Tabel 1. Temperatuur (De Bilt) Tabel 2. Temperatuur (extremen)

Transcriptie

1 Seizoenoverzicht ZOMER 2005 Door Klaas Ybema en Harm Zijlstra WORKUM / HEERENVEEN, 13 november 2005 Een vrij normale Nederlandse zomer wat betreft zonneschijn en temperatuur, maar met uitzondering van Zuid-Limburg wel overal te nat. Het beeld over de zomer als geheel is daarmee veel positiever dan de geluiden op straat en bij de kassa van de supermarkt doen vermoeden. Daar hoor je dat het een slechte zomer was. Dat komt, omdat men steeds meer went aan warme zomers. Daar komt bij, dat het warmste deel van de zomer buiten de vakantie viel: de tweede helft van juni en de laatste augustusweek. Juist in de toeristische piekweken eind juli, begin augustus bleef de temperatuur achter bij normaal en had het weer veelal een somber en nat karakter. Het was een zomer met opstaande randen, wat extra reliëf kreeg met de zomerse start van september. De zomer was verder goed voor een zeldzame junihittegolf, produceerde meer onweer dan normaal en leverde enkele zware wolkbreuken op. Zomerstormen bleven uit. Temperatuur Met een etmaalgemiddelde van 16.9 C was de zomer in De Bilt nauwelijks warmer dan normaal (16.6). Vorig jaar kwamen we uit op een gemiddelde van 17.0 C. In het zuiden van het land was de zomer aan de warme kant, maar in het uiterste noorden werd de normaal plaatselijk niet eens gehaald, zie figuur 1 en 2. De gemiddelde maximum temperatuur bedroeg in De Bilt 21.8 C tegen 21.4 normaal en het gemiddelde minimum werd vastgesteld op 11.7 C (normaal 11.6). De extremen bedroegen daar 32.8 C op 20 juni en 3.8 C op 1 juni. Na een koele eerste junidecade kwam het kwik steeds beter in vorm en de tweede junihelft produceerde een hittegolf van de 18 e tot en met de 24 e. Met een warmtegetal van 30.7 neemt deze periode sinds 1901 een gedeelde 25 e positie in. Eerder waren er alleen in 1917, 1936 en 1941 intensere hittegolven die geheel in juni vielen. De 34.7 C die op de 20 e in Gilze-Rijen werd gemeten, was de hoogste temperatuur in juni sinds vijf jaar. De derde junidecade was in De Bilt samen met die van 1986 het warmst sinds 1976 en het warmste tiendaagse tijdvak, juni, kwam Tabel 1. Temperatuur (De Bilt) juni juli augustus zomer normaal gem. Temperatuur afwijking max max max Tabel 2. Temperatuur (extremen) > maximum (datum) < minimum (datum) juni 34.7 (20) Gilze-Rijen 1.0 (01) Eerbeek juli 31.5 (28) Maastricht-vv 5.8 (17) Twente-vv augustus 31.6 (31) Moerstraten 4.9 (24) Twente-vv < maximum (datum) * = 0-24 UTC > minimum (datum) * = 0-24 UTC juni 12.4 (06) Ten Post 21.3 (24) Maastricht-vv * juli 14.1 (31) Uithuizen 19.7 (29) Eindhoven-Gr.B augustus 15.1 (06) Hoogeveen * 17.8 (31) Vlissingen * uit op gemiddeld 21.2 C: goed voor een gedeelde vijfde plaats in juni sinds In De Kooy was de afgelopen honderd jaar