s al vele jaren aan de orde: Noordoost-Groningen sinds 2003, Zuid-Limburg sinds 1997, Zeeuws- Vlaanderen sinds 2003, Achterhoek sinds 2005 en Noord-Oost-Friesland sinds De Anticipeerregio s zijn als zodanig aangewezen omdat volgens de bevolkingsprognose daar het aantal inwoners en later het aantal huishoudens duidelijk gaat dalen. In de Barometer Krimp wordt niet gewerkt met prognoses, maar met gerealiseerde ontwikkelingen tot de afgelopen maand. Hier wordt de karakterisering structurele bevolkingsdaling gebruikt als de natuurlijke aanwas (bijna) kleiner is dan nul en het migratiesaldo zodanig is dat het aantal inwoners (vrijwel voortdurend) daalt. De natuurlijke aanwas verloopt vrij stabiel en vertoont over het algemeen een dalende lijn. Het migratiesaldo schommelt over het algemeen en kan zelfs van teken wisselen. Het begin van structurele bevolkingsdaling zal meestal samenvallen met de top van het aantal inwoners in een regio. In de Barometer Krimp blijkt in hoeverre de structurele bevolkingsdaling zich ook al aandient in de Anticipeerregio s en of er naast de afgebakende Anticipeerregio s ook al andere regio s zijn met structurele bevolkingsdaling. 1

2 Natuurlijke aanwas kleiner dan nul Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw worden in te weinig kinderen geboren om het aantal inwoners op peil te houden (minder dan gemiddeld 2,1 kind per vrouw). Op den duur wordt de natuurlijke aanwas (saldo van geboorte en sterfte) kleiner dan nul. In als geheel gaat dat volgens de huidige prognose van het CBS in 2037 gebeuren. Migratie kan de feitelijke bevolkingsdaling versnellen (uitgaand migratiesaldo) of vertragen (inkomend migratiesaldo). Volgens de huidige prognose zal in als geheel het aantal inwoners niet voor 2060 gaan dalen vanwege een inkomend migratiesaldo. Als gevolg van weinig kinderen per vrouw en/of uitgaande migratie van jongeren is in diverse regio s de natuurlijke aanwas al kleiner dan nul (Tabel 1). Dit is in de oorspronkelijke Krimpregio s al vele jaren: in Noordoost-Groningen sinds 1996, in Zuid-Limburg sinds 1999 en in Zeeuwsch-Vlaanderen sinds In de nieuwe Krimpregio Achterhoek is de natuurlijke aanwas kleiner dan nul sinds 2010, terwijl in de nieuwe Krimpregio Noord-Oost- Friesland de natuurlijke aanwas pas sinds april 2015 gezakt onder nul. De natuurlijke aanwas is inmiddels ook kleiner dan nul in de volgende Anticipeerregio s: Schouwen-Duiveland (2004). Oost-Drenthe (2010) en Midden-Limburg (2011). In 2015 zijn de volgende Anticipeerregio s gevolgd: Walcheren, Noord-Limburg, Zuidoost- Friesland, Friese Waddeneilanden, Noord-Oost-Friesland en Kop van Noord-Holland. COROP-regio Noord-Drenthe is geen Anticipeerregio, maar daar is de natuurlijke aanwas in 2011 ook kleiner dan nul geworden. Dit geldt ook voor COROP-regio Zuidwest-Friesland sinds begin Inmiddels hebben ook al enkele provincies een natuurlijke aanwas, die kleiner is dan nul: Limburg (2005), Drenthe (2011) en Zeeland (2012). Tabel 1 Componenten bevolkingsontwikkeling juli 2014 t/m juni 2015 Gebieden in volgorde van hoogte natuurlijke aanwas. Kolom 1: Alle Krimpregio's en Anticipeerregio's, bovendien de COROP-regio's en provincies, waar aantal inwoners daalt en als geheel. Afbakening Krimp- en Anticipeerregio's volgens tabel 3. Vanwege de kleine omvang van de krimpregio De Marne is deze regio en Eemsdelta en Oost-Groningen hier samengevoegd tot Noordoost-Groningen. Kolom 2: K = Krimpregio, A = Anticipeerregio, CR = COROP-regio, P = Provincie Kolom 3: Natuurlijke aanwas kleiner dan nul sinds Natuurlijke aanwas 2 Migratiesaldo Bevolkingsontwikkeling Aantal inwoners 1 juli Maastricht en Mergelland K ,41% 0,53% 0,12% Zeeuwsch-Vlaanderen K, CR ,41% 0,13% -0,29% Parkstad Limburg K ,40% -0,23% -0,63% Zuid-Limburg K, CR ,39% 0,09% -0,30% Noordoost-Groningen K ,37% -0,14% -0,50% Westelijke Mijnstreek K ,36% 0,02% -0,34% Schouwen-Duiveland A ,29% -0,01% -0,30% LIMBURG P ,27% 0,08% -0,19% Oost-Drenthe A ,25% -0,07% -0,31% Midden-Limburg A, CR ,22% 0,20% -0,02% Noord-Drenthe CR ,18% 0,04% -0,14% DRENTHE P ,16% 0,04% -0,13% Achterhoek K ,15% -0,01% -0,16% ZEELAND P ,10% 0,05% -0,05% Friese Waddeneilanden A ,10% 0,44% 0,35% Walcheren A ,09% 0,15% 0,06%

