Dorpsweg (even) en 21 te Zijderveld rapport 2181

Transcriptie

1 14-24 (even) en 21 te Zijderveld rapport 2181

2

3 (even) en 21 te Zijderveld (gemeente Vianen) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en karterend booronderzoek L. Haaring R.M. van der Zee

4 2 Colofon ADC Rapport (even) en 21 te Zijderveld (gemeente Vianen) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en karterend booronderzoek Auteurs: L. Haaring en R.M. van der Zee In opdracht van: Bouwvereeniging Volksbelang ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, 15 februari 2010 Foto s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: dr. E. Lohof ISBN ADC ArcheoProjecten Tel Postbus BM Amersfoort Fax info@archeologie.nl

5 3 Inhoudsopgave Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied 4 Samenvatting 5 1 Inleiding Algemeen Doelstelling en vraagstelling 7 2 Bureauonderzoek Methoden Resultaten 8 3 Inventariserend Veldonderzoek door middel van booronderzoek (VS03) Methoden Resultaten Interpretatie 13 4 Conclusies 14 5 Aanbeveling 15 Literatuur 16 Lijst van afbeeldingen 16 Lijst van tabellen 16 Bijlage 1 Boorgegevens Bijlage 2 Boorkolommen

6 4 Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied Provincie: Utrecht Gemeente: Vianen Plaats: Zijderveld Toponiem: (even) en 21 Kadastrale gegevens: Gemeente Everdingen, sectie C, perceelnummers 1441, 1501, 1796, 1906, 2056, 2057, 2060, 2079 en 2080 Kaartblad: 38F Coördinaten: / / / / / / / / / / Bevoegde overheid: gemeente Vianen, contactpersoon dhr. C. de Jong Deskundige namens de bevoegde overheid: dhr. P.C. de Boer (Milieudienst Zuidoost Utrecht) ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): ADC-projectcode: Periode van uitvoering: januari - februari 2010 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten bv, Amersfoort

7 5 Samenvatting In opdracht van Bouwvereeniging Volksbelang heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied (even) en 21 in Zijderveld (gemeente Vianen). In het plangebied zal woningbouw worden gerealiseerd. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. Op basis van het bureauonderzoek werden op een diepte van tussen 50 en 150 cm mv archeologische resten vanaf het Neolithicum tot en met de IJzertijd verwacht in de top van de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel. Aan en direct onder het maaiveld werden in een ophogingspakket archeologische resten verwacht uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd. Teneinde deze verwachting te toetsen werd in het plangebied een booronderzoek (specificatie VS03) uitgevoerd. De top van de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel bevindt zich tussen circa 0 en 100 cm - NAP. De top van deze oeverafzettingen is intact. Hierin zijn noch kenmerken van bodemvorming, noch archeologische indicatoren gevonden, echter de mogelijke aanwezigheid van een archeologisch niveau van Laat-Neolithicum tot IJzertijd ouderdom kan niet met zekerheid worden uitgesloten. Boven de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel bevindt zich een oud bodemoppervlak in komafzettingen van de Oude Rijn. Deze oude bodem bestaat uit gerijpte klei. Hierin kunnen archeologische resten uit de Late Middeleeuwen voorkomen, maar aanwijzingen voor de aanwezigheid van deze resten zijn niet waargenomen. In de ophooglaag werden resten uit de Late Middeleeuwen en/of Nieuwe tijd verwacht. De aanwezigheid van deze laag is tijdens het booronderzoek aangetoond. In deze laag zijn fragmenten aardewerk gevonden uit de 17 tot 18e eeuw. ADC ArcheoProjecten adviseert om in het gehele plangebied een inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P), teneinde gaafheid, omvang, datering en conservering van archeologische resten te onderzoeken. De nadruk ligt hierbij op archeologische resten uit het Laat-Neolithicum tot en met IJzertijd, die mogelijk in de top van de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel aanwezig zijn. De locatie van boring 9 wordt vanwege de relatief ondiepe ligging van deze oeverafzettingen als de meest geschikte locatie voor een dergelijk proefsleuvenonderzoek geacht. Het verdient aanbeveling om voor het uitvoeren van een proefsleuvenonderzoek rekening te houden met een eventuele bodemverontreiniging van de bodem ter hoogte van boring 6. Voor het uitvoeren van een vervolgonderzoek moet rekening gehouden worden met een mogelijke bodemverontreiniging. Op twee locaties zijn zintuiglijk milieukundige verontreinigingen aangetroffen. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

8 6 Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. Periode Nieuwe tijd Middeleeuwen: Late Middeleeuwen Vroege Middeleeuwen Romeinse tijd: Laat Romeinse tijd Midden Romeinse tijd Vroeg Romeinse tijd IJzertijd: Late IJzertijd Midden IJzertijd Vroege IJzertijd Bronstijd: Late Bronstijd Midden Bronstijd Vroege Bronstijd Neolithicum (Jonge Steentijd): Laat Neolithicum Midden Neolithicum Vroeg Neolithicum Mesolithicum (Midden Steentijd): Laat Mesolithicum Midden Mesolithicum Vroeg Mesolithicum Paleolithicum (Oude Steentijd): Laat Paleolithicum Midden Paleolithicum Vroeg Paleolithicum Bron: Archeologisch Basis Register heden na Chr. 12 voor Chr. 450 na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot 8800 voor Chr. Tijd in jaren na Chr na Chr na Chr na Chr. 12 voor Chr na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot voor Chr. ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

