Experimenten en monitoring projecten in het kader van zeggenschapsoverdracht

Transcriptie

1 Experimenten en monitoring projecten in het kader van zeggenschapsoverdracht projectnummer opdrachtgever Gemeente Eindhoven contactpersoon H. Wetzer projectleiding G. Meijering projectuitvoering S. Buwalda SOAB Breda, maart 2010

2 2

3 Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding Achtergrond Begripsomschrijving Kernwaarden zeggenschapsoverdracht Leeswijzer 7 Hoofdstuk 2 Nadere duiding van de projecten en experimenten Onderwerpen en projecten Karakterisering van de projecten en experimenten 10 Hoofdstuk 3 Monitoringsresultaten Uitgangspunten en beoordelingscriteria I. Leerpunten zeggenschap in Aansturing II. Leerpunten zeggenschap in Inrichting Openbare Ruimte III. Leerpunten zeggenschap in Beheer (groen) IV. Leerpunten zeggenschap in Budgetten Openbare Ruimte V. Leerpunten zeggenschap in Aanbesteding 31 Hoofdstuk 4 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 34 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Karakteriseringsmatrix Monitoringsmatrix Overzicht gesproken personen 3

4 Lege pagina 4

5 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Burgerparticipatie is in Eindhoven één van de uitgangspunten in het huidige coalitieakkoord en krijgt binnen het Burgerjaarverslag veel aandacht. Om hier uitvoering aan te geven is door de Taskforce Burgerparticipatie het Uitvoeringsprogramma Burgerparticipatie opgesteld. Het programma richt zich op verbetering van interactieve processen en op het versterken van actief burgerschap. Het programma omvat elf concrete projecten voor de komende jaren. Eén van de elf projecten is het Vergroten van zeggenschap in de eigen buurt en wijk. Voor dit project zal worden geëxperimenteerd met nieuwe vormen van burgerparticipatie waarbij burgers meebepalen en meebeslissen over het beheer en de inrichting van de openbare ruimte. Voor het project Vergroten van zeggenschap zijn vier fasen onderscheiden. De 1 e fase was gericht op de oriëntatie van de mogelijkheden voor het vergroten van zeggenschap van burgers. Hiervoor heeft in deze fase een evaluatie plaatsgevonden van de ervaringen die tot op heden elders in Nederland en in Eindhoven zijn opgedaan. Dit heeft geresulteerd in kaders waarbinnen vergroting van zeggenschap en overdracht van beslissingsbevoegdheid plaats dienen te vinden. Deze fase is inmiddels afgerond. Fase 2 behelst het opstellen van een aantal experimenten en een aantal te volgen projecten aan de hand van het kader dat fase 1 heeft opgeleverd. In fase 3 vindt de uitvoering van de experimenten plaats. Deze worden gevolgd en gemonitoord. Deze monitoring conclusies en aanbevelingen op. Op basis van de resultaten van de voorgaande drie fasen wordt in fase 4 het beleidskader en de richtlijn opgesteld en worden eventuele aanvullende instrumenten ontwikkeld en de communicatie met de stad uitgewerkt en uitgevoerd. In de voorliggende rapportage worden de resultaten van fase 2 en fase 3 weergegeven. 1.2 Begripsomschrijving Het vergroten van zeggenschap van burgers is een vorm van burgerparticipatie. Het is een vorm waarbij verantwoordelijkheid en/of beslissingsbevoegdheid wordt overgedragen aan burgers die voorheen bij de gemeente lag. Hiermee verschilt zeggenschap van samenspraak: bij samenspraak ligt de uiteindelijke beslissing bij de gemeente, bij zeggenschap ligt de uiteindelijke beslissing bij bewoners. De gemeente stelt daarbij kaders. 5

6 Het doel van zeggenschapsoverdracht is dat burgers meer verantwoordelijkheid voelen voor hun eigen woonomgeving doordat ze er direct invloed op uit kunnen oefenen. Hierdoor gaat men ook meer/vaker deelnemen aan de verbetering ervan, zowel op fysiek als sociaal gebied. Aan de overdracht van zeggenschap kan bovendien een mate van zelfwerkzaamheid worden gekoppeld. In de Wegwijzer Samenspraak en Inspraak (2010) wordt voor burgers uitgelegd hoe zij invloed kunnen hebben op wat de gemeente doet in hun beurt en hoe informeren, samenspraak en inspraak en zeggenschap van elkaar verschillen. 1.3 Kernwaarden zeggenschapsoverdracht In hoofdstuk 1.1 is aangegeven dat is fase 1 van het project Vergroten van Zeggenschap, de kaders en randvoorwaarden zijn weergegeven van zeggenschapsoverdracht. Deze kaders en randvoorwaarden kunnen worden samengevat in 8 Kernwaarden van zeggenschapsoverdracht. Het gaat om de volgende: 1. Zeggenschapsoverdracht dient meerwaarde op te leveren. Deze meerwaarde kan uitgedrukt worden in termen van: een betere te realiseren kwaliteit; een groter draagvlak; een grotere sociale verbondenheid (sociale cohesie); een groter vertrouwen in de overheid. Verwacht mag worden dat aan alle meerwaarden wordt voldaan en dit zoveel mogelijk inzichtelijk wordt gemaakt. 2. Het onderwerp waarvoor zeggenschapsoverdracht plaatsvindt moet door bewoners worden ondersteund en bewoners dienen behoefte te hebben aan zeggenschap over dit onderwerp. 3. Vooraf dient duidelijkheid te bestaan waarover precies zeggenschap (inclusief randvoorwaarden en kader) bestaat en waarover (dus) niet. Dat betekent voor inzicht in: Het eindresultaat dat bereikt moet worden; Het budget dat ter beschikking is; Het te volgen proces. 4. Bewoners aan wie zeggenschap wordt overgedragen dienen draagvlak te hebben binnen de groep die ze vertegenwoordigen of dienen hiervoor representatief te zijn. Het draagvlak of de representativiteit (op welke manier ook geregeld) dient inzichtelijk te kunnen worden gemaakt. Hoe verdergaand de zeggenschapsoverdracht is, hoe meer accent er ligt op de mate van draagvlak of representativiteit. 5. Er dient gemeentebrede ondersteuning te zijn om ten aanzien van een bepaald onderwerp zeggenschap over te dragen. 6

7 6. Indien gewenst dient er voor bewoners inhoudelijke en/of organisatorische ondersteuning beschikbaar te zijn. 7. De overdracht van zeggenschap moet ten alle tijden teruggenomen kunnen worden door de gemeente. 8. Meer zeggenschap betekent ook dat bewoners meer verantwoordelijkheid in de communicatie kunnen krijgen richting de buurt. Bovenstaande kernwaarden dienen als uitgangspunt voor de te volgen en monitoren experimenten en projecten. 1.4 Leeswijzer Het voorliggende rapport is als volgt opgebouwd: Na de inleiding, worden in hoofdstuk 2 de gemonitoorde projecten nader gekarakteriseerd. In hoofdstuk 3 staan de monitoringsresultaten weergegeven in de vorm van leerpunten van de verschillende projecten. De rapportage wordt besloten met conclusies en aanbevelingen omtrent de overdracht van zeggenschap. 7

