CONTOUREN VAN EEN FEDERAAL REGEERAKKOORD

Transcriptie

1 CONTOUREN VAN EEN FEDERAAL REGEERAKKOORD BART DE WEVER, INFORMATEUR Verslag aan de Koning 1

2 Brussel, 25 juni 2014 Sire, Met het oog op de vorming van een nieuwe federale regering, hebt U mij op 27 mei een informatieopdracht toevertrouwd. De reikwijdte daarvan werd door U als volgt omschreven: "Een informatieopdracht om na te gaan onder welke voorwaarden snel een regering tot stand gebracht kan worden". Gelet op Uw wens om snel een regering tot stand te zien komen, heb ik in het kader van mijn opdracht hoofdzakelijk gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de belangrijkste politieke partijen. Sedert woensdag 28 mei sprak ik met onder anderen Elio Di Rupo en Paul Magnette (PS), Charles Michel (MR), Wouter Beke en Kris Peeters (CD&V), Gwendolyn Rutten (Open Vld), Bruno Tobback (sp.a), Benoît Lutgen (cdh), Wouter Van Besien (Groen), Olivier Deleuze en Emily Hoyos (Ecolo), Gerolf Annemans (VB), Peter Mertens en David Pestieau (PVDA-PTB), Olivier Maingain (FDF), Mischaël Modrikamen (PP) en Ben Weyts (N-VA). Daarnaast had ik contact met de volgende administraties en instellingen, om na te gaan welke uitdagingen en prioritaire beleidsdoelstellingen zij definiëren voor de nieuwe regering: Nationale Bank van Belgiê (NBB); Federaal Planbureau; FOD Sociale Zekerheid; FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg; FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu; POD Maatschappelijke Integratie, Armoedebestrijding, Sociale Economie en Grootstedenbeleid; FOD Financiën; FOD Budget en Beheerscontrole; FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie; POD Wetenschapsbeleid; FOD Binnenlandse Zaken; FOD Justitie; FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking; Ministerie van Defensie; FOD voor Informatie- en Communicatietechnologie (Fedict); FOD Mobiliteit en Vervoer; FOD Personeel en Organisatie; Rijksdienst voor Sociale Zekerheid; Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening; Rijksdienst voor Pensioenen; Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst; Kruispuntbank voor de Sociale Zekerheid; Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering; Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen; Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers; Pensioendienst voor de Overheidssector; Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen; Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten; de Federale Politie; Fedasil; Belgacom; Regie der Gebouwen. Het verslag van mijn werkzaamheden dat ik U aanbied, begint met een bondige beschrijving van de sociaaleconomische toestand van ons land. Daarna komen achtereenvolgens de recente Europese aanbevelingen aan bod en de kernthema s die, naar ik meen, de basis kunnen zijn voor het beleid van de te vormen federale sociaaleconomische herstelregering. In een laatste deel trek ik enkele persoonlijke conclusies. Bart De Wever Informateur Verslag aan de Koning 2

3 Sociaaleconomische toestand en vooruitzichten Bijna zes jaar na het begin van de bankencrisis en de daaruit voortvloeiende economische crisis, zijn de gevolgen ervan voor de reële economie nog steeds zicht- en voelbaar. Zoals in andere Europese landen, is de economische bedrijvigheid in België vanaf het tweede kwartaal van 2013 beginnen aan te trekken. Zoals de Nationale Bank er in haar jaarverslag op wijst, groeide de economie als gevolg van het negatieve overloopeffect van de krimp in 2012 evenwel met amper 0,2 %. Het herstel was te zwak om voor een opleving van de werkgelegenheid te kunnen zorgen. Deze laatste slonk met nog eens eenheden en aan het einde van het jaar was de werkloosheidsgraad opgelopen tot 8,4%. Hoewel België een van de weinige landen van het eurogebied is waar de bedrijvigheid opnieuw het peil van vóór de crisis heeft bereikt, heeft die crisis sporen nagelaten in het productiepotentieel, de werkgelegenheid en de overheidsfinanciën. Bovendien, zegt de Nationale Bank nog, wijzen het verloop van de lopende rekening en van het concurrentievermogen, alsook de lage potentiële groei op fragiliteit in het creëren van welvaart. Er zijn de laatste jaren pensioen- en arbeidsmarkthervormingen ingeleid en maatregelen genomen om de mededinging in de netwerkindustrieën te verscherpen en de concurrentiekracht van de bedrijven te verbeteren. Niettemin blijven volgens de Nationale Bank, in een moeilijke budgettaire omgeving, de uitdagingen groot en moet de toekomst verder worden voorbereid in een context die, zelfs zonder de crisis, rekening moet houden met de toenemende mondialisering, de klimaatverandering en, vooral, de kosten van de vergrijzing die in België bijzonder hoog zijn. Naast andere belangrijke opdrachten, zoals de voorzetting van de hervorming van justitie en politie, de verdere bijsturing van het asiel- en migratiebeleid, en het streven naar een meer efficiënte overheid ten dienste van de burgers en de bedrijven, wachten het op 25 mei verkozen parlement en de te vormen regering enkele bijzonder grote uitdagingen. Te vermelden zijn onder meer: de beheersing en vermindering van de arbeids- en energiekosten en, meer algemeen, de noodzaak om de algehele competitiviteit te versterken; de verhoging van de te lage werkzaamheidsgraad door meer mensen aan de slag te krijgen; de verlenging van de loopbaan van werknemers en ambtenaren, waarvan de duurtijd in België significant onder die van andere EU-landen ligt; een versterking van de koopkracht door de fiscale en parafiscale druk, vooral op arbeid, te verlichten; de vergrijzing met haar impact op de duurzame financiering van het pensioenstelsel en op de organisatie van een meer efficiënte en toegankelijke gezondheidszorg; het toenemend armoederisico van kinderen vooral in (het groeiend aantal) huishoudens met een lage werkintensiteit, en het hoge armoederisico van eenoudergezinnen en niet-eu-burgers. Onder invloed van de crisis zijn de sociale uitgaven aanzienlijk gestegen. In 2007 vertegenwoordigden de uitgaven voor sociale uitkeringen 25,5% van het bruto binnenlands product (bbp), in 2013 was dat al 26,4%. De houdbaarheid van de sociale bescherming wordt beschreven door de Studiecommissie voor de Vergrijzing. Voor de periode bedragen de budgettaire meerkosten 0,8% van het bbp. Over de periode wordt de totale meerkost van de vergrijzing geraamd op 5,4% van het bbp. De (para)fiscale druk in België bedraagt meer dan 45% van het bbp, het tweede hoogste cijfer in de EU. België is zowat de kampioen inzake lasten op arbeid; alle internationale instellingen zien dit als Verslag aan de Koning 3