9 7 1 Inleiding 1.1 Algemeen In opdracht van Bouwvereeniging Volksbelang heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied (even) en 21 in Zijderveld (gemeente Vianen). In het plangebied zal woningbouw worden gerealiseerd. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. 1.2 Doelstelling en vraagstelling Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden binnen het omschreven gebied. Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting. Het inventariserend veldonderzoek vond plaats door middel van een verkennend en karterend booronderzoek. Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform KNA (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) specificatie VS01 en de geldende beleidsregel van de Staatsecretaris van OCW. 1 Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: - Is er in het plangebied een intact potentieel vondstniveau aanwezig en zo ja, komt dit overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte potentiële vondstniveau? - Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? Indien er archeologische waarden aanwezig zijn: - In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? - Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden: - Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 4 januari 2010 en het booronderzoek op 15 januari Meegewerkt hebben: L. Haaring (fysisch geograaf), M. Hanemaaijer, (prospecor), R.M. van der Zee (senior prospector), en A. van Helbergen (vondstdeterminatie). 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.1, in het bijzonder de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. Het bureauonderzoek wordt gerapporteerd conform LS06. Het onderzoek bestaat uit zes onderdelen (specificaties LS01 t/m LS06). In de eerste vier onderdelen zijn de volgende werkzaamheden verricht: - afbakening plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik - beschrijving van de huidige situatie - beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen - beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens Op grond van deze onderdelen wordt een gespecificeerde verwachting van het gebied opgesteld (specificatie LS05). Hierin wordt verwoord of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht. Indien deze worden verwacht worden de (veronderstelde) eigenschappen van de waarden zo gedetailleerd mogelijk aangegeven. 1 Beleidsregel van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 15 juni 2005, nr. WJZ/2005/26210 (8163), tot wijziging van de Beleidsregels opgravingsbevoegdheid. Het PvA is opgesteld door R.M. van der Zee op ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

10 8 2.2 Resultaten Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik (LS01) Het plangebied ligt in de dorpskern van Zijderveld en heeft een oppervlakte van circa 0,7 ha. Het plangebied bestaat uit twee deelgebieden, die worden gescheiden door de NO-ZW georiënteerde. Het westelijke deelgebied is circa 0,62 ha groot en wordt in het zuidoosten begrensd door de. Aan alle overige zijden wordt het deelgebied begrensd door percelen met woonhuizen. Parallel aan de staan in het westelijke deelgebied zes twee-onder-één-kap woningen ( 14-24). Hierachter bevinden zich de tuinen van de woningen, die voor een groot deel zijn bestraat en bebouwd met schuren. In het zuidwestelijke deel van het westelijke plangebied staat een sporthal. Op de route van de naar de sporthal ligt een parkeerplaats. Op de topografische kaart 1: staat ook in het noorden van het westelijk deelgebied een gebouw aangegeven. Vermoedelijk is dit gebouw reeds gesloopt. Het oostelijke deelgebied is circa 0,11 ha groot. Het deelgebied heeft een langgerekte vorm haaks op de, die de westelijke grens van het deelgebied vormt. In het deelgebied bevindt zich een gebouw, het Verenigingsgebouw De Krooshof ( 21). Het terrein rondom De Krooshof is bijna geheel bestraat. In het zuiden en oosten wordt het deelgebied begrensd door de en in het noorden door de perceelsgrens met 19. De exacte locatie is weergegeven in Afb. 1 en 2. Van het plangebied zelf zijn onvoldoende archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar om een uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting. Daarom zijn tevens gegevens betrokken uit de directe omgeving. Het onderzoeksgebied wordt gedefinieerd als het gebied dat binnen een straal van 2000 meter van het plangebied op de Zijderveld stroomgordel ligt. In het plangebied is nieuwbouw van woningen en een dorpshuis gepland. Hierbij zal een gebied met een oppervlakte van circa 0,7 ha worden bebouwd. De ontwikkeling van het plangebied is nog niet nauwkeurig bekend. Er is nog geen inrichtingsplan. De verstoringsdiepte van de plannen en het toekomstige grondwaterpeil zijn op het moment van onderzoek onbekend. Ook is er nog geen milieuhygiënisch onderzoek uitgevoerd. Wel kan worden aangenomen, dat als gevolg van de voorgenomen ontwikkelingen in het plangebied, eventuele waardevolle archeologische resten in de ondergrond worden aangetast Beschrijving van de huidige situatie (LS02) Het plangebied is momenteel deels bebouwd. Het terrein van Verenigingsgebouw De Kroosthof is bestraat. Aan de overkant van de bevinden zich drie blokken van twee huizen met voor- en achtertuinen. In de achtertuinen staan enkele schuren, die niet op afb. 2 zijn aangegeven. Een gebouw dat wel op afb. 2 is aangegeven, het gebouw ten zuidwesten van de rijtjes woningen, is tijdens het locatiebezoek niet waargenomen. Waarschijnlijk is het gebouw reeds afgebroken. Het gebouw in de meest zuidwestelijke hoek van het plangebied is rondom bestraat. De grondwaterstand is circa 1 meter onder maaiveld. In het kader van een KLIC-melding zijn gegevens betreffende de ligging van kabels en leidingen binnen het plangebied opgevraagd. Hieruit bleek, dat langs het trottoir van de en de meerdere kabels en leidingen lopen. Tevens zijn er kabels en leidingen van het trottoir van de naar de verschillende gebouwen, inclusief het verwijderde gebouw in het noordwestelijke deelgebied. In het zuidoostelijke deelgebied loopt een riolering parallel aan het trottoir van de, De begrenzing van deze leiding ligt op een afstand van circa 50 meter van het buurthuisgebouw. ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