8 8

9 Hoofdstuk 2 Nadere duiding van de projecten en experimenten 2.1 Onderwerpen en projecten In totaal worden elf Eindhovense projecten of experimenten beschouwd onder te verdelen in vijf onderwerpen. Het onderstaande schema geeft een overzicht. PROJECTEN PER ONDERWERP I. AANSTURING Stadstoezicht: Vlokhoven, Kruidenbuurt en De burgers bepalen inzet van flexibele uren Bennekel Buurtconciërges: aansturing buurtconciërges vanuit Buurtinfowinkel De Bennekel en Kruidenbuurt Graffiti verwijdering: burger als opdrachtgever voor verwijdering II. INRICHTING OPENBARE RUIMTE Herinrichting plein: functiebepaling en opdrachtgeverschap door burgers Kronehoef (Woensel Zuid) en Kerstroosplein/De Roosten (Stratum) Planetenlaan (Woensel-Noord) Inrichting speelvoorzieningen: burgers bepalen voor keuze speelvoorziening geheel Eindhoven Collectief Particulier Opdrachtgeverschap in openbare ruimte: bewoners bepalen inrichting openbare ruimte, de gemeente treedt op als adviseur III. BEHEER (GROEN) Grootschalig groenbeheer: zeggenschap beheer en inrichting Groendomein t Wasven Bloemenbuurt-Zuid Tongelre Kleinschalig groenbeheer: zeggenschap over inrichting en beheer groenvoorzieningen in de straat en een kruidentuin Blik opzij, dan kan de veger erbij : bewoners bepalen wanneer en waarlangs wordt geveegd Groenvoorzieningen in de straat: Lodewijk Houbenstraat (Centrum) en Sint Otgeruslaan (Stratum) Kruidentuin: Pasteurlaan (Stratum) Tempeliers en Vaartbroek IV. BUDGETTEN IN DE OPENBARE RUIMTE Waardebonnensystematiek Openbare geheel Eindhoven Ruimte: burgers vragen waardebon aan voor 9

10 investeringen in de openbare ruimte. Beoordeling aanvraag door representatieve regiegroep uit de betreffende buurt. V. AANBESTEDING Aanbesteding Speeltoestelleveranciers: bepalen hofleveranciers speeltoestellen geheel Eindhoven 2.2 Karakterisering van de projecten en experimenten Zoals uit paragraaf 2.1 blijkt, zijn de projecten en experimenten zeer divers qua onderwerp, betrokkenen en achtergrond. Daarnaast verschillen de projecten en experimenten naar mate en wijze van zeggenschapsoverdracht. Voor nader inzicht in de achtergrond van de projecten en experimenten zijn in de bijlage matrices opgenomen met de karakterisering van de projecten of experimenten. In deze karakteriseringmatrix komen de volgende aspecten aan bod: Onderwerp: waaruit bestaat de zeggenschapsoverdracht Intern betrokkenen Extern betrokkenen Aanleiding Vraagstelling Vorm Uitvoeringswijze Stand van zaken en verloop Overige zaken Samengevat kunnen de projecten en experimenten als volgt worden gekarakteriseerd. Stadstoezicht: inzet flexibele uren Stadstoezicht Eindhoven richt zich op het verbeteren van de leefbaarheid in de openbare ruimte. De werkzaamheden van het Stadstoezicht omvatten onder andere het toezicht houden op de openbare ruimte. Als experiment wordt de besteding van de flexibele uren van het Stadstoezicht bepaald door burgers. Bewonersorganisaties verzamelen signalen van burgers en geven per twee weken in een overleg met het Stadstoezicht de locaties en zaken aan waar het Stadstoezicht haar flexibele uren aan moet besteden. Als handvat heeft de gemeente een logboek gemaakt om de afspraken vast te leggen. Na twee weken worden de werkzaamheden geëvalueerd en de nieuwe invulling van de flexibele uren bepaald. Het experiment is gestart in twee buurten die extra aandacht krijgen: de Kruidenbuurt (wijkvernieuwingsgebied) en Vlokhoven (actiegebied) respectievelijk 2 en 4 flexibele uren. In Vlokhoven wordt gewerkt met het 10

11 logboek en in de Kruidenbuurt wordt gewerkt met mondelinge afspraken. De zeggenschap bestaat uit de bepaling door burgers waar(aan) deze flexibele uren van de medewerkers van de Stadstoezicht worden ingezet. Buurtconciërges In een aantal buurten in Eindhoven zijn Buurtinfowinkels ingericht. Hier kunnen buurtbewoners terecht voor klachten en vragen over de buurt. Bij sommige Buurtinfowinkels houden tevens de Politie en/of de Sociaal Raadslieden een spreekuur en vergaderen er organisaties uit de buurt. De Buurtinfowinkels worden gerund door vrijwilligers uit de buurt. Klachten over de openbare ruimte of verzoeken voor klussen komen bij de Buurtinfowinkel binnen. De buurtinfowinkel beoordeelt welke instantie de melding zou moeten oppakken of afhandelen. Veel meldingen kunnen worden opgepakt door Buurtconciërges. Dit zijn de medewerkers van Ergon (sociale werkvoorziening) die een traject volgen om (weer) deel te nemen aan het werkproces. De Buurtinfowinkel kan aan hen opdrachten verstrekken. De Buurtinfowinkel geeft de opdracht wanneer de buurtconciërges s ochtends langs komen of via een opdrachtbon aan de coördinator van de buurtconciërges. Voorbeelden van werkzaamheden zijn: het rechtzetten van verkeersborden, herstellen van achterpad verlichting of klussen uitvoeren voor bewoners. Burgers hebben zeggenschap in de aansturing van de werkzaamheden van de buurtconciërges. Graffitiverwijdering In 2007 is in Kronehoef een anti graffiti experiment gestart vanwege de overlast van graffiti en verkeerde aanplak van posters en stickers: Schoon en Heel = Veilig. In dit experiment melden bewoners locaties van graffiti en aanplak rechtstreeks via aan het schoonmaakbedrijf of via de wijkvereniging. Telefonisch melden aan het schoonmaakbedrijf is ook mogelijk. Het leefbaarheidsteam heeft een budget voor verwijdering van gebouwen van de gemeente. Graffiti op locaties die in het bezit zijn van de woningcorporaties worden verwijderd na opdracht van de beheerder namens de corporatie. Hetzelfde geldt voor graffiti op particulier bezit. Het experiment in Kronehoef is overgenomen in meerdere stadsdelen. In dit kader is in 2009 vanuit het leefbaarheidsteam Stratum gestart met een anti graffitiproject rondom het Kerstroosplein / De Roosten. Met een schoonmaakbedrijf zijn afspraken gemaakt (in de vorm van een contract) voor de graffitiverwijdering. Bewoners kunnen rechtstreeks aan het schoonmaakbedrijf (via internet of telefonisch) of via het leefbaarheidsteam de locatie van graffiti opgeven. Huurders van een corporatiewoning hoeven voor de verwijdering niets te betalen. Het verschil met het experiment in Kronehoef is dat aan particulieren en ondernemers in Stratum een jaarlijkse vergoeding wordt 11