4 dé hoofdoorzaak voor onze tanende concurrentiepositie en de achteroplopende jobcreatie in de private sector. Sinds de Loonnormwet van 1996 is de loonkostenhandicap, ondanks regeringsmaatregelen, nog verder toegenomen. Een en ander heeft een negatieve impact op de overheidsrekeningen. België heeft een begrotingsobjectief goedgekeurd om het structureel tekort te beperken tot -1,4 % van het bbp voor Dit komt overeen met een nominaal tekort van -2,15 % van het bbp. De budgettaire realiteit leert echter dat het monitoringcomité en de Europese commissie voor 2014 een tekort van 2,7% verwachten. Dit terwijl in april nog werd uitgegaan van een begrotingstekort dat zou uitkomen op 2,2%. Hierdoor moet nog dit jaar een verschil van bijna 1,3 miljard euro structureel worden weggewerkt. Vanaf 2015 zou, volgens het stabiliteitsprogramma, het structureel saldo elk jaar moeten verbeterd worden met bijkomend 0,7 % van het bbp. Alleen al tegen 2015 moet 5,9 miljard euro worden bespaard om de begrotingsdoelstellingen te halen. Nog volgens de Nationale Bank zouden de tekorten voornamelijk en in 2014 zelfs uitsluitend geconcentreerd zijn bij de federale overheid. De sociale zekerheid zou (dankzij de toenemende alternatieve financiering) in 2014 een licht overschot vertonen, maar vanaf 2015 zou ze ook deficitair worden. De rekeningen van de Gemeenschappen en Gewesten zouden in 2014 opnieuw in evenwicht afsluiten, maar in 2015 en 2016 zouden ze bij ongewijzigd beleid tekorten laten optekenen. Dit laatste is een rechtstreeks gevolg van de zesde staatshervorming die de Gemeenschappen en Gewesten verantwoordelijk maakt voor een belangrijk deel van de sanering van de overheidsfinanciën. De Nationale Bank merkt op dat een zeer omvangrijk consolidatieprogramma van 10 miljard euro vereist is om terug te kunnen aanknopen met een structureel begrotingsevenwicht (13 miljard euro indien medium-term budgetary objective (MTO) van 0.75% wordt bereikt). Het zal de taak zijn van de regering om te beslissen over het te volgen begrotingstraject, binnen het kader uitgetekend door en in nauw overleg met de Europese Unie. Aanvullend kan verwezen worden naar het Economisch Tijdschrift van de Nationale Bank van juni 2014 waarin wordt opgemerkt: Bij ongewijzigde ontvangsten, zou het scenario waarin de nominale uitgaven worden gestabiliseerd, leiden tot een begrotingssurplus dat aanzienlijk groter zou zijn dan de voor 2017 aanbevolen doelstelling. Daartoe zouden echter maatregelen met een zeer hoog onmiddellijk rendement moeten worden genomen. Het scenario waarin de uitgaven in reële termen worden bevroren, zou in 2017 leiden tot een begrotingsevenwicht, wat betekent dat in dit scenario ten belope van 0,6 % bbp extra ontvangsten zijn vereist. In hetzelfde artikel wordt gesteld: De gezondmaking van de overheidsfinanciën in België moet in de eerste plaats berusten op een afremming van de groei van de primaire uitgaven. Deze laatste zijn sedert het begin van het millennium immers fors gestegen in verhouding tot het bbp. Ze liggen ook hoger dan in de meeste andere landen van het eurogebied, in het bijzonder wat de sociale uitkeringen, de bezoldigingen van het overheidspersoneel en de subsidies betreft. ( ) Uitgaven om de arbeidsmarktparticipatie aan te moedigen zijn vanuit dit oogpunt zeer doeltreffend. Werken ondersteunt immers niet enkel de economie, maar biedt ook de beste garantie tegen armoede en sociale uitsluiting. De investeringen en de uitgaven voor onderzoek, waarvoor België internationaal gezien niet goed scoort, moeten dan weer maximaal worden gevrijwaard en zelfs, zo mogelijk, worden gestimuleerd vanwege hun nut voor het groeipotentieel. Verslag aan de Koning 4

5 Ten slotte dienen die inspanningen te worden aangevuld met hervormingen van de pensioenstelsels waarbij de gemiddelde loopbaanduur verder wordt verlengd. Gelet op de vertraging waarmee die hervormingen zich doen gevoelen, zouden ze best zo snel mogelijk worden uitgetekend en goedgekeurd. Tevens dienen maatregelen te worden genomen om de toename van de uitgaven voor gezondheidszorg onder controle te houden. Enkel op deze manier kan het stelsel van sociale bescherming zowel adequaat als betaalbaar worden gehouden. Ten slotte is er de overheidsschuld. Na een onafgebroken daling sinds 1993, tot 84,2% in 2007, nam de schuld vanaf 2008 opnieuw toe. De schuldgraad zou, zonder rekening te houden met de aan de gang zijnde herkwalificatie door Eurostat, volgens de NBB in 2014 groeien tot 101,7% bbp en zou verder blijven stijgen tot 101,9% bbp in In 2016 zou ze zeer licht teruglopen tot 101,5% bbp. Verslag aan de Koning 5

6 Europese aanbevelingen Het beleid in ons land wordt in belangrijke en toenemende mate bepaald door de Europese Unie. Het past dan ook te verwijzen naar de aanbevelingen dd. 7 juni 2014 van de Raad over het nationale Hervormingsprogramma 2014 en over het Stabiliteitsprogramma Daarin wordt aanbevolen dat ons land in de periode actie onderneemt om: 1. Na het corrigeren van het buitensporige tekort, krachtigere begrotingsmaatregelen voor 2014 te nemen gelet op het zich aftekenende verschil van 0,5% van het bbp op basis van de voorjaarsprognose 2014 van de Commissie die wijst op het gevaar van aanzienlijke afwijking ten opzichte van de stabiliteits- en groeipactverplichtingen. In 2015 de begrotingsstrategie die de vereiste aanpassing van 0,6% van het bbp in de richting van de middellangetermijndoelstelling moet waarborgen, waarmee ook aan de schuldregel zou worden voldaan, aanzienlijk te versterken. Daarna, totdat de middellangetermijndoelstelling is verwezenlijkt, de voorgenomen jaarlijkse structurele aanpassing in de richting van de middellangetermijndoelstelling voort te zetten, overeenkomstig het vereiste van een jaarlijkse structurele aanpassing van ten minste 0,5% van het bbp, en een grotere aanpassing te realiseren als de economische omstandigheden meezitten of zulks nodig is om aan de schuldregel te voldoen, teneinde de hoge schuldquote van de overheid op een duurzaam neerwaarts traject te brengen. Te zorgen voor een evenwichtige bijdrage van alle bestuursniveaus aan het nakomen van de begrotingsregels, met inbegrip van de regel inzake structureel begrotingsevenwicht, door middel van een bindend instrument waarvan een uitdrukkelijke uitsplitsing van de doelstellingen in een planningperspectief op middellange termijn deel uitmaakt. 2. Het belastingsysteem in zijn geheel evenwichtiger en billijker te maken en in te zetten op een grootschalige fiscale hervorming die gericht is op het verlichten van de belastingdruk op arbeid, het vereenvoudigen van het systeem als geheel, het efficiënter maken van de btw, het verruimen van de belastinggrondslagen, het verminderen van het aantal aftrekmogelijkheden, het dichten van achterpoortjes in de wetgeving en het geleidelijk laten uitdoven van subsidies met schadelijke milieugevolgen. 3. De toekomstige stijging van de overheidsuitgaven in verband met de vergrijzing, met name voor pensioenen en langdurige zorg, te beheersen door meer inspanningen te leveren om de kloof tussen de werkelijke en de wettelijke pensioenleeftijd te verkleinen, de mogelijkheden om vroeger met pensioen te gaan vervroegd af te bouwen, actief ouder worden te bevorderen, de wettelijke pensioenleeftijd en de duur van de loopbaan aan te passen aan de ontwikkeling van de levensverwachting, en de langdurige institutionele zorg kostenefficiënter te maken. 4. De arbeidsmarktparticipatie te verhogen, met name door de negatieve financiële prikkels om te gaan werken te beperken, de toegang tot de arbeidsmarkt te bevorderen voor outsiders zoals jongeren en personen met een migratieachtergrond, de beroepsmobiliteit te vergroten, en discrepanties tussen aangeboden en gevraagde vaardigheden en het probleem van vroegtijdig schoolverlaten aan te pakken. Overal in het land de partnerschappen tussen de overheid, openbare arbeidsbemiddelingsdiensten en onderwijsinstellingen te versterken om in een vroeg stadium gepersonaliseerde bijstand aan jongeren te verlenen. Verslag aan de Koning 6