11 Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03) De historische situatie is op verschillende kaarten als volgt: Bron Kadastrale minuut uit (exact jaartal onbekend) Topografische kaart (exacte jaartal onbekend, tussen 1830 en 1855) 2 Bonnekaart uit Bonnekaart uit Bonnekaart uit Bonnekaart uit Historische situatie westelijk deelgebied: 14-24: gemeente Everdingen, sectie C, blad 2, perceelnr Situatie: weiland (eigenaar onbekend); oostelijk deelgebied: 11: gemeente Everdingen, sectie C, blad 1, perceel nrs. 256, 257 en 258. Situatie: weiland. Eigenaar: fam. Ridder. westelijk deelgebied: onbebouwd, weiland oostelijk deelgebied: bebouwd westelijk deelgebied: onbebouwd, weiland oostelijk deelgebied: bebouwd idem idem idem Om de historische situatie van Zijderveld te beschrijven is gebruik gemaakt van de archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart van de gemeente Vianen en van het onderzoeksrapport van een bureau- en booronderzoek op de locatie Boomgaard en Elfhout. 7 Het dorp Zijderveld ontstond aan het einde van de 13 e eeuw als gevolg van de systematische copeontginningen die in het gebied plaatsvonden. 8 De bisschop van Utrecht had als eigenaar van het gebied reeds enkele eeuwen lang tegen betaling stukken veenwildernis ter ontginning aan een groep kolonisten uitgegeven. Deze stukken land worden cope-ontginningen genoemd. De Diefwech in het oosten wordt de Diefdijk, om water uit het oosten te keren en ruim een kilometer naar het westen wordt een andere Zijdewende waterkering aangelegd. Aan deze Zijdewende ontleent het dorp haar naam. Het gebied ten oosten van de Zijdewende, de huidige, werd in west-oost verlopende kavels (copes) ontgonnen, terwijl het gebied ten westen ervan vanuit een weg haaks op de Zijdewende ontgonnen werd (de huidige ) in zuid-noord verlopende kavels. Waarschijnlijk is vanuit deze weg alleen in noordelijk richting ontgonnen. De ligt op de grens met Schoonrewoerd. Daarnaast ligt de bebouwing slechts aan één kant, de noordelijke. Aan dezelfde zijde lagen vanaf de Late Middeleeuwen verhoogde woonplaatsen. Deze verhoogde woonplaatsen zijn nu nog op de AHN te zien. Tussen de Diefdijk en de Zijdewende () werd een verbindingsweg aangelegd, de Kerksteeg, de huidige. Op de kruising van de en de Kerksteeg stond aan het begin van de 14 e eeuw een kerkje op een verhoging in het land. De kerk is voor het eerst genoemd in 1312, met als moederkerk de kerk te Everdingen. In 1332 werd het dorp door Hubert van Everdingen, samen met het gerecht, de kerk en het recht op tienden en giften, opgedragen aan Hubert Schenk, heer van Culemborg. In 1519 en de 18 e eeuw werden kleine reparaties aan de kerk uitgevoerd. In 1830 volgde er een grote restauratie, nadat in 1819 was gebleken dat de kerk in slechte staat verkeerde. De kerk werd voor een groot deel afgebroken en met de oude stenen weer in kleinere vorm opgebouwd. In de 14 e eeuw werd het gebied waarin Zijderveld ligt, bestuurd door de Heren van Culemborg. Hubert van Culemborg gaf in 1413 een vorm van eigen bestuur aan de inwoners van Zijderveld en het noordelijker gelegen Everdingen. Dagelijkse conflicten en zakelijke aangelegenheden werden door een eigen rechtbank in Everdingen geregeld. In het midden van de 16 e eeuw werden er circa 150 bewoners geteld. In 1741 werden tussen de 60 en 70 huizen vermeld. 9 Rond 1760 telden Everdingen en Zijderveld samen ongeveer 260 inwoners, waarvan het merendeel echter in Everdingen woonde. In 1820 gingen Everdingen en Zijderveld over van het voormalige graafschap Culemborg naar Zuid-Holland. Er werden op dat moment 880 bewoners geteld, waarvan ook dan het merendeel in Everdingen woonde. Op de kadastrale kaart van 1822 is Zijderveld te zien als een langgerekt typisch copedorp waarvan de bewoning zich langs de en de uitstrekt. Aan het begin van de 20 e eeuw begon de bouw van niet-agrarische bebouwing tussen de bestaande boerderijen en werd ook de westkant van de bebouwd. In de periode werd de Rijksweg ten noorden van het dorp aangelegd. Ten gevolge hiervan verdween de voor een deel en werd de in het noorden 2 Wolters Noordhoff Atlasproducties Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Huizer et al. 2007; Van Benthem en Smit Van Benthem & Smit ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

