Hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat, Nieuwegein rapport 2647

Transcriptie

1 Hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat, Nieuwegein rapport 2647

2

3 Hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat, Nieuwegein Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek M. Hanemaaijer

4 2 Colofon ADC Rapport 2647 Hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat, Nieuwegein Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek Auteur: M. Hanemaaijer In opdracht van: Dhr. M. Struik ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, 14 mei 2012 Foto s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: J. Huizer ISSN ADC ArcheoProjecten Postbus BM Amersfoort Tel Fax info@archeologie.nl

5 3 Inhoudsopgave Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied 4 Samenvatting 5 1 Inleiding Algemeen Doelstelling en vraagstelling 7 2 Methodiek bureauonderzoek 7 3 Resultaten bureauonderzoek Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik Beschrijving huidig gebruik Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen Beschrijving van bekende archeologische, ondergrondse bouwhistorische en aardwetenschappelijke waarden Gespecificeerde verwachting (LS05) 11 4 Methodiek Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Kader Methode 12 5 Resultaten Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Lithologische beschrijving Interpretatie 12 6 Conclusies 13 7 Aanbeveling 14 Literatuur 14 Geraadpleegde websites 14 Lijst van afbeeldingen en tabellen 15 Bijlage 1 Boorgegevens 26

6 4 Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied Provincie: Utrecht Gemeente: Nieuwegein Plaats: Nieuwegein Toponiem: Hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat Kadastrale gegevens: onbekend Kaartblad: 38 O Oppervlakte plangebied 225 m 2 Coördinaten: X Y , X Y , X Y , X Y Bevoegde overheid: Gemeente Nieuwegein Deskundige namens de bevoegde overheid: Onbekend ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): ADC-projectcode: Periode van uitvoering: Februari 2011 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten bv, Amersfoort Beheer en plaats digitale documentatie:

7 5 Samenvatting In opdracht van Dhr. M. Struik heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat in Nieuwegein. In het plangebied zal de huidige bebouwing worden gesloopt en zal nieuwbouw plaatsvinden. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. In het plangebied bevinden zich twee mogelijke archeologische niveaus. In de top van de eventuele oeverafzettingen van de Benschop stroomgordel kunnen resten verwacht worden uit de periode dat deze stroomgordel actief was, vanaf het Meso- en Neolithicum. Op basis van de beschikbare gegevens kan geen exacte diepte worden gegeven van de diepteligging van de beddingafzettingen van de Benschop stroomgordel. Vanaf het begin van de jaartelling is een pakket komafzettingen afgezet vanuit de Lek. In de top van deze afzettingen worden resten vanaf de Vroege Middeleeuwen verwacht die verband houden met de oude dorpskern van Vreeswijk. Teneinde de gespecificeerde verwachting te toetsen zijn in het plangebied 5 boringen gezet. Twee boringen zijn gezet ter plaatse van een verdiepte loods en drie boringen zijn gezet ter plaatse van een tuin. Onder een opgebracht pakket van waarschijnlijk recente oorsprong (ophoogzand in de loods en tuinaarde in de tuin) is een pakket aangetroffen dat bestaat uit kleiig grof zand. Hierin is een fragment roodgeglazuurd aardewerk aangetroffen dat wordt gedateerd tussen de 17 e en de 19 e eeuw. Alle boringen zijn op een diepte van ca. 1 m + NAP gestuit op een ondoordringbare laag. Dit betreft mogelijk een oude fundering en/of puinlaag die terug zou kunnen gaan tot de Middeleeuwen. Het is niet uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied nog archeologische resten voorkomen. Om de op het bureauonderzoek gebaseerde gespecificeerde verwachting voldoende te kunnen aanvullen en toetsen, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het plangebied tijdens de sloop- en graafwerkzaamheden in een archeologische begeleiding te voorzien. De archeologische begeleiding dient hetzelfde doel als een opgraving. Dit betekent dat bij de civiele werkzaamheden aangetroffen vondsten of archeologische sporen worden geregistreerd en, in zover de werkzaamheden dat toelaten, worden gedocumenteerd. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet.

