Beroepsopdracht Bewegingsprogramma voor kinderen met obesitas. Evidence Based Advies Rapport

Transcriptie

1 Beroepsopdracht Bewegingsprogramma voor kinderen met obesitas Evidence Based Advies Rapport Opdrachtgever; Marije Vendrig SMC De Bron Herenweg 111b 3645 DJ Vinkeveen Tel: Opdrachtnemers; Erik Regelink Paul van ostaijenlaan VC Amstelveen Tel: Casper Overhaus Kastanjelaan KA Amstelveen Tel: casper.overhaus@hva.nl

2 Inleiding In het evidence based advies rapport zijn de conclusies te vinden die uit het algemeen informatief deel zijn voortgekomen. Het evidence based advies rapport is dan ook een samenvatting van de adviezen die van toepassing zijn op het kidsprogramma. Dit is op drie vlakken toegespitst, namelijk: training, meetinstrumenten en inspanningstests en gedragsverandering. De achtergrondinformatie is te vinden in het algemeen informatief deel. 2

3 Inhoudsopgave Training 4 Meetinstrumenten en inspanningstests 7 Gedragsverandering 10 3

4 Training De training is opgebouwd uit drie onderdelen die samen een uitgebalanceerd pakket die goed in het kidsprogramma passen. Het eerste onderdeel is duurtraining met als doel conditieverbetering en verlaging van het vetpercentage en BMI. Dit speelt ook een rol bij de gedragsverandering omdat de deelnemers zelf ook resultaat zullen zien en daardoor enthousiast kunnen worden. Omdat bij duurtraining niet alleen vetmassa maar ook spiermassa verbrandt kan worden bestaat het tweede onderdeel uit krachttraining zodat de spierkracht minimaal gelijk blijft. Het derde onderdeel zal vooral gericht zijn op gedragsverandering en bestaan uit een oriëntatieprogramma op het gebied van verschillende sporten. Op deze manier kunnen de deelnemers zonder verplichtingen kijken welke tak van sport het meeste bij ze past. Hieronder staat een bondige omschrijving van elk onderdeel van de training. Duurtraining Doel; Vermindering van vetpercentage en BMI zodat de deelnemers zelf ook resultaat zien en merken dat het zin heeft. Frequentie en duur; Idealiter zou er drie keer per week of meer aan duurtraining gedaan moeten worden. Twee keer per week zou ook kunnen maar dan moet er wel een andere vorm van cardiovasculaire training (sportbeoefening) gedaan worden i.p.v. de derde duurtraining. Een startduur van 20 minuten volstaat mits deze duur later verlengd word en er van te voren al inspannende activiteiten gedaan zijn (krachtcircuit). Intensiteit; Wij raden aan om een hartslagfrequentie per minuut van 70% van de maximum hartslag aan te houden. Op deze manier is het niet te inspannend en demotiverend voor de deelnemers en verkrijg je het meeste resultaat buiten zware HIT-schema s. Krachttraining Doel; Behoud spiermassa en kracht. Frequentie en intensiteit; Voor krachttraining volstaat twee keer in de week trainen prima. Het is niet zo dat door de duurtraining enorm veel spiermassa verdwijnt dus is het ook niet van belang ontzettend zwaar te trainen. Daarom hebben we ervoor gekozen om bij de intensiteit niet te lang stil te staan. Dus geen 1rm berekeningen en dergelijke omdat de tijd die dit kost niet rendabel is in verhouding tot de opbrengsten hiervan. Wel is het van belang dat er een vrij hoge intensiteit gehandhaafd word zodat de duurtraining die erna komt een meer effect heeft. Dit kan worden bereikt door veel herhalingen te gebruiken (15 tot 20) en korte rustperioden. Daarom lijkt het een goed idee om de krachttraining in circuitvorm te geven met snelle wissels. Trainingsschema; Bij het trainingschema zijn er een aantal dingen van belang, het schema moet ten eerste afwisselend zijn zodat het leuk blijft voor de deelnemers en zodat het niet te eenzijdig is met oog op het resultaat. Op de volgende pagina staan oefeningen die gebruikt kunnen worden voor het krachtcircuit. Erachter staat aangegeven hoe deze oefeningen te vermoeilijken/verzwaren zijn. 4

