Waarom meer burgerschapsvorming op school?

Transcriptie

1 ICCS Workshop Burgerschap op school, hoe doe je dat? Marc Hooghe, Ellen Claes, Lies Maurissen, Dorien Sampermans Waarom meer burgerschapsvorming op school? Maatschappelijke bezorgdheid: - Dalend vertrouwen in de politiek - Geringere deelname aan verkiezingen - Succes populistische partijen en kandidaten - Gebrek aan politieke kennis onder de bevolking 1

2 Meer diverse samenlevingen Z-AZIË MIDDLE EAST EUROPA Wereldwijde trend Europa zeker niet uitzonderlijk Demografisch profiel grotere impact op onderwijs Dus: meer burgerschapsvorming op school Minister H. Crevits, 1 september 2016 "Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden." Crevits wijst in het bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze. De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs. 2

3 Dus: meer burgerschapsvorming op school Minister H. Crevits, 1 september 2016 "Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar IN BESTAANDE VAKKEN burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden." Crevits wijst in het bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze. De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs. Dus: meer burgerschapsvorming op school Minister H. Crevits, 1 september 2016 "Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden." Crevits wijst in het COGNITIEF bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze. De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs. 3

4 Dus: meer burgerschapsvorming op school Minister H. Crevits, 1 september 2016 "Ik vind dat er op school veel meer aandacht moet gaan naar burgerschapsvorming", aldus Hilde Crevits. "In het eindtermendebat moeten we daar binnen onder meer Nederlands, godsdienst en geschiedenis een formulering voor vinden. We moeten dat veel duidelijker omschrijven, zeker in deze tijden." Crevits wijst in het bijzonder naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de grondwet. "We moeten onze jongeren duidelijk aanleren wat dat betekent", zegt ze. OUDERE LEERLINGEN De minister ziet vooral een taak weggelegd voor het secundair onderwijs. Toewijzen aan specifieke vakken? Binnen vrijstelling voor levensbeschouwelijke vakken? C. Gennez, Vlaams Parlement, 9 juni 2016 Heel veel ouders zouden gebruikmaken van een vrijstelling omdat ze zelf voor hun kinderen niet meteen aanhanger zijn van een van de erkende levensbeschouwingen ( ) We denken dat het zinvol is om kinderen niet te segregeren op basis van hun levensbeschouwing, maar om vanuit het respect voor de verschillende identiteiten de dialoog aan te gaan en zo elementen van burgerschapsvorming in die vrijstelling in te lassen. 4

5 Apart vak Burgerschap? Franse Gemeenschap: vanaf : Citoyenneté kan levensbeschouwing vervangen Voorlopig nog geen groot succes Zijn leerkrachten levensbeschouwing bevoegd voor deze nieuwe cursus? Algemeen probleem: burgerschapsvorming pasmunt in debat over levensbeschouwelijke vakken Louter/voornamelijk cognitief? Bevraging eindtermen: veel ruimere invulling wereldburgerschap : kennis, attitudes, handelingen, 5

6 Leeftijd? - Nu vooral geconcentreerd in 3de graad: voorbereiding op kiesleeftijd van 18 jaar - Vanuit ontwikkelingsperspectief: voorkeur voor vroegere en langdurigere interventies - Breder concept burgerschapsvorming: participatie, tegengaan segregatie, democratische school Context Vanuit bezorgdheid i.v.m. het democratisch systeem: Robert Putnam (Bowling Alone, 2000; E Pluribus Unum, 2007) 6

7 Achtergrond Brussels onderwijs voor gigantische uitdagingen: hoe vermijden we radicalisering? Alle schouders onder jong Brussel In de Brusselse scholen wacht leerlingen, leerkrachten en directies een enorme uitdaging. We moeten veel dichter bij onze jongeren gaan staan, betoogt journalist Lode Delputte, die lesgeeft in een hoofdstedelijk GO!-atheneum en de jonge Brusselaar Ibo (25) persoonlijk naar een betere toekomst coachte. 27/11/2015 DeMorgen 30/01/2015 De Standaard Oorsprong Consternation about the preparation of children for civic live is perhaps as old as the idea of democracy itself (McDevitt & Chaffee, 2002:281) 7

