VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. ELEKTROMECHANICA Tweede graad TSO

Transcriptie

1 VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS ELEKTROMECHANICA Tweede graad TSO Licap - Brussel - D/1998/0279/017A - september 1998

2 INHOUD LESSENTABEL... 5 ALGEMEEN DEEL... 7 PV Praktijk Elektriciteit Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week PV Praktijk Elektromechanica/Mechanica Eerste leerjaar: 4 uur/week Tweede leerjaar: 4 uur/week TV Elektriciteit/Elektromechanica Elektriciteit en lab Eerste leerjaar: 3 uur/week Tweede leerjaar: 3 uur/week TV Elektromechanica/Mechanica Mechanica Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week TV Elektromechanica/Mechanica Mechanisch tekenen Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week TV Elektromechanica/Mechanica Technologie Eerste leerjaar: 1 uur/week Tweede leerjaar: 1 uur/week D/1998/0279/017A 3 Elektromechanica 2de graad TSO

3 LESSENTABEL ELEKTROMECHANICA 1ste lj. 2de lj. 1 Basisvorming AV Godsdienst 2 2 AV Aardrijkskunde 1 1 AV Frans 2 2 AV Geschiedenis 1 1 AV Informatica 1 1 AV Lichamelijke opvoeding 2 2 AV Nederlands Optie 2.1 Studierichting (fundamenteel gedeelte) AV Engels 2 2 AV Wiskunde (*) 5 5 PV Praktijk Elektriciteit (x) 2 2 PV Praktijk Elektromechanica/Mechanica (x) 4 4 TV Elektriciteit/Elektromechanica 3 3 Elektriciteit en lab (x) TV Elektromechanica/Mechanica 5 5 Mechanica (x) 2 2 Mechanisch tekenen (x) 2 2 Technologie (x) 1 1 AV Toegepaste chemie (*) 0/1 2/1 AV Toegepaste fysica (*) 2/1 0/1 2.2 Complementair gedeelte Geen uren beschikbaar. (x) Voor deze vakken is het leerplan in deze brochure opgenomen. (*) De vakken aangeduid met een sterretje behoren tot de basisvorming maar zijn in deze studierichting in het fundamenteel gedeelte opgenomen. Lessentabel 5 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

4 ELEKTROMECHANICA Tweede graad TSO ALGEMEEN DEEL In voege vanaf 1 september 1998 D/1998/0279/017A Algemeen deel 6 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

5 INHOUD 1 WOORD VOORAF BEGINSITUATIE ALGEMENE DOELSTELLINGEN... 9 Algemeen deel 7 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

6 1 WOORD VOORAF 'Elektromechanica' is een theoretisch-technische richting met doorstromingskarakter, waarbij accenten vooral liggen op wetenschappen en toegepaste wetenschappen, terwijl het geheel sterk wiskundig ondersteund is en waarbij tevens de talen niet verwaarloosd worden. Men verwacht hier creatieve, bekwame en polyvalente mensen, die meertalig zijn in letterlijke en figuurlijke betekenis, dynamisch en soepel, mensen met inzicht en met een economische reflex, dus mensen die kunnen meegroeien. We rekenen erop dat de leraar aandacht heeft voor de binnenklasdifferentiatie zodat iedere leerling zich volgens zijn capaciteiten kan ontwikkelen. De noodzakelijke uitbreidings- en verdiepingsdoeleinden hiervoor zijn natuurlijk niet allemaal in deze leerplannen opgenomen. De volgorde van de te behandelen doelstellingen is niet bindend wat onder andere mogelijkheden biedt tot projectonderwijs. In zover als mogelijk zullen de beginselen van de integrale kwaliteitszorg in het onderwijsleerproces van de verschillende vakken worden toegepast en zeker in het vak Praktijk. Een leerplan is een dynamisch gegeven en is nooit als af te beschouwen, het moet kunnen groeien. Aan opbouwende kritiek zullen we dan ook graag de nodige aandacht besteden. 2 BEGINSITUATIE Bij de leerlingen die, ten gevolge van hun vroegere keuze van de basisoptie, tekorten hebben in de specifiek technische vakken (Technologische opvoeding, Mechanismen en Technisch tekenen) moet men proberen die tekorten zo snel mogelijk weg te werken. Let er echter op dat de leerlingen, die reeds die technische vooropleiding hebben genoten, door een gepaste differentiatie, zeker niet worden ontmoedigd. 3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De leerlingen laten uitgroeien tot evenwichtige mensen waarbij de bijgebrachte attitudes evangelisch gefundeerd zijn. De leerlingen vormen tot zelfstandigheid en bekwaam maken tot het volgen van de snelle evolutie, door het bijbrengen van gepaste studievaardigheden en een degelijke theoretische kennis. De leerlingen moeten in staat zijn om de verworven kennis en vaardigheden om te zetten in nieuwe situaties. De leerlingen een stevige basiskennis van elektriciteit en theoretische mechanica meegeven. Meer specifieke doelstellingen naar de twee basiscomponenten kunnen wij als volgt formuleren: Elektriciteit: Theoretische inzichten en praktische ervaring verwerven om: eenvoudige elektrotechnische kringen te kunnen analyseren op hun werking en elementaire berekeningen kunnen uitvoeren; Algemeen deel 8 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

