Beekbergen, Dorpsstraat 23, gemeente Apeldoorn

Transcriptie

1 Beekbergen, Dorpsstraat 23, gemeente Apeldoorn Een Bureauonderzoek Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek M. Hanemaaijer J. Huizer

2 2 Colofon ADC Rapport 2115 Beekbergen, Dorpsstraat 23, gemeente Apeldoorn Een Bureauonderzoek Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek Auteurs: M. Hanemaaijer, J. Huizer In opdracht van: Boot Organiserend Ingenieursbureau ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, augustus 2010 Foto s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: drs. R.M. van der Zee ISBN ADC ArcheoProjecten Tel Postbus BM Amersfoort Fax info@archeologie.nl

3 Inhoudsopgave Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied 4 Samenvatting 5 1 Inleiding Algemeen Doelstelling en vraagstelling 7 2 Bureauonderzoek Methoden Resultaten Beschrijving van de huidige situatie (LS02) Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03) Beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens (LS04) Gespecificeerde verwachting (LS05) 10 3 Inventariserend Veldonderzoek Methoden Resultaten Interpretatie 11 4 Conclusies 11 5 Aanbeveling ADC ArcheoProjecten 12 6 Aanbeveling Bevoegd Gezag 12 Literatuur 13 Lijst van afbeeldingen 13 Lijst van tabellen 13 Bijlage 1 Boorgegevens 3

4 4 Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied Provincie: Gelderland Gemeente: Apeldoorn Plaats: Beekbergen Toponiem: Dorpstraat 23 Kadastrale gegevens: Gemeente Beekbergen, sectie k, perceelnrs 4453 en 4452 (beiden deels) Kaartblad: 33W Coördinaten: NW: ( , ) NO: ( , ) ZO: ( , ) ZW: ( , ) Bevoegde overheid: Gemeente Apeldoorn Deskundige namens de bevoegde overheid: Mevr. M. Parlevliet ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): ADC-projectcode: Periode van uitvoering: Oktober 2009 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten bv, Amersfoort

5 5 Samenvatting In opdracht van Boot Organiserend Ingenieursbureau heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Dorpstraat 23 in Beekbergen gemeente Apeldoorn). In het plangebied zal de huidige supermarkt worden uitgebreid. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. Op basis van de ligging in de laatmiddeleeuwse dorpskern van Beekbergen en de vondsten die in de directe omgeving van het plangebied zijn gedaan, worden vooral resten uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd verwacht. Behalve resten uit deze perioden zijn ook resten uit de overige archeologische perioden vanaf het Laat Paleolithicum te verwachten. Teneinde deze verwachting te toetsen werd in het plangebied een verkennend booronderzoek (specificatie VS03) uitgevoerd. In twee boringen is onder een recentelijk omgewerkt en/of opgebracht pakket een plaggendek, met hieronder een intacte B- en C-horizont aangetroffen. De overige twee boringen zijn gestuit op puin. Dit zou een recente verstoring kunnen zijn. Het is echter ook mogelijk dat gaat om archeologisch waardevolle fundamenten uit de Nieuwe Tijd of de Late Middeleeuwen. Met een verkennend booronderzoek wordt onderzoek gedaan naar het landschap en de bodemgesteldheid en of een plangebied een gunstige omgeving is geweest om in het verleden te gebruiken. Daarnaast wordt gekeken of verwacht kan worden dat een eventueel archeologisch niveau relatief intact aanwezig is. Alhoewel de boringen geen archeologische resten hebben aangetoond, laten ze, op basis van bovenstaande, wel zien dat de verwachting op archeologische waarden nog steeds hoog is. Deze hoge verwachting is vooral bepaald door het feit dat het plangebied zich midden in het centrum van Beekbergen bevindt, tussen de Kerkstraat en de Dorpstraat in èn slechts 80 meter ten westen van de laatmiddeleeuwse kerk en 50 meter ten noorden van een aangetroffen laatmiddeleeuwse nederzetting. Daarnaast is bij de verkennende boringen een plaggendek aangetroffen met eronder een intacte B- en C-horizont en mogelijke fundamenten uit de Nieuwe tijd of ouder. Hoewel het booronderzoek geen archeologische resten heeft aangetoond is het niet uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied nog archeologische resten voorkomen. Om de op het bureauonderzoek gebaseerde gespecificeerde verwachting voldoende te kunnen aanvullen en toetsen, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het plangebied tijdens de graafwerkzaamheden in een archeologische begeleiding te voorzien. De archeologische begeleiding dient hetzelfde doel als een inventariserend veldonderzoek door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P). Dit betekent dat indien bij de civiele werkzaamheden toch vondsten of archeologische sporen worden aangetroffen, deze worden geregistreerd en, in zover de werkzaamheden dat toelaten, worden gedocumenteerd. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. De gemeente Apeldoorn adviseert een inventariserend veldonderzoek in de vorm van proefsleuven. Gezien de geplande werkzaamheden, kan dit onderzoek als een vorm van archeologische begeleiding worden uitgevoerd. De bouwput dient onder aansturing van een archeoloog te worden aangelegd, waarna sporen en vondsten opgetekend en verzameld dienen te worden. Indien zich in het veld een behoudenswaardige vindplaats bevindt, zal in overleg met de gemeentelijk archeoloog, het proefsleuvenonderzoek een doorstart naar een opgraving krijgen. De werkwijze van dit onderzoek dient in een archeologisch Programma van Eisen (PvE) te worden opgesteld. Dit PvE dient op voorhand door het bevoegd gezag te zijn goedgekeurd.het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. In het Bestemmingsplan dient het bestemmingsvlak een dubbelbestemming Archeologie, Waarden Hoog te krijgen met bijbehorende dubbelbestemmingsregels. Bij de aanvraag van de bouwvergunning, voorafgaand aan de geplande bodemingrepen, dient een goedgekeurd PvE meegestuurd te worden. Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