8 6 Tabel 1. Overzicht van de verschillende (pre)historische perioden. Periode Nieuwe tijd Middeleeuwen: Late Middeleeuwen Vroege Middeleeuwen Romeinse tijd: Laat-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Vroeg-Romeinse tijd IJzertijd: Late IJzertijd Midden-IJzertijd Vroege IJzertijd Bronstijd: Late Bronstijd Midden-Bronstijd Vroege Bronstijd Neolithicum (Jonge Steentijd): Laat-Neolithicum Midden-Neolithicum Vroeg-Neolithicum Mesolithicum (Midden-Steentijd): Laat-Mesolithicum Midden-Mesolithicum Vroeg-Mesolithicum Paleolithicum (Oude Steentijd): Laat-Paleolithicum Midden-Paleolithicum Vroeg-Paleolithicum Bron: Archeologisch Basis Register heden na Chr. 12 voor Chr. 450 na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot 8800 voor Chr. Tijd in jaren na Chr na Chr na Chr na Chr. 12 voor Chr na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot voor Chr.

9 7 1 Inleiding 1.1 Algemeen In opdracht van Dhr. M. Struik heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat in Nieuwegein. In het plangebied zal de huidige bebouwing worden gesloopt en zal nieuwbouw plaatsvinden. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. 1.2 Doelstelling en vraagstelling Het doel van bureauonderzoek is het verwerven van informatie, aan de hand van bestaande bronnen, over bekende of verwachte archeologische waarden, binnen een omschreven gebied, om daarmee te komen tot een gespecificeerde, archeologische verwachting. Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting. Het inventariserend veldonderzoek vond plaats door middel van een verkennend booronderzoek. Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform KNA (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) specificatie VS01. 1 Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: Is er in het plangebied een intact potentieel vondst- en/of sporenniveau aanwezig en zo ja, komt dit overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte niveau? Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? Indien er archeologische waarden aanwezig zijn: In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Het bureauonderzoek is uitgevoerd op en het booronderzoek op Meegewerkt hebben: M. Hanemaaijer (prospector), H.M. Molthof (archeoloog) en J. Huizer (senior prospector). 2 Methodiek bureauonderzoek Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2 Landbodems, protocol 4002 Bureauonderzoek. Het bureauonderzoek bestaat uit de volgende elf processtappen: 1. Afbakenen plan- en onderzoeksgebied en vaststellen consequenties van mogelijk toekomstig gebruik; 2. Aanmelden onderzoek bij Archis; 3. Vermelden (en toepassen) overheidsbeleid; 4. Beschrijven huidig gebruik; 5. Beschrijven historische situatie en mogelijke verstoringen; 6. Beschrijven mogelijke aanwezigheid bouwhistorische waarden in de ondergrond; 1 Het PvA is opgesteld door M. Hanemaaijer, prospector op en geaccordeerd door A.G. de Boer, senior prospector.