12 gevraagd in de vorm van een soort verwijderingsabonnement. De facturen van de verwijdering komen net als in Kronehoef terecht bij het Leefbaarheidsteam, dat uit bewoners bestaat. Het leefbaarheidsteam beheert het budget en betaalt de facturen. De zeggenschap bestaat in beide gevallen uit het direct aansturen van een aannemer om graffiti of aanplak te verwijderen. Daarnaast beheren de bewonersorganisaties het budget om rekeningen te betalen van de aannemer. Voorheen werden de bedrijven aangestuurd door de gemeente of corporaties en vond alleen verwijdering plaats wanneer het ging om racistische teksten. Herinrichting plein (Planetenlaan) Naar aanleiding van de onvrede over de voorgenomen aanleg van een Cruyff Court in 2007 zijn buurtbewoners in actie gekomen. Met als uiteindelijk gevolg dat realisering hiervan niet is doorgegaan. Na terugtrekking van het plan hebben de burgers de handschoen opgepakt om een alternatief te bedenken. De gemeente heeft de bewoners de inrichting van het plein laten bepalen. In het ontwerpproces is van een hoog schaalniveau steeds verder afgedaald tot en met het uitvoerings- en beheerniveau. Eerst hebben bewoners de uitgangspunten bepaald en vervolgens zijn deze verder uitgewerkt. In dit proces is geprobeerd om na te denken over de functie(s) die plein moest vervullen. Die zijn bepalend geweest voor hetgeen er vervolgens op straat is gerealiseerd. In het maken van keuzes zijn de burgers door de gemeente ondersteund. In het betrekken van de burgers is de inzet en de betrokkenheid van de wijkcoördinator en specifiek één buurtbewoner zeer belangrijk geweest. Een representatieve maillijn onder buurtbewoners is in dit proces een belangrijk medium geweest om de burgers te betrekken en te bevragen. De herinrichting van het plein is tevens een spin-off geweest voor een tuinopruimactie en jaarlijks terugkerende koffieochtenden. De zeggenschap bestond uit het door burgers kunnen bepalen welke functie(s)/uitgangspunten het plein zou moeten hebben en welke inrichting hier vervolgens bij hoort. Dit alles passend binnen de gemeentelijke kaders. Inrichting Speelvoorzieningen De gemeente Eindhoven heeft in 2009 een aanbestedingstraject ingezet om te komen tot vijf hofleveranciers van speeltoestellen. Om de vijf hofleveranciers te bepalen hadden zowel bewoners als gemeente voor de helft beslissingsbevoegdheid (zie experiment Aanbesteding Speeltoestelleveranciers ). Door het selecteren van vijf hofleveranciers zijn per speelvoorziening geen aanbestedingsprocedures meer nodig en kan veel sneller worden gereageerd op een verzoek van bewoners. Inmiddels is het project op stoom gekomen en zijn over de gehele stad meerdere speelvoorzieningen van de hofleveranciers gerealiseerd. 12

13 Nieuwe speelvoorzieningen kunnen worden gerealiseerd op basis van vaktechnische eisen (voorzieningen zijn verouderd of aan het eind van hun levensduur) of op basis van verzoeken van bewoners signalen komen. Bij realisering van speelvoorzienigen wordt bewoners gevraagd een programma van eisen te leveren (wat is de bedoeling, voor wie, welke functie, welke voorkeuren?). Dit wordt begeleid door de betreffende wijkcoördinator. Vervolgens gaat de wijkcoördinator hiermee terug naar de Sector Realisatie en Beheer. Vervolgens wordt vanuit deze afdeling geadviseerd welke mogelijkheden de vijf hofleveranciers hierbinnen aanbieden en wat past binnen het verzoek. De bewoners maken hierbinnen hun keuze. Het is voor bewoners in voorkomende gevallen ook mogelijk om door een catalogus te bladeren en keuze te maken. Bij veel deskundigheid aan bewonerskant is het ook mogelijk dat bewoners direct contact opnemen met één van de hofleveranciers. De basisgedachte van bovenstaande werkwijze wordt overal gehanteerd. Per locatie kunnen er verschillen zijn in de uitwerking. Dit is afhankelijk van de deskundigheid van bewoners, de periode waarbinnen plaatsing moet gebeuren en de aard van de wens of het verzoek. Er kan flexibel worden ingespeeld op de situatie ter plekke. De zeggenschap bestaat uit het zelf kunnen kiezen voor de inrichting van speelvoorzieningen. Bewoners kunnen hierin kiezen voor wie de speelvoorzieningen zijn bedoeld en wat er moet worden gerealiseerd. De gemeente stelt hieraan wel kaders vanuit haar verantwoordelijkheid voor de openbare ruimte. Particulier Opdrachtgeverschap in de openbare ruimte In de Bloemenbuurt-Zuid vindt met bewoners en woningcorporatie (Domein) een traject sloop-nieuwbouw van ruim 300 woningen plaats. De nieuwe woningen worden gerealiseerd door middel van Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). Ook de openbare ruimte wordt volgens dit principe ingericht. Dit is eerst op hoofdlijnen gebeurd. Nu vindt de verdere invulling en detaillering ook plaats door middel van CPO. De gemeente stelt hierbij kaders: een boodschappentas met randvoorwaarden. De vakspecialisten van de gemeente fungeren daarbij bovendien als adviseurs voor de bewoners. Een extern bureau heeft de rol van procestrekker. Dit bureau wordt door de woningcorporatie aangestuurd. De zeggenschap voor bewoners bestaat uit het vorm geven aan de inrichting van de openbare ruimte. De gemeente heeft een reactieve, kaderstellende en adviserende rol. Bewoners hebben de lead. 13