7 zelfstandig eenvoudige schakeltechnische problemen te kunnen oplossen en tekenen onder de vorm van een stroombaanschema; technische specificaties van elektrotechnisch materiaal, apparatuur voor huisinstallaties begrijpend te kunnen lezen naar reglementair gebruik, naar handelsvormen...; overeenkomstig de voorschriften en de reglementeringen en de regels van het goed vakmanschap eenvoudige elektrotechnische schakelingen te kunnen uitvoeren. Mechanica: Theoretische inzichten en praktische ervaring verwerven om: de werkingsprincipes, de mogelijkheden en het gebruik van de belangrijkste werktuigmachines te kennen; eenvoudige werktekeningen schetsmatig of in een CAD-omgeving te kunnen tekenen om ze nadien praktisch correct te kunnen realiseren op de gepaste werktuigmachines; werkstukken kunnen vervaardigen en dit volgens de eisen vermeld op de werktekening; een technisch verantwoorde werkgang voor eenvoudige werkstukken te kunnen opstellen; de basismaterialen naar soort, naar eigenschappen en naar toepassingsmogelijkheden te kunnen indelen; gepaste meetapparatuur te kunnen kiezen en correct te gebruiken. Algemeen deel 9 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

8 ELEKTROMECHANICA Tweede graad TSO PV Praktijk Elektriciteit Fundamenteel gedeelte Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week In voege vanaf 1 september 1998 D/1998/0279/017A Praktijk Elektriciteit 10 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

9 INHOUD 1 BEGINSITUATIE ALGEMENE DOELSTELLINGEN ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN LEERINHOUDEN, LEERPLANDOELSTELLINGEN, PEDAGOGISCH- DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN EVALUATIE MINIMALE MATERIELE VEREISTEN BIBLIOGRAFIE Praktijk Elektriciteit 11 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

10 1 BEGINSITUATIE Leerlingen komende uit het tweede leerjaar van de eerste graad met basisoptie 'Industriële wetenschappen' of 'Mechanica-elektriciteit' kregen reeds een initiatie in sommige basisvaardigheden. Voor leerlingen komende uit andere basisopties is het een eerste kennismaking. Met hen zal worden rekening gehouden bij de keuze van de oefeningen. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De algemene doelstellingen kunnen als volgt worden geformuleerd: - inzicht verwerven in het methodisch oplossen van schakeltechnische problemen; - genormaliseerde symbolen leren herkennen en correct gebruiken bij het aanvullen en/of opstellen van eenvoudige elektrische schema's; - inzicht verwerven in het lezen en interpreteren van elektrische schema teneinde schakelopdrachten correct te kunnen uitvoeren; - zelfstandig eenvoudige elektrische schema's opstellen en/of aanvullen en aan de hand ervan de werking van het geheel kunnen toelichten; - enige praktijkervaring opdoen in het verwerken, monteren en aansluiten van apparatuur voor elektrische installaties volgens de regels van goed vakmanschap; - de gepaste gereedschappen correct en veilig leren hanteren; - inzicht verwerven in de technologie van materialen en componenten die in de praktijkoefeningen aan bod komen (hoofdzakelijk huisinstallatie); - leren werken met respect voor reglementeringen en reglementen (AREI). 3 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN - Het is hoofdzakelijk de bedoeling de leerlingen inzicht te laten verwerven in het methodisch oplossen van schakeltechnische problemen, eerder dan hen doorgedreven handvaardigheden te doen inoefenen. - Het leerplan PV Praktijk Elektriciteit omvat binnen de cognitieve doelstellingen eveneens een gedeelte technologie en elektrisch tekenen. De doelstellingen behandelen vooral schakel- en technologische aspecten van componenten en materialen die in de praktijk aan bod komen (hoofdzakelijk huisinstallatie) en zullen dan ook op het gepaste ogenblik worden besproken. - Het ter beschikking stellen van documentatiemateriaal en catalogi, waarin de leerlingen de nodige informatie in verband met gebruikte materialen kunnen opzoeken, wordt sterk aanbevolen. - De afzonderlijke manuele en motorische vaardigheden worden best verwerkt in gecombineerde oefeningen. Men zal de oefeningen zodanig samenstellen dat verschillende vaardigheden in een zinvolle oefening samen verwerkt worden. - De schakeloefeningen worden bij voorkeur op voorgemonteerde panelen zo opgevat dat ze snel kunnen worden uitgevoerd en toch overzichtelijk blijven. Bij deze oefeningen is het vooral de bedoeling de leerlingen inzicht te laten verwerven in de werking van de stroomkring. Bij de montageoefeningen daarentegen zal de nadruk meer liggen op de installatietechnieken. - Om de beperkte tijd zo efficiënt mogelijk te gebruiken is het aangewezen de bedradingsschema's zoveel mogelijk te laten vervolledigen op vooraf reeds gedeeltelijk klaargemaakte voorgedrukte bladen. Praktijk Elektriciteit 12 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