10 8 7. Beschrijven bekende archeologische en aardwetenschappelijke waarden; 8. Opstellen gespecificeerde verwachting; 9. Opstellen standaardrapport bureauonderzoek; 10. Afmelden onderzoek bij Archis: overdracht onderzoeksgegevens; 11. Aanleveren digitale gegevens bij e-depot. De processtappen 1 tot en met 7 leveren gegevens op basis waarvan processtap 8, de gespecificeerde verwachting wordt opgesteld. De gespecificeerde verwachting kan worden beschouwd als een belangrijke conclusie van het bureauonderzoek, omdat hierin wordt aangegeven of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht, indien relevant weergegeven op een kaart. De resultaten van processtappen 1 tot en met 8 worden behandeld in de paragrafen 3.1 tot en met 3.5. Processtap 9 resulteert in het voorliggende rapport. De processtappen 10 en 11 hebben betrekking op het voor derden openbaar maken van de resultaten van het bureauonderzoek bij onder meer Archis en het e-depot. 3 Resultaten bureauonderzoek 3.1 Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik Het plangebied ligt op de hoek van de Margrietstraat en de Wilhelminastraat in Nieuwegein en heeft een oppervlakte van ca. 300 m 2. De exacte locatie is weergegeven in afbeeldingen 1 en 2. Van het plangebied zelf zijn onvoldoende archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar om een uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting. Daarom zijn tevens gegevens betrokken uit de directe omgeving, waarmee het onderzoeksgebied kan worden gedefinieerd als het gebied binnen een straal van ca. 500 m rondom het plangebied en op Benschop stroomgordel. In het plangebied is de bouw van drie woningen onder één kap en een garage gepland. Hierbij zal een gebied met een oppervlakte van ca. 200 m 2 worden bebouwd. De nieuwbouw zal worden gefundeerd door middel van schroefheipalen tot een diepte van 9 m. De diepte van de funderingsbalken die op de heipalen rusten is niet bekend. In afb. 3 en 4 is de toekomstige situatie en het heipalenplan weergegeven. De nieuwbouw zal het huidige reliëf van de Wilhelminastraat volgen: De westzijde van het plangebied (Margrietstraat) ligt ca. 70 cm lager dan de oostzijde van het plangbebied. De consequentie van de voorgenomen ingreep is dat eventuele waardevolle archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. 3.2 Beschrijving huidig gebruik Ter plaatse van het grootste deel van het plangebied bevinden zich momenteel een schuur en een loods. De loods is verdiept aangelegd. De vloer van de loods bevindt zich ca. 80 cm lager dan het vloerniveau van de aangrenzende schuur en bestaat uit stoeptegels. De schuur is voorzien van een betonnen vloer. De zuidrand van het plangebied is momenteel in gebruik als tuin. 3.3 Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen De historische situatie is op verschillende kaarten als volgt:

11 9 Bron Nieuwe Caerte van de provincie Utrecht van Bernard de Roy uit Kadastrale minuut uit Topografische kaart uit Historische situatie Vreeswijk aangegeven deels bebouwd, deels erf Idem Bonnekaart uit 1873, 1879, 1894, 1902, 1916, bebouwd Topografische kaart uit 1936, 1959, 1969, Topografische kaart uit KennisInfrastructuur CultuurHistorie (KICH) 8 deels bebouwd, deels erf huidige bebouwing aanwezig dorpskern Vreeswijk; Oude Hollandse Waterlinie Cultuurhistorische waardenkaart provincie Utrecht dorpskern Vreeswijk Het plangebied is gelegen in Vreeswijk. Vreeswijk was mogelijk al in de 9 e eeuw bewoond aangezien in een tussen 885 en 948 opgestelde goederenlijst van de Utrechtse kerk van Fr(i)esdore wordt gesporken. In 1321 en 1322 brak de Lekdijk bij Vreeswijk door, waarbij grote delen van het Sticht en Holland overstroomden. De overstromingen leidden tot de oprichting van de hoogheemraadschappen van de Lekdijk Benedendams (1323) en Lekdijk Bovendams (1328). In de 14 e eeuw verplaatste de kern van het dorp zich naar de directe omgeving van de rivier de Lek: toen is hier de Vaartse Rijn gegraven en een houten sluis aangelegd, op de plaats waar vandaag de dag zich nog steeds de Oude Sluis bevindt. Het eerste deel van de Vaartse Rijn is in 1373 gegraven van de Tolsteegsingel in Utrecht tot aan de Randdijk in Jutphaas. Vanaf daar werd later de Doorslag gegraven tot aan de Hollandse IJssel. Toen deze laatste werd afgedamd ging de verbinding met de Lek verloren. Vervolgens is vanaf de Randdijk de Vaartse Rijn verder uitgegraven tot aan de Lek, door eerst een deel van de Schalkwijksewetering richting het oosten te volgen en vervolgens zuidelijk af te buigen. In de zestiende eeuw ontstonden er problemen doordat de bedding van de Lek zich naar het zuiden verplaatste en de uitmonding van de Vaartsche Rijn verzandde. In 1562 werd daarom buitendijks een tweede sluiskolk aangelegd. De nieuwe sluiskolk is enigszins scheef geplaatst ten opzichte van de oude vanwege de ligging van een zandbank. Uiteindelijk (ca 1820) werd ook de Lekdijk een stuk naar het zuiden verlegd. De oude dijk volgde het tracé van de Lekstraat en Molenstraat, ca. 50 m ten zuiden van het plangebied. 9 Op de Nieuwe Caerte van de provincie Utrecht van Bernard de Roy uit 1669 is Vreeswijk aangegeven (zie afb. 5). Deze kaart is niet gedetailleerd genoeg om te bepalen of ter plaatse van het plangebied sprake was van bebouwing. Op de kadastrale minuut uit de periode en alle geraadpleegde recentere kaarten is binnen het plangebied bebouwing afgebeeld (zie afb. 6 en 7). De huidige gemeente Nieuwegein is in 1971 ontstaan nadat de oude dorpen Vreeswijk en Jutphaas zijn samengevoegd. 2 De Roy Kadaster Wolters Noordhoff Atlasproducties. 5 Bureau Militaire Verkenningen 1873, 1879, 1894, 1902, 1916, Topografische Dienst 1936, 1959, 1969, Topografische Dienst Haartsen Houtstra 2006; Blijdenstijn 2005.