7 5. Het concurrentievermogen te herstellen door de hervorming van het loonvormingsmechanisme, met inbegrip van de loonindexering, voort te zetten in overleg met de sociale partners en conform de nationale praktijken, om ervoor te zorgen dat de loonevolutie aansluit bij de productiviteitsontwikkelingen op sectoraal en/of bedrijfsniveau en bij de economische toestand, en voorziet in daadwerkelijke automatische correcties waar zulks nodig is; door de mededinging te versterken in de detailhandelssectoren, excessieve beperkingen op het verlenen van diensten, met inbegrip van professionele diensten, te elimineren en het gevaar van verdere stijgingen van de energiedistributiekosten in te dijken; door innovatie te stimuleren via geharmoniseerde steunregelingen en minder administratieve barrières; en door een gecoördineerd onderwijs- en opleidingsbeleid te voeren dat de hardnekkige discrepanties tussen aangeboden en gevraagde vaardigheden en de regionale verschillen inzake vroegtijdig schoolverlaten aanpakt. 6. Het nodige te doen om de 2020-doelstellingen voor het terugdringen van de emissies van broeikasgassen van niet-ets-activiteiten, in het bijzonder van gebouwen en het vervoer, te halen. Erop toe te zien dat de bijdrage die van het vervoer moet komen, aansluit bij de doelstelling om de verkeerscongestie te verminderen. Duidelijke afspraken te maken over de verdeling van de inspanningen en lasten tussen de federale en de regionale entiteiten. De nieuwe regering dient uitvoering te geven aan deze Europese aanbevelingen. Verslag aan de Koning 7

8 Prioritaire principes op basis waarvan een federale regering kan gevormd worden Uit alle beschikbare cijfers en parameters blijkt dat onze welvaart en ons welzijn onder druk staan en dat de sociaaleconomische realiteit ons dwingt om ernstige en structurele maatregelen te nemen. Dat bleek onlangs opnieuw met de aankondiging van de saneringsplannen bij de winkelketen Delhaize. Ons land heeft nood aan een krachtig sociaaleconomisch herstelbeleid om de overheidsfinanciën grondig te saneren en de begroting opnieuw in evenwicht te brengen, teneinde terug economische groei mogelijk te maken en onze sociale zekerheid ook op lange termijn veilig te kunnen stellen. Ambitieuze maatregelen zijn niet alleen nodig, maar zijn ook haalbaar. De verkiezingsvrije periode tot de zomer van 2019 afgezien van de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van oktober 2018 biedt een window of opportunity om dergelijke ambitieuze maatregelen te nemen. De sociaaleconomische uitdagingen kunnen worden samengevat in tien algemene principes en doelstellingen, die de basis kunnen vormen van een federaal regeerakkoord. Over deze algemene principes blijkt een consensus te bestaan en is er voldoende convergentie om in een volgende fase na te gaan in welke mate verdere overeenstemming te vinden is. Deze principes zijn al vermeld in het voortgangsrapport dat ik U op dinsdag 17 juni heb voorgelegd. Om ons sociaaleconomisch model, met zijn hoge graad van welvaart en welzijn, te kunnen veilig stellen, moeten meer mensen aan de slag en moeten we ook langer werken. Bijgevolg is het noodzakelijk om: 1. De werkzaamheidsgraad te verhogen 2. De koopkracht te vrijwaren Deze twee doelstellingen zullen we enkele kunnen realiseren wanneer de economie opnieuw kan groeien en er meer jobs worden gecreëerd. Bijgevolg moet de focus ook liggen op: 3. De competitiviteit versterken 4. Een toekomstgericht klimaat- en energiebeleid voeren De uiteindelijke doelstelling van het sociaaleconomisch herstelbeleid is niet enkel onze welvaart verhogen, maar ook en bovenal ons welzijn garanderen. Hervormingen zijn in de eerste plaats dus nodig om: 5. De sociale zekerheid veilig te stellen 6. De armoede aan te pakken Om een duurzaam herstelbeleid te garanderen en ook de toekomst van onze (klein)kinderen veilig te stellen, is het noodzakelijk de overheidsfinanciën gezond te maken en te houden: 7. Begroting op orde binnen een Europese context Naast deze belangrijke sociaaleconomische prioriteiten, zijn er drie beleidsdomeinen die een bijzondere aandacht verdienen, gelet op hun specifiek maatschappelijk belang: Verslag aan de Koning 8