8 John Dewey Instrumenteel i.p.v. autoritair Noodzaak van de school in een democratische maatschappij Karakter van de school moet democratisch zijn Methoden en curricula: aangepast aan sociale situatie en reflectie van de samenleving Emile Durkheim Gelijkaardige definities voor socialisatie en educatie Rol van de school als uniform milieu Leerling gevormd naar de noden van de samenleving 8

9 Politieke socialisatie (term) Hyman (1959) Political Socialization Politiek gedrag als geleerd gedrag (political learning) Focus op jeugd en adolescentie Dawson and Prewitt (1969): Schooling agencies which provide the child with the fundamentals of his society s technology also help him acquire the cultural norms and expectations associated with membership in society. We can see this clearly in the familiar curriculum of Western schools. Langton (1969): formele en informele vormen van political socialization Politieke socialisatie en burgerschapsvorming Citizenship education is education for citizenship, behaving and acting as a citizen, therefore it is not just knowledge of citizenship and civic society; it also implies developing values, skills and understanding. (Advisory Group on Citizenship, 1998:13-14) 9

10 Onderzoek in het secundair onderwijs American educators have long given the social studies a prominence in the secondary school not found in most other nations Niemi and Langton (1974:183) Onderzoek voor The Civic Culture (Almond & Verba, 1963) 2. Political socialization and the high school civics curriculum in the United States (Langton & Jennings, 1968) 3. The Political Character of Adolescence (Jennings & Niemi, 1974) 4. The development of political attitudes in children (Robert Hess and Judith Torney, 1967) 10

11 Hedendaags onderzoek naar burgerschapsvorming 1.Civic Education (1998): Richard G. Niemi and Jane Junn Data: Over heel de VS: National Assessment of Educational Progress 150 (ook open)vragen Zowel exploratief als multivariaat Nieuwe theoretische perspectieven ( current events ) Focus op 14+ Context: belang van kijken naar verschillende groepen, de school, de ouders en de samenleving Hedendaags onderzoek naar burgerschapsvorming 2. IEA CIVIC Education Study: Internationale comparatieve studie Twee fasen: Kwalitatief: 24 landen, Kwantitatief: , jarigen 28 landen 50, jarigen 16 landen 11

12 The Octagon Model served as a basis for CIVED and ICCS Source: Citizenship and Education in Twenty-eight countries. Judith Torney-Purta, Rainer Lehmann, Hans Oswald and Wolfram Schulz Voorbeeld: civic knowledge and interpreting civic information 12

13 Hedendaags onderzoek naar burgerschapsvorming 3. ICCS 2009 Vraag: Zijn jonge mensen klaar en in staat om hun rol als burger in de maatschappij op te nemen? Data: , leeftijd:14/ leerkrachten/ schoolhoofden uit meer dan scholen In Vlaanderen: leerlingen uit het tweede leerjaar secundair onderwijs, leerkrachten en 151 schoolhoofden uit 151 scholen Home Geen eenzijdige aanpak (/plus) radicalisering ( WAT KUNNEN LEERKRACHTEN DOEN TEGEN EXTREMISME? Niet straffen maar discussiëren 21 JANUARI 2015 Van onze redactrice Eveline Vergauwen In een uitgebreide nieuwsbrief biedt het departement Onderwijs alle Vlaamse scholen ondersteuning aan tegen radicalisering. Leerkrachten moeten intens debatteren met hun leerlingen. hh 21/01/2015 De Standaard Scholen en leerkrachten spelen een belangrijke rol bij het voorkomen en opmerken van radicalisering. Daar is zowat iedereen, inclusief de minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V), het over eens. Maar hoe vul je die taak 13