12 Beschrijving van bekende archeologische, ondergrondse bouwhistorische en aardwetenschappelijke waarden De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied: Bron Geologie 10 Geomorfologie 11 Bodemkunde 12 Meandergordels 13 Zanddiepte 14 Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) 15 Informatie Huidige nomenclatuur: Formatie van Echteld; rivierklei op rivierzand (code Ec1) Oude nomenclatuur: Een afwisselende gelaagdheid van Hollandveen en afzettingen van Tiel, rustend op geulafzettingen van de afzettingen van Gorkum; aan de oppervlakte Afzettingen van Tiel ontwikkeld als komklei (code A3g) niet gekarteerd, bebouwde kom niet gekarteerd, waarschijnlijk kalkrijke poldervaaggronden (code Rn95a) GWT niet gedefinieerd Benschop stroomgordel uit cal BP Ca. 7 m -mv Ca. 3 m + NAP In het Jonge Dryas, de laatste koude periode in het Weichselien, en het Holoceen, de huidige geologische periode die na de laatste ijstijd is begonnen, hebben voorlopers van de huidige Rijn in het onderzoeksgebied zand en klei afgezet. In de ondergrond van het plangebied zijn stroomgordelafzettingen van de Benschop stroomgordel aanwezig (zie afb. 8). Deze stroomgordel was actief tussen cal BP (ca voor Chr., Meso- en Neolithicum). Een deel van het Benschop riviersysteem was mogelijk al actief vanaf het Jonge Dryas ( yr BP). In het Jonge Dryas was er sprake van een vlechtend riviersysteem, waarbij grof zand en grind in een brede vlakte werd afgezet. Deze afzettingen worden tot de Formatie van Kreftenheye gerekend. Onder invloed van een warmer klimaat, meer vegetatie, een stijgende zeespiegel en minder waterafvoer gingen de rivieren in het Holoceen over op een meanderend systeem. Hierbij werden oeverwallen bestaande uit fijn zand en siltige klei gevormd. Tijdens regelmatige overstromingen werd buiten de rivierbedding komklei afgezet. Het beddingzand van de Benschop stroomgordel wordt verwacht op een diepte van ca. -4 NAP. Derhalve moet het beddingzand van de Benschop stroomgordel zich op een diepte van ca. 7 m mv bevinden. 16 Op basis van een analyse van een aantal boringen in Dinoloket wordt een zanddiepte van ca. 4 tot 7 m mv verwacht. 17 In het Laat-Neolithicum breidde de veenvorming zich over grote oppervlakten uit. Hierdoor ontstond een enkele meters dik veenpakket in het plangebied. Na 600 v. Chr. nam de activiteit van rivieren weer sterk toe en vanaf het begin van de jaartelling werd de Lek actief. Bij overstroming van rivieren werd een pakket komafzettingen afgezet. In het plangebied vormden zich komafzettingen van de Lek. Deze afzettingen worden in het plangebied vanaf het maaiveld verwacht. 18 Gezien de ligging van het plangebied in de bebouwde kom wordt verwacht dat de top van de komafzettingen zijn omgewerkt en/of afgedekt door ophogingspakketten. In het onderzoeksgebied zijn de volgende archeologische (indicatieve) waarden en ondergrondse bouwhistorische waarden vastgesteld: 10 De Mulder et al. 2003; Rijks Geologische Dienst Geraadpleegd in ARCHIS II. 12 Stichting voor Bodemkartering Berendsen & Stouthamer Gebaseerd op Berendsen & Stouthamer en Berendsen & Stouthamer De Mulder et al. 2003; Harbers 1981.