12 10 doodlopend. Na 1950 werd het dorp verder uitgebreid en telde het, samen met Everdingen, aan het einde van de 20 e eeuw 1280 inwoners. Op de geraadpleegde oude kaarten is te zien, dat het westelijke deelgebied, de percelen van 14-24, de uitgave van de kadastrale minuut tussen 1811 en 1832 ten minste tot 1928 onbebouwd is geweest en in gebruik is geweest als weiland. Het oostelijke deelgebied, het perceel van 21, is tussen 1811 en de vervaardiging van de 19e eeuwse topografische kaart, waarvan het jaartal van uitgave onbekend is, bebouwd geraakt Beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens (LS04) De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied: Bron Informatie Geologie 10 Formatie van Echteld Geomorfologie 11 terp of hoogwatervluchtplaats (T) Bodemkunde 12 oude bewoningsplaats (T) Archeologische beleidsadvieskaart van Vianen 13 Stroomgordel van Zijderveld op stroomgordel van Autena/Middelkoop op stroomgordel van Tienhoven Meandergordelkaart 14 Meandergordel van Zijderveld, actief van circa BP Ongeveer jaar geleden ging de laatste ijstijd over in de relatief warme periode waarin we ons nu bevinden, het Holoceen. Deze temperatuurstijging had tot gevolg dat de ijskappen uit het Weichselien langzaam begonnen af te smelten en de zeespiegel sterk begon te stijgen. Ook de vegetatie veranderde van een open, koudeminnende vegetatie naar een gesloten berkenbos. De relatieve zeespiegelstijging zorgde in het rivierengebied voor een overgang van netto insnijding naar netto accumulatie. De rivierafvoeren werden regelmatiger waardoor het vlechtende rivierpatroon overging in een meanderend rivierpatroon. Een meanderende rivier wordt gekenmerkt door slechts één, vaak sterk kronkelende, rivierbedding. De afzettingen gevormd door deze rivieren bestaan uit bedding-, oever- en komafzettingen en worden gerekend tot de Formatie van Echteld. 15 Volgens de meandergordelkaart liggen in de ondergrond van Zijderveld bedding- en/of oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel. 16 De Zijderveldse meandergordel bevindt zich in het uiterste zuiden van de gemeente Vianen, waar deze enkele malen de gemeentegrenzen verlaat en weer binnenkomt. Buiten de gemeentegrenzen loopt deze meandergordel van de omgeving van Culemborg in de richting van Ameide. In archeologisch opzicht is deze meandergordel van groot belang geweest, waarover meer elders in dit rapport. De top van de zandige afzettingen hiervan bevindt zich in de gemeente Vianen rond ca. 0,5 m NAP. De hoogte van het maaiveld op de locatie van het plangebied ligt tussen circa 0,8 en 1,0 m +NAP. De zandige beddingafzettingen van de Zijderveld stroomrug worden op een diepte maximaal circa 1,5 meter onder het maaiveld verwacht. De Zijderveld stroomgordel is tot aan het begin van het Laat-Neolithicum actief geweest. 17 Op de oever- en beddingafzettingen van de Zijderveld stroomgordel kunnen archeologische resten worden verwacht van het Midden-Neolithicum tot en met de IJzertijd. Later is het gebied afgedekt met komafzettingen (klei) van de Lek. Zijderveld is gebouwd op een Laatmiddeleeuwse ophoging ter bescherming tegen het overstromingswater van de Lek. Ook volgens de bodemkaart is het plangebied gekarteerd als terp. Rondom deze verhoging komen overal kalkloze poldervaaggronden in zware klei voor (Rn 47C-II op de Zijderveld stroomrug, Rn 44Cw-II aan beide kanten naast de stroomrug). Poldervaaggronden zijn zeer veel voorkomende bodems in komgebieden. Ze hebben weinig bodemkenmerkende eigenschappen. In het onderzoeksgebied zijn de volgende archeologische (indicatieve) waarden vastgesteld: Bron Omschrijving Cultuurhistorische waardenkaart provincie Utrecht Hoge indicatieve archeologische waarde op basis van ligging op de Zijderveld stroomgordel Archeologisiche beleidsadvieskaart gemeente Vianen Hoge indicatieve archeologische waarde op basis van ligging op de Zijderveld stroomgordel Archeologische Monumenten Kaart (AMK) AMK-terreinen 6.762, 6.764,, en waarnemingen ARCHISII (Archeologisch Informatie , , , ,, 56.99, 5, Systeem), , en De Mulder et al ARCHIS. Stichting voor Bodemkartering Huizer et al Berendsen & Stouthamer De Mulder et al Berendsen & Stouthamer Berendsen & Stouthamer 2001, Berendsen & Hoek ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

13 11 Bron Omschrijving vondstmeldingen ARCHISII geen onderzoeksmeldingen ARCHISII, 5.753, 6.848,, ,, , , De ligging van deze waarden is weergegeven in afb. 4. Op de Zijderveldse stroomgordel zijn binnen het onderzoeksgebied drie AMK-terreinen van hoge archeologische waarde en twee AMK-terreinen van zeer hoge archeologische waarde met een beschermde status. Het gaat om vier terreinen waar resten uit de Midden-Bronstijd tot Late IJzertijd zijn gevonden. Uit deze perioden komen ook de meeste genoemde waarnemingen. 18 Tevens zijn enkele booronderzoeken en opgravingen uitgevoerd, waarbij resten zijn gevonden die een datering hebben van laat-neolithicum tot IJzertijd. 19 AMK-terrein betreft de historische kern van Zijderveld. 20 De begrenzing hiervan is gebaseerd op de Bonnekaart van Het perceel van 21 ligt binnen de begrenzing van deze historische kern, de overige percelen er buiten. Op een afstand van circa 100 meter ten zuidoosten van het plangebied is bij een proefsleuvenonderzoek, ondanks een hoge verwachting, geen vervolgonderzoek geadviseerd. Het plangebied bleek op een crevasse te liggen, in een relatieve laagte naast de Zijderveld stroomrug. 21 In het kader van een verbreding van de heeft een archeologische opgraving plaatsgevonden. 22 Daarbij zijn diverse huisplattegronden met uitgebreide percelering in kaart gebracht. De begrenzing van de nederzetting, die zich als een lintbebouwing over de Zijderveldse stroomgordel uitstrekt, is noch in het oosten, noch in het westen bereikt. De kans is groot dat ook in het plangebied, dat 200 meter ten westen van de opgraving ligt, resten van de Bronstijd nederzetting op de afzettingen van de Zijderveld stroomgordel aanwezig zijn (afb. 5) Gespecificeerde verwachting (LS05) In het hele plangebied worden archeologische resten verwacht uit alle archeologische perioden vanaf het Neolithicum tot en met de IJzertijd op of in de top van de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel tussen 50 en 150 cm beneden het maaiveld. De resten manifesteren zich naar verwachting als een archeologische laag, bestaande uit een vermenging van onder meer kleine fragmenten aardewerk, houtskool en bot met het oorspronkelijke substraat. De meeste typen archeologische resten (bot, houtskool, aardwerk, metaal) zullen door de natte en zuurstofloze condities goed zijn geconserveerd. 23 Ze zijn bovendien afgedekt door jongere kleiafzettingen en Laatmiddeleeuwse ophogingen, die hen bescherming bieden tegen (sub-)recente bodemverstoringen. Aan en direct onder het maaiveld worden archeologische resten verwacht uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd. De vondstenlaag van deze resten zal zich niet dieper bevinden dan ca. 30 cm beneden het maaiveld. Organische resten (zoals bot, hout, leder en textiel) zullen door de boven het hoogste grondwaterpeil (1 m mv) heersende relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Andere type indicatoren (aardewerk) zijn waarschijnlijk matig goed geconserveerd. De beperkte beschikbare gegevens laten niet toe, het complextype en de omvang van de verwachte resten nader te specificeren. 3 Inventariserend Veldonderzoek door middel van booronderzoek (VS03) 3.1 Methoden De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.1, in het bijzonder specificatie VS03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek. De strategie voor het veldonderzoek is hierop gebaseerd, alsmede op het voor dit onderzoek opgestelde Plan van Aanpak (VS01). De rapportage is opgesteld conform specificatie VS05. In het plangebied zijn grondboringen uitgevoerd met als doel het bepalen van de bodemopbouw en eventuele bodemverstoringen. Dit is de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek. ARCHIS-waarnemingen , , , ,, en 5. Onderzoeksmeldingen ARCHIS-waarnemingen, , en. Onderzoeksmelding AMK-terreinen 6.762, 6.764, en Onderzoeksmelding, Derney Berendsen & Hoek 2005, Knippenberg & Jongste (2005), Arnoldussen Kars & Smit ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