5 - Verticale sprongen verticale sprongen met (diep) doorbuigen kikkersprongen - Squats squats met gewichten - Bruggetje maken in ruglig bruggetje met een been bruggetje met een been op een verhoging - Sit-ups vaker herhalen Sportbeoefening Op het gebied van sportbeoefening is geen informatie te vinden in de context die overeenkomt met die van het kidsprogramma. Ondanks dat hebben wij hier wel een mening over ontwikkeld. Als er een selectie is gemaakt van ongeveer zes tot acht verschillende sporten en deze worden gedurende het programma uitgeprobeerd dan is het volgens ons in combinatie met de rest van het programma voldoende stimulans. 5

6 Referenties 1. Gibbs, L. et al. (2008). Addressing the potential adverse effects of school-based BMI assessments on children s wellbeing. International Journal of Pediatric Obesity, 2008 (3), Fox, E. L. Bowers, R. W. Foss, M. L. (1999). Fysiologie voor lichamelijke opvoeding, sport en revalidatie. Maarssen: ELSEVIER Gezondheidszorg 6

7 Meetinstrumenten en inspanningstests Aan de hand van de verschillende doelen, is er bepaald wat de meest geschikte inspanningstesten en meetinstrumenten zijn voor het beweginsprograma. Doelen van de training: 1. Duurtraining: Het bewerkstelligen van een verlaging van het vetpercentage en BMI en het verhogen van het algemeen uihoudingsvermogen. Dit voornamelijk met als doel dat de deelnemers effect zien en inzien dat je door sporten effect kan bereiken. 2. Krachttraining: Krachttraining is er in dit programma vooral om te zorgen dat de hoeveelheid spiermassa niet achteruit gaat door de duurtraining. Het hoofddoel is dus niet het vermeerderen van spiermassa of kracht. Indien de spiermassa wel toeneemt kan dit een verhoging van het effect van de duurtraining geven (meer actieve spiermassa = meer verbranding). 3. Sportbeoefening: Zorgen dat de deelnemers sporten leuk gaan vinden en een sport uitkiezen die ze gaan beoefenen. Meetinstrumenten en testen ter evaluatie: 1. Duurtraining; * Voor het meten van het vetpercentage en de BMI kunnen de volgende meetinstrumenten en testen gebruikt worden: - Het vetpercentage kan simpel en snel gemeten worden door zogenaamde lichaamsvetmeters. Dit zijn weegschalen die gelijktijdig wegen en het percentage lichaamsvet bepalen doormiddel van een zwakstroomsignaal die door het lichaam wordt geleid. - De BMI waarde wordt vaak ook al aangegeven op de hierboven genoemde weegschaal. Daarnaast kan de BMI-waarde ook doormiddel van een formule berekend worden, namelijk de volgende: BMI = kg/m2 * Voor het meten van het algemeen uithoudingsvermogen kan er een maximale aërobe inspanningstest en een submaximale of duurinspanningstest uitgevoerd worden: - Maximale inspanningstest: Éen van de meest snelle, simpele en daarom ook de meest efficiënte manier om een maximale aërobe inspanningstest uit te voeren is de 20 m. shuttle run test. Er zijn bovendien referentiewaarden beschikbaar voor jongens en meisjes. (1,2) - Submaximale/duurinspanningtest: Een geschikte test is de åstrand-test. Het is een snel uitvoerbare test (slechts kortdurende inspanning, veilig (submaximaal inspanningsniveau), en goedkoop (geen dure apparatuur nodig). (1,2) 7

8 2. Krachttraining: Verbetering in kracht kan gemeten worden door: - Er kan gekeken worden naar vooruitgang in het opgestelde schema wat het kind gedurende het hele programma uitvoert. Als het kind bij bepaalde spierkrachtoefeningen meer gewicht kan pakken of meer herhalingen kan uitvoeren dan eerst, kan ervan worden uitgegaan dat de kracht is toegenomen. - Sargent-test: Om de kracht per proefpersoon te meten op een functionele en prestatiegerichte manier is deze test geschikt. Deze test meet het sprongvermogen, dus de spierkracht van de onderste extremiteit. 3. Sportbeoefening Bij sportbeoefening gaat het om het stimuleren van de kinderen om een sport te gaan doen na het volgen van het programma. Hierbij kunnen de volgende vragen worden beantwoord om een goed beeld te krijgen van de denkwijze van het kind over de ervaringen met de gevolgde sporten. (Voorbeeld van vragenlijst gerelateerd aan sportbeoefening) - Welke sporten die je gedaan hebt vond je het leukst, schrijft er 3 op. - Welke sport hiervan vond je het meest vermoeiend? - Welke sport hiervan vond je het minst vermoeiend? - Kies één van deze sporten die je wel zou willen volgen als het bewegingsprogramma is afgelopen. Aan de hand van deze vragen wordt van het kind verwacht een keuze te maken in de verschillende sporten waarmee zij hebben kennis gemaakt (of natuurlijk andere sporten). 8