13 11 Bron Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) Concept Beleidsadvieskaart gemeente Nieuwegein 19 Archeologische Monumenten Kaart (AMK) waarnemingen ARCHISII (Archeologisch Informatie Systeem) vondstmeldingen ARCHISII onderzoeksmeldingen ARCHISII Omschrijving middelhoge indicatieve archeologische waarde Plangebied: Archeologisch Waardevol Gebied categorie 2; bij bodemingrepen dieper dan 30 cm mv vroegtijdig inventariserend onderzoek dorpskern van Vreeswijk, hoge archeologische waarde resten uit Vroege en Late Middeleeuwen geen geen De ligging van deze waarden is weergegeven in afb. 9 en 10. Het plangebied is gelegen binnen de dorpskern van Vreeswijk, een archeologisch monument van hoge archeologische waarde. 20 Binnen de dorpskern van Vreeswijk is bij het uitgraven van de fundering van een molen een roodbakkend geglazuurd kommetje uit de Late Middeleeuwen aangetroffen. 21 Direct ten westen van de als monument aangegeven dorpskern zijn bij niet-archeologische graafwerkzaamheden een ruiterspoor, een nierendolk en een quareel (een soort pijl) aangetroffen. 22 Het ruiterspoor wordt gedateerd tussen de Vroege Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd. Er is contact gelegd met de Oudheidkamer Vreeswijk en met de Historische Kring Nieuwegein hierop is op het moment van dit schrijven nog geen reactie ontvangen. 3.5 Gespecificeerde verwachting (LS05) In het plangebied bevinden zich twee mogelijke archeologische niveaus. In de top van de eventuele oeverafzettingen van de Benschop stroomgordel kunnen resten verwacht worden uit de periode dat deze stroomgordel actief was, vanaf het Meso- en Neolithicum. Op basis van de beschikbare gegevens kan geen exacte diepte worden gegeven van de diepteligging van de beddingafzettingen van de Benschop stroomgordel. Naar verwachting bevinden de beddingafzettingen zich tussen ca. 4 tot 7 m mv. De verwachte archeologische resten kunnen zich manifesteren als een archeologische laag bestaande uit een vermenging van onder meer kleine fragmenten aardewerk, houtskool en bot met het oorspronkelijke substraat of uit aardewerk- en/of vuursteenstrooiïngen. De meeste typen archeologische resten (bot, houtskool, aardewerk) zullen door de natte en zuurstofloze condities goed zijn geconserveerd. Ze zijn bovendien afgedekt door een veenpakket en jongere kleiafzettingen en buiten het bereik van moderne landbouwactiviteiten gebleven. Vanaf het begin van de jaartelling is een pakket komafzettingen afgezet vanuit de Lek. In de top van deze afzettingen worden resten uit de Vroege Middeleeuwen tot en met de Nieuwe Tijd verwacht die verband houden met de oude dorpskern van Vreeswijk. De resten zullen bestaan uit vondstenstrooiingen, funderingsresten en mogelijk ook ophogingspakketten. De resten uit de Vroege, Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd zullen zich op verschillende niveaus bevinden. Organische resten (zoals bot, hout, leder en textiel) zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Andere type indicatoren (aardewerk) zijn waarschijnlijk matig goed geconserveerd. De beperkte beschikbare gegevens laten niet toe, het complextype en de omvang van de verwachte resten nader te specificeren. 19 Kloosterman & Sprangers in concept. 20 Monumentnr Archis waarneming Archis waarneming