11 4 LEERINHOUDEN, LEERPLANDOELSTELLINGEN, PEDAGOGISCH- DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Leerinhouden en/of leerplandoelstellingen met de vermelding (U) kunnen bij uitbreiding worden nagestreefd. Alle andere doelstellingen moeten worden bereikt. Voor alle duidelijkheid wordt bij bepaalde opsommingen ook wel eens de vermelding (B) voor basis in het leerplan opgenomen en dit om mogelijke misverstanden te vermijden. Praktijk Elektriciteit 13 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

12 Praktijk Elektriciteit 14 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 1 REGLEMENTERING Integreren in alle praktijklessen. 1.1 Doel Het doel, het nut en het belang van reglementeringen verklaren en toelichten. 1.2 AREI, leveranciers, kwaliteitsmerken Het toepassingsgebied van het AREI, van leveranciersvoorschriften en van kwaliteitsmerken afbakenen. De verschillende kwaliteitskenmerken herkennen. 1.3 Gevaren van de elektriciteit De specifieke gevaren eigen aan elektrische installaties opsommen en de beveiligingsmaatregelen toelichten. 1.4 Veiligheidsvoorschriften De veiligheidsvoorschriften bij het werken aan elektrische installaties opsommen. 2 DRADEN, SNOEREN, KABELS 2.1 Draden, kabels en snoeren in huisinstallaties De algemene functie van draden, kabels en snoeren toelichten. De algemene opbouw kennen en op schema verduidelijken. 2.2 Genormaliseerde secties De genormaliseerde secties tot en met 10 mm² kennen. Voor secties groter dan 10 mm 2 de norm kunnen raadplegen. Steeds de aandacht van de leerlingen vestigen op het belang van het naleven van de reglementaire voorschriften. Het AREI en de voorschriften van de lokale elektriciteitsverdeler gebruiken ter illustratie. Lijst met naam en logo van de verschillende keurmerken (België en buurlanden) ter beschikking stellen van de leerlingen. Tabel met doorsnedetekeningen en genormaliseerde aanduiding (Belgische en Europese) ter beschikking stellen.

13 Praktijk Elektriciteit 15 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 2.3 Keuze elektrische leidingen De keuze van elektrische leidingen verantwoorden. 2.4 Bewerkingen met mes, kniptang, bektang Het gepast gereedschap kiezen en verantwoorden. 3 SOLDEREN EN VERTINNEN De handgereedschappen correct gebruiken bij het ontmantelen en het afbinden van kabels evenals bij het plooien van oogjes. 3.1 Soldeermaterialen De samenstelling en de eigenschappen van soldeermaterialen toelichten. De meest gebruikte soldeermaterialen opnoemen en hun toepassingsgebied toelichten. 3.2 Vloeimiddelen De functie van vloeimiddelen toelichten. 3.3 Soldeerbout De opbouw van soldeerbouten toelichten en ze naar type herkennen. 3.4 Bewerkingen De gepaste soldeerbout kiezen en correct hanteren bij elke soldeeropdracht. Het werkstuk of de draadeinden van de te solderen componenten opzuiveren. Soldeeropdrachten correct en volgens de regels van goed vakmanschap uitvoeren: - draden vertinnen, - draadverbindingen realiseren, Overzichtstabel van de meest gebruikte elektrische draden en kabels met hun toepassingsmogelijkheden ter beschikking stellen van de leerlingen. De leraar demonstreert vooraf de correcte werkmethode. De verschillende soldeermaterialen tonen en het verschil in smelttemperatuur praktisch de-monstreren. Samen met de leerlingen een soldeerbout demonteren. Aandacht vestigen op de verbrandingsrisico's. Leg de leerlingen uit hoe en wat zij moeten doen bij verbranding.