14 Grootschalig groenbeheer Groendomein t Wasven In 1998 werd een actiecomité opgericht om een beukenlaan in het Groendomein t Wasven in Tongelre anders te herstellen dan de gemeente voorstelde. Vanaf het moment dat het actiecomité werd betrokken in het opstellen van een andere herstelwijze, heeft het actiecomité zich verder ontwikkeld tot een stichting met eigendomsposities in het Groendomein. De stichting nam het voortouw om tot meerdere plannen en visies te komen voor het Groendomein. Zo heeft in 2009 de stichting mede de structuurvisie voor het Groendomein opgesteld. In dit proces zijn door de gemeente kaders en randvoorwaarden aangegeven. Momenteel voert de stichting Groendomein t Wasven beheertaken uit op hun terrein en daarbuiten. De zeggenschapsoverdracht aan de stichting is voornamelijk gelegen in de agendabepaling van de ontwikkeling van het Groendomein. De stichting heeft het voortouw genomen in het opstellen van verschillende plannen zoals bijvoorbeeld een wandelpadenplan. De gemeente toetst of het binnen haar kaders past en adviseert af en toe over vaktechnische onderwerpen. Kleinschalig groenbeheer: groenvoorzieningen in de straat en kruidentuin Dit onderwerp omvat drie projecten. Binnen deze projecten heeft zeggenschapsoverdracht plaats gevonden in combinatie met zelfwerkzaamheid. Bewoners konden hierbinnen zelf hun keuzes maken. Aan buurtbewoners is meer dan 5 jaar geleden een kruidentuin (Eikenburg) overgedragen en ongeveer 2 jaar geleden zijn groenvoorzieningen in een tweetal straten; St. Otgerusstraat (Sintenbuurt) en de Lodewijk Houbenstraat (Irisbuurt) overgedragen aan de bewoners van de straten. De overdracht kwam tot stand doordat burgers zelf het initiatief namen om het groenbeheer in eigen hand te nemen. Bezuinigingen op het groenbeheer waren de oorzaak om het initiatief te nemen. Voor de kruidentuin was het de hoofdreden aangezien het beheer door de gemeente werd opgeheven. Voor de groenvoorzieningen in de straten was het vergroten van de sociale contacten tussen de straatbewoners ook een belangrijke reden. De burgers onderhouden en beheren de groenvoorzieningen. De bewoners en de gemeente hebben sporadisch overleg via een gemeentelijke groenbeheerder. Als beloning wordt een deel van het jaarlijks onderhoudsbudget bestemd voor zaaigoed of een extra veegactie. Maar er is hiervoor geen vast bedrag vastgelegd. Ook is er geen beheerovereenkomst. De kruidentuin heeft veel draagvlak onder de bewoners mede doordat alle buurtbewoners de kruiden mogen plukken. Het beheer in de St. Otgerusstraat en Lodewijk Houbenstraat wordt niet geheel of altijd door alle straatbewoners ondersteund maar wel grotendeels gedoogd. 14

15 Burgers hebben zeggenschap in de manier waarop het beheer en onderhoud van de aangewezen groenvoorziening wordt uitgevoerd. Ze maken hier zelf keuzes in. Blik opzij, dan kan de veger erbij Buurtvereniging de Tempeliers was ontevreden over het vegen van de straten. Zij hebben een methodiek bedacht om het vegen beter uit te voeren met zelfwerkzaamheid van bewoners. In overleg met de gemeente Eindhoven is in 2008 gestart met de actie Blik opzij, dan kan de veger erbij. Dit project is inmiddels stadsbreed ingezet en wordt momenteel op 21 locaties uitgevoerd. De bedoeling van is dat tijdens de veegactie alle auto s aan één kant van de straat geparkeerd staan of van de straat zijn. De veegactie duurt twee dagen in één week waardoor beide kanten van de straat aan bod komen. Hierdoor wordt effectiever geveegd. Bewoners(organisaties) van buurten die genoeg vrijwilligers leveren, kunnen met het project meedoen. De gemeente levert borden en folders aan, die de actie aankondigen. De vrijwilligers beheren het materiaal en zorgen dat aan de borden aan het begin van de straten komen te staan en de folders worden verspreid. Daarnaast zijn de vrijwilligers tijdens de veegactie aanwezig en spreken mensen aan om hun auto alsnog te verzetten. De burgers hebben zeggenschap over de momenten waarop de veegacties plaatsvinden. In overleg wordt ook de omvang van het veeggebied en de veegroute bepaald met de beheerder en aannemer. Het is voor bewonersorganisaties mogelijk om extra veegbeurten in te kopen, bijvoorbeeld met behulp van een Waardebon (zie hierna). Waardebonnen systematiek openbare ruimte Van 2008 tot en met 2011 participeert de gemeente Eindhoven in een waardebonnenexperiment van het ministerie van VROM om de leefbaarheid en de sociale samenhang van aandachtswijken te vergroten. Dit experiment is een idee van de Woonbond en het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA). Burgers die in een krachtwijk, wijkvernieuwingsgebied of actiegebied van Eindhoven wonen, mogen initiatieven aandragen die de leefbaarheid verbeteren. Via een formulier maken burgers hun initiatief kenbaar aan de regiegroep van de wijk. In de regiegroep zitten maximaal 5 bewoners die zo veel mogelijk een afspiegeling vormen van de buurt. Vanuit de inzendingen beslist de regiegroep welke initiatieven vanuit het buurtbudget worden gehonoreerd. De regiegroep communiceert voor- en achteraf met de buurtbewoners. De initiatiefnemer van het gehonoreerde initiatief voert het initiatief uit en betaalt met de waardebonnen (maximaal 5.000,- per initiatief, stapeling is mogelijk) door deze in te leveren bij de gemeente. Die op hun beurt de rekening betalen. 15

16 Bewoners hebben zeggenschap over het budget, welke initiatieven worden gehonoreerd en de manier waarop de initiatieven worden uitgevoerd. Dus de initiatieven komen van bewoners en worden door bewoners al dan niet gehonoreerd. De voorgedragen initiatieven kunnen betrekking hebben op allerlei gebied. Binnen het voorliggende onderzoek is alleen gekeken naar de waardebonnen systematiek ten behoeve van initiatieven binnen de openbare ruimte. Aanbesteding Speeltoestelleveranciers De gemeente Eindhoven heeft in 2009 een aanbestedingstraject ingezet om te komen tot vijf hofleveranciers van speeltoestellen. Hierdoor zijn kortingen en langere garanties bedongen en is per speelvoorziening geen apart aanbestedingstraject meer nodig. De beslissingsbevoegdheid was gebaseerd op een verdeling. De ene helft van de beslissingsbevoegdheid in de keuze van de 5 hofleveranciers lag bij de gemeente. Deze beslissingsbevoegdheid had betrekking op minimale veiligheidseisen, garanties en de te geven kortingen van de leveranciers. De andere helft lag bij een burgerpanel waar burgers (15 volwassenen en 12 kinderen) uit alle stadsdelen zitting hadden. Zij beoordeelden de leveranciers op vormgeving en speelwaarde. Nadat de keuze voor de vijf hofleveranciers is bepaald, hebben burgers de zeggenschap bij (her)inrichting van speelvoorzieningen. De burgers bepalen welke speeltoestellen bij de hofleveranciers worden afgenomen (zie project Inrichting Speelvoorzieningen ). Zeggenschap bestond uit het voor de helft mee kunnen bepalen van het selecteren van de hofleveranciers van speelvoorzieningen. Hierbij waren zowel kinderen als volwassenen betrokken. 16