14 12 4 Methodiek Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) 4.1 Kader De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.2 Landbodems, in het bijzonder specificatie S03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek. De strategie voor het veldonderzoek is hierop gebaseerd, alsmede op het voor dit onderzoek opgestelde Plan van Aanpak. De rapportage is opgesteld conform specificatie VS Methode In het plangebied zijn grondboringen uitgevoerd met als doel het bepalen van de bodemopbouw en eventuele bodemverstoringen. Dit is de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek. Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte bodemopbouw zoals vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen. In het plangebied zijn 5 boringen gezet. Er zijn twee boringen gezet te plaatse van de verdiepte loods en drie boringen in de het deel van het plangebied dat in gebruik is als tuin. Aangezien de schuur is voorzien van een betonnen vloer zijn hier geen boringen gezet. De boringen zijn uitgevoerd met een 7 cm Edelmanboor en een 3 cm guts tot maximaal 190 cm onder het maaiveld. De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG- TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 23 De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van de lokale topografie en ingemeten met behulp van een meetlint. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHN-beelden. 5 Resultaten Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) 5.1 Lithologische beschrijving De locatie van de boringen is weergeven in afb. 11. De boorgegevens worden gepresenteerd in Bijlage 1. Ter plaatse van de loods zijn twee pakketten aangetroffen. Het bovenste pakket bestaat uit zwak siltig, zeer grof zand. In boring 1 is het pakket zwak humeus en donker bruin van kleur, in boring 2 is het pakket licht bruin van kleur. Vanaf een diepte van ca. 50 cm mv is een pakket aangetroffen dat bestaat uit zwak siltig, matig humeus, zeer grof zand. In dit pakket bevinden zich kleibrokken en baksteenfragmenten. Op een diepte van ca. 60 cm mv zijn beide boringen gestuit op een ondoordringbare puin/baksteenlaag. Ter plaatse van de tuin zijn eveneens twee pakketten aangetroffen. Het bovenste pakket bestaat uit zwak siltig, sterk humeus, donker zwartbruin matig fijn zand. Het onderste pakket, dat begint tussen 50 en 80 cm mv, bestaat uit zandige en uiterst siltige klei of sterk siltig zand. In dit pakket zijn baksteenfragmenten en is ook een aardewerkfragment aangetroffen. Op een diepe van ca. 175 cm mv zijn alle drie de boringen gestuit op een ondoordringbare puin en/of baksteenlaag. 5.2 Interpretatie De bovenste pakketten houden verband met de huidige inrichting van het plangebied. Het bovenste pakket dat is aangetroffen in boring 1 en 2 zijn als versteviging opgebracht voor de fundering en/of vloer van de loods. Het bovenste pakket in boring 3 t/m 5 betreft tuinaarde. 23 Bosch 2005; Normalisatie-Instituut 1989.