14 Praktijk Elektriciteit 16 Elektromechanica 4 VEILIGHEIDSSYSTEMEN VOOR HUIS- HOUDELIJKE INSTALLATIES - Smeltveiligheden (pen- en schroefveiligheid) - Automaten - Verliesstroomschakelaars - PE + aarding 5 LICHTSCHAKELINGEN - draden aan soldeerlippen solderen, - componenten op een print solderen, en andere. Soldeerbout en soldeerverbindingen reinigen. Het doel en de werking van de verschillende veiligheidssystemen met eigen woorden uitleggen. De diverse systemen herkennen. De schematische voorstelling ervan op schema's herkennen en kunnen reproduceren. De genormaliseerde waarden en kleurencodes van penveiligheden kennen en herkennen. Met behulp van een tabel de gepaste nominale waarde van de veiligheid bepalen in functie van de draadsectie. Het doel van de onverwisselbaarheid van smeltveiligheden met verschillende nominale waarde toelichten. Veiligheidssystemen volgens de regels van goed vakmanschap monteren en aansluiten. 5.1 Lichtschakelaars De verschillende soorten lichtschakelaars herkennen naar opbouw en functie, naar bedieningswijze en naar montagemogelijkheden. Didactisch(e) bord/plaat met de verschillende veiligheidssystemen gebruiken ter illustratie. Enkel genormaliseerde symbolen gebruiken. Overzichtstabel met de genormaliseerde waarden en de kleurencodes gebruiken. Refereren naar het AREI. Geïntegreerd aan bod laten komen bij licht-, relaisschakelingen en montageoefeningen. Didactische borden met lichtschakelaars (zowel voor in- als voor opbouw) gebruiken ter illustratie.

15 Praktijk Elektriciteit 17 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 5.2 Lichtschakelingen - Enkelpolige schakeling (B) - Dubbelpolige schakeling (B) - Dubbele ontstekingsschakeling (B) - Wisselschakeling (B) - Kruisschakeling (B) - Dubbelpolige wisselschakeling (U) - Gecombineerde schakelingen met twee schakelaars in 1 behuizing of 1 bedieningspunt zoals: 2x 1x enkelpolig + 1x 2x wissel Van elke schakelaar het symbool kennen en de opbouwlogica van het symbool herkennen. Het toepassingsgebied van de verschillende types opzoeken in het AREI. (U) De functie van een schakelaar bepalen door meting. Het gebruik van de verschillende schakelingen verwoorden. Het stroombaanschema begrijpend verklaren en vanuit het leidingschema het bedradingsschema afleiden. Zelfstandig lichtschakelopdrachten correct uitvoeren: - de gepaste lichtschakelaars kiezen, - de bedradingen leggen, - de schakelaars correct monteren, - de verbindingen realiseren, - de schakeling uitmeten, - de schakeling op haar goede werking testen. Een veilige werkmethode toepassen. Het doel van de beveiligingsapparaten in de stroomkring toelichten. Illustreren aan de hand van praktische voorbeelden: bv. verlichting van badkamer, vochtige lokalen... Schakelaars waarbij de type-aanduiding niet meer leesbaar is laten uitmeten. Technologische aspecten van buizen, moffen, lasdoppen... waar nodig. Enkel genormaliseerde symbolen gebruiken. Het bedradingsschema via voorgedrukte bladen laten vervolledigen. De schakeling in vaste verbindingen laten uitvoeren op voorgemonteerde panelen. Het accent vooral leggen op het correct uitvoeren van de verbindingen. Bij voorkeur werken met een veilige voedingsspanning van 24 V.

16 Praktijk Elektriciteit 18 Elektromechanica 6 SIGNALISATIE - Belschakeling met verlichte drukknop - Signalisatie met terugmelding - Lichtschakelaar met controlelamp (zie ook impulsschakeling) 7 CONTACTDOZEN 7.1 Contactdozen, koppelcontactstoppen in de huisinstallatie Fouten in bestaande schakelingen door ohmse metingen opsporen en verhelpen. Het stroombaanschema, het bedradingsschema en