6 6 Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. Periode Nieuwe tijd Middeleeuwen: Late Middeleeuwen Vroege Middeleeuwen Romeinse tijd: Laat-Romeinse tijd Midden-Romeinse tijd Vroeg-Romeinse tijd IJzertijd: Late IJzertijd Midden-IJzertijd Vroege IJzertijd Bronstijd: Late Bronstijd Midden-Bronstijd Vroege Bronstijd Neolithicum (Jonge Steentijd): Laat-Neolithicum Midden-Neolithicum Vroeg-Neolithicum Mesolithicum (Midden-Steentijd) Steentijd): Laat-Mesolithicum Midden-Mesolithicum Vroeg-Mesolithicum Paleolithicum (Oude Steentijd): Laat-Paleolithicum Midden-Paleolithicum Vroeg-Paleolithicum Bron: Archeologisch Basis Register heden na Chr. 12 voor Chr. 450 na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot 8800 voor Chr. Tijd in jaren na Chr na Chr na Chr na Chr. 12 voor Chr na Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr voor Chr. tot voor Chr. Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

7 7 1 Inleiding 1.1 Algemeen In opdracht van Boot Organiserend Ingenieursbureau heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Dorpstraat 23 in Beekbergen gemeente Apeldoorn). In het plangebied zal de huidige supermarkt worden uitgebreid. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een projectprocedure ten behoeve van een wijziging in het bestemmingsplan en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. Het bureauonderzoek is uitgevoerd op en het booronderzoek op Meegewerkt hebben: M. Hanemaaijer (archeoloog), J. Huizer (prospector), I.S.J. Beckers (archeoloog) & R.M. van der Zee (senior prospector). 1.2 Doelstelling en vraagstelling Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte archeologische waarden binnen het omschreven gebied. Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting. Het inventariserend veldonderzoek vond plaats door middel van een verkennend booronderzoek. Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform KNA (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) specificatie VS01 en de geldende beleidsregel van de Staatsecretaris van OCW. 1 Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: - Is er in het plangebied een intacte bodem aanwezig en zo ja, komt deze overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte bodemtype? - Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan? Indien er archeologische waarden aanwezig zijn: - In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? - Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden: - Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.1, in het bijzonder de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. Het bureauonderzoek wordt gerapporteerd conform LS06. Het onderzoek bestaat uit zes onderdelen (specificaties LS01 t/m LS06). In de eerste vier onderdelen zijn de volgende werkzaamheden verricht: - afbakening plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik - beschrijving van de huidige situatie - beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen - beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens Op grond van deze onderdelen wordt een gespecificeerde verwachting van het gebied opgesteld (specificatie LS05). Hierin wordt verwoord of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht. Indien deze worden verwacht worden de (veronderstelde) eigenschappen van de waarden zo gedetailleerd mogelijk aangegeven. 1 Beleidsregel van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 15 juni 2005, nr. WJZ/2005/26210 (8163), tot wijziging van de Beleidsregels opgravingsbevoegdheid. Het PvA is opgesteld door I.S.J. Beckers (archeoloog) op en geaccordeerd door A.G. de Boer (senior prospector). Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