17 Hoofdstuk 3 Monitoringsresultaten 3.1 Uitgangspunten en beoordelingscriteria Om de geselecteerde projecten (zie hoofdstuk 2) te kunnen beoordelen zijn criteria opgesteld die aansluiten bij de acht in hoofdstuk 1 geformuleerde kernwaarden van zeggenschapsoverdracht. Onderstaand schema geeft hiervan een overzicht. Kernwaarden Zeggenschapsoverdracht criteria 1. Het proces levert meerwaarde op de kwaliteit is beter; het draagvlak is groter; de sociale verbondenheid is groter; 2. Burgers hebben behoefte aan het onderwerp en wordt door hen ondersteund. 3. Vooraf dient duidelijk te zijn waarover precies zeggenschap (incl. kaders en randvoorwaarden) bestaat 4. Burgers aan wie zeggenschap is overgedragen dienen draagvlak te hebben en representatief te zijn. 5. Het onderwerp wordt gemeentebreed ondersteund 6. Indien gewenst dienen bewoners begeleid te worden de overheid krijgt meer vertrouwen. de burgers vinden het onderwerp belangrijk; de burgers vinden het belangrijk om op het onderwerp zeggenschap te hebben. de kaders en randvoorwaarden zijn aanwezig; het eindresultaat is vooraf bekend; het eventuele budget is duidelijk en inzichtelijk gemaakt; het te volgen proces is duidelijk. het draagvlak en representativiteit zijn inzichtelijk gemaakt; de directe belanghebbenden zijn betrokken en in staat gesteld hun input te leveren; de controle t.a.v. het draagvlak vindt plaats. alle belanghebbende afdelingen / diensten zijn betrokken; de borging en afstemming is geregeld. de inhoudelijke / organisatorische begeleiding is gewenst; de gewenste begeleiding is geregeld; de begeleiding is bekend bij de burgers; de burgers maken gebruik van de begeleiding; de burgers zijn tevreden over de begeleiding. 7. Overdracht van zeggenschap is terug te nemen. het is nodig geweest om zeggenschap (deels) terug te nemen; de zeggenschap is teruggenomen. 8. Bij overdacht van zeggenschap kunnen burgers meer taken en verantwoordelijkheid krijgen de burgers hebben meer taken en verantwoordelijkheden op zich genomen of waren hiervoor in de gelegenheid. Bovenstaand schema is afgeleid van de in het kader van dit project opgestelde Monitoringsmatrix. Met behulp deze Monitoringsmatrix zijn de verschillende projecten beschouwd. De matrix heeft als uitgangspunt gediend voor de gevoerde gesprekken zodat alle projecten op een vergelijkbare manier konden worden beoordeeld. De matrix is opgenomen in de bijlage. Uit de beoordeling van de projecten kunnen leerpunten worden geformuleerd. Hierbij worden twee niveaus onderscheiden: 17

18 1. Leerpunten meer gekoppeld aan het specifieke project; 2. Breder toepasbare of algemeen geldende leerpunten voor verschillende projecten (met vergelijkbare of andere onderwerpen). In hoofdstuk 2 staan de elf gemonitoorde projecten kort omschreven. Deze projecten kunnen worden onderverdeeld naar vijf onderwerpen. Voor het weergeven van de leerpunten worden dezelfde ordening gehanteerd. De leerpunten hebben derhalve betrekking op projecten met de volgende onderwerpen: I. Aansturing II. Inrichting Openbare Ruimte III. Beheer (groen) IV. Budgetten V. Aanbesteding 3.2 I. Leerpunten zeggenschap in Aansturing Specifieke leerpunten projecten m.b.t. Aansturing Aansturing flexibele uren Stadstoezicht Vanuit bewoners bestaat behoefte om invloed te hebben op de aansturing van Stadstoezicht. Het is daarbij belangrijk dat bewoners resultaat zien van hun inspanningen en dat de aangedragen zaken worden aangepakt. Dit is voor bewoners niet altijd goed te controleren. Het is belangrijk om hierover zo veel mogelijk concrete afspraken te maken. In het verlengde hiervan is het belangrijk dat Stadstoezicht ook naar die plekken gaat waar ze voor burgers zichtbaar zijn. Het stadsdeelteam kan hierin adviseren. De invulling van de flexibele uren van Stadstoezicht werkt het beste wanneer met een vast koppel van medewerkers wordt gewerkt. Hierdoor hebben burgers een vast aanspreekpunt in de aansturing. Daarnaast kan een vast koppel de wijk goed leren kennen en weet het koppel wat er in de buurt speelt. Het logboek Samenwerking Stadstoezicht en bewonersorganisatie Vlokhoven bleek in Vlokhoven een nuttig hulpmiddel. Door te werken met een logboek is duidelijk wat er moet gebeuren of wat de melding inhoudt en wat er vervolgens met een melding is/kon worden gedaan. In de Kuidenbuurt is het logboek niet gebruikt. De bewonersorganisatie vond dit niet passen in de relatie die met Stadstoezicht wordt onderhouden. Het is belangrijk dat de afspraken die door het Stadstoezicht en de bewoners zijn gemaakt, worden afgestemd met de Politie. Stadstoezicht mag en wil namelijk niet in het vaarwater van de Politie komen. De 18

19 afstemming van de verantwoordelijkheden tussen de partijen moet geregeld zijn. Het Stadstoezicht vond het soms (met name aan het begin van het experiment) moeilijk om te beoordelen of de Politie in kan stemmen met de afspraken. De taakverdeling was op zich duidelijk, maar de uitwerking daarvan in de uitvoering vond men soms moeilijk. Daarom dient de buurtbrigadier zo snel mogelijk op de hoogte te worden gebracht van de afspraken zodat hij of zij daar op volgend kan reageren. Nadat het experiment een tijdje liep werd steeds duidelijker wat de Stadstoezichthouders konden oppakken en wat specifiek voor de politie is. Door te werken met flexibele uren in een aangewezen wijk/buurt, wordt de Stadstoezichthouders meer structuur geboden. Zij weten nu hoeveel uren zij in een bepaalde buurt/wijk aanwezig moeten zijn. Dit wordt door de gesproken stadstoezichthouders als prettig ervaren. In de Kruidenbuurt geeft men aan het goed te kunnen merken dat het experiment in december is afgelopen. Nu er minder nadrukkelijk wordt gecontroleerd gaan mensen snel weer in de fout. In Vlokhoven vinden bewoners en Stadstoezicht dat het experiment zo goed heeft gewerkt dat zij op dezelfde voet zijn doorgegaan. Aan het begin van het experiment is het goed om eens per twee weken af te stemmen. Daarna kan het minder frequent; bijvoorbeeld één keer per maand/ twee maanden. Na verloop van tijd bleek het in Vlokhoven in de praktijk ook goed te werken om via contact te houden. Het experiment heeft voor de buurt een aantal meerwaarden opgeleverd: Stadstoezicht is in staat naar die plaatsen te gaan waar het ook daadwerkelijk nodig is (op aangeven van bewoners), de zichtbaarheid van Stadstoezicht in de wijk is vergroot, door de directe melding kan Stadstoezicht sneller reageren dan dat de melding via het KCC verloopt en bewoners hebben het gevoel laagdrempeliger en anoniemer te kunnen melden dan door middel van een melding aan de politie. Aansturing Buurtconciërges Het aanstellen van Buurtconciërges wordt door de bewoners in de buurten ondersteund en gewaardeerd. De kwaliteit van de openbare ruimte is mede door hen verbeterd en wordt op peil gehouden. De bewoners kunnen hier door aansturing van de buurtconciërges zelf direct invloed op uitoefenen. Doordat de buurtconciërges door de buurtinfowinkels (gerund door bewoners) worden aangestuurd, kan sneller gereageerd worden op een melding dan wanneer de melding bij de gemeente moet worden gedaan. Een afgeleid effect van de aanstelling van buurtconciërges is dat een positieve bijdrage wordt geleverd aan de sociale controle in de wijk. 19