maar twee keer een laatste junidecade warmer: in 1953 en Juli deed het kalmer aan en vertoonde weinig markante uitschieters, maar aan het eind van de maand zakte het kwik wat weg, wat in de eerste augustushelft nog verder werd geaccentueerd. Sinds 1987 was de oogstmaand niet meer zo koud geweest, maar halverwege klom de temperatuur geleidelijk uit het dal en de maand eindigde warm. Dat zou uitmonden in een zeer warme eerste septemberdecade. Het tiendaagse tijdvak van 31 augustus tot 9

2 Fig. 1 Gemiddelde etmaaltemperatuur Gemiddeld 16.7 Normaal 16.4 Maastricht-vv 17.7 Hoorn-Terschelling 15.6 Fig. 2 Afwijking temperatuur Gemiddeld +0.3 Maastricht-vv +0.7 Lauwersoog -0.1 Fig. 3 Aantal dagen 20 graden Gemiddeld 52 Normaal 50 Arcen / Eindhoven 64 Hoorn-Terschelling 26 Fig. 4 Aantal dagen 25 graden Gemiddeld 19 Normaal 17 Arcen 34 Diverse plaatsen 6 Fig. 5 Aantal dagen 30 graden Gemiddeld 3 Normaal 3 Eindhoven / Maastricht-vv 6 Waddengebied 0 Fig. 6 Warmtegetal Gemiddeld 63 Normaal 55 Maastricht-vv 123 Hoorn-Terschelling 21 september was in De Bilt goed voor 19.8 C: een gedeelde derde plaats in de septemberranglijst sinds Het komt zelden of nooit voor dat de twee warmste tiendaagse periodes buiten juli en augustus liggen. Het aantal warme dagen, zie figuur 3, bedroeg in De Bilt 57 tegen normaal 54; nergens week dit aantal veel van de normaalwaarde af. Inclusief mei en september eindigt De Bilt op 80 en Arcen op 96 warme dagen. Het aantal zomerse dagen liep uiteen van 6 in het uiterste noorden tot 34 in Arcen, zie figuur 4. De Bilt kwam tot 23 tegen 18 normaal, maar de verlengde zomer leverde 34 zomerse dagen op en dat is de laatste twintig jaar alleen overschreden door 1995 (40) en 2003 (48). Arcen noteerde 46 zomerse dagen van mei tot en met september. Het aantal tropische dagen, zie figuur 5, week niet af van normaal en bedroeg in De Bilt 3. Het warmtegetal kwam in De Bilt uit op 68.8 tegen normaal 65.7 en dat betekent een 28 e plaats op de

3 Fig. 7 Uren zon Gemiddeld 594 Normaal 586 Vlissingen 666 Leeuwarden 520 Fig. 8 Afwijking zon Gemiddeld +8 Maastricht-vv +84 Leeuwarden -77 Fig. 9 Dagen onweer Gemiddeld 13 Normaal 12 Vlissingen 21 Sint Maarten 6 Tabel 3. Zonneschijn (extremen) juni juli augustus juni juli augustus > aantal uren 268 Vlissingen 190 Maastricht-vv 220 Wijk aan Zee < aantal uren 229 Leeuwarden 133 Leeuwarden 147 Nieuw-Beerta Tabel 4. Zonneschijn De Bilt aantal uren / zonloze dagen juni 242 (+55) 0 (-2) juli 156 (-40) 0 (-1) augustus 198 (+6) 0 (-1) zomer 596 (+21) 0 (-5) zomerlijst sinds 1901, zie ook figuur 6. Laten we mei en september meetellen, dan stijgt dit cijfer tot 95.1 en dat betekent een 19 e plaats, vlak achter 1959, maar nog voor de zomers van 1990, 1991 en 1944 en dat is zeker geen slecht gezelschap. Het zomercijfer van Ynsen over de periode mei-september