3 2013 juni 2013 juli 2013 aug 2013 sept 2013 okt 2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni Zuidwest-Friesland CR ,04% -0,10% -0,14% Noord-Limburg A, CR ,04% -0,04% -0,08% Noord-West-Friesland A ,04% -0,57% -0,61% Zuidoost-Friesland A, CR ,02% -0,02% -0,05% Kop van Noord-Holland A ,02% -0,14% -0,16% Noord-Oost-Friesland K ,01% -0,17% -0,19% FRIESLAND P 0,01% -0,06% -0,06% Twente CR 0,05% -0,06% -0,01% Hoeksche Waard A 0,06% 0,04% 0,11% Krimpenerwaard A 0,07% 0,57% 0,63% NEDERLAND 0,39% 0,00% 0,39% Bron: CBS, KcBB. Grafiek 1 Krimpregio s; ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6-0,8 Maastricht en Mergelland Achterhoek Noord-Oost- Friesland Zeeuws- Vlaanderen Zuid-Limburg Westelijke Mijnstreek Noordoost- Groningen Parkstad Limburg Afbakening van Krimpregio s volgens tabel 3. Bron: CBS, KcBB. Bevolkingsontwikkeling Krimpregio s (Grafiek 1) Structurele bevolkingsdaling begonnen tussen 1997 en 2006 Bij de Krimpregio s had Noordoost-Groningen (structurele daling sinds 2003) in de afgelopen jaren de snelste daling. Dat was sinds eind 2014 tijdelijk niet meer het geval niet meer het geval. Als gevolg van bevolkingstoename in enkele gemeenten in Oost-Groningen (Bellingwedde en Vlagtwedde) was de bevolkingsdaling in Noordoost-Groningen tijdelijk minder. In Zuid-Limburg (structurele daling sinds 1997) wordt de bevolkingsontwikkeling mede beïnvloed door de ontwikkeling van het aantal studenten in Maastricht. Daardoor is er in de regio Maastricht en Mergelland soms tijdelijk geen bevolkingsdaling, zoals ook in de afgelopen 12 maanden. 3