15 13 Het onderste pakket wordt geïnterpreteerd als een ophogingspakket. In het pakket is een roodbakkend geglazuurd aardewerkfragment aangetroffen dat wordt gedateerd tussen de 17 e en de 19 e eeuw. Het pakket is derhalve op zijn vroegst afkomstig uit 1600 A.D. De ondoordringbare laag die zich onderin dit pakket bevindt bestaat uit baksteen en mortel. Tijdens een milieuhygiënisch onderzoek 24 zijn ter plaatse van de tuin 2 boringen gezet. Hierbij is tot een diepte van maximaal 300 cm mv geboord. Hieruit blijkt dat tot 275 cm mv de ondergrond bestaat uit een puinhoudend matig siltig kleipakket. Gezien de puinbijmenging is dit waarschijnlijk een ophogingspakket. Over de datering van dit pakket kunnen geen uitspraken worden gedaan. Tussen 275 en 300 cm mv is bruingrijze matig siltige klei aangetroffen. In het pakket zijn resten veen aangetroffen. Waarschijnlijk betreft dit een natuurlijke komafzetting van de Lek. 6 Conclusies De in de Inleiding gestelde onderzoeksvragen kunnen op basis van de bereikte resultaten als volgt worden beantwoord: Is er in het plangebied een intact potentieel vondst- en/of sporenniveau aanwezig en zo ja, komt dit overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte niveau? Waarschijnlijk is er sprake van een intact potentieel vondst- en/of sporenniveau, dit is op basis van het booronderzoek niet goed vast te stellen. Zijn er (aanwijzingen voor) in het plangebied archeologische waardenaanwezig en, zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan? Er zijn geen directe aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische waarden. Alle boringen zijn op een gemiddelde diepte van ca. 1 m + NAP (ca. 70 cm mv ter plaatse van de verdiepte loods en ca. 175 cm mv ter plaatse van de tuin) gestuit. Aangezien op de kadastrale minuut ter plaatse van het plangebied bebouwing aanwezig is, is de boring waarschijnlijk gestuit op een puinpakket/fundering. Uit het milieuhygiënisch onderzoek blijkt dat tot 275 cm mv puinhoudende klei aanwezig is, waarschijnlijk is dit een ophogingspakket. Over de datering van dit pakket kunnen geen uitspraken worden gedaan. Mogelijk gaat de bebouwing van het plangebied terug tot de Late Middeleeuwen. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat Vreeswijk een oorsprong kent in de 9 e eeuw. In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? Als gevolg van het gebruik van heipalen en funderingsbalken zullen de mogelijk aanwezige waarden worden verstoord. Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? De verstoring kan worden beperkt door gebruik te maken van een beperkt aantal schroefheipalen. Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Aangezien de aanwezigheid van archeologische waarden niet kan worden uitgesloten wordt geadviseerd om tijdens de sloop van de huidige bebouwing en tijdens bodemverstorende activiteiten ten bate van de toekomstige bebouwing te voorzien in een archeologische begeleiding. 24 Van Dijk Geo- en Milieutechniek bv 2011.