20 Het belang dat bewoners hechten aan de inzet van buurtconciërges wordt onderstreept doordat de Buurtinfowinkels de aanstelling van de Buurtconciërges willen verlengen middels de buurtcontracten. Wanneer bewoners een melding doen voor de Buurtconciërges is het van belang dat dit op officiële wijze gaat en dat de melding gevolgd kan worden en duidelijk is wanneer een melding is afgesloten. Er kan dan geen discussie met bewoners ontstaan dat niets met een melding is gedaan. Door te werken met op te stellen opdrachtbonnen wordt hier vorm aan gegeven. Dit werkt goed in de huidige situatie. Het is mogelijk dat door bewoners een melding wordt gedaan die niet door de buurtconciërges kan worden opgepakt (bijvoorbeeld omdat deze te technisch of specialistisch is). De buurtconciërges kunnen hierin dus niet door bewoners worden aangestuurd. De follow-up dient in deze gevallen geregeld te zijn, zodat de melding door een andere instantie kan worden opgepakt. Bewoners verliezen anders mogelijk hun interesse of motivatie om meldingen te doen. De aansturing van de buurtconciërges dient op een goede manier plaats te vinden. Dat betekent onder meer op gelijke hoogte communiceren (niet autoritair). Bovendien zijn het geven van vertrouwen aan de Buurtconciërges en het blijvend communiceren sleutelwoorden voor het slagen van het project. Bewoners (van de buurtinfowinkel) dienen daarom de mogelijkheid te hebben ondersteund te worden in de aansturing. Het moet vooraf duidelijk zijn waarover burgers zeggenschap hebben en waarover niet. In de praktijk komt het namelijk voor sommige burgers proberen de buurtconciërges in te zetten voor klussen die niet voor hen zijn bedoeld. Het is belangrijk dat de gemeente, corporaties, Ergon en Buurtinfowinkels hier afspraken over maken en deze richting buurt communiceren. Met andere woorden het verwachtingenmanagement ten aanzien van de reikwijdte van de zeggenschap moet goed geregeld zijn. Aansturing Graffitiverwijdering Het project Graffitiverwijdering biedt meerwaarde doordat door de meldingen van bewoners de gemeente en woningcorporaties zelf minder inspecties uit hoeven te voeren. Hier hebben bewoners nu een rol in, waardoor met hetzelfde budget meer verwijderd kan worden dan de standaardnorm (alleen verwijdering van racistische uitingen). Door het succes van het project zijn bewoners in staat andere partijen te bewegen om ook te participeren in een aanpak. Het is belangrijk om over de successen te communiceren. Door de aansturing van de graffitiverwijdering bij bewoners te leggen kan sneller gesignaleerd, gereageerd en verwijderd worden. Door de snelle verwijdering wordt opnieuw aanbrengen ontmoedigd waardoor muren 20

21 (langer) schoon blijven. Het project levert daarmee een meerwaarde op voor de leefbaarheid in de buurt. Het Graffiti project laat zien dat niet alleen de gemeente betrokken hoeft te zijn om de openbare ruimte schoon en heel te houden. Wanneer er een goed samenwerkingsverband in een buurt aanwezig is, kan een project van graffitiverwijdering snel worden gerealiseerd en werkt het goed. De betrokkenheid en bereidheid om graffiti te melden dient bij het project blijvend te worden gestimuleerd. Periodiek terugkerende activiteiten (een wijkschouw, publiciteit) in het voor- en najaar dragen er aan bij dat burgers zich blijvend realiseren dat zij zeggenschap hebben in de verwijdering van graffiti. Een nulbeurt (totale schoonmaak) laat aan burgers zien dat de gemeente en andere organisaties het serieus menen en tot de eerste aanzet/actie bereid zijn. Burgers zien het eerste resultaat en zijn eerder bereid om actie te ondernemen Algemene leerpunten voor zeggenschap in aansturing 1. Belangrijk is dat burgers resultaat zien na een aansturing/melding. De bereidheid van het aansturen neemt af, wanneer geen opvolging plaatsvindt. In het verlengde hiervan, om bewoners blijvend geïnteresseerd, te houden is het van belang te communiceren welke resultaten zijn bereikt. 2. De afstemming tussen de verschillende partijen dient goed geregeld te zijn. Maak afspraken wie, wat en wanneer aanstuurt. Onduidelijkheden hierin vormen een afbreukrisico voor een project (het zou hierdoor bijvoorbeeld stil kunnen komen te liggen). 3. Een project dat simpel is in de uitvoering hoeft niet gemakkelijk te zijn in de voorbereiding. Betrek daarom zoveel mogelijk partijen en/of bestaande overlegorganen om draagvlak te krijgen voor de uitvoering. 4. Burgers zijn zuinig wanneer ze zelf het aansturingbudget beheren. Een voorbeeld is dat burgers wanneer er sprake is van ongewenste aanplak, zelf de verantwoordelijkheid nemen om de kosten op de veroorzakers te verhalen. 5. Het verwachtingenmanagement rondom zeggenschap in aansturing is erg belangrijk. Het moet goed duidelijk zijn waarover wel en waarover geen zeggenschap bestaat. Bewoners vragen hier ook om. Dit voorkomt dat bewoners de zeggenschap breder willen trekken dan mogelijk is of dat instanties of personen die vanuit bewoners worden aangestuurd het verwijt krijgen dat er niks met een melding wordt gedaan. 6. Het overdragen van zeggenschap in aansturing betekent niet dat de gemeentelijke organisatie geen bemoeienis meer heeft met een project of onderwerp. Het is veel meer een veranderde bemoeienis geworden: 21