14 12 Vanwege de kleine omvang van het plangebied is de verkennende fase gecombineerd met de karterende fase van het inventariserend veldonderzoek. Het doel van de karterende fase van dit onderzoek is het systematisch onderzoeken van het plangebied op het voorkomen van de mogelijk in het plangebied voorkomende vindplaatsen met een archeologische laag. 24 Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte bodemopbouw zoals vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen. Het karteren van de vindplaatsen gebeurt door het vaststellen van de aan- of afwezigheid van archeologische indicatoren in het opgeboorde materiaal. Archeologische indicatoren zijn bijvoorbeeld fragmenten aardewerk, houtskool, verbrande klei, (on)verbrand bot en andere insluitsels die van nature niet in de bodem voorkomen. Daarnaast kunnen bodemverkleuringen, bijvoorbeeld veroorzaakt door fosfaatverbindingen, een indicatie vormen voor bewoning in het verleden. Er zijn negen boringen verspreid over het plangebied uitgevoerd met een 7 cm edelmanboor en een 3 cm guts tot ten minste 30 cm in de ongestoorde ondergrond tot gemiddeld circa 200 cm en maximaal 270 cm onder het maaiveld. Het opgeboorde materiaal is verbrokkeld. Zeven boringen zijn uitgevoerd op het noordwestelijk terrein en twee op het noordoostelijk terrein. De gehanteerde boorstrategie heeft een betrouwbaarheid van circa 90 % voor het opsporen van vindplaatsen met een archeologische laag met een omvang van ten minste 500 m Vindplaatsen met een kleinere omvang, vindplaatsen zonder archeologische laag met een vondststrooiing van overwegend aardewerk en/of vuursteen, vindplaatsen zonder sporenniveau alsmede lineaire vindplaatsen en puntelementen kunnen hiermee niet worden gekarteerd. De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 26 De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van de lokale topografie en ingemeten met een meetlint. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHNbeelden Resultaten De locatie van de boringen is weergeven in afb. 6. De boorgegevens zijn beschreven in bijlage 1 en de boorkolommen zijn grafisch weergegeven in bijlage 2. De meeste boringen hebben een vergelijkbare opbouw. Deze wordt hieronder beschreven. Boring 4 heeft een andere opbouw dan de overige boringen en wordt apart beschreven. Boring 8 is op 40 cm mv gestuit op ondoordringbaar materiaal. Beschrijving van de boringen 1, 2, 3, 5, 6, 7, en 9 Het onderste pakket afzettingen bestaat uit lichtgrijs, matig fijn zand en/of siltige klei met zandlagen. In sommige boringen is het zand kalkrijk, in andere kalkloos. De top van dit pakket ligt tussen 140 en 240 cm mv. In boring 2 is dit pakket echter op 260 cm mv nog niet bereikt. Naar boven toe gaat dit pakket over in een pakket gelaagde afzettingen, bestaande uit zand- en kleilagen, waarbij de zandbijmenging naar boven toe afneemt. In dit pakket komen plantenresten voor in de vorm van wortels. De bovenkant van dit pakket ligt tussen 100 en 165 cm mv, behalve in boring 2, waar de top van dit gelaagde pakket op 200 cm mv ligt. De overgang naar het bovenliggende pakket is vrij duidelijk zichtbaar. Boven het pakket gelaagde klei- en zandafzettingen bevindt zich een pakket klei, bestaande uit kalkloze, zwak tot matig siltige klei. De bovenkant van dit pakket ligt tussen 50 en 80 cm mv, behalve in boring 6, waar het op 10 cm mv is aangetroffen. In de boringen 1, 2, 3 en 9 hebben de bovenste cm van dit kleipakket een donkerder kleur en een grotere consistentie dan de rest van het pakket. Het bovenste pakket bestaat uit een mengsel van zand, silt en klei met een bijmenging van baksteen, houtskool, en aardewerk. In dit pakket zijn in boringen 2 en 3 enkele scherven geglazuurd aardewerk 24 Indeling in prospectiegroepen en vondstdichtheidklassen cf., Tol et al optie D2, paragraaf Tol, et al Bosch 2005; Normalisatie-Instituut Maaiveldhoogten bepaald op basis van AHN kunnen in bebouwd gebied afwijkingen geven als gevolg van de aanwezigheid van bebouwing. ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