9 8. Een veilige en rechtvaardige samenleving (politie, justitie) 9. Het samen-leven versterken (migratie) 10. Efficiënt(er) bestuur In deze nota licht ik de tien doelstellingen waarover convergentie bestaat nader toe. Daarbij worden tegelijk mogelijke wegen en instrumenten aangegeven die tot de realisatie van die doelstellingen kunnen bijdragen. Deze instrumenten zijn tijdens mijn informatieopdracht voorgesteld door één of meer gesprekspartners en zouden het onderwerp kunnen vormen van de eigenlijke coalitieonderhandelingen. 1. WERKZAAMHEIDSGRAAD VERHOGEN Ons land staat voor de dwingende opdracht om de werkzaamheidsgraad, in het bijzonder in de private sector, te verhogen. Dat betekent niet alleen dat meer mensen aan het werk moeten, maar ook dat de mensen langer zullen moeten werken. Een verlenging van de reële beroepsloopbaan is immers een absolute voorwaarde om, in het licht van de vergrijzing, de duurzame financiering van de pensioenen en de gezondheidszorg te verzekeren. Een hogere werkzaamheidsgraad is niet enkel nodig ter wille van een solide sociale zekerheid, werken verhoogt de eigenwaarde en het zelfvertrouwen van een persoon en is de beste garantie om uit de armoede weg te raken en te blijven. Daarbij kan worden gewerkt op één of meer van volgende sporen: 1.1. Een ander loopbaanmodel: flexibele arbeidsmarkt, werkbaar werk, Om een loopbaanverlenging te realiseren, zal een ander loopbaanmodel ontwikkeld moeten worden, zodat we werk, gezin en zorg beter op elkaar kunnen afstemmen. In dit kader zouden onder meer volgende elementen het voorwerp kunnen uitmaken van coalitieonderhandelingen: - De tijdspaarrekening, de werkrekening of het rugzakje : een systeem waarin werknemers tijd en/of geld kunnen opsparen. Ze kunnen die tijd en/of dat geld gebruiken om hun loopbaan tijdelijk te onderbreken, om een periode tussen twee jobs te overbruggen (aanvulling op de werkloosheidsuitkering), om het wettelijk pensioen aan te vullen. - Een meer flexibele arbeidsmarkt, met onder meer een hogere mobiliteit tussen de publieke en private sector, mogelijkheden voor telewerk,. - Een verloning die meer dan vandaag aansluit op de competenties en minder gebaseerd is op leeftijd of anciënniteit. - Maatregelen om levenslang leren aan te moedigen en stages tijdens en na de schoolse opleiding, met respect voor de bevoegdheid en verantwoordelijkheid van de deelstaten Een versterkte activering van werkzoekenden Het activeringsbeleid moet worden voortgezet en versterkt. Onder meer volgende elementen kunnen in dit kader worden besproken: - De werkloosheidsverzekering moet meer dan vandaag een échte verzekering zijn tegen het inkomensverlies bij ontslag. Tegelijk moeten we de betrokkenen aanzetten om werk te Verslag aan de Koning 9

10 zoeken en te aanvaarden, waarbij in eerste instantie de werkloosheidsval moet worden aangepakt. - Tegelijk maakt het beleid de omslag naar een versterkte investering in de activering van, controle op en, waar nodig, sancties ten aanzien van werkzoekenden. In dat verband wijzen verschillende gesprekspartners op de nieuwe bevoegdheid die de Gewesten op dit vlak hebben verworven met de zesde staatshervorming. - Wie ondanks een intensieve activering langdurig werkloos blijft, kampt doorgaans met een aantal andere problemen die de stap naar betaalde arbeid onmogelijk maken. Het huidige systeem leidt ertoe dat die mensen niet langer betrokken blijven bij de arbeidsmarkt, sociaal geïsoleerd raken en hun eigenwaarde verliezen. In het kader van de coalitieonderhandelingen zal worden nagegaan onder welke voorwaarden de plicht om gemeenschapsdienst te verrichten dat zou kunnen verhelpen. - De impact van de activerende prikkel die door de vorige regering werd ingevoerd in de vorm van een sterkere degressiviteit van de werkloosheidsuitkering kan verder worden bestudeerd en geëvalueerd. Daarbij wordt ook nagegaan in welke mate de werkloosheidsval wordt tegengegaan Vervroegde uittrede ontmoedigen We moeten onze sociale zekerheid garanderen in het licht van de toenemende kosten van de vergrijzing. Daarom is het van essentieel belang om de komende jaren meer mensen langer aan het werk te krijgen en te houden. - In dit kader is het absoluut noodzakelijk dat de federale regering een akkoord sluit over een structurele pensioenhervorming, en hierover ook in overleg treedt met de sociale partners. Het recente rapport van de Commissie Pensioenhervorming biedt hiervoor een belangrijke wetenschappelijke basis. 2. KOOPKRACHT VRIJWAREN Meer dan vandaag, moet wie werkt en spaart daarvoor aangemoedigd worden en daar de vruchten van kunnen plukken. Ter zake kunnen onder meer volgende suggesties besproken worden: - We kunnen de prikkel om te werken verhogen door werken meer lonend te maken en, dus, door de marginale en gemiddelde belastingdruk (werknemersbijdragen en personenbelasting) op bruto arbeidsinkomens te verminderen. Bijzondere aandacht kan worden besteed aan middelen om de koopkracht te verhogen voor mensen met een laag of gemiddeld loon. Daarbij moet er over gewaakt worden dat dergelijke maatregelen geen impact hebben op de loonkosten. Cruciaal is dat de werkloosheidsval wordt aangepakt en elk gewerkt uur ook effectief lonend wordt gemaakt. Voorstellen die in dit verband door de gesprekspartners worden geformuleerd zijn onder meer het werken via de belastingvrije som, een sociale werkbonus, het verlagen van bepaalde tarieven in de personenbelasting, het gelimiteerd vrijstellen van belastingen voor bepaalde lonen, - De roerende voorheffing op kapitaalinkomsten is weinig overzichtelijk en samenhangend. Een harmonisering van de tarieven en van de belastbare grondslag dringt zich op. De fiscale vrijstelling voor spaarboekjes kan behouden blijven. Door de vrijstelling voor inkomsten uit sparen te veralgemenen, kunnen we rechtszekerheid bieden en het spaargeld activeren Verslag aan de Koning 10