14 burgerschapsvorming op school burgerschapsvorming op school DIRECT INDIRECT Nadruk ligt op de school/lkr als meest belangrijke agent in het politieke socialisatieproces Hij/zij geeft expliciet politieke kennis door Leerling is de meest belangrijke actor is het politieke socialisatieproces Nadruk ligt op lkr-lln & lln-lln relaties die daarom niet expliciet politiek zijn GEMENGD School/lkr geeft aanzet voor politieke socialisatie (het framework wordt meegegeven) Lln worden hierna meer actieve actoren 14

15 Discussies in de klas Opvoeden tot geëngageerde burgers Wat kan de school doen? Curriculum Projectwerking en initiatieven Open klasklimaat 15

16 Democratie beleven op school Eigen mening vormen en uiten Open klasklimaat Verschillende kanten van een probleem worden toegelicht Aangemoedigd om te discussiëren met mensen die een andere mening hebben dan jij Zelf onderwerpen aanbrengen Je mening uiten, zelfs als die verschilt van de meeste anderen Hoe werkt het? Kan tijdens alle lessen Over zeer uiteenlopende onderwerpen Grotere diversiteit aan meningen in de klas dan in de thuisomgeving Onderzoek: positieve effecten op gewenste burgerschapsuitkomsten Politieke kennis Politieke interesse Politiek vertrouwen Politiek zelfvertrouwen Tolerantie 16

17 Percepties? Niet elke leerling evalueert de discussieopportuniteiten op dezelfde manier. Daarom spreken we van de perceptie van het klasklimaat. Het zijn ook deze percepties die de gewenste effecten genereren. Onderzoeksvraag: Waarom evalueren sommige leerlingen in eenzelfde klas het klasklimaat als meer open of gesloten dan hun medeleerlingen? Kenmerken van de leerlingen Gender Socio-econ. status Perceptie van open klasklimaat Politiek zelfvertrouwen Migratie achtergrond Activiteiten buiten de school Opleidingsniveau ouders 17

18 Context waarin discussies plaatsvinden Niveau leerlingen Niveau school Goede relatie met leerkrachten Goede relatie met leerkrachten Perceptie open klasklimaat Samenwerking tussen leerlingen werkt Samenwerking tussen leerlingen werkt Duscussies in de klas dragen bij tot burgerschapsvorming Politiek brengt onvermijdelijk controverse en discussie met zich mee Via discussies in de klas kunnen ze hieraan wennen Dit leidt tot minder aversie ten opzichte van controverse of agree to disagree De leraar als moderator: dit vergt oefening en bewustwording van je eigen mening. De leraar zou het gesprek moeten faciliteren en de juiste vragen stellen zodat de discussie op gang komt en blijft. Onderzoek: gevaar voor cynisme 18

19 Uitkomsten burgerschapsvorming Participatie en tolerantie burgerschapsvorming uitkomst burgerschapsvorming zorgt voor de nodige kennis, vaardigheden, attitudes en ervaringen om iemand voor te bereiden om actief en geïnformeerd deel te nemen aan de democratische samenleving. David Campbell (2012) 19

20 Leerniveaus Eerste fase Startpunt Eigen behoefte Gedrag gedreven door Eigen interesse Tweede fase Derde fase Institutioneel niveau Systemen Regels Kritische reflectie Uit: Teaching civics: a manual for secondary teachers van Sibylle Reinhardt, 2015, p.171. Participatie 20

21 Onderzoek Participatie? Op school In de samenleving Toekomstige participatie Hechten jongeren belang aan participatie? Democratisch schoolklimaat 21

22 Onderzoek Attitudes tolerantie Gendergelijkheid Gelijkheid ten opzichte van minderheidsgroepen Centrale positie leraar en school 22

23 Vragen? Opmerkingen? Presentaties van de workshops vindt u op onze website 23