Door Klaas Ybema en Harm Zijlstra WORKUM / HEERENVEEN, 29 juni 2010

Transcriptie

1 Door Klaas Ybema en Harm Zijlstra WORKUM / HEERENVEEN, 29 juni 2010 Net als de afgelopen winter, was de lente het koudste sinds 1996 en dat met een normale gemiddelde temperatuur! Dat zegt veel over de opwarmende trend die de laatste jaren vooral in de lente zichtbaar is geworden. Na april leek het seizoen andermaal op weg naar een hoge thermische positie, maar de koude meimaand zette een en ander recht. In het grootste deel van het land was de lente aan de droge kant, vooral dankzij een droge aprilmaand. Die maand was ook vooral verantwoordelijk voor een aanzienlijk overschot aan zonneschijn: op drie van de vijf hoofdstations eindigde de lente qua zonneschijn in de top-10 over de laatste honderd jaar. Tenslotte onweerde het minder dan normaal en deden zich geen stormen voor. Sterker: het was een van de rustigste lentes ooit gemeten.. Temperatuur Met een etmaalgemiddelde van 8.9 C kwam de lente in De Bilt precies op de normaalwaarde uit. Elders waren de afwijkingen gering en overal beleefden we de koudste lente in veertien jaar. Zie figuur 1 en 2. Het gemiddeld maximum bedroeg in De Bilt 13.3 C (- 0.1) en het gemiddeld minimum kwam daar uit op 4.0 C (- 0.3). In het zuidoosten van het land bedroeg de maximum temperatuur gemiddeld 14.1 C en op de wadden kwam men niet verder dan 10.6 C (Hoorn, Tersch.). De gemiddelde minimum temperatuur varieerde van 5.9 C te Vlissingen tot 2.5 C in Twente. De uiterste waarden in De Bilt bedroegen 25.2 C op 29 april en 5.1 C op 8 maart, beide iets onder normaal, maar verre van uitzonderlijk. De winter kreeg een staartje in de eerste decade van maart, die lokaal vier graden te koud was en een mooie serie vorstdagen opleverde. Halverwege die maand sloeg de stroming om en werd lentezachte lucht aangevoerd. De derde decade was ruim drie graden warmer dan normaal en op de 25e steeg het kwik voor het eerst in een groot deel van het land tot boven de 20 graden. De 20e en de 25e maart waren in De Bilt sinds 1900 nog nooit eerder zo warm geweest (etmaalgemiddelde resp en 14.6 C). In april bleef het Tabel 1. Temperatuur (De Bilt) maart april mei lente normaal gem. Temperatuur Afwijking max max max. < min. < min. <= Tabel 2. Temperatuur (extremen) > maximum (datum) < minimum (datum) maart 21.7 (25) Twente-vv -9.7 (07) Nieuw-Beerta april 27.2 (29) Eindhoven / Nijnsel -4.5 (23) Eelde mei 27.1 (24) Ell -2.3 (05) Twente-vv < maximum (datum) * = 0-24 UTC > minimum (datum) * = 0-24 UTC maart -0.1 (08) Overloon 12.2 (19) Westdorpe* / Woensdr.* april 6.5 (01) Nieuw-Beerta * 13.8 (29) Maastricht-vv * mei 6.4 (03) Emmeloord 13.4 (24) Laaksum overwegend aan de zachte kant en tijdens de laatste week volgde een eindspurt die leidde tot zomerse maxima op de 29e. De 27.2 C die toen in Eindhoven werd gemeten was goed voor een tiende plaats op de lijst van hoogste aprilmaxima sinds Drie jaar geleden werd het voor het laatst warmer in de grasmaand (29.7 op de 15e te Westdorpe). Mei tapte meteen uit een ander vaatje met recordlage datumwaarden op de 3e en de 12e (De Bilt 7.5 resp. 7.7 C). Tot de 20e verliep mei overal circa drie graden te koud, maar de laatste decade was iets gematigder. In het noordelijk kustgebied werd de 20 graden niet gehaald en er deden zich enkele koude (vorst)nachten voor. Op de 14e boekte De Kooy met 0.1 C een plaatselijk decaderecord; het oude record bedroeg 0.7 C op 11 mei Het aantal vorstdagen lag met een landelijk gemiddelde van 14 dichtbij de normale 13; in De Bilt was die