8 8 2.2 Resultaten Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik (LS01) Het plangebied ligt aan de Dorpstraat 23 in Beekbergen en heeft een oppervlakte van ca. 130 m². Het wordt begrensd door een parkeerplaats in het noorden en oosten, en een supermarkt in het zuiden en het westen. De exacte locatie is weergegeven in afbeelding 1 en 2. Van het plangebied zelf zijn onvoldoende archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar om een uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting. Daarom zijn tevens gegevens betrokken uit de directe omgeving, waarmee het onderzoeksgebied kan worden gedefinieerd als het gebied binnen een straal van circa 500 m rondom het plangebied. In het plangebied is een uitbreiding van een supermarkt gepland. Hierbij zal het gehele plangebied, dat een oppervlakte heeft van ca. 130 m, worden bebouwd. Ten bate van de fundering zal de bodem waarschijnlijk worden ontgraven tot in de onverstoorde ondergrond (C-horizont). Meer gedetailleerde bouwplannen zijn nog niet bekend. De consequentie van de voorgenomen ingreep is dat eventuele waardevolle archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. 2.3 Beschrijving van de huidige situatie (LS02) Het plangebied is momenteel in gebruik als parkeerplaats en is bestraat met klinkers. In het kader van een KLIC-melding zijn gegevens betreffende de ligging van kabels en leidingen binnen het plangebied opgevraagd. Hieruit bleek dat er binnen het plangebied geen kabels of leidingen aanwezig zijn. Binnen het plangebied heeft een milieukundig onderzoek plaatsgevonden. Op basis van de boorbeschrijvingen van het milieukundig ondezoek wordt aangenomen dat ter plaatse van twee boringen tot 55 of 90 cm mv een plaggendek (matig fijn, zwak siltig, zwak grindig, puinhoudend, donkerbruin zand) aanwezig is. Aangezien er puinresten aanwezig zijn in het plaggendek is het plaggendek mogelijk vergraven Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03) De historische situatie is op verschillende kaarten als volgt: Bron Kadastrale minuut uit Topografische kaart uit Bonnekaart uit Bonnekaart uit 1911, 1920, Topografische kaart uit 1958, 1966, Topografische kaart uit 1988, Historische situatie tuin en erf tuin en erf deels tuin, deels erf Erf/tuin Erf/tuin Onbebouwd, huidige bebouwing direct ten zuiden van het plangebied is aanwezig De oudste vermelding van Beekbergen komt uit De naam betekent: gelegen in heuvelig terrein nabij de Oude Beek. De Oude Beek bevindt zich ca. 500 m ten noorden van het plangebied. 8 Op alle geraadpleegde oude kaarten is het plangebied onbebouwd. De bebouwing langs de Dorpsstraat, die zichtbaar is op alle geraadpleegde oude kaarten, lijkt zich direct ten zuiden van het plangebied te bevinden (zie afb. 3, het plangebied geprojecteerd op de Bonnekaart uit 1934). Op deze kaart is ca. 80 m ten oosten van het plangebied de Oude Kerk van Beekbergen zichtbaar. Deze kerk heeft haar oorsprong in de 12 e eeuw. Op de topografische kaart uit 1988 is de huidige bebouwing direct ten zuiden van het plangebied voor het eerst aanwezig. 2 Boorstaten milieuonderzoek overleg door opdrachtgever. 3 Wolters Noordhoff Atlasproducties Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen 1911, 1920, Geraadpleegd in 7 Geraadpleegd in 8 Van Berkel & Samplonius Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