15 13 gevonden, die gedateerd zijn in 17 e tot 18 e eeuw. Deze zijn beschreven in tabel 2. De vondsten zijn niet geselecteerd voor conservering. In boring 6 is een olieachtige geur van het sediment waargenomen. Beschrijving van boring 4 De opbouw van boring 4 wijkt af van de overige boringen. In deze boring ligt de grens van het reeds genoemde onderste pakket op 195 cm mv. Daarboven ligt een laag matig slappe, matige humeuze, zwartgrijze klei. De klei bevat kleine vlekjes en doet rommelig aan. Tussen 170 en 50 cm mv bestaat het materiaal uit een mengsel van de fracties klei, silt, zand en grind, waarbij de verhouding van de verschillende fracties varieert. In dit pakket zijn fragmenten baksteen en verschillende soorten puin aangetroffen, zoals sintel en metaalslak. De bovenste 50 cm bestaat uit matig siltig, matig humeus, donker grijsbruin zand. Beschrijving van boring 8 Zoals reeds gemeld, is boring 8 op 40 cm mv gestuit op ondoordringbaar materiaal. Daarboven bevond zich een laag, bestaande uit donker grijsbruine, zwak humeuze klei, die zeer veel baksteen bevatte en een fragment mogelijk asbest. Het geheel is afgedekt met 5 cm grijs zand en een tegel. De ligging van deze boring is gesitueerd vlak naast de sloot. 3.3 Interpretatie In het plangebied zijn in enkele boringen de zandige beddingafzettingen gevonden van de Zijderveld stroomgordel. Daarboven bevindt zich een pakket oeverafzettingen, bestaande uit een afwisseling van zand- en kleilagen. Het geheel is afgedekt met kleiige komafzettingen van jongere systemen. Hierin is in verschillende boringen een laklaag aangetroffen. In tabel 2 is aangegeven hoe diep de verschillende lithogenetische eenheden in de boringen zijn aangetroffen ten opzichte van NAP. In een zone langs de en onder de huidige en reeds afgebroken bebouwing is een antropogeen opgebracht pakket aanwezig. Tabel 2. Diepte van de verschillende lithogenetische eenheden per boring boorpunt hoogte maaiveld (cm -NAP) dikte omgewerkte laag (cm) top laklaag t.o.v. NAP (cm) 28 top oeverafzettingen t.o.v. NAP (cm) 29 top bedding-afzettingen t.o.v.nap (cm) ? > In de boringen waarin beddingafzettingen zijn aangetroffen (1, 3, 4, 5 en 7), ligt de top hiervan tussen circa 70 en 195 cm NAP. Behalve in de boringen 3 en 4 is boven deze beddingafzettingen een pakket oeverafzettingen aangetroffen, bestaande uit een afwisseling van zand- en kleilagen. De top hiervan ligt tussen circa 100 en 0 cm NAP. In boring 3 worden de beddingafzettingen afgedekt door een pakket komklei. Boring 4 is tot in de beddingafzettingen omgewerkt In de overige boringen zijn de oeverafzettingen intact. In deze afzettingen zijn geen bodemvormende kenmerken waargenomen, noch andere aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische resten. Daarom kan met een zekerheid van circa 90 % gesteld worden, dat in het plangebied geen archeologische laag in de oeverafzettingen aanwezig is. Echter, het voorkomen van archeologische resten met een vondstrooiing van aardewerk en/of vuursteen kan op basis van de gebruikte methode niet worden uitgesloten. Boven de oeverafzettingen bevindt zich een pakket zware klei, die waarschijnlijk is afgezet als komafzettingen van de Oude Rijn. In boring 3 ligt deze klei direct boven de beddingafzettingen. In enkele 28 Maaiveldhoogten zijn bepaald op basis van AHN en kunnen in bebouwd gebied afwijkingen geven als gevolg van de aanwezigheid van bebouwing. NAP-hoogten dienen slechts ter indicatie. De in bijlage 1 aangegeven diepten.t.o.v. maaiveld zijn nauwkeuriger ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

16 14 boringen (3 en 6) is de bovenste cm van deze komklei gerijpt. Waarschijnlijk hebben deze afzettingen enige tijd boven het grondwater gestaan en heeft zich hier een bodem in ontwikkeld. Het bovenste pakket, dat bestaat uit een rommelig mengsel van klei en zand, is waarschijnlijk opgebracht in de 17 e of 18 e eeuw, gezien de aanwezigheid van fragmenten aardewerk uit die tijd. De dikte van dit opgebrachte pakket is het grootst in het zuidoostelijke deelgebied. In het noordwestelijke deelgebied is dit pakket het dikst tussen de twee grootste gebouwen die staan afgebeeld op afb. 5 (boring 5). Verder van de dorpsweg af, richting het noordwesten, is in de boringen 6, 7 en 9 geen duidelijk ophogingspakket gevonden. Hier bestaat de bovenste laag van de bodem uit kleiige komafzettingen, die overigens wel omgewerkt zijn. Het ophoogpakket is dus vooral daar aanwezig, waar de huidige (op de topografische kaart aangegeven) bebouwing staat. Ondanks dat het noordwestelijke deelgebied volgens de geraadpleegde oude kaarten tussen het begin van de 19 e eeuw tot halverwege de 20 ste eeuw niet bebouwd is geweest, kan niet worden uitgesloten, dat zich op deze locatie funderingsresten van vóór het begin van de 19 e eeuw bebouwing in de ondergrond bevinden. Langs de is de kans dat in de ondergrond funderingsresten uit de Late Middeleeuwen of de Nieuwe tijd aanwezig zijn het grootst. Ook in het gehele zuidoostelijke deelgebied kunnen funderingsresten uit de Late Middeleeuwen en/of Nieuwe tijd in de ondergrond aanwezig zijn. In de boringen 6 en Boring 8 is gestuit op een diepte van 40 cm mv. Gezien de ligging van deze boring aan de rand van de sloot, is het aannemelijk, dat het ondoordringbare materiaal met opzet daar is gedeponeerd, om de rand van de sloot te verstevigen. In boring 6 is in de laag van cm -mv een olieachtige geur waargenomen. De bodem ten minste ter plaatse van deze twee boringen milieukundig verontreinigd. Bij het uitvoeren van een eventueel vervolgonderzoek dient rekening gehouden te worden met deze verontreiniging. 4 Conclusies De in de Inleiding gestelde onderzoeksvragen kunnen op basis van de bereikte resultaten als volgt worden beantwoord: Is er in het plangebied een intact potentieel vondstniveau aanwezig en zo ja, komt dit overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte potentiële vondstniveau? In het plangebied werden op basis van het bureauonderzoek verschillende archeologische niveaus verwacht. De afzettingen waarin deze potentiële niveaus werden verwacht, zijn bij het booronderzoek aangetroffen. De top van de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel bevindt zich tussen circa 0 en 100 cm - NAP. De top van deze oeverafzettingen is (behalve in boring 4, waar het materiaal tot in de beddingafzettingen is omgewerkt en in boring 8, die gestuit is boven de te verwachten diepte van oeverafzettingen) intact. Hierin bevindt zich mogelijk een archeologisch niveau. Op een afstand van circa 200 meter ten oosten van het plangebied zijn in deze oeverafzettingen diverse vondsten uit de Bronstijd gedaan. Boven de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel bevindt zich een oud bodemoppervlak in komafzettingen van de Oude Rijn. Deze oude bodem bestaat uit gerijpte klei. Hierin kunnen archeologische resten uit de Late Middeleeuwen voorkomen, maar aanwijzingen voor de aanwezigheid van deze resten zijn niet waargenomen. In dit pakket zijn geen kenmerken van bodemvorming en geen laklaag aangetroffen. In de ophooglaag werden resten uit de Late Middeleeuwen en/of Nieuwe tijd verwacht. De aanwezigheid van deze laag is tijdens het booronderzoek aangetoond. In deze laag zijn fragmenten aardewerk gevonden uit de 17 tot 18e eeuw. Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig en, zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan? Bij het booronderzoek zijn ondanks de hoge archeologische verwachting voor Laat-Neolithicum tot IJzertijd geen aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een archeologische laag in de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomrug. Het ontbreken voor indicatoren sluit echter niet uit, dat in de oeverafzettingen archeologische resten aanwezig kunnen zijn. Vanwege de aanwezigheid van talrijke Bronstijd vondsten in de directe omgeving van het plangebied en de aangetroffen intacte oeverafzettingen, kan de archeologische verwachting voor archeologische resten in de top van deze oeverafzettingen niet worden uitgesloten. Ook zijn geen aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een archeologische laag in de top van de komafzettingen van de Oude Rijn. In het ophogingspakket van de dorpskern van Zijderveld zijn wel indicatoren gevonden, waaruit geconcludeerd kan worden dat deze laag in de 17 e of 18 e eeuw moet zijn ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