2 Fig. 1 Gemiddelde etmaaltemperatuur Gemiddeld 8.5 Normaal 8.7 Overloon / Wilhelminadorp 9.1 Hoorn-Tersch. / Winsum 7.6 Fig. 2 Afwijking temperatuur Gemiddeld -0.2 Lauwersoog +0.2 Wijk aan Zee -0.4 Fig. 3 Koudegetal (Hellmann) Gemiddeld 2.5 Normaal 2.9 Twente-vv 7.4 Plaatselijk kust 0 Fig. 4 Aantal vorstdagen Gemiddeld 14 Normaal 13 Twente-vv 22 Hoek van Holland 5 Fig. 5 Aantal dagen 20 graden Gemiddeld 8 Normaal 10 Eindhoven / Ell 15 Hoorn-Tersch. / Vlieland 0 Fig. 6 Aantal dagen 25 graden Gemiddeld 1.0 Normaal 2.4 Arcen / Ell 4 Noorden en westen 0 verhouding precies andersom. Figuur 4 toont het normale patroon van toename landinwaarts. Eelde kon nog 7 dagen met matige vorst noteren; landelijk waren er gemiddeld 2 zulke dagen (normaal 1). Ook het aantal warme dagen (8) week niet veel af van de normale waarde (10). Op de westelijke wadden werd de 20 graden niet gehaald, zie figuur 5. De Bilt noteerde 8 warme dagen, tegen 11 normaal en dat was evenveel als in de lentes van 1996 en Voor minder warme dagen moeten we terug naar 1991 (4). Zomerse dagen waren schaars. De Bilt telde er één (normaal 3) en plaatselijk in Limburg werden er 4 genoteerd. Het grootste deel van het land kwam echter niet aan 25 graden toe. De bijdragen aan zowel koude- als warmtegetal waren gering. Het koudegetal liep uiteen van 0.0 lokaal vlak aan zee tot 7.4 in Twente. Het warmtegetal bedroeg op de meeste plaatsen 0, maar Maastricht kwam nog tot 4.0. Zie ook figuur 3 en 7.

3 Fig. 7 Warmtegetal Gemiddeld 0.7 Normaal 3.7 Maastricht-vv 4.0 Vele plaatsen 0 Fig. 8 Uren zon Gemiddeld 592 Normaal 483 Vlissingen 656 Arcen 520 Fig. 9 Afwijking zon Gemiddeld +109 Vlissingen +155 Arcen +68 Tabel 3. Zonneschijn (extremen) maart april mei maart april mei > aantal uren 171 Vlissingen 271 De Kooy / Stavoren 235 Hoorn-Terschelling < aantal uren 135 Arcen 210 Maastricht-vv 162 Arcen Tabel 4. Zonneschijn De Bilt aantal uren / zonloze dagen maart 145 (+31) 1 (-6) april 246 (+88) 0 (-3) mei 190 (-14) 5 (+2) lente 581 (+105) 6 (-7) Zonneschijn en straling Met 581 uren zon tegen 475 normaal eindigde de lente in De Bilt op de 10e plaats sinds Voor De Kooy was er met 650 zonuren een 8e plaats sinds 1909 en in Vlissingen werd een 5e plek geboekt sinds 1907 met 656 uren zon. Overigens was het vorig jaar overal nog zonniger (De Bilt 605 uren). De afwijkingen waren het sterkst in het zuidwesten, zie figuur 8 en 9. Maart gaf een overschot aan zon, vooral dankzij de eerste decade en april verliep over de hele linie zonniger dan normaal; vooral in de tweede decade was het verschil groot (lokaal bijna 50 uur). Mei begon uitzonderlijk somber: De Bilt stond tot de 16e nog maar op 42 uren meizon, maar de tweede maandhelft trok heel veel recht. Toch zijn 5 zonloze meidagen (De Bilt e.a.) tegenwoordig niet meer gebruikelijk. Over de hele lente boekte De Bilt maar 6 zulke dagen tegen 13 normaal.. De nieuwe normaal zal wat dit betreft drastisch naar beneden worden bijgesteld trouwens Landelijk varieerde het aantal zonloze dagen van 7 in Leeuwarden en Lelystad tot 0 in Wilhelminadorp, uitzonderlijk voor een lente. Het aantal heldere dagen met 80% zon liep uiteen van 22 hier en daar in Zeeland tot 12 lokaal in het binnenland (Hupsel, Arcen). De Bilt noteerde er 14, tegen 11 normaal. Geen wonder dat de globale straling aanzienlijk hoger uitkwam dan de normaalwaarde in De Bilt van kj/cm2. Men eindigde daar op kj/cm2 en Vlissingen kwam als hoogste op 141.3, wel hoog maar niet extreem, vergeleken met drie jaar terug (De Bilt 134.6). Onweer Landelijk kwam het op 20 dagen Fig. 10 Dagen onweer Gemiddeld 4 Normaal 5 Plaatselijk zuidoosten 6 Noordwesten 0 ergens tot onweer tegen normaal op 26 dagen. Voor het laatst in de lente van 2003 was er minder onweer (18 dagen, zie tabel 7). Aan de noordwestkust werd veelal geen onweer waargenomen, terwijl in het binnenland hier en daar 6 onweersdagen werden gemeld. De Bilt telde er 5 tegen 7 normaal.