werd berekend op 62.5 en was daarmee iets boven normaal (58.0). Ons eigen zomercijfer (op basis van 15 parameters van mei t/m september) bedroeg 65.3 (55.7). Zonneschijn en straling In het noorden van het land verliep de zomer aan de sombere kant en in het zuiden was het wat zonniger dan normaal, na een landelijk gezien zonnige juni, sombere juli en normale augustusmaand. Zie figuur 7 en 8. De Bilt eindigde op 596 uren zon tegen 575 normaal en 561 vorig jaar. De derde junidecade was in De Bilt de zonnigste in tien jaar, maar daar staat een erg sombere laatste julidecade tegenover: met slechts 24.5 uren zon was deze periode alleen in 1972, 1919 en 1937 somberder geweest. Met 520 uren zon beleefde Leeuwarden de somberste zomer sinds Het aantal zonnige dagen varieerde van 7 op Terschelling tot 17 in Vlissingen; De Bilt noteerde er 13 tegen normaal 10. Bijzonder was het totaal ontbreken van zonloze dagen op het hoofdstation. Dat was eerder alleen in de zomer van 1933 en 1934 gebeurd! Ook landelijk lag het aantal zonloze dagen dik onder normaal (gemiddeld 1 tegen 5); Eelde haalde er nog vier. De totale globale straling bedroeg in De Bilt kj/cm 2 tegen normaal. Dagen met extreem hoge of lage stralingswaarden ontbraken; op 19 juni werd met 2977 J/cm 2 in De Bilt het hoogste cijfer gemeten. Onweer Het aantal onweersdagen lag landelijk met 43 iets boven normaal (40). Vorig jaar werden er trouwens 50 onweersdagen waargenomen en in de zomer van 2003 slechts 30. De Bilt kwam deze keer op 17 onweersdagen tegen 14 normaal. Het hoge aantal van Vlissingen (21, normaal 12) is opmerkelijk. Uitgebreide onweerssituaties deden zich voor op 3, 25 en 29/30 juni, op 4 en 29/30 juli en tenslotte op 25 augustus. Met name op 4 en 30 juli vielen daarbij op grote schaal neerslaghoeveelheden van meer dan 60 mm in het zuidwesten en midden des lands. Tabel 5. Onweer (extremen) juni juli augustus zomer > aantal dagen 6 Diverse plaatsen 10 Vlissingen 7 Eelde 21 Vlissingen Tabel 6. Dagen onweer Nederland juni 9 (-5) juli 20 (+7) augustus 14 (+1) zomer 43 (+3)

4 Wind Winderige dagen waren zeldzaam en de gemiddelde windsnelheid ligt dan ook belangrijk onder normaal: De Kooy 4.6 m/s (normaal 5.2) en Vlissingen 4.8 m/s (normaal 5.5). In de zomer van twee jaar geleden lag dit cijfer nog iets lager. Op Vlieland, waar de wind op 8 dagen nog kracht zeven bereikte, werd een gemiddelde van 6.7 m/s berekend en de laagste waarden werden gemeten in De Bilt en Heino: 2.6 m/s. Zomerstormen ontbraken, maar zware buien gaven soms wel flinke windstoten. De zwaarste waren 26 en 24 m/s op 4 juli in resp. Ulrum en Stavoren, terwijl op 29 juli te Vlieland een stoot van 25 m/s werd gemeten. De windrichting vertoonde in juni geen voorkeur, in juli was dat zuidwest tot west en in augustus meer noordwest, wat op seizoensbasis resulteerde