4 2013 juni 2013 juli 2013 aug 2013 sept 2013 okt 2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni Zeeuwsch-Vlaanderen (structurele daling sinds 2003) heeft sinds bijna twee jaar een redelijke stabiele bevolkingsdaling. Achterhoek (structurele bevolkingsdaling sinds 2005) heeft al jaren een vrij constante daling. Ook in Noord-Oost-Friesland (structurele daling sinds 2006) is dat het geval. In de Krimpregio s is het aantal inwoners sinds de top gedaald met 2% à 9% gedaald (tabel 2). Anticipeerregio s Hiervoor is aangegeven dat uit tabel 1 blijkt dat in 9 van de 11 Anticipeerregio s de natuurlijke aanwas kleiner is dan nul. Uit Tabel 2 blijkt dat in alle Anticipeerregio s in de afgelopen jaren een top van het aantal inwoners is gepasseerd. Krimpenerwaard had in 2004 een top, maar in 2015 wordt een hogere top bereikt. Waarschijnlijk betekent dit nog niet voor alle elf dat er al sprake is van structurele bevolkingsdaling. Uit de grafieken hierna blijkt dat in de afgelopen 12 maanden in slechts 7 van de 11 Anticipeerregio s het aantal inwoners is gedaald. Bevolkingsontwikkeling in Anticipeerregio s, waar nu het aantal inwoners daalt (Grafiek 2) Bij de Anticipeerregio s is het aantal inwoners in de afgelopen 12 maanden het meeste gedaald in Noord-West-Friesland (top in 2004), Oost-Drenthe (top in 2010) en Schouwen- Duiveland (top in 2002). Dit zijn ook de Anticipeerregio s waar het aantal inwoners het meeste gedaald is sinds de top van het aantal inwoners. (Zie tabel 2.) Hier is sprake van structurele bevolkingsdaling. In Kop van Noord-Holland (top in 2005) en Zuidoost-Friesland (top in 2015) schommelt de bevolkingsontwikkeling aanzienlijk onder invloed van migratie. In Midden-Limburg (top in 2013) en Noord-Limburg (top in 2015) schommelt de bevolkingsontwikkeling al een paar jaar rond de nul. Grafiek 2 Anticipeerregio s waar nu het aantal inwoners daalt; ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6-0,8 Midden- Limburg Zuidoost- Friesland Noord- Limburg Kop van Noord-Holland Schouwen- Duiveland Oost-Drenthe Noord-West- Friesland Afbakening van Anticipeerregio s volgens tabel 3. Bron: CBS, KcBB 4

5 2013 juni 2013 juli 2013 aug 2013 sept 2013 okt 2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni Bevolkingsontwikkeling in Anticipeerregio s, waar nu het aantal inwoners niet daalt (Grafiek 3) Alle Anticipeerregio s hebben in de afgelopen jaren te maken gehad met korte of lange perioden van bevolkingsdaling, ook de 4 die in grafiek 3 staan. Daar is nu geen bevolkingsdaling. In Krimpenerwaard is nu zelfs een aanzienlijke groei. Het aantal inwoners op de Friese Waddeneilanden is niet groot (ongeveer ) waardoor de relatieve verandering sterk kan schommelen. Grafiek 3 Anticipeerregio s waar nu het aantal inwoners niet daalt; ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,8 Krimpenerwaard 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4 Friese Waddeneilanden Hoekse Waard Walcheren -0,6-0,8 Afbakening van Anticipeerregio s volgens tabel 3. Bron: CBS, KcBB 5

6 2013 juni 2013 juli 2013 aug 2013 sept 2013 okt 2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni Bevolkingsontwikkeling in andere regio s met (structurele) bevolkingsdaling, (Grafiek 4) Naast de Krimp- en Anticipeerregio s zijn er inmiddels nog 3 zogenaamde COROP-regio s met (structurele) bevolkingsdaling: Zuidwest-Friesland (top in 2014), Noord-Drenthe (top in 2012) en Twente (top in 2013). De bevolkingsdaling in deze regio s is over het algemeen nog beperkt en nog niet voortdurend. Grafiek 4 COROP-regio s waar inmiddels sprake is van (structurele) bevolkingsdaling, ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 Twente (CR) 0,0-0,2-0,4 Noord- Drenthe (CR) Zuidwest- Friesland (CR) -0,6-0,8 Bron: CBS, KcBB Provincies met bevolkingsdaling (Grafiek 5) Op provinciaal niveau is in 2002 de structurele bevolkingsdaling begonnen in Limburg. Tijdelijk was er in die provincie daarna nog wel enkele keren een geringe bevolkingsgroei. In Drenthe, Zeeland en Friesland is in de tweede helft van 2011 het aantal inwoners gaan dalen. Friesland had in de loop van 2014 tijdelijk weer een geringe groei, maar het huidige aantal inwoners is nog wel minder dan in Ook Zeeland had onlangs tijdelijk een geringe groei. In als geheel is sinds 2009 is zowel de natuurlijke aanwas als het migratiesaldo geleidelijk kleiner geworden. Daardoor is de bevolkingsgroei geleidelijk minder geworden. Uit de grafieken blijkt dat aan dit proces in de loop van 2013 een einde is gekomen. De bevolkingsgroei is weer wat gaan toenemen tot eind Vanaf begin 2015 wordt de groei weer getemperd door meer sterfte. Aan die ontwikkeling is inmiddels een einde gekomen. De bevolkingsgroei vermindert niet verder. 6