11 zodat het zijn weg kan vinden naar ondernemingen en naar waardevolle maatschappelijke projecten. - Burgers hebben recht op een eenvoudige en rechtszekere fiscaliteit. Een fiscaal pact lijkt daarvoor een geschikt instrument. 3. COMPETITIVITEIT VERSTERKEN De concurrentiekracht van België staat onder druk. Vooral de hoge loonkosten tasten onze concurrentiepositie aan. Ook de energieprijzen en de bedrijfsbelastingen zijn, in internationaal perspectief, hoog. De vraag naar een sterk en proactief beleid vanwege de Belgische federale regering met als doel de competitiviteit te herstellen, de publieke financiën veilig te stellen en het investeringsklimaat structureel te verbeteren, weerklonk opnieuw toen de Europese Centrale Bank (ECB) onlangs negatieve depositorentes invoerde. De nieuwe federale regering moet het autonome groeivermogen van de Belgische economie versterken. Enkel door de algehele competitiviteit van onze ondernemingen te versterken en te bewaken, kunnen we de voor ons land belangrijke exportpositie behouden en verbeteren, de werkgelegenheid optrekken en onze welvaart en ons welzijn veilig stellen. De hieronder opgelijste maatregelen kunnen inspirerend zijn voor het te voeren beleid Wegwerken loonkostenhandicap Ook sinds de inwerkingtreding van de wet van 26 juli 1996 tot bevordering van de werkgelegenheid en tot preventieve vrijwaring van de concurrentiekracht, zijn de gemiddelde loonkosten blijven stijgen in verhouding tot onze drie belangrijkste handelspartners (Nederland, Frankrijk en Duitsland). Om de loonkostenhandicap op korte termijn weg te werken en een nieuwe ontsporing in de toekomst te vermijden, zouden onder meer volgende maatregelen verder besproken kunnen worden tijdens coalitieonderhandelingen: - Het deel van de loonkostenhandicap dat er is bijgekomen sinds 1996 (ca. +4%), moet zo spoedig mogelijk tijdens deze legislatuur worden weggewerkt. Dit gebeurt door uitvoering van de reeds genomen beslissingen vervat in het concurrentiepact en bijkomende soortgelijke maatregelen (bv. verdere loonmatiging). Daarnaast zal er in een gelijkaardige grootteorde een inspanning geleverd worden via een hervorming van het indexeringsmechanisme, bijvoorbeeld via maatregelen in een logica van de hervormingen die de laatste jaren werden doorgevoerd. Dergelijke hervormingen kunnen niet los gezien worden van de mate waarin en de manier waarop de koopkracht van lonen gegarandeerd kan worden, met specifieke aandacht voor de laagste inkomenscategorieën (zie voorstellen met betrekking tot het vrijwaren van de koopkracht). Tevens moet er oog zijn voor het verbeteren van onze competitiviteit. - De aanpassing van de Wet van Deze wet schrijft een bijsturing voor wanneer de loonkostenontwikkeling in ons land hoger is dan in de referentielanden. Wanneer de wet haar geloofwaardigheid niet wil verliezen, is een correctie onvermijdelijk (m.n. afdwingbaarheid garanderen, preciezere internationale vergelijkingsbasis vaststellen). Verslag aan de Koning 11

12 3.2. Fiscaal pact met de ondernemingen Volgende maatregelen kunnen bijdragen aan een eenvoudige, competitieve en rechtszekere ondernemingsfiscaliteit als middel om een stabieler investeringsklimaat te garanderen. Zij kunnen aan bod komen in de te voeren coalitiebesprekingen: - Een grondige vereenvoudiging en harmonisering van de verschillende fiscale procedures. Deze procedures moeten de administratieve last voor de belastingbetalers drastisch verlichten en tevens afgestemd zijn op de nieuwe benadering vanuit de administratie: digitaal en gericht op doelgroepen in plaats van op soort belasting. - Gelet op de omvang van de "zwarte" en "grijze" economie en de niet te ontkennen ontwijking en ontduiking van belastingen, is er een unaniem verlangen om de fiscale en sociale fraude en sociale dumping efficiënt te bestrijden. Binnen de context van een algemeen fiscaal en sociaal pact is het wenselijk te expliciteren dat wetgeving en controles er moeten zijn voor iedereen, zonder onderscheid. Tegelijk moeten echter zinloze controles worden vermeden. Zo zouden inspectiediensten zich in de eerste plaats meer als partner van de ondernemingen kunnen opstellen, zeker wanneer er sprake is van een eerste overtreding. - Voor een budgetneutrale hervorming van de notionele intrestaftrek zouden volgende alternatieven in aanmerking kunnen worden genomen, erover wakend dat de hervorming onze positie als hub voor internationale investeringen niet mag hypothekeren: behoud in grote lijnen van het stelsel, maar bestrijden van oneigenlijk gebruik en misbruik; dan wel een algehele uitdoving en de aanwending van de vrijgekomen middelen om de bedrijven op een andere manier te ondersteunen, m.n. door een (sterk) verlaagd tarief van vennootschapsbelasting, al dan niet met een mogelijke focus op KMO s. Aanvullend kunnen maatregelen worden genomen opdat ons land een aantrekkelijke locatie zou blijven voor onderzoekscentra, hoofdkwartieren, financieringscentra en andere belangrijke beslissingscentra. - Het terugdraaien van,bijvoorbeeld, de verhoogde liquidatiebonus van 10 naar 25%, de buitensporige 309%-boetes, de belastingverhoging voor voordelen van alle aard Een modern economisch beleid Een nog krachtiger beleid moet de productiviteit verhogen en ons industrieel weefsel vernieuwen. Voor de competitiviteit van een bedrijf zijn immers niet alleen de loonkosten van belang, maar ook de ontwikkeling van producten en diensten, de zoektocht naar nieuwe afzetmarkten en de gecreëerde meerwaarde. Bij coalitiebesprekingen zouden bijvoorbeeld volgende elementen aan bod kunnen komen: - Met een modern economisch beleid kunnen we ons economisch (vooral industrieel) weefsel versterken, de concurrentie aanwakkeren, toegang tot de markt bevorderen, en consumenten verzekeren dat ze kwalitatieve producten kunnen genieten. - Een belangrijke rol is ook weggelegd voor de Gewesten en Gemeenschappen, die over de bevoegdheden en instrumenten met betrekking tot innovatie, onderwijs en vorming beschikken. Een gericht innovatiebeleid moet de soms matige prestaties inzake productmix van onze bedrijven opkrikken. Ook onderwijs, vorming en opleiding kunnen bijdragen aan een verhoging van de kwaliteit en een versterking van de concurrentie van onze economische productie. Verslag aan de Koning 12