9 Referenties 1. Takken T. (2007). Inspanningstests. Plaats: Maarssen

10 Gedragsverandering Doormiddel van de bevindingen uit het algemeen informatief deel over gedragsverandering, wordt het volgende geadviseerd. Duur Uit de bestudeerde onderzoeken is geen argumentatie te vinden voor de duur van een programma waarin gedragsverandering wordt gerealiseerd. Wel kan de de conclusie trekken dat de gemiddelde duur van de programma s zo n 6 maanden is. Uit de onderzoeken is te zien dat binnen deze tijd de kinderen (en soms ook hun ouders) een gezondere manier van leven vertonen, ook blijvend na het programma. We hebben dus geen argumentatie voor de duur voordat er gedragsverandering gerealiseerd is. Daarnaast is het ook zo dat kinderen erg verschillen in hun gedrag, waardoor er bij de ene eerder gedragsverandering gerealiseerd is dan bij de ander. Ook cultuur speelt een rol. Uitgaande van de goede resultaten van de door ons bestudeerde onderzoeken adviseren wij om (een programma met gedragsverandering als doel) een tijdbestek van 6 maanden aan te houden. Frequentie Tevens is uit de door ons bestudeerde onderzoeken geen argumentatie te vinden over de frequentie van voorlichtingen, consulten e.d. die in het kader van gedragsverandering gegeven worden. In elk onderzoek werd er minimaal 1 keer per week een consult of voorlichtingsmoment gegeven waarin gedragsverandering centraal stond. Aan de hand van deze bevindingen en de goede resultaten die de onderzoeken hierbij weergeven, adviseren wij om minimaal 1 keer per week een consult of voorlichtingsmoment te geven, waarin gedragsverandering centraal staat. Voor de onderwerpen die hierin aan bod kunnen komen wordt u verwezen naar de tekst verderop. Rol van de ouders/verzorgers Betrokkenheid van de ouders/verzorgers is van groot belang. Dit komt omdat zij verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van het kind. De rol van de ouders wordt in de door ons bestuurdeerde onderzoeken verschillend belicht. In ieder geval waren steeds bij alle onderzoeken de ouders betrokken. De verschillen waren dat bij het ene onderzoek de ouders sámen met de kinderen consulten en/of voorlichtingen bijwoonden, en bij het andere onderzoeken de ouders en kinderen apart consulten en/of voorlichtingen bijwoonden. In het merendeel van de onderzoeken volgden de ouders gescheiden van de kinderen consulten en/of voorlichtingen. Uit de onderzoeken is geen argumentatie te vinden over deze keuzes. Het ligt wel voor de hand dat de ouders en kinderen verschillend benaderd moeten worden om gedragsverandering te kunnen realiseren. Wij adviseren aan de hand van de gevonden informatie om de ouders te betrekken bij de gedragsveranderingsconsulten. Dit dient dan wel aparte sessies te gebeuren. 10