7 2013 juni 2013 juli 2013 aug 2013 sept 2013 okt 2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni Grafiek 5 Provincies met bevolkingsdaling, ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2 ZEELAND DRENTHE FRIESLAND LIMBURG -0,4-0,6-0,8 Bron: CBS, KcBB. Tabel 2 Totale bevolkingsdaling sinds top Gebieden in volgorde van procentuele daling sinds top (kolom 6) Kolom 1: Alle Krimpregio's en Anticipeerregio's, bovendien de COROP-regio's en provincies, waar aantal inwoners daalt. Afbakening Krimp- en Anticipeerregio's volgens tabel 3. Vanwege de kleine omvang van de krimpregio De Marne is deze regio en Eemsdelta en Oost-Groningen hier samengevoegd tot Noordoost-Groningen. Kolom 2: K = Krimpregio, A = Anticipeerregio, CR = COROP-regio, P = Provincie Kolom 3: Noordoost-Groningen had een eerdere top in Kolom 6: Procentuele daling is berekend met niet-afgeronde cijfers. Top van Aantal Aantal Totale aantal inwoners inwoners daling inwoners in bij top (kolom 3) sinds top (kolom 4) Parkstad Limburg K ,4% Noordoost-Groningen K ,0% Zuid-Limburg K, CR ,6% Westelijke Mijnstreek K ,1% Maastricht en Mergelland K ,8% Noord-West-Friesland A ,6% Zeeuwsch-Vlaanderen K ,3% LIMBURG P ,3% Schouwen-Duiveland A ,1% 7

8 Noord-Oost-Friesland K ,0% Oost-Drenthe A ,8% Achterhoek K ,6% Kop van Noord-Holland A ,3% Hoeksche Waard A ,1% Friese Waddeneilanden A ,1% DRENTHE P ,6% Walcheren A ,5% Noord-Drenthe CR ,3% ZEELAND P ,2% FRIESLAND P ,2% Twente CR ,1% Zuidwest-Friesland CR ,1% Midden-Limburg A, CR ,1% Noord-Limburg A, CR ,1% Zuidoost-Friesland A, CR ,1% Krimpenerwaard A Bron: CBS, KcBB. Tabel 3 Krimp- en anticipeerregio's Regio Subregio Huidige gemeente Voor herindeling COROP-regio Krimpregio's A Noordoost- 1 Eemsdelta Appingedam 2 Delfzijl en omgeving Groningen Delfzijl 2 Delfzijl en omgeving Loppersum 2 Delfzijl en omgeving Eemsmond 3 OverigGroningen 2 Oost- Bellingwedde Groningen Menterwolde Oldambt Pekela Stadskanaal Veendam Vlagtwedde 3 De Marne De Marne 3 OverigGroningen B Zuid- 4 Parkstad Brunssum Limburg Limburg Heerlen Kerkrade Landgraaf Nuth Onderbanken Simpelveld Voerendaal 5 Maastricht Eijsden-Margraten en Gulpen-Wittem Mergelland Maastricht Meerssen Vaals Valkenburg aan de Geul 8