17 15 opgebracht. Mogelijk bevinden zich in het plangebied funderingsresten uit de Late Middeleeuwen tot Nieuwe tijd. In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? Wanneer de grond tot in de zandige oeverafzettingen of dieper verstoord zal worden, bijvoorbeeld ten behoeve van funderingen, zullen de eventueel in de oeverafzettingen aanwezige archeologische resten uit het Laat-Neolithicum tot en met IJzertijd worden verstoord. Ook archeologische resten uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd, die zich mogelijk in de laklaag boven in de kleiige komafzettingen en de antropogene ophooglaag bevinden, zullen als gevolg van de geplande werkzaamheden worden verstoord. Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Gezien de hoge archeologische verwachting voor het gehele plangebied, is het niet mogelijk de verstoring van eventueel aanwezige archeologische resten te beperken. Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Om uit te kunnen sluiten of in het plangebied resten uit het Laat-Neolithicum tot en met IJzertijd, danwel Late Middeleeuwen tot Nieuwe tijd aanwezig zijn, zal vervolgonderzoek uitgevoerd moeten worden in de vorm van een proefsleuvenonderzoek. Aangeraden wordt, een proefsleuf aan te leggen over de locatie van boring 9, omdat hier de oeverafzettingen het minst diep in de ondergrond liggen ten opzichte van het maaiveld. Tevens wordt aangeraden de sleuf loodrecht op de richting van de Zijderveld stroomgordel te richten. 5 Aanbeveling ADC ArcheoProjecten adviseert om in het gehele plangebied een inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P), teneinde gaafheid, omvang, datering en conservering van archeologische resten te onderzoeken. De nadruk ligt hierbij op archeologische resten uit het Laat-Neolithicum tot en met IJzertijd, die mogelijk in de top van de oeverafzettingen van de Zijderveld stroomgordel aanwezig zijn. De locatie van boring 9 wordt vanwege de relatief ondiepe ligging van deze oeverafzettingen als de meest geschikte locatie voor een dergelijk proefsleuvenonderzoek geacht. Het verdient aanbeveling om voor het uitvoeren van een proefsleuvenonderzoek rekening te houden met een eventuele bodemverontreiniging van de bodem ter hoogte van boring 6. Voor het uitvoeren van een vervolgonderzoek moet rekening gehouden worden met een mogelijke bodemverontreiniging. In de boringen 6 en 8 zijn zintuiglijk milieukundige verontreinigingen aangetroffen. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

18 16 Literatuur Arnoldussen, S., 2008: A living landscape. Bronze Age settlement sites in the dutch river area (c BC). Sidestone Press, Leiden. Benthem, A. van & L. Smit, Zijderveld locatie Boomgaard en Elfhout, gemeente Vianen. Bureauonderzoek en booronderzoek (IVO). ADC-rapport 304. Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. Van Gorcum, Assen. Berendsen, H.J.A. & W.Z. Hoek, Eindrapport van het fysisch-geografisch onderzoek in het kader van de verbreding van de. ICG-rapport Bureau Militaire Verkenningen, verschillende jaargangen (1892, 1897, 1892 en 1928): Leerbroek, blad 506, 1: Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNOrapport, NITG A). Derney, D., Zijderveld, Elfhont (gem. Vianen), Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven (IVOIII). ADC-rapport 502, Amersfoort. Groenewoudt, B.J., 1994: Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amersfoort (Nederlandse Archeologische Rapporten, 17). Haarhuis, H.F.A.,1998: Verbreding Everdingen Deil. Een archeologische kartering, Amsterdam (RAAP Rapport 378). Huizer, J., A. van Benthem, en M. Benjamins, De archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart van de gemeente Vianen. (ADC Heritage rapport H 018) Amersfoort. Knippenberg, S. & P.F.B. Jongste, 2005: Terug naar Zijderveld. Archeologische opgravingen van een bronstijdnederzetting langs de. Archol, Mulder, F.J. de, M.C. Geluk, I. Ritsema, W.E. Westerhoff & T.E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland. NITG-TNO, Utrecht. Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN 5104, Delft. Stichting voor Bodemkartering, 1966: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 38 Oost Gorinchem (Gorkum). Tol, A.J., J.W.H.P. Verhagen & M. Verbruggen, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel: karterend booronderzoek. Gouda (SIKB uitgave). Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990: Grote Historische Atlas van Nederland, deel 3 Oost-Nederland , Groningen. Lijst van afbeeldingen Afb. 1 Locatie van het plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied Afb. 3 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen Afb. 4 Archis-waarnemingen en AMK-terreinen in het onderzoeksgebied Afb. 5 Plangebied op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) (naar Berendsen & Hoek 2005). Afb. 6 Boorpuntenkaart Lijst van tabellen Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. Tabel 2. Diepte van de verschillende lithogenetische eenheden per boring Tabel 3. Archeologische indicatoren en vondsten ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