in een luchtverplaatsing van 1.5 m/s uit west. Luchtdruk De gemiddelde luchtdruk bedroeg in De Bilt hpa bij een normaalwaarde van hpa. Landelijk varieerde deze grootheid van op Terschelling tot in Vlissingen. Juni gaf gemiddeld een positieve afwijking van bijna 3 hpa, juli bleef circa 1.5 hpa onder normaal en augustus week niet veel af. De hoogste waarden werden overal bereikt op 8 juni; in het midden en zuiden van het land werd het oude junirecord van 1962 zelfs gebroken. De Bilt noteerde een hoogste uurwaarde van hpa en landelijk kwam Vlissingen met het hoogst. De laagste druk werd in De Bilt gemeten op 4 juli, te weten hpa. Dat is de hoogste waarde sinds de zomer van Neerslag Een vrij droge juni, een natte juli en een vrij natte augustus resulteerden in een zomer die duidelijk natter dan normaal was, behalve in het zuidoosten van het land. Als landgemiddelde werd 263 mm berekend, dat is 60 mm boven normaal, maar aanzienlijk minder dan vorig jaar, toen er gemiddeld 332 mm viel. De Bilt was met 306 mm (normaal 200) een van de nattere plaatsen in ons land. Juni begon op de 3 e met zware, plaatselijk wolkbreukachtige buien; in Marum (Gr) viel 52 mm. Na de droge hitteweek volgden nieuwe buien, waarbij op de 30 e in Andel 113 mm werd gemeten! Sinds 1901 was er in juni slechts op vier dagen ergens in ons land een grotere etmaalhoeveelheid afgetapt, voor het laatst nog twee jaar terug in Marknesse (116). Zie ook tabel 7 en 8. Tabel 7. Hoogste etmaalsommen juni (landelijk sinds 1901) 146 Gouda Schagen Wouw Marknesse-AWS Marknesse Andel Rotterdam-vv Grou Tabel 8. Hoogste etmaalsommen zomer 113 Andel u 102 Sluis u 89 St. Kruis u 81 Biervliet u 81 Vlissingen-AWS u 80 Gorinchem u 80 Dwingeloo u 78 Cadzand u 76 Cabauw-AWS u 75 Philippine u 70 Giersbergen u 70 Middelburg u 69 Ouddorp u 69 Lichtenvoorde u 69 Haamstede u 68 Brouwershaven u 68 Schoondijke u 67 Arcen u 66 Westkapelle u 65 Lelystad-vv u 65 Ovezande u 65 Vlissingen u 65 Breskens u 64 Wilhelminadorp-AWS u Juli groeide uit tot de natste hooimaand sinds 1993 en daar droeg de eerste week in niet geringe mate toe bij. De eerste julidecade brak een record: het Zeeuwse Biervliet kwam tot 168 mm, waarmee het oude record uit 1989 (De Haukes, 139 mm) verpulverd werd. Op grote schaal werden er op 4 juli in het zuidwesten aftappingen van meer dan 60 mm verricht. Na een droge, plaatselijk zelfs neerslagloze tweede decade, Tabel 9. Relatief natst / droogst Laren NH +185 Middelburg Z +166 Vlissingen Z +166 Epen L -17 Schinnen L -24 Vaals L -26 Tabel 10. Natste en droogste plaatsen Laren NH 397 Gouderak ZH 361 Vlissingen Z 357 St. Kruis Z 355 Gorinchem ZH 355 Middelburg Z 354 Loenen a/d Vecht U 349 Lijnden NH 347 Andel NBr 346 Abcoude U 345 Westkapelle Z 342 Schoondijke Z 341 Stramproy L 201 Schiermonnikoog Frl 201 Kornwerderzand Frl 199 