22 bijvoorbeeld zorgen dat successen worden gecommuniceerd, zorgen dat de projecten blijven lopen en zorgen dat in ieder geval ook zaken worden aangepakt die voldoende zichtbaar zijn. 7. Bewoners pakken zeggenschap in aansturing, niet vanzelfsprekend op dezelfde manier op zoals professionals dat zouden doen. Bijvoorbeeld omdat men het niet gewend is of bijvoorbeeld omdat men voorheen heeft samengewerkt en geen aansturende rol wil. Wanneer een project een bepaalde manier van aansturing vereist, dient dit van gemeentewege te worden aangegeven en/of voorbereid. 3.3 II. Leerpunten zeggenschap in Inrichting Openbare Ruimte Specifieke leerpunten projecten m.b.t. Inrichting Openbare ruimte Leerpunten herinrichting plein (Planetenlaan) De bewoners voelden zich serieus genomen toen de gemeente een flexibele houding liet zien om het voorgestelde plan van realisering van een Cruyff-court in te trekken. Door deze opstelling en doordat bewoners graag zeggenschap wilden over de inrichting, waren ze bereid zich in te zetten om een alternatief te bedenken voor de locatie. Drijvende kracht achter het welslagen van het project is vanuit bewonerskant met name één persoon geweest. Deze persoon bijzonder enthousiast en actief geweest. Dit was een succesfactor voor het welslagen van het project. Tegelijkertijd kan dit ook een kwetsbaarheid van het project betekenen. Door de bewoners de gewenste (nieuwe) functies voor het plein te laten formuleren, zijn de uitgangspunten voor herinrichting bepaald. Stapsgewijs is daarna verder ingezoomd op de concrete inrichting van het plein die daarbij hoort. Door deze manier van trechteren werd het voor bewoners duidelijk waarom bepaalde inrichtingen wel of niet mogelijk waren. Dit gezorgd voor een gedragen door bewoners bepaalde (binnen de gemeentelijke kaders) nieuwe inrichting. In dit leerproces is een inhoudelijke en procesmatige ondersteuning vanuit de gemeente noodzakelijk. Draagvlakverwerving heeft in dit project een belangrijke rol gespeeld. Het langs de deuren gaan bij omwonenden om de enquêtes over de herinrichting uit te delen, heeft geleid tot een hoge respons. Ook is een mailnetwerk als communicatiemiddel opgezet. Alle omwonenden zijn, indien zij daar behoefte aan hadden, in de gelegenheid gesteld hun voorkeuren of wensen kenbaar te maken. Door deze aanpak van bevraging van alle omwonenden, terugkoppeling van de resultaten en kans om feedback op de plannen te geven, zijn geen bezwaarschriften op de definitieve plannen ingediend. 22

23 De zeggenschapsoverdracht ten aanzien van de inrichting van het plein heeft als bijkomend effect gehad dat er meer contacten tussen bewoners zijn ontstaan. Zo is na afloop van het project een terugkerende koffieochtend ontstaan. Daarnaast is een mailnetwerk van en door buurtbewoners opgezet om snel ieders mening te kunnen peilen. Dit vergt minder tijd tijdens het proces om input te krijgen, maar behoeft structurele aandacht om de respons hoog te houden. Het netwerk moet blijvend worden onderhouden. Leerpunten Inrichting speelvoorzieningen met behulp van hofleveranciers Door te werken met hofleveranciers hoeven geen individuele aanbestedingstrajecten meer gevolgd te worden. Speelvoorzieningen kunnen hierdoor sneller gerealiseerd worden. Met de nieuwe manier van werken is er vanuit Realisatie - Beheer meer naar beneden gedelegeerd. De randvoorwaarden zijn aan de voorkant van het proces zeker gesteld. Realisatie Beheer hoeft hierdoor niet van tevoren ieder verzoek/initiatief te beoordelen. Dit betekent dat de afdeling minder zicht heeft op alle processen dan voorheen. Door de zekering aan de voorkant van het proces kan dit. Om wensen van bewoners goed boven tafel te krijgen is het belangrijk om met duidelijke voor bewoners goed toegankelijke formulieren te werken. Voor bewoners betekent de nieuwe manier van werken dat nu veel zelfstandiger (in samenwerking met het Stadsdeelteam) een speelvoorziening kunnen laten realiseren. Bij een grote deskundigheid van bewoners is het mogelijk dat bewoners rechtstreeks contact hebben met een leverancier. Hiervoor moeten vooraf heldere kaders worden gesteld bijvoorbeeld ten aanzien van financiën. Deze kaders bovendien, indien nodig, intern te zijn afgestemd. Het is belangrijk om het proces duidelijk te communiceren richting belanghebbenden en aan te geven wanneer definitieve keuzes zijn gemaakt, bijvoorbeeld omdat een bouwvergunning moet worden aangevraagd. In het verlengde hiervan is het belangrijk om heel goed na te gaan wie allemaal belanghebbend is om te voorkomen dat zich later in het proces nog belanghebbenden melden die onvoldoende op de hoogte zijn. Dit kan een frustrering van het proces betekenen. Inrichting van speelvoorzieningen heeft invloed op de openbare ruimte. Niet alles is zomaar mogelijk. De gemeente kan hier voor bewoners een adviserende rol in vervullen. Bij de realisering van speelvoorzieningen wordt zowel gewerkt met bestaande bewonersorganisaties als met projectgroepen die voor een specifieke speelvoorziening zijn gevormd. 23