9 9 2.5 Beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens (LS04) De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied: Bron Informatie Geologie 9 Gestuwde Pleistocene formaties, veelal rivierzand en grind (code G1) Geomorfologie 10 Stuwwalglooiing (code 6H7) Bodemkunde 11 Niet gekarteerd, bebouwde kom, op basis van omliggende eenheden waarschijnlijk hoge zwarte enkeerdgronden, grof zand, grof zand en/of grind beginnend tussen 40 en 120 cm (code zez30g) grondwatertrap VII Het plangebied is gelegen op de oostelijke flank van de Veluwe-stuwwal, die is gevormd in de voorlaatste ijstijd (Saalien, ca jaar geleden). Door opstuwing van de in de ondergrond aanwezige afzettingen door de ijsmassa is de stuwwal ontstaan. 12 Deze bestaat hoofdzakelijk uit grof zand en grind. De gestuwde afzettingen zijn in de laatste ijstijd bedekt met een dunne laag dekzand.(laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel). Waarschijnlijk komen binnen het plangebied hoge zwarte enkeerdgronden bestaande uit grof zand voor. Binnen de regio zijn deze gronden ontstaan rond nederzettingen als Loenen en Beekbergen. De gronden zijn ontstaan door bemesting met potstalmest. In de potstal werden heideplaggen, grasplaggen en bosstrooisel gebruikt als bemesting, die op de akker werden opgebracht. Bij hoge zwarte enkeerdgronden bestaat de bovenste 50 tot 80 cm uit zwart tot donker grijs humeus, zwak lemig, matig grof zand. Vaak is de onderkant van dit pakket iets minder humeus en bruiner van kleur. 13 Vanwege de ligging in bebouwd gebied moet er rekening mee worden gehouden dat een eventueel aanwezig plaggendek in het plangebied is afgegraven en/of omgewerkt. De aanwezigheid van puin in het plaggendek (milieuboringen) lijkt dit te bevestigen, al wordt het type puin niet gespecificeerd. De plaggendekken in de regio zijn waarschijnlijk na de Late Middeleeuwen ontstaan. 14 In het onderzoeksgebied zijn de volgende archeologische (indicatieve) waarden vastgesteld: Bron Omschrijving Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) geen indicatieve archeologische waarde toegekend, bebouwde kom Cultuurhistorische waardenkaart provincie Gelderland bebouwde kom of sterk veranderd gebied Archeologisiche beleidsadvieskaart gemeente Apeldoorn Hoge trefkans Archeologische Monumenten Kaart (AMK) geen monumenten binnen het onderzoeksgebied waarnemingen ARCHISII (Archeologisch Informatie Systeem) Huisplattegronden, aardewerkfragmenten en een kerk uit de Late Middeleeuwen, neolithische bijl vondstmeldingen ARCHISII geen onderzoeksmeldingen ARCHISII booronderzoek en proefsleuvenonderzoek De ligging van deze waarden is weergegeven in afb. 4. Ca. 50 m ten zuiden van het plangebied heeft een proefsleuvenonderzoek plaatsgevonden. Hierbij zijn een aantal huisplattegronden en een waterput uit het einde van de 12 en de 13 e eeuw aangetroffen. Er is ook een klein aantal sporen uit de 14 e eeuw aangetroffen. 15 Ca. 80 m ten oosten van het plangebied bevinden zich twee waarnemingen die betrekking hebben op de Oude Kerk van Beekbergen. 16 Het betreft een Romaanse kerk uit de 12 e eeuw. Ca. 350 en 450 m ten noordoosten van het plangebied bevinden zich twee onderzoeksmeldingen die betrekking hebben op een proefsleuvenonderzoek en een booronderzoek. 17 Verdere details ontbreken. Ca 300 m ten westen van het plangebied is bij het bouwrijp maken van de grond ten behoeve van een paardenbox een vlakhamerbijl uit het Neolithicum aangetroffen De Mulder et al 2003, meer gedetailleerde kaart niet gepubliceerd. Geraadpleegd in ARCHISII ( Stichting voor Bodemkartering 1979a. Berendsen Stichting voor bodemkartering 1979 b Van Doesburg et al Onderzoeksmelding & ; waarneming 3.328; Langeveld et al Waarnemingsnrs & Onderzoeksmelding & Waarneming Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