Gemert NBr 199 St. Anthonis NBr 198 Schinnen L 198 Harlingen Frl 193 Maastricht-vv L 193 Maarheeze NBr 190 IJsselstein L 190 Weert L 188 Deurne NBr 188 gingen eind juli de kranen weer open. Dankzij opnieuw hevige stortbuien op 29 juli eindigde Laren op een decadetotaal van 144 mm, wat niet eens zover achterblijft bij het record (Stavoren, 1987, 162 mm). De 226 mm juliregen die in datzelfde Laren werd gemeten, werd sinds 1901 maar tien keer overschreden, voor het laatst vijf jaar geleden (Ubachsberg 235 mm). Het natte weer werd in augustus geprolongeerd, al bleven extreme hoeveelheden (met uitzondering van de 20 e ) verder uit. De 40 mm die op 12 augustus (00-24 uur) in De Bilt werd gemeten, was daar de grootste etmaalsom in de oogstmaand sinds Pas tegen het eind van de maand begon een droogteperiode van enig belang die zich tot diep in september zou uitstrekken. De Bilt telde 46 droge dagen met minder dan 0.1 mm neerslag tegen 51 normaal. Landelijk varieerde dit cijfer van 56 in Arcen tot 43 in Nieuw-Beerta. Het aantal dagen met 1 mm of meer was in De Bilt met

5 Tabel 11. Districtsgemiddelden Waddeneilanden Fryslân-vasteland Groningen Drente Overijssel Veluwe Oost-Gelderland Betuwe Utrecht Flevoland + IJsselmeer Noord-Holland (excl. Texel) Zuid-Holland Zeeland Westelijk Noord-Brabant Oostelijk Noord-Brabant Limburg-laag Limburg-hoog Nederland precies normaal; de landelijke variatie was gering. Op 11 dagen werd in De Bilt 10 mm of meer afgetapt; dat is evenveel als vorig jaar en vijf meer dan normaal. Lelystad noteerde 13 van zulke dagen. De neerslagduur bedroeg 119 uren in De Bilt, waar 114 uren normaal is. Maastricht kwam niet verder dan 80 neerslaguren en in het noordoosten des lands was het met 149 uren in Nieuw-Beerta het vaakst nat. Diversen De gemiddelde relatieve vochtigheid bedroeg landelijk 78 % (normaal 77) en in De Bilt 77 %. De laagste waarde was daar 28 % en werd bereikt op 20 juni. Een dag eerder registreerde Gilze Rijen een minimum van 20 %. Het aantal mistdagen in De Bilt is met 29 helaas niet serieus te nemen; we hebben dat al eerder opgemerkt. Waar visueel wordt gemeten lag het aantal mistdagen in het algemeen tussen 6 en 12. Op 17 dagen voldeed het weer aan de ADS-norm, terwijl dat normaal in De Bilt het geval is op 20 dagen. Vorig jaar telden we 16 en in het jaar daarvoor liefst 37 van zulke dagen. Jammer voor de tentbewoners van eind juli, maar het totale zomerbeeld is al met al helemaal niet zo slecht, zeker als we de staart in september gaan meetellen. Voor agrarisch Nederland (maar wie behoort daar nog toe?) was het een goed groeiseizoen, al ontstond lokaal overlast door stortbuien. Maar dat zijn voor ons natuurlijk juist de krenten in de pap. Fig. 10 Neerslag Gemiddeld 263 Normaal 203 Laren 397 Deurne 188 Tabel 12. Neerslag juni juli augustus zomer normaal landgemiddelde Afwijking neerslagduur (De Bilt) Afwijking Tabel 13. Neerslag (extremen) > maandsom < maandsom > etmaalsom (datum) juni 156 Andel 15 Philippine 113 (30) Andel juli 226 Laren 73 IJsselstein 102 (04) Sluis augustus 153 St. Kruis 49 Formerum 60 (20) Vlissingen-AWS