13 4. TOEKOMSTGERICHT KLIMAAT- EN ENERGIEBELEID Ter wille van de bevoorradingszekerheid en uit milieuoverwegingen moet worden gestreefd naar een realistische, betaalbare en duurzame energiemix, die er toe bijdraagt de gevolgen van o.m. vervuiling en overconsumptie op ons klimaat in te perken. Daarbij kunnen volgende aandachtspunten naar voren worden geschoven die als basis kunnen dienen voor verdere gesprekken: - Het beleid zou voldoende, zekere en betaalbare elektriciteit en verwarming moeten kunnen garanderen voor de gezinnen en de bedrijven. Voorstellen die ter zake circuleren zijn onder meer het inzetten op een meer transparante energiefactuur voor de eindconsument; een verdergaande vrijmaking van de energiemarkt; de nood aan een stabiel investeringsklimaat dat potentiële exploitanten aanzet om hun investeringen in nieuwe productiecapaciteit in ons land te plaatsen; het bestuderen op welke termijn de nucleaire uitstap gerealiseerd kan worden in functie van bevoorradingszekerheid en van de energieprijs; en de invoering van een energienorm zodat een internationale vergelijking van de prijzen mogelijk wordt (cfr. logica van de loonnorm in de wet van 1996). - België moet als loyale partner meewerken aan de uitvoering van de EU-klimaatdoelstellingen in het kader van de EU2020-strategie. In dat opzicht is bijvoorbeeld te wijzen op het belang van energie-efficiëntie, op de wens hernieuwbare energiebronnen te stimuleren en op de mogelijkheid om lasten op arbeid te verschuiven naar lasten op milieuvervuiling. 5. SOCIALE ZEKERHEID VEILIG STELLEN Onze sociale bescherming is verworden tot een complex geheel, een vereenvoudiging van het systeem dringt zich op. Dat is ook nodig om op een meer adequate wijze te kunnen omgaan met de uitdagingen waarvoor onze samenleving staat (globalisering, informatisering, individualisering, duurzame ontwikkeling, ). Bij de vrijwaring van de sociale bescherming die ons land gaandeweg heeft uitgebouwd, moet de aandacht vooral gaan naar de pensioenen, de gezondheidszorg en de aanpak van armoede. Volgende denksporen kunnen verder besproken komen: 5.1. Pensioenen structureel garanderen - Met het oog op een duurzame financiering van de eerste pijler (het wettelijk pensioen), zal de nieuw te vormen regering de begonnen hervorming van onze pensioenstelsels moeten voortzetten en voltooien, zodat de uitbetaling van de pensioenen ook in de toekomst verzekerd kan worden. In dit kader is het absoluut noodzakelijk dat de federale regering een akkoord sluit over een structurele pensioenhervorming, en hierover ook in overleg treedt met de sociale partners. Het rapport van de Commissie Pensioenhervorming biedt hiervoor een belangrijke wetenschappelijke basis Toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg op topniveau Doelstelling van elk federaal beleid moet zijn om een betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg op topniveau te garanderen, ook op lange termijn. Om die doelstelling te realiseren, kunnen één of meer van volgende wegen bewandeld worden: Verslag aan de Koning 13

14 - Verdere hervormingen zouden moeten worden doorgevoerd waarbij tal van processen van bedrijfsvoering worden gewijzigd teneinde de budgettaire groeinorm meer in lijn te brengen met de reële economische groei en met de reële noden (zie punt 7.1. Besparingen hieronder) - In het bijzonder zullen daarbij volgende elementen aanbod komen: een modernisering van de financiering van ziekenhuizen (onder meer om medische overconsumptie tegen te gaan) en een optimalisering van het aanbod ziekenhuisdiensten, alsook een grotere responsabilisering van de betrokken actoren (zorgverleners, instellingen, ziekenfondsen, geneesheren en patiënten). 6. ARMOEDE AANPAKKEN - Een ruime consensus blijkt te bestaan over de wenselijkheid de sociale uitkeringen te herwaarderen op het niveau van de Europese armoedegrens (60% van het equivalent mediaan inkomen). Daarbij dienen de sociale voordelen die met die vervangingsinkomens samengaan in aanmerking te worden genomen om op termijn de drempel van het armoederisico te bereiken. Verschillende gesprekspartners geven aan dat het wenselijk is de beschikbare middelen bij voorrang, zo niet uitsluitend, aan te wenden om de laagste pensioenen op te trekken, zowel bij werknemers als bij zelfstandigen. Bij het optrekken van het leefloon dient aandacht te worden besteed aan het vermijden van inactiviteitsvallen en dient er dus te worden op toegezien dat in het kader van het gehele regeringsbeleid het verschil tussen vervangingsinkomen en arbeidsinkomen niet kleiner wordt. - Andere aandachtspunten zijn: de automatische toekenning van rechten, het garanderen van een automatische indexering van de uitkeringen, 7. BEGROTING OP ORDE BINNEN EEN EUROPESE CONTEXT Het moet duidelijk zijn dat we voor een sanering van de overheidsfinanciën staan die haar weerga niet kent. Tegelijk zullen we, conform de aanbeveling van de Europese Commissie, moeten blijven investeren in groeistimulerende maatregelen. Daarbij zou in de coalitieonderhandelingen vertrokken kunnen worden van volgende vijf basisprincipes: (1) We moeten prioritair saneren door de uitgaven te beheersen en door maximaal in te zetten op groei-ondersteunende uitgaven. Zo kunnen we tegelijk het deficit verminderen; (2) We dienen te kiezen voor een globale verlichting van de (para)fiscale druk, zeker op werken en ondernemen; (3) De sociaaleconomische realiteit dwingt ons tot structurele maatregelen, zeker ook gelet op het feit dat een groot deel van het tekort van structurele aard is. Daarbij zullen eenmalige maatregelen zoveel als mogelijk vermeden worden; (4) Het herstelbeleid wordt verder uitgetekend binnen het kader van de hierboven geciteerde Europese aanbevelingen. De nieuwe regering zal, in overleg met de Europese Unie, de doelstellingen van het Stabiliteitsprogramma moeten herdefiniëren rekening houdende met het Europese saneringspad (in 2015: 0.6% bbp besparen, en vervolgens minstens 0.50% structureel per jaar tot de medium-term budgetary objective (MTO) bereikt is). Bovendien dient de schuldratio te evolueren zoals gevraagd door Europa; Verslag aan de Koning 14