10 Gespecificeerde verwachting (LS05) In het hele plangebied worden archeologische resten verwacht uit alle archeologische perioden. Op basis van de ligging in de laatmiddeleeuwse dorpskern van Beekbergen en de vondsten die in de directe omgeving van het plangebied zijn gedaan, worden vooral resten uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd verwacht. Mogelijk gaat het hierbij om resten die zijn gerelateerd aan het gebruik van het plangebied als erf (zoals vastgesteld op basis van de geraadpleegde oude kaarten). Het is echter ook mogelijk dat er ter plaatse van het plangebied sprake was van historische bebouwing vanaf de Late Middeleeuwen. Op basis van aardwetenschappelijke gegevens zijn naast resten uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd ook resten uit de overige archeologische perioden vanaf het Laat Paleolithicum te verwachten. Binnen het onderzoeksgebied is een bijl uit het Neolithicum aangetroffen, wat aangeeft dat hier in het Neolithicum sprake was van menselijke invloed. De verwachte resten uit de pre- en protohistorie zullen zijn bedekt door een plaggendek, indien aanwezig in de B-horizont en anders in de top van de oorspronkelijke C-horizont. Hier wordt ook wel van cultuurlaag gesproken: een doorwerkte oude bodem tussen het plaggendek en de ongeroerde ondergrond met kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houtskool. 19 Archeologische sporen zullen zich naar verwachting bevinden tot ongeveer 25 cm in de top van de C-horizont. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. De beperkte beschikbare gegevens laten niet toe, het complextype en de omvang van de verwachte resten nader te specificeren. Als gevolg van (sub)recente verstoringen zoals funderingssleuven kunnen eventuele archeologische resten (deels) zijn verstoord. Dit geldt met name voor de zone langs de huidige bebouwing. 3 Inventariserend Veldonderzoek 3.1 Methoden De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.1, in het bijzonder specificatie VS03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek. De strategie voor het veldonderzoek is hierop gebaseerd, alsmede op het voor dit onderzoek opgestelde Plan van Aanpak (VS01). De rapportage is opgesteld conform specificatie VS05. In het plangebied zijn grondboringen uitgevoerd met als doel het bepalen van de bodemopbouw en eventuele bodemverstoringen. Dit is de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek. Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte bodemopbouw zoals vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen. Er zijn 4 boringen verspreid over het plangebied uitgevoerd. De boringen zijn uitgevoerd met een 7 cm edelmanboor tot 30 cm in de ongestoorde ondergrond tot gemiddeld circa 130 cm en maximaal 150 cm onder het maaiveld. De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 20 De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van de lokale topografie met behulp van passen. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHN-beelden. 3.2 Resultaten De locatie van de boringen is weergeven in afb. 5. De boorgegevens worden gepresenteerd in bijlage 1. Het sediment in alle boringen is kalkloos. Het onderste pakket dat is aangetroffen in boring 1 en 4 bestaat uit zwak of matig siltig, zwak grindig, matig of zeer grof zand. In dit pakket bevinden zich roestvlekken. De bovenste 10 of 20 cm van dit pakket is zwak humeus en grijsbruin of donker bruin van Groenewoudt Bosch 2005; Normalisatie-Instituut Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