4 Tabel 5. Onweer (extremen) maart april mei lente > aantal dagen 2 Diverse plaatsen 3 Diverse plaatsen 4 Eelde 6 Plaatselijk zuidoosten Tabel 6. Dagen onweer Nederland maart 4-1 april 6-2 mei 10-3 lente 20-6 Tabel 7. Laagste aantal onweersdagen (Lente, landelijk; 1901-nu) , , 1980, , 1954, 1956, x o.a Redelijk uitgebreid was het onweer op 20 maart, 30 april en 30 mei. Luchtdruk De gemiddelde luchtdruk varieerde van hpa in het noordoosten van het land tot in Vlissingen. De Bilt berekende hpa en dat was 2.5 hpa boven normaal. Voor het laatst in de lente van 2003 was de gemiddelde druk hoger (1019.0). De extreme waarden in De Bilt waren hpa op 7 maart en hpa op 30 maart. In maart en vooral april lag de druk gemiddeld (ruim) boven normaal en in mei was de afwijking maar klein. Fig. 11 Neerslag Gemiddeld 151 Normaal 166 Beekbergen 204 Schiermonnikoog 90 Wind De gemiddelde windsnelheid te De Kooy bedroeg slechts 5.0 m/s tegen 5.9 normaal. Het was daar zelfs op één na de minst winderige lente van de laatste honderd jaar! Alleen de lente van 1933 kwam met 4.9 m/s nog net iets lager uit (Den Helder, herleid naar De Kooy). Alle drie de maanden verliepen rustiger dan normaal en dat geldt ook voor Vlissingen, waar de lente op 5.5 m/s uitkwam tegen 6.1 normaal. De lente van 2005 was daar met 5.2 m/s nog minder winderig geweest. De winderigste plaats was zoals altijd Vlieland (6.8 m/s) en het Tabel 8. Neerslag maart april mei lente normaal landgemiddelde Afwijking neerslagduur (De Bilt) Afwijking Tabel 9. Neerslag (extremen) > maandsom < maandsom > etmaalsom (datum) maart 94 Aalten 31 Laaksum 45 (21) Klazienaveen april 52 Hellendoorn 13 Vlieland-Vliehors 27 (04) Amsterdam-HB mei 107 Vaals 25 Vrouwenpolder 38 (03) Herbayum