19 17 TULL EN T WAAL 'T GOIJ MEERKERK N NIEUWLAND SCHALKWIJK OSSENWAARD ZH LOPIKERKAPEL VIANEN ZH HAGESTEIN EVERDINGEN LEXMOND CULEMBORG HEI EN BOEICOP LEERBROEK LEERDAM ASPEREN 0 OOSTERWIJK 5000m HEUKELUM bron: Geodan 8 ZIJDERVELD SCHOONREWOERD BEESD RHENOIJ RUMPT ACQUOIJ GELLICUM 8 DEIL ENSPIJK TRICH Afb. 1 Locatie van het plangebied ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

20 18 ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en N 0 Legenda Topografie Begrenzing plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied

21 N 0 500m Legenda ARCHIS-meldingen (bijgewerkt okt.'09) Hoge indicatieve archeologische waarde Middelhoge indicatieve archeologische waarde Lage indicatieve archeologische waarde Zeer lage indicatieve archeologische waarde Water Bebouwd gebied Zeer grote trefkans op archeologische sporen Redelijke tot grote trefkans op archeologische sporen Lage kans op archeologische sporen Neolithicum Bronstijd Vroeg-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Laat-Romeinse tijd Vroege Middeleeuwen Late Middeleeuwen Datering onbekend Onderzoeksmelding Vondstmelding Begrenzing van het onderzoeksgebied AMK-terrein van hoge archeologische waarde AMK-terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd Afb. 3 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

22 20 ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21 Legenda ARCHIS-meldingen (bijgewerkt okt.'09) (met nummer) AMK-terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd (met nummer) AMK-terrein van hoge archeologische waarde (met nummer) N 0 Neolithicum Bronstijd Vroeg-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Laat-Romeinse tijd Vroege Middeleeuwen Late Middeleeuwen Datering onbekend Onderzoeksmelding Begrenzing van het plangebied Onderzoeksmelding met nummer Afb. 4 Archis-waarnemingen en AMK-terreinen in het onderzoeksgebied

23 21 * Legenda * Locatie van de Bronstijd opgraving in het kader van vernreding van de Locatie van het plangebied hoge ligging middelhoge ligging lage ligging Afb. 5 Plangebied op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) (naar Berendsen & Hoek 2005). ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

24 N m Legenda Topografie 1 Begrenzing plangebied Uitgevoerde boring met nummer Afb. 6 Boorpuntenkaart ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

25 23 Tabel 3. Archeologische indicatoren en vondsten Oorsprong Diepte cm- mv x (mrd) y (mrd) Omschrijving Boring 2 30 tot fragmenten geglazuurd aardewerk Boring fragment geglazuurd aardewerk Oppervlakte vondst Ovenslak Datering 17 e -18 e eeuw 17 e -18 e eeuw ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21

26 24 Bijlage I nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen overig donker-; grijs; kalkloos klinker zwak siltig; zwak zand grindig matig grof licht-; bruin; kalkloos opgebrachte grond donker-; grijs; klei sterk zandig bruin-; kalkloos rottende geur grind; opgebrachte grond klei zwak zandig donker-; grijs; kalkloos spoor plantenresten klei zwak siltig donker-; grijs; kalkloos spoor plantenresten zwak siltig; matig humeus donker-; zwart- ; grijs; klei kalkloos spoor plantenresten zand zwak siltig matig fijn grijs-; bruin; kalkloos klei zwak humeus kalkloos matig siltig; zwak humeus zand matig siltig matig fijn zand zwak siltig; matig grindig matig grof licht-; grijs-; bruin; licht-; grijs-; bruin; donker-; bruin- ; grijs; kalkloos kalkloos spoor plantenresten; h1 b0venste deel matig slappe consistentie veel plantenresten; zeer veel kleilagen; klei en zandlagen 0 5 grijs; kalkloos stoeptegel zwak siltig; zwak 5 45 zand matig grof licht-; bruin; kalkloos opgebrachte grond grindig sterk zandig; zwak donker-; grijs-; klei kalkloos weinig spoor spoor plantenresten; opgebrachte grond; spoor baksteen humeus bruin; roestvlekken houtskoolspikkels kleibrokjes, zeer rommelig geheel donker-; grijs-; spoor aardewerkfragmenten; weinig opgebrachte grond; geglazuu5d aw, meegenomen klei zwak zandig kalkloos bruin; baksteen voor determinatie, op 85 cm enkele vrij grote grindjes 1-2 cm; weinig klei zwak siltig; zwak grindig donker-; grijs; kalkloos weinig roestvlekken plantenresten, opgebrachte grond klei zwak siltig donker-; grijs; kalkloos spoor plantenresten klei zwak siltig; zwak humeus zwart-; grijs; kalkloos matig stevig; weinig plantenresten klei zwak siltig donker-; grijs; kalkloos veel plantenresten; 5 cm laagje zeeer veel plr klei matig siltig grijs; kalkloos weinig plantenresten klei sterk siltig licht-; grijs; kalkrijk weinig plantenresten zand matig siltig zeer fijn grijs; kalkrijk veel kleilagen; zeer gelaagd, hier en daar wortelresten, oeverafzettingen ADC ArcheoProjecten Rapport 2181 Zijderveld en 21