6 ZOMER 2005 Temperatuur max warmtemax gem min > max < max > min < min u>18 get. De Bilt (6) 14.0 (6) 17.8 (7) 3.8 (6) Boyl BTR (6) 13.8 (6) 18.4 (7) 3.8 (6) Laaksum BTR (6) 13.7 (6) 18.3 (7) 5.8 (6) Lemmer BTR (6) 13.3 (6) 18.2 (7) 4.0 (6) Schettens VTR (6) 13.3 (6) 18.2 (7) 6.2 (6) Sumar STR (6) 13.3 (6) 17.6 (6) 4.1 (6) Workum STr (6) 14.3 (6) 19.0 (6) 6.3 (6) Groningen-Beijum StR (6) 13.1 (6) 18.8 (6) 5.6 (6) Ten Post STR (6) 12.4 (6) 18.9 (6) 5.5 (6) Winsum VTR (6) 12.5 (6) 18.0 (6) 4.8 (6) Assen-N STR (6) 13.4 (6) 20.0 (6) 5.6 (6) Oosterhesselen STR (6) 14.7 (6) 19.6 (6) 4.5 (6) IJsselmuiden STR (6) 13.4 (6) 20.1 (6) 6.3 (6) Nijverdal-ZW STR (6) 13.9 (6) 19.0 (6) 3.5 (6) Borculo STR (6) 13.7 (6) 20.2 (6) 3.8 (6) Dichteren BTR (6) 14.8 (6) 19.6 (6) 3.6 (6) Doetinchem-V STR (6) 15.2 (6) 20.1 (6) 4.3 (6) Groesbeek STR (6) 14.6 (6) 19.2 (V) 3.2 (6) t Harde STR (6) 14.1 (6) 20.1 (7) 3.1 (6) Hattemerbroek STR (6) 13.2 (6) 19.6 (7) 2.1 (6) Neede STr (6) 13.7 (8) 20.8 (6) 5.1 (6) Woudenberg STr (6) 13.4 (6) 18.1 (6) 4.2 (6) Sint Maarten STR Zaandam STR (6) 14.7 (6) 20.3 (6) 6.1 (6) Capelle a/d IJssel STR (6) 14.7 (6) 19.9 (7) 5.9 (6) Gouderak STR (6) 14.0 (6) 20.4 (6) 6.4 (6) Groot-Ammers BTR (6) 14.3 (6) 19.5 (7) 4.0 (6) Hendrik-Ido-Ambacht StR (6) 14.1 (6) 20.0 (7) 6.2 (6) Hoogvliet STR (6) 14.1 (6) 20.2 (6) 6.8 (6) Nieuwerkerk a/d IJss. STR (6) 14.6 (6) 20.4 (7) 6.5 (6) Ouddorp STR (6) 13.7 (6) 19.2 (7) 7.1 (6) Rozenburg STR (6) 14.2 (6) 19.7 (7) 5.8 (6) Sluis Str (6) 14.5 (6) 18.0 (6) 6.5 (6) Fijnaart STR (6) 15.0 (6) 19.0 (6) 5.5 (6) Moerstraten BTR (6) 14.6 (6) 18.2 (7) 4.6 (6) Nijnsel BTR (6) 14.2 (6) 19.7 (6) 4.2 (6) Overloon BTR (6) 14.2 (6) 19.8 (6) 3.6 (6) Prinsenbeek Str (6) 13.7 (7) 20.6 (6) 6.3 (6) Zevenbergen STR (6) 15.3 (6) 19.6 (6) 5.8 (6) Beesel STR (6) 15.1 (6) 21.8 (6) 5.0 (6) Vijlen STR (6) 13.4 (6) 21.3 (7) 4.2 (6)

7 Neerslag dagen Aantal dagen Bedekking Weercijfer tot. > etm mi ha on nv gem zl zo gem 1 9 De Bilt (8) Boyl (7) Laaksum (7) Lemmer (8) Schettens (6) Sumar (7) Workum (6) Groningen-Beijum (7) Ten Post (7) Winsum (6) Assen-N (7) Oosterhesselen (7) IJsselmuiden (7) Nijverdal-ZW (7) Borculo (7) Dichteren (7) Doetinchem-V (7) Groesbeek t Harde (6) Hattemerbroek (6) Neede (7) Woudenberg (4) Sint Maarten (7) Zaandam (7) Capelle a/d IJssel (7) Gouderak (8) Groot-Ammers (6) Hendrik-Ido-Ambacht (7) Hoogvliet (7) Nieuwerkerk a/d IJssel (7) Ouddorp 69 (7) Rozenburg (7) Sluis (7) Fijnaart (7) Moerstraten (7) Nijnsel (7) Overloon (6) Prinsenbeek (7) Zevenbergen (7) Beesel (7) Vijlen (6)