16 14 7 Aanbeveling Het is niet uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied nog archeologische resten voorkomen. Om de op het bureauonderzoek gebaseerde gespecificeerde verwachting voldoende te kunnen aanvullen en toetsen, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het plangebied tijdens de sloop- en graafwerkzaamheden in een archeologische begeleiding te voorzien. De archeologische begeleiding dient hetzelfde doel als een opgraving. Dit betekent dat bij de civiele werkzaamheden aangetroffen vondsten of archeologische sporen worden geregistreerd en, in zover de werkzaamheden dat toelaten, worden gedocumenteerd. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. Literatuur Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, 2001: Palaeogeographical development of the Rhine-Meuse delta, the Netherlands. Assen. Blijdenstijn, R.K.M., 2005: Cultuurhistorische Atlas van de provincie Utrecht. Amsterdam. Bureau Militaire Verkenningen, verschillende jaargangen (1873, 1879, 1894, 1902, 1916, 1925): Vianen, blad 485, 1: Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNOrapport, NITG A). Haartsen, A., 2009: Ontgonnen verleden. Regiobeschrijvingen provincie Utrecht. Bureau Lantschap. Houtstra, W., 2006: Cultuurhistorisch Rapport Vaartse Rijn. Utrecht. Kadaster : Minuutplan Vreeswijk, Utrecht, sectie B, blad 02. Mulder, F.J. de, M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff & Th.E. Wong (red), 2003: De ondergrond van Nederland. Groningen/Houten. Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN 5104, Delft. Kloosterman, P., J. Sprangers & J.A.T. Wijnen: Een gestapeld verleden. Gemeente Nieuwegein. Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart. RAAP-rapport Rijks Geologische Dienst, 1966: Geologische Kaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 38 Oost Gorinchem (Gorkum). Roy, B., de, 1669: Nieuwe Caerte van de provincie Utrecht. Stichting voor Bodemkartering, 1981: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 38 Oost Gorinchem. Tol, A.J., J.W.H.P. Verhagen & M. Verbruggen, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel: karterend booronderzoek. Gouda (SIKB uitgave). Topografische Dienst 1936, 1959, 1969, 1981, 1989: Topografische kaart 1: 25000, 38F, Houten IJsselstein, Nieuwegein, Vianen. Van Dijk Geo- en Milieutechniek bv, 2011: Verkennend bodemonderzoek sloop en nieuwbouw hoek Margrietstraat en Wilhelminastraat te Nieuwegein. De Meern. Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990: Grote Historische Atlas van Nederland, deel 1 West- Nederland , Groningen. Geraadpleegde websites

17 15 Lijst van afbeeldingen en tabellen 1Afb. 1 Locatie van het plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied Afb. 3 Voorgevel bouwplan Afb. 4 Palenplan Afb. 5 Locatie van Vreeswijk op de Nieuwe Caerte van de provincie Utrecht van Bernard de Roy uit 1669 Afb. 6 Locatie van het plangebied op de Minuutplan uit Afb. 7 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit 1879 Afb. 8 Locatie van het pangebied ten opzichte van nabije stroomgordels Afb. 9 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen Afb. 10 Globale locatie plangebied op de beleidsadvieskaart van de gemeente Nieuwegein Afb. 11 Boorpuntenkaart Tabel 1. Overzicht van de verschillende (pre)historische perioden.

18 m bron: Geodan ADC 2011 Afb. 1 Locatie van het plangebied

19 Margrietstraat Margrietstraat Margrietstraat Margrietstraat Margrietstraat Margrietstraat Margrietstraat Margrietstraat Margrietstraat Wilhelminastraat Loods Schuur Tuin Garageboxen m Legenda Plangebied ADC 2012 Afb. 2 Detailkaart van het plangebied

20 18 Afb. 3 Voorgevel bouwplan Afb. 4 Palenplan

21 19 Legenda Vreeswijk Afb. 5 Locatie van Vreeswijk op de Nieuwe Caerte van de provincie Utrecht van Bernard de Roy uit 1669

22 20 Legenda Globale locatie plangebied Afb. 6 Locatie van het plangebied op de Minuutplan uit

23 m Legenda Plangebied ADC 2012 Afb. 7 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit 1879

24 Hollandse IJssel Benschop systeem Lek Legenda m Plangebied Vuylkop Hagestein Autena ADC 2012 Afb. 8 Locatie van het pangebied ten opzichte van nabije stroomgordels

25 m Afb. 9 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen

26 24 Archeologisch Verwachtings Gebied categorie 4 Archeologisch Verwachtings Gebied categorie 1 Archeologisch Verwachtings Gebied categorie 2 Archeologisch Waardevol Gebied categorie 2 Legenda Globale locatie plangebied Afb. 10 Globale locatie plangebied op de beleidsadvieskaart van de gemeente Nieuwegein

27 m Legenda Plangebied Boorpunt ADC 2012 Afb. 11 Boorpuntenkaart

28