15 (5) De onderscheiden beleidsniveaus nemen verantwoordelijkheid voor de impact van het eigen beleid. De lasten worden gedragen door de overheid die ze instelt; evenzeer komen de lusten van het eigen beleid het betrokken bestuursniveau toe. Zo dient de federale overheid de steden en gemeenten te compenseren wanneer deze ingevolge federaal beleid extra taken moeten opnemen. Tegen deze achtergrond is het van groot belang dat het totale pakket maatregelen evenwichtig wordt samengesteld, dat geen enkel domein wordt ontzien en dat de inspanningen op een sociaal rechtvaardige wijze over de bevolking gespreid worden. Belangrijk daarbij is dat ook de uitgaven van de sociale zekerheid onder controle worden gebracht. Deze maken meer dan 75% uit van de primaire uitgaven van Entiteit I (de federale overheid en de sociale zekerheid). Indien deze buiten beschouwing worden gelaten, is de besparingsinspanning die door de EU is vastgelegd, niet realiseerbaar. Het verdient aanbeveling om tijdens de coalitieonderhandelingen een meerjarenplan voor de gezondmaking van de overheidsfinanciën op te stellen. Dat meerjarenplan zal een pakket geloofwaardige maatregelen moeten bevatten. Indien dat niet het geval is, moet worden gevreesd voor een aantasting van onze groei en concurrentiekracht, alsook voor negatieve reacties van de financiële markten die de kredietwaardigheid van ons land in het gedrang zouden kunnen brengen, met alle nefaste gevolgen van dien Besparingen Met het oog op de beheersing en vermindering van de overheidsuitgaven kan verder worden gebouwd op volgende, niet-exhaustieve lijst van maatregelen: - De federale overheid kan en moet efficiënter werken. Dat wil zeggen: een betere dienstverlening verstrekken tegen een lagere kostprijs. Een substantieel deel van de efficiëntiewinst kan worden gerealiseerd door een selectief personeelsbeleid. Om met minder personeel een betere dienstverlening te verzorgen, zal in heel wat domeinen de wetgeving moeten worden vereenvoudigd. De sociale rechtvaardigheid moet blijken uit de structuur van het beleid en niet uit zijn detail. Het spreekt vanzelf dat de politieke instellingen bij dit alles het voorbeeld geven. - Bij het uittekenen van een budgettair traject voor de gezondheidszorg dient verder onderzocht te worden hoe een beter evenwicht kan worden gerealiseerd tussen de noden en de economische groei. Belangrijke besparingen zijn mogelijk, waarbij de patiënt maximaal moet worden ontzien. Enkele ideeën die in dit verband circuleren, kunnen als volgt worden samengevat: de groeinorm wordt verminderd; na sanering groeit de gezondheidsbegroting in een tempo dat de draagkracht van de economie en de reële noden in rekening neemt. Besparingen in de gezondheidszorg kunnen worden gerealiseerd door onder meer: alle actoren te responsabiliseren; de overconsumptie en misbruiken te bestrijden; opvallende verschillen in medische praktijkvoering en in de behandeling van aandoeningen weg te werken; goedkopere geneesmiddelen te gebruiken en/of de prijs van geneesmiddelen te drukken; het financieringsstelsel van de ziekenhuizen te herzien; de administratieve lasten voor artsen en medisch personeel te verminderen; de eerstelijnsgeneeskunde te versterken; meer in te zetten op preventie (gezondheid in plaats van gezondheidszorg); - Andere besparingsmogelijkheden in de sociale zekerheid hangen onlosmakelijk samen met het passief arbeidsmarktbeleid, meer bepaald het verhogen van de werkzaamheidsgraad (cfr. supra). Verslag aan de Koning 15

16 7.2. Ontvangsten Wat de vraag naar de ontvangsten betreft, kunnen volgende punten de basis vormen van de te voeren onderhandelingen: - Zoals eerder in deze nota vermeld, dienen we te kiezen voor een verlichting van de globale (para)fiscale druk. Daarbij is zeker een verlichting van de fiscale en parafiscale lasten op arbeid en ondernemen absoluut noodzakelijk. Elk uur werken moet lonend zijn en ondernemen moet worden beloond. - Een lastenverschuiving (tax shift) is mogelijk, waarbij de indirecte en/of andere belastingen zouden kunnen worden verhoogd. Een dergelijke lastenverschuiving moet uiteraard een werkelijke verschuiving zijn om de lasten op arbeid te verminderen en kan dus geen verhoging van de algemene belastingdruk inhouden. Met betrekking tot de belasting op consumptie laat een internationale vergelijking een beperkte ruimte zien om de opbrengst van de btw en accijnzen te verhogen en nauwer te laten aansluiten bij andere Europese landen. Een mogelijk spoor is dat van gedragsturende verhogingen. Bij een eventuele verhoging van de btw mag de weerslag ervan op het indexcijfer van de consumptieprijzen, en bijgevolg op de loonevolutie, niet uit het oog worden verloren. Wat de belasting op vermogen en kapitaal betreft, is op te merken dat België al een hoge vermogensbelasting heeft, in de vorm van onroerende voorheffing, registratierechten en successierechten. Ook is er het risico op delokalisatie van de belastbare grondslag. Sommige gesprekspartners willen de mogelijkheid onderzoeken om speculatieve meerwaarden hoger te belasten Budgetbeheer Met het oog op een verdere responsabilisering kan, binnen de afgesproken meerjarenbegroting, het model van de enveloppefinanciering een interessant instrument zijn waarover verder onderhandeld kan worden. Daarbij wordt een enveloppe bepaald aan de hand van de door de regering te beslissen inspanningen die verder worden geconcretiseerd in duidelijke en becijferde afspraken omtrent opdrachten, middelen en opvolging. De bestuursovereenkomst geeft hieraan een zekere uitdrukking. Dit kan in de praktijk worden ingevoerd voor de federale overheidsdiensten en zou, waar mogelijk, ook kunnen gelden voor bepaalde instellingen van openbaar nut. Dit instrument creëert ruimte voor beheersautonomie en laat een grotere responsabilisering van de verantwoordelijken toe. Dergelijke hervorming dient samen te gaan met een aangepaste rapportering, met een duidelijke procedure waarbij leidinggevenden verantwoording afleggen, gesteund op een uitgebouwde interne controle met een interne audit, en met een grondige beleidscontrole van output en outcome. * * * Naast deze zeven belangrijke sociaaleconomische prioriteiten, zijn er drie beleidsdomeinen die een bijzondere aandacht verdienen gelet op hun specifiek maatschappelijk belang. Deze domeinen worden hierna behandeld. Verslag aan de Koning 16

17 8. EEN VEILIGE EN RECHTVAARDIGE SAMENLEVING (POLITIE, JUSTITIE) Om een veilige en meer rechtvaardige samenleving mogelijk te maken, zal de volgende regering het beleid inzake politie en justitie verder moeten hervormen. Op het vlak van de veiligheid zijn volgende maatregelen te overwegen: - Preventie dient het uitgangspunt te blijven voor het veiligheidsbeleid. De strategische veiligheids- en preventieplannen zouden verder gebruikt kunnen worden als impuls voor lokale acties ter voorkoming van criminaliteit, overlast en onveiligheid. - De organisatie, taken en methoden van de geïntegreerde politie, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de private sector en hun controlerende instanties zouden verder kunnen worden afgelijnd en geoptimaliseerd. Privacy blijft hierbij een centrale bekommernis. - Terrorisme en radicalisme vallen nog efficiënter te bestrijden onder meer door een betere informatiebeheersing binnen de politie; door een vereenvoudiging van de informatieuitwisseling tussen de Dienst Vreemdelingenzaken en zijn partners (waaronder politie en justitie), en een hogere betrokkenheid van de lokale besturen met o.m. samenwerking en steun voor de steden waar deze problemen zich centraliseren; door een betere coördinatie van de (preventieve) maatregelen met betrekking tot gewelddadige radicalisering; en door de integriteit van identiteitsgegevens te verhogen, bvb. via het ontwikkelen van een biometrisch paspoort en het verbeteren van de documenten van vreemdelingen. - De nieuwe hulpverleningszones kunnen worden geoperationaliseerd. De positie van de civiele bescherming in dit geheel is aan evaluatie toe. De opleidingen zouden kunnen worden hervormd en de interventieprocedures gestandaardiseerd. De nodige maatregelen kunnen worden genomen opdat de vrijwillige brandweerlieden hun engagement kunnen combineren met werk en gezin. Ook kan de performantie en dienstverlening door de noodoproepcentra 112 beter en is het mogelijk om het crisisbeheer bij rampen te optimaliseren. Op het vlak van justitie is de nood hoog aan een beleid dat het vertrouwen in de rechtsstaat versterkt. In dat opzicht kunnen onder meer volgende elementen verder besproken worden: - Een moderne, rechtvaardige en kordate justitie moet leiden tot een snellere en correcte rechtspraak en een meer geloofwaardige strafuitvoering. Daartoe is een voorspelbare, efficiënte en stabiele wetgeving nodig, zou werk moeten worden gemaakt van een werklastmeting bij alle rechtbanken, moeten extra detentiecapaciteit worden gecreëerd en moet Justitie open en toegankelijk zijn en getuigen van een menselijke aanpak. Communicatie, informatie en transparantie naar de burger zijn onontbeerlijk. - Bij de correcte uitvoering van zijn wettelijke verplichtingen staat ook het Gerecht voor budgettaire uitdagingen. Daarbij kan onder meer ook worden ingezet op onder meer de uitbouw van een efficiënt beheerscontrolesysteem, een overkoepelend aankoopbeleid en facility management, en zal een nieuwe kijk moeten gelden op de uitgavencyclus van de FOD en het gebruik van de beschikbare IT-applicaties. - De juridische tweedelijnsbijstand dient hervormd te worden om het systeem betaalbaar te houden en advocaten degelijk te kunnen vergoeden. Verslag aan de Koning 17