9 6 Westelijke Beek (L.) Mijnstreek Schinnen Sittard-Geleen Stein (L.) C Zeeuws- 7 Zeeuws- Hulst 31 Zeeuwsch-Vlaanderen Vlaanderen Vlaanderen Sluis 31 Zeeuwsch-Vlaanderen Terneuzen 31 Zeeuwsch-Vlaanderen D Achterhoek 8 Achterhoek Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre/Groenlo Oude IJsselstreek Winterswijk E Noord-Oost- 9 Noord- Achtkarspelen Friesland Oost- Dantumadiel Friesland Dongeradeel Ferwerderadiel Kollumerland en Nieuwkruisland Tytsjerksteradiel Anticipeerregio's I Noord-West- 10 Noord- Franekeradeel Friesland en West- Harlingen Friese Friesland het Bildt Waddeneilanden Leeuwarderadeel Littenseradiel Menameradiel 11 Friese Ameland Waddeneilanden Schiermonnikoog Terschelling Vlieland II Zuidoost 12 Zuidoost Heerenveen 6 Zuidoost-Friesland Friesland Friesland Ooststellingwerf 6 Zuidoost-Friesland Opsterland 6 Zuidoost-Friesland Smallingerland 6 Zuidoost-Friesland Weststellingwerf 6 Zuidoost-Friesland III Oost- 13 Oost- Aa en Hunze 7 Noord-Drenthe Drenthe Drenthe Borger-Odoorn 8 Zuidoost-Drenthe (inclusief Aa Coevorden 8 Zuidoost-Drenthe en Hunze) Emmen 8 Zuidoost-Drenthe IV Kop van 14 Kop van Den Helder 18 KopvanNoord-Holland Noord- Noord- Hollands Kroon 18 KopvanNoord-Holland Holland Holland Schagen 18 KopvanNoord-Holland (gedeeltelijk) Texel 18 KopvanNoord-Holland Overig 15 Schouwen- Schouwen-Duiveland 32 Overig Zeeland V Zeeland Duiveland (gedeeltelijk) 16 Walcheren Middelburg 32 Overig Zeeland Veere 32 Overig Zeeland Vlissingen 32 Overig Zeeland VI Hoeksche 17 Hoeksche Binnenmaas 29 Groot-Rijnmond Waard Waard Cromstrijen 29 Groot-Rijnmond Korendijk 29 Groot-Rijnmond Oud-Beijerland 29 Groot-Rijnmond Strijen 29 Groot-Rijnmond 9

10 VII Krimpenerwaarwaard 18 Krimpener- Krimpenerwaard met Bergambacht 28 Oost-Zuid-Holland ingang van Nederlek 29 Groot-Rijnmond Ouderkerk 29 Groot-Rijnmond Schoonhoven 28 Oost-Zuid-Holland Vlist 28 Oost-Zuid-Holland VIII Noord- 19 Noord- Beesel Limburg Limburg Bergen (L.) Gennep Horst aan de Maas Mook en Middelaar Peel en Maas Venlo Venray IX Midden- 20 Midden- Echt-Susteren Limburg Limburg Leudal Maasgouw Nederweert Roerdalen Roermond Weert Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Brief aan Tweede Kamer, 19 december 2014, Bijlage 2, Tabel 1 Krimp- en anticipeerregio's Ad A: De krimpregio Noordoost-Groningen bestaat uit de COROP-regio's Delfzijl e.o. en Oost-Groningen plus de gemeenten Eemsmond en De Marne. Ad B: De krimpregio Zuid-Limburg komt overeen met de COROP-regio Zuid-Limburg. Ad C: De krimpregio Zeeuwsch-Vlaanderen komt overeen met de COROP-regio Zeeeuwsch-Vlaanderen. Ad D: De krimpregio Achterhoek bestaat uit de COROP-regio Achterhoek exclusief Brummen, Lochem en Zutphen. Ad E en I: De krimpregio Noord-Oost-Friesland en de anticipeerregio's Noord-West-Friesland en Friese Waddeneilanden bestaan samen uit de gemeenten van COROP-regio Noord-Friesland exclusief Leeuwarden. Ad II: De anticipeerregio Zuidoost-Friesland komt overeen met COROP-regio Zuidoost-Friesland. Ad III: De anticipeerregio Oost-Drenthe bestaat uit de COROP-regio Zuidoost-Drenthe plus de gemeente Aa en Hunze uit COROP-regio Noord-Drenthe. Ad IV: De anticipeerregio Kop van Noord-Holland bestaat uit 4 van de 11 gemeenten van de COROP-regio Kop van Noord-Holland. Ad V: De anticipeerregio's Schouwen-Duiveland en Walcheren samen betreffen 4 van de 10 gemeenten van COROP-regio Overig Zeeland. Ad VI: De anticipeerregio Hoeksche Waard bestaat uit 5 van de 24 gemeenten van COROP-regio Groot Rijnmond. Ad VII: De anticipeerregio Krimpenerwaard bestaat uit 3 van 10 gemeenten van COROP-regio Oost-Zuid- Holland en 2 van de 24 Gemeenten van COROP-regio Groot-Rijnmond. Ad VIII: De anticipeerregio Noord-Limburg bestaat uit de COROP-regio Noord-Limburg. Ad IX: De anticipeerregio Midden-Limburg bestaat uit de COROP-regio Midden-Limburg. Bewerking: KcBB. 10