11 Inhoud van de consulten/voorlichtingen In verschillende onderzoeken worden de verschillende onderwerpen genoemd die de kinderen (en in sommige gevallen ook de ouders) moesten volgen. De volgende onderwerpen zouden minimaal aan bod moeten komen: Zelf-monitoring: Het zelf monitoren van bepaalde zaken is erg belangrijk voor de deelnemer. Hierdoor kan de deelnemer reflecteren op zijn of haar geleverde prestaties en het geeft de deelnemer het gevoel dat hij of zij echt zelf de controle heeft. Dit laatste kan de motivatie versterken. Onderzoek van Germann et. Al. (5) geeft aan dat alleen al door zelf-monitoren van obese kinderen en hun (vaak ook obese) ouders, er positieve veranderingen te zien zijn in beweging en voeding. Er zijn verschillende soorten van zelfmonitoring, namelijk voor beweging, voeding (calorieinname) en het gewicht. Hieronder wordt elk aspect kort besproken: Zelfmonitoring van beweging: Hierbij wordt er van de deelnemer verwacht dat hij/zij zelf per dag bekijkt en vastlegt hoeveel er bewogen is. Hieronder vallen alle activiteiten waar beweging aan vast is gekoppeld. Dit kan gedaan worden doormiddel van bijvoorbeeld een stappenteller. De deelnemer schrijft deze resultaten in een dagschema op. Als de deelnemer deze informatie nauwkeurig opgeschreven heeft kunnen de resultaten doorgespeeld worden naar de coach of docent die het programma leid. Aan de hand hiervan kan gekeken worden of de deelnemer de gewenste hoeveelheid beweging heeft geleverd per dag en of dat gelijk is aan de opgetelde beweegnorm. Hier kan dan zonodig op worden ingespeeld. Zelfmonitoring van het gewicht: Als er bij de deelnemer sprake is van behalen van gewichtsverlies, kan dit gemeten en vastgelegd worden. Het doel hiervan is dat de kinderen zelf, dus direct het resultaat van hun geleverde werk kunnen zien. Dit laatste werkt stimulerend voor het kind. Deze manier van monitoring kan 1 keer per week herhaald worden. (als de frequentie van gewichtsmeting te hoog ligt, is er namelijk vaak te weinig verschil zichtbaar). Waar hier op gelet moet worden is dat de weging op een geijkte weegschaal plaatsvindt. Zelfmonitoring van voeding: Door het vastleggen van consumptie van levensmiddelen per dag, kan er gekeken worden naar de calorie-inname van de deelnemer. Deze gegevens kunnen besproken worden met de desbetreffende diëtist. De uitkomsten worden in een dagboek bijgehouden. Dit is een overzichtelijke manier om zelf de controle en de verantwoordelijkheid te hebben over de behaalde resultaten. Daarnaast kunnen de resultaten en de mogelijke veranderingen door de weken heen hierdoor goed bekeken worden. Screen behaviour In veel gevallen is er een sterke relatie te zien tussen obesitas en veel voor een scherm zitten (TV kijken, computeren etc.). Het reduceren van de tijd dat deze kinderen achter de TV of computer zitten heeft veel effect op toename in lichaamsbeweging (2). Deze twee onderwerpen zouden minimaal aan bod moeten komen. We adviseren deze dan ook op te nemen in het plan voor gedragsverandering. 11

12 Referenties 1. Parizkova J. (2008). Impact of education on food behaviour, body composition and physical fitness in children. British Journal of Nutrition (2008), 99, Suppl. 1, S26 S32 verkregen op 10 April, Salmon J, Ball K, Humel C, Booth M, Crawford C. (2008). Outcomes of a group-randomized trial to prevent excess weight gain, reduce screen behaviours and promote physical activity in 10-year-old children: Switch-Play. International Journal of Obesity (2008) Verkregen op 2 April, 2008, via 2008 Nature Publishing Group. 3. Savoye M. et al. (2007, Juni 27). Effects of a Weight Management Program on Body Composition and Metabolic Parameters in Overweight Children. A Randomized Controlled Trial. JAMA, June 27, 2007 Vol 297, No. 24 (Reprinted). Verkregen op 18 April, Knöpfli B.H. et al. (2007, November 7). Effects of a multidisciplinary inpatient intervention on body composition, aerobic fitness, and quality of life in severely obese girls and boys. Journal of Adolescent Health Volume 42, Issue 2, February 2008, Pagina s Verkregen op 18 April, 2008, via - info(%23toc%235072%232008% % %23fla%23display%23volume)&_ cdi=5072&_sort=d&_docanchor=&_ct=17&_acct=c &_version=1&_urlversion=0&_ userid=10&md5=c678f93a847515ef9559bd3d292f Germann J.N, Kirschenbaum D.S, Rich B.H. (2007). Child and parental self-monitoring as determinants of success in the treatment of morbid obesity in low-income minority children. J Pediatr Psychol Jan-Feb;32(1): Epub 2006 Jun 14 Journal of pediatric psychology (2007), verkregen op 10 juni 2008, via 12