11 11 kleur. Hierboven bevindt zich matig siltig, matig humeus, zwak grindig, matig grof of matig fijn, donker grijs zand. Dit pakket is 40 cm dik in boring 1 en 20 cm dik in boring 4. In alle boringen bestaat het bovenste pakket uit overwegend grijsgeel of donkerbruin, vlekkerig zand. In boring 1 is het pakket 50 cm dik en in boring 4 is het pakket 85 cm dik. De bovenste 7 cm betreft een straatklinker. In boring 2 en 3 is alleen dit pakket aangetroffen. Beide boringen zijn gestuit op puin, boring 2 op 130 cm mv en boring 3 op 110 cm mv. 3.3 Interpretatie Het onderste gele zand betreft een C-horizont. Het betreft de op basis van het bureauonderzoek verwachte gestuwde afzettingen. De in boring 1 en 4 aangetroffen donker grijsbruine of donker bruine laag betreft een B-Horizont. Het hierboven aangetroffen matig humeuze donker grijze zand betreft een antropogeen plaggendek. Het bovenste vlekkerige pakket is zeer recentelijk omgewerkt en/of opgebracht. Ter plaatse van boring 2 en 3 wordt geen onverstoorde bodem meer verwacht. 4 Conclusies De in de Inleiding gestelde onderzoeksvragen kunnen op basis van de bereikte resultaten als volgt worden beantwoord: Is er in het plangebied een intacte bodem aanwezig en zo ja, komt deze overeen met het op basis van het bureauonderzoek verwachte bodemtype? In boring 1 en 4 is onder een recentelijk omgewerkt en/of opgebracht pakket een plaggendek, met hieronder een intacte B- en C-horizont aangetroffen. Aangezien boring 2 en 3 op een diepte van 130 en 110 cm mv zijn gestuit op puin is ter plaatse van deze boringen waarschijnlijk geen sprake van een intacte bodem. De aangetroffen bodem komt overeen met de op basis van het bureauonderzoek verwachte bodem. Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig en, zo ja, wat is naar verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan? Op basis van waarnemingen binnen het onderzoeksgebied kunnen binnen het plangebied resten uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd voorkomen. Mogelijk gaat het hierbij om resten die zijn gerelateerd aan het gebruik van het plangebied als erf (zoals vastgesteld op basis van de geraadpleegde oude kaarten). Het is echter ook mogelijk dat er ter plaatse van het plangebied sprake was van historische bebouwing vanaf de Late Middeleeuwen, gerelateerd aan het dorp Beekbergen. Hiernaast zijn vondsten uit de overige archeologische perioden niet uit te sluiten. Tijdens het verkennend booronderzoek zijn geen aanwijzingen aangetroffen voor de aanwezigheid van archeologische resten. Het uitgevoerde onderzoek heeft echter niet als doel het vaststellen van de aanof afwezigheid van archeologische resten maar het verkennen van de bodemopbouw. In boring 1 en 4 is onder het plaggendek een intacte bodem aangetroffen. Hierdoor is er een kans dat zich hier intact archeologische resten vanaf het Laat Paleolithicum kunnen bevinden. Het puin waarop in boring 2 en 3 is gestuit zou een recente funderingsresten kunnen zijn. Het is echter ook mogelijk dat gaat om archeologisch waardevolle fundamenten uit de Nieuwe Tijd of de Late Middeleeuwen. In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep? Ten bate van de fundering zal de bodem waarschijnlijk worden ontgraven tot in de onverstoorde ondergrond (C-horizont), derhalve zullen eventueel aanwezige waarden worden verstoord door de geplande bodemingreep. Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? Niet van toepassing. Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit? Geadviseerd wordt om tijdens het uitgraven van de bouwput te voorzien in een archeologische begeleiding. Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

12 12 5 Aanbeveling ADC ArcheoProjecten Hoewel het booronderzoek geen archeologische resten heeft aangetoond is het niet uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied nog archeologische resten voorkomen. Om de op het bureauonderzoek gebaseerde gespecificeerde verwachting voldoende te kunnen aanvullen en toetsen, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het plangebied tijdens de graafwerkzaamheden in een archeologische begeleiding te voorzien. De archeologische begeleiding dient hetzelfde doel als een inventariserend veldonderzoek door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P). Dit betekent dat indien bij de civiele werkzaamheden toch vondsten of archeologische sporen worden aangetroffen, deze worden geregistreerd en, in zover de werkzaamheden dat toelaten, worden gedocumenteerd. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. 6 Aanbeveling Bevoegd Gezag De gemeente Apeldoorn adviseert een inventariserend veldonderzoek in de vorm van proefsleuven. Gezien de geplande werkzaamheden, kan dit onderzoek als een vorm van archeologische begeleiding worden uitgevoerd. Indien tijdens het onderzoek een behoudenswaardige vindplaats wordt aangetroffen kan, in overleg met het bevoegd gezag, het onderzoek worden voortgezet als definitief onderzoek (opgraving). De werkwijze van dit onderzoek dient in een archeologisch Programma van Eisen (PvE) te worden opgesteld. Dit PvE dient op voorhand door het bevoegd gezag te zijn goedgekeurd. In het Bestemmingsplan dient het bestemmingsvlak een dubbelbestemming Archeologie, Waarden Hoog te krijgen met bijbehorende dubbelbestemmingsregels. Bij de aanvraag van de bouwvergunning, voorafgaand aan de geplande bodemingrepen, dient een goedgekeurd PvE meegestuurd te worden. Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