5 Tabel 10. Natste en droogste plaatsen Beekbergen Gel 204 Abcoude U 202 Vaals L 201 Arnhem Gel 194 Weesp NH 192 Laren NH 191 Boskoop ZH 191 Soest U 190 Zeewolde Fle 189 Oosterhout NBr 189 Gorinchem ZH 188 Buchten L 187 Laaksum Frl 104 Goedereede ZH 102 Petten NH 101 De Koog NH 100 De Cocksdorp NH 100 Vrouwenpolder Z 100 Westkapelle Z 98 Vlissingen Z 98 Wolphaartsdijk Z 97 Middelburg Z 97 Vlieland-Vliehors Frl 91 Schiermonnikoog Frl 90 minst waaide het gemiddeld in Arcen (L) met 2.8 m/s. De zwaarste windvlagen werden geregistreerd op 31 maart: Vlieland en Houtribdijk kwamen toen tot 29 m/s. In maart was de wind overwegend zuidwest, in april noordoost en in mei overheersten winden uit noordwest tot noord. Neerslag Landelijk viel er gemiddeld 151 mm lenteregen tegen 166 normaal, waarmee het vrijwel net zo droog was als vorig jaar (150). Ook in De Bilt werd 151 mm gemeten, tegen normaal 171 en vorig jaar 133. Zoals gebruikelijk in het voorjaar was het kustgebied duidelijk het droogst, zie figuur 11. Maart kende geen echte droogteperiodes, maar wel een paar bijzonder natte dagen, met name de Tabel 11. Hoogste etmaalsom maart (landelijk > per maand, sinds 1901) 59 St. Annaland Vaals Epe Laren Schoonloo Hollum-Ameland Heusden Enschede Noordgouwe Klazienaveen Tabel 12. Relatief natst / droogst Abcoude U +32 Weesp NH +24 Winschoten Gr +24 Schiermonnikoog Frl -56 Wolphaartsdijk Z -62 Kloosterzande Z -63 Tabel 13. Districtsgemiddelden Waddeneilanden Fryslân-vasteland Groningen Drente Overijssel Veluwe Oost-Gelderland Betuwe Utrecht Flevoland + IJsselmeer Noord-Holland (excl. Texel) Zuid-Holland Zeeland Westelijk Noord-Brabant Oostelijk Noord-Brabant Limburg-laag Limburg-hoog Nederland e (vooral gevallen op de laatste februaridag) en de 21e, toen in Klazienaveen (Dr) 45 mm werd afgetapt. Dat was de grootste etmaalsom in maart sinds 1998 (Laren, 56 mm op de 7e). Sinds 1900 zijn er slechts acht maartmaanden bekend met een grotere etmaalhoeveelheid, zie tabel 11. In april was het grotendeels droog van de 6e tot en met de 29e; in die periode viel op de meeste plaatsen minder dan 5 mm en Oost-Vlieland kwam niet verder dan 0.5 mm. Mei zette nat in met veel regen op de 3e en de 12e, maar vanaf de 14e bleef het overwegend droog tot de 30e. In het noordelijk kustgebied viel in die periode geen druppel regen. Het aantal droge dagen (<0.1 mm) varieerde van 40 in Eext (Dr) tot 66 in Vrouwenpolder (Z). De Bilt telde er 54 tegen 47 normaal. Het aantal dagen met 1 mm of meer bedroeg daar 24 (normaal 31). Verschillende plaatsen in Noord-Holland kwamen niet verder dan 18 zulke dagen, terwijl Aalten (Gel) en Enschede (Ov) er 33 noteerden. Schiermonnikoog was de enige plaats zonder dagen met 10 mm of meer. Aan het andere uiterste staan Abcoude (U) en Beekbergen (Gel) met 8 zulke dagen. De Bilt kwam tot het normale aantal van 4. De neerslagduur lag dichtbij de normaalwaarde: De Bilt 153 uren (n 151). De Kooy kwam niet verder dan 97 neerslaguren en Maastricht was landelijk het hoogst met bijna 155 uren. Het landgemiddelde lag op 135 uur (n 150). Sneeuw Op 11 dagen viel ergens in het land sneeuw en dat is minder dan normaal (18). De Bilt noteerde alleen in maart twee sneeuwdagen; de laatste viel op 8 maart, zodat er sprake was van een kort (maar wel heftig!) sneeuwseizoen van 83 dagen. In 2007 verliepen er maar 58 dagen van eerste tot laatste sneeuwdag. In Oosterhesselen (Dr) werd op 5 maart de grootste sneeuwdikte gemeten (5 cm) en dit was ook de plaats met de meeste sneeuwdagen, namelijk 5. Op de KNMI-meetpunten Vaals en Emmen lag maximaal 4 cm sneeuw. Diversen De gemiddelde luchtvochtigheid in De Bilt bedroeg 73% (normaal 77) en dat was de laagste waarde in 20 jaar! De lente van 1990 kwam tot 72%. De Bilt telde 20 dagen met mist. Het benaderd weercijfer lag met 6.7 hoog (normaal 6.1), ondanks de meimaand. Slechts vijf maal scoorde een lente iets hoger, o.a. in 1990 en Het aantal ADS-dagen kwam in De Bilt uit op 14 (n 13) en dat was de laagste score sinds Dat zegt veel over de lentes van de laatste jaren. De afgelopen meimaand heeft echter aangetoond, dat het met de juiste stroming ook nog lekker koel kan zijn. Met die herinnering moeten we de zomer weer zien door te komen. Bronnen Weerspiegel, en formulieren VWK. - Eigen klimaatarchief.

6 LENTE 2010 Temperatuur max min < uren Neerslag dagen Aantal dagen met Bedekking Weercijfer max gem min > max < max > min < min Tot. > etm mi ha on nv sn sd > sn gem zl zo gem 1 9 De Bilt Boyl BTR Britsum STR Laaksum BTR Lemmer-Lv Str Lemmer STR Leeuwarden-Zuiderburen Str Schettens VTR Workum STr Groningen-Beijum StR Roodeschool VTR Ten Post STR Winsum VTR Assen-N STR Oosterhesselen STR IJsselmuiden STR Nijverdal STR Dichteren BTR Eerbeek BTR Groesbeek STR t Harde STR Hattemerbroek STR Neede STr Bilthoven-N STR Woudenberg BTR Sint Maarten STR Groot-Ammers BTR Hendrik-Ido-Ambacht StR Honselersdijk STR Hoogvliet STR ½ Nieuwerkerk a/d IJssel STR Rozenburg STR Spijkenisse Str Berkel-Enschot STR Fijnaart STR Sint Oedenrode Overloon BTR Prinsenbeek STR Wouw STR Montfort STR