18 - Tijdens de vorige legislatuur werden enkele hervormingswetten goedgekeurd: de hertekening van de rechtbanken in grotere arrondissementen, de mobiliteit van de magistratuur en gerechtspersoneel, de hervorming van de beheersstructuur en de invoering van beheersovereenkomsten. Het zal de volgende regering toekomen om deze hervorming van het gerechtelijke landschap af te werken en te corrigeren waar nodig. - Bijzondere aandacht zal in elk geval moeten worden besteed aan het versnellen van de ICTondersteuning. Dit is een essentieel onderdeel om een veel efficiëntere Justitie mogelijk te maken, met rechtspraak volgens veel kortere doorlooptijden. Centraal zullen daarbij moeten staan: standaardisering, centralisering, herbruikbaarheid van data en functionaliteiten, en kostenefficiëntie. 9. SAMEN-LEVEN VERSTERKEN (MIGRATIE) Uit internationaal onderzoek blijkt dat in geen enkel Europees land de houding tegenover migratie zo negatief is als in België. Om van migratie een positief verhaal te maken, moet de nieuwe federale regering een visie ontwikkelen en keuzes durven maken. Daarbij moet het asielbeleid in elk geval de Conventie van Genève ten volle respecteren en onze solidariteit gestalte geven; het migratiebeleid moet in de eerste plaats gericht zijn op de versterking van de migrant en van onze samenleving. Volgende instrumenten kunnen aan de realisatie van deze doelstellingen bijdragen: - De huidige migratiewetgeving is complex. Er is nood aan eenvoudige en eenduidige regels. De bestaande wetgeving kan worden gerationaliseerd en administratief vereenvoudigd, zodat snelle en degelijke procedures kunnen worden verzekerd. - Voor de asielprocedure moet de Conventie van Genève ten volle worden gerespecteerd. - In vergelijking met het Europees gemiddelde, ligt de focus van onze migratie op de zogenaamde passieve migratiekanalen (gezinshereniging, asiel, regularisatie). Het lijkt aangewezen de klemtoon meer te leggen op actieve migratie (arbeids- en studiemigratie) teneinde tot een gezond evenwicht te komen. - Een humaan, correct en kordaat terugkeerbeleid moet het sluitstuk zijn. Dat beleid vertrekt van het principe: vrijwillig vertrek als het kan, gedwongen terugkeer als het moet. Daarbij zou prioritair kunnen worden ingezet op de verwijdering van criminele illegalen. 10. EFFICIËNT(ER) BESTUUR De huidige omstandigheden vereisen onmiddellijk een doortastend sociaaleconomisch optreden. Derhalve wordt gestreefd naar een coalitie met een gewone meerderheid en met een maximale sociaaleconomische convergentie. Het streven naar een regeringscoalitie die kan steunen op een bijzondere parlementaire meerderheid met oog op institutionele hervormingen is niet aan de orde. Het dient evenwel duidelijk te zijn dat het herstelbeleid gepaard moet gaan met een hervorming van de federale overheid tot een efficiënte, transparante, slagkrachtige en klantvriendelijke organisatie. De federale overheid kan en moet efficiënter werken. Dit wil zeggen: een betere dienstverlening verstrekken tegen een lagere kostprijs. Daarbij staat de federale overheid ten dienste van de burger en van de deelstaten waarmee ze intens samenwerkt. Verslag aan de Koning 18

19 Conclusies en aanbevelingen Aan het eind van mijn informatiewerkzaamheden, is het meer dan ooit duidelijk dat de nieuw te vormen federale regering, naast andere opdrachten zoals de hervorming van Justitie, het energie- en klimaatbeleid, en de verdere bijsturing van het migratie- en asielbeleid, voor drie uiterst belangrijke uitdagingen staat om onze welvaart en ons welzijn veilig te stellen. Deze uitdagingen vormen in de feiten een drieluik. Enkel wanneer deze punten worden gerealiseerd, kunnen we onze welvaart en ons welzijn veilig stellen en een duurzame sociale zekerheid garanderen: - een échte versterking van het vertrouwen realiseren. De grote onzekerheid die er in de sociale en economische omgeving heerst, maakt dat te veel bedrijven investeringen schrappen of elders uitvoeren en dat te veel consumenten bestedingen uitstellen; - de competitiviteit bevorderen zodat we ons economisch weefsel kunnen versterken en onze sociale bescherming kunnen verstevigen. Cruciaal hierbij zal het streven naar rechtszekerheid zijn. Zo zou de nieuwe regering snel een aantal maatregelen kunnen nemen en zich engageren om daar de rest van de regeerperiode niet meer op terug te komen; - de sanering van de openbare financiën dat wil zeggen: het in evenwicht brengen van de inkomsten en uitgaven, waardoor ook de overheidsschuld afgebouwd kan worden. In dit verband zou de nieuwe regering een realistisch meerjarenplan voor de gezondmaking van de overheidsfinanciën binnen de Europese krijtlijnen, kunnen opstellen, zodat mogelijke negatieve reacties van de financiële markten die de kredietwaardigheid van ons land in het gedrang zouden kunnen brengen, worden afgewend. Gelet op de onderscheiden visies en meningen, zal uit de vele voorstellen die ter zake zijn gedaan, een evenwichtig pakket maatregelen moeten worden samengesteld die ons economisch weefsel versterken en onze sociale bescherming verzekeren. De standpunten die daarover zijn geformuleerd en de voorstellen die ter zake zijn gedaan, bevatten verschillende elementen van convergentie. * * * Verslag aan de Koning 19