13 13 Literatuur Berendsen, H.J.A., 1997: Landschappelijk Nederland. Assen. Berkel, G. van & K. Samplonius, 2007: Nederlandse plaatsnamen, herkomst en historie, Utrecht. Bureau Militaire Verkenningen, verschillende jaargangen (1892, 1911, 1920, 1932.): Beekbergen, blad 432, 1: Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNOrapport, NITG A). Doesburg, J. van, M. De Boer, J. Deeben, B.J. Groenewoudt & T. De Groot (red.): Essen in zicht. Essen en plaggendekken in Nederland: onderzoek en beleid..amersfoort, RACM, Groenewoudt, B.J., 1994: Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amersfoort (Nederlandse Archeologische Rapporten, 17). Langeveld, M.C.M., T.A. Spitzers & R. van Genabeek, 2003: Beekbergen Multifunctioneel centrum inventariserend veldonderzoek. BAAC-rapport Mulder, E.F.J. de, M.C. Geluk, I. Ritsema, W.E. Westerhof & Th.E. Wong (red.), 2003: De ondergrond van Nederland. Groningen/Houten (Geologie van Nederland, deel 7). Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN 5104, Delft. Stichting voor Bodemkartering, 1979a: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 33 West Apeldoorn. Wageningen. Stichting voor Bodemkartering, 1979b: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, toelichting bij de kaartbladen 33 West Apeldoorn en 33 Oost. Wageningen. Tol, A.J., J.W.H.P. Verhagen & M. Verbruggen, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel: karterend booronderzoek. Gouda (SIKB uitgave). Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990: Grote Historische Atlas van Nederland, deel 3 Oost-Nederland , Groningen. Lijst van afbeeldingen Afb. 1 Locatie van het plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied Afb. 3 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit 1934 Afb. 4 De beleidsadvieskaart van de gemeente Apeldoorn en ARCHIS-meldingen Afb. 5 Boorpuntenkaart Lijst van tabellen Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. Beekbergen, Dorpstraat 23, gemeente Apeldoorn

14 UDDEL HOOG SOEREN N HOENDERLOO OTTERLO m bron: Geodan TERWOLDE BEEMTE BROEKLAND WENUM WIESEL DEVENTER STEENENKAMER TEUGE TWELLO APELDOORN UGCHELEN KLARENBEEK 8 BEEKBERGEN 8 WILP GLD VOORST GEM VOORST EMPE TONDEN LOENEN GLD HALL EERBEEK BRU LAAG SOEREN Afb. 1 Locatie van het plangebied Beekbergen, Dorpstraat, gemeente Apeldoorn

15 Libellestraat Libellestraat Libellestraat Libellestraat Libellestraat Libellestraat Libellestraat Libellestraat Libellestraat Dorpsstraat Kerkweg N m Legenda Plangebied MH Afb. 2 Detailkaart van het plangebied Beekbergen, Dorpstraat, gemeente Apeldoorn

16 N m Legenda Plangebied MH Afb. 3 Locatie van het plangebied op de Bonnekaart uit 1934 Beekbergen, Dorpstraat, gemeente Apeldoorn

17 N m Legenda ARCHIS-meldingen (bijgewerkt aug.'09) Hoge trefkans Middelmatige refkans Lage trefkans Omgrenzing esdek of bouwlanddek Neolithicum Vroege Middeleeuwen Late Middeleeuwen Onderzoeksmelding Locatie van het onderzoeksgebied Afb. 4 De beleidsadvieskaart van de gemeente Apeldoorn en ARCHIS-meldingen Beekbergen, Dorpstraat, gemeente Apeldoorn

18 N m Legenda Plangebied Boring met intacte B- en C-horizont onder plaggendek Boring gestuit op puin MH Afb. 5 Boorpuntenkaart Beekbergen, Dorpstraat, gemeente Apeldoorn