24 Leerpunten Collectief Particulier Opdrachtgeverschap in de Openbare Ruimte In het traject is er voor zorg gedragen dat bewoners geen keuzes hoefden te maken die een sterk NIMBY-effect in zich dragen. Voorbeeld hiervan is dat bewoners wel zeggenschap hadden over het uiterlijk van ondergrondse afvalverzamelpunten, maar niet over de spreiding ervan. Bewoners moesten veel keuzes maken. Bewoners vonden het lastig om daarin het overzicht te behouden. Hierdoor bestond af en toe behoefte om op een keuze terug te komen. Het achterliggende traject heeft laten zien dat er tussen bewoners en professionals verschillen in perceptie kunnen bestaan of een avond waarin keuzes worden gemaakt goed is verlopen of niet. Het kader waarbinnen de keuzemogelijkheden voor bewoners zich bevonden was niet geheel duidelijk omdat gedurende het proces door de gemeente het handboek openbare ruimte is afgerond. Niet alle gemeentelijke specialisten zaten op hetzelfde moment aan tafel. In een aantal gevallen waren al beslissingen genomen. Hierdoor kon daar niet meer over geadviseerd worden. Bovendien bestond bij een aantal gemeentelijke vertegenwoordigers de behoefte om voorafgaand aan de bewonersavond de stukken waarover beslist moest worden te ontvangen om zo meer interactie mogelijk te maken. Nu verliep de advisering vaak meer reactief. De naamgeving van verschillende alternatieven luistert nauw. Het gevaar bestaat dat bewoners hun keuze baseren op de naamgeving en niet op de inhoud van het alternatief Algemene leerpunten voor zeggenschap in Inrichting Openbare ruimte 1. Oppositie tegen een voorgenomen ontwikkeling hoeft niet als tegenwerking gezien te worden. Burgers die tegen een plan zijn, zijn vaak begaan met het onderwerp. Zij kunnen potentiële meewerkers zijn wanneer de gemeente kiest voor zeggenschap in een alternatief plan. De inbreng van burgers zou daarmee als een gratis advies kunnen worden beschouwd. 2. Ondersteuning en waardering van een bottum-up proces hoeven niet altijd in een geldelijke sfeer te zijn. Persoonlijk waardering en erkenning zijn net zo belangrijk. 3. Een ontwerp in de openbare ruimte moeten beheertechnisch, budgettair, stedenbouwkundig vanuit veiligheidsoogpunt verantwoord zijn. Bewoners hebben in deze beginfase ondersteuning nodig. Neem daarom bewoners mee in het denken in functies en geef gelegenheid om stapsgewijs keuzes te maken. 4. Een project met zeggenschapsoverdracht kan dienen als een spin-off voor allerlei andere activiteiten die de sociale cohesie versterken. Wanneer 24

25 burgers actief zijn geworden voor een onderwerp, dan is het belangrijk dat het aldus ontstane netwerk in stand blijft en kan worden benut voor andere onderwerpen. 5. Wanneer één persoon zich hard maakt voor het project en hierin succesvol is, is dit naast een kracht ook een bedreiging voor het project. Deze persoon kan wegvallen of kan zich ontwikkelen tot buurtburgemeester. Om een langdurig proces van zeggenschapsoverdracht te behouden, dient gestreefd te worden naar een brede groep actieve bewoners. 6. Een groot draagvlak is haalbaar door een intensieve bevraging van bewoners in omliggende straten en terugkoppeling hiervan. Door deze investeringen in tijd en energie is een grotere bereidheid van burgers te genereren. 7. Wanneer bewoners een enquête in de buurt verspreiden en de gemeente hiervan de resultaten wil erkennen is het belangrijk dat de enquête wordt opgesteld in overleg met het stadsdeelteam. Indien gewenst kan ook de onderzoeksafdeling van de gemeente (in dit geval BIO) de gestelde vragen checken. 8. Door vooraf de randvoorwaarden ten aanzien van beheer en onderhoud te zekeren, kunnen later sneller stappen worden gezet bij de keuze voor een inrichting (bijvoorbeeld speelvoorzieningen). De bandbreedte wordt dan één vooraf voor een aantal vergelijkbaar voorzieningen aangegeven en niet iedere keer per voorziening. 9. Het is belangrijk om verschillende initiatieven in de openbare ruimte te koppelen. Uitgaan van wat een plek nodig heeft. Dit kan een meerwaarde voor elkaar hebben (bijvoorbeeld een speelvoorzieningen in een omgeving die ook in het kader van sociale veiligheid is aangepakt) en betekent dat een gebied maar één keer op de schop gaat. 10. Er bestaat een spanningsveld tussen enerzijds het trechteren van de keuzes (bijvoorbeeld kiezen voor een thema) om tot beslissingen te komen en anderzijds niet te snel bepaalde wegen onomkeerbaar af te sluiten. 3.4 III. Leerpunten zeggenschap in Beheer (groen) Specifieke leerpunten projecten m.b.t. Beheer (groen) Grootschalig groenbeheer Groendomein t Wasven Het gelopen proces ten aanzien van t Wasven laat zien dat een bottum-up proces van kritische burgers (Actiegroep De Beuk Erin) door een positieve grondhouding van de gemeente is om te zetten in een groeiproces naar steeds verdergaande zeggenschapsoverdracht. De burgers hadden hart voor de zaak waardoor zij ook graag zeggenschap over het onderwerp wilden hebben. 25

26 Om samenwerking tussen gemeente en burgers zo goed mogelijk te laten plaatsvinden is het belangrijk dat herkenning en erkenning plaatsvindt in de vorm van het administratief aanmerken van het groeiproces als een project. Hierdoor krijgt het intern gemeentelijk een status en kunnen budgetten en capaciteit worden vrijgemaakt. Het initiatief kan dan intern gemeentelijk worden gehandled. Een vast aanspreekpunt (case-manager) is een mogelijke oplossing om bewoners te ondersteunen die een complexe vraag hebben en die sectoroverschrijdend is. Het is daarbij noodzakelijk dat het belang en de meerwaarde van deze functie door de betrokken sectoren wordt erkend zodat daadwerkelijk verbindingen binnen de gemeentelijke organisatie kunnen worden gelegd. Terugkijkend op het lopende proces kan gezegd worden dat de gemeente nu beter in kan schatten wat hen te wachten staat wanneer een dergelijk proces zich aandient. Met andere woorden: de gemeente zal beter in staat kunnen zijn om groeiprocessen te herkennen. Stichting t Wasven heeft door de jaren heen een steeds verdergaande professionaliseringsslag gemaakt met bijbehorende verantwoordelijkheden. De stichting blijft in principe echter altijd door vrijwilligers gerund. Dat betekent dat de stichting nooit zo professional zal kunnen en willen opereren zoals een gemeentelijke organisatie dat kan. De zeggenschapsoverdracht over het betreffende gebied door de stichting is het resultaat van een steeds verder groeiend organisch proces. Dat maakt het erg moeilijk om vooraf kaders, randvoorwaarden, mijlpalen en eindresultaat te benoemen. Het is daarom belangrijk om regelmatig met elkaar in contact te blijven en steeds kleine stappen te zetten zodat bijsturing en aanpassing relatief eenvoudig plaats kunnen vinden. Leerpunten Kleinschalig groenbeheer Zeggenschapoverdracht ten aanzien van kleinschalig groenbeheer heeft in de onderzochte voorbeelden plaats gevonden in combinatie met zelfwerkzaamheid. Hiermee konden bewoners een hogere kwaliteit van de groenvoorzieningen in hun woonomgeving realiseren dan mogelijk is van de gemeente (met de huidige capaciteit en budget). Het vraagt voor bewoners veel inzet om het proces draaiende te houden. De beheerwerkzaamheden gaan niet vanzelf. Een blijvende coördinatie van bewoners onderling is daarbij nodig, bijvoorbeeld in de vorm van een roulatierooster voor de groenbeheerders vanuit de bewoners. Indien gewenst dient hierbij professionele ondersteuning (gemeente of opbouwwerk) beschikbaar te zijn. Door de intensiviteit van overleg en coördinatie is het zinvol om als start van een project een niet al te groot project met een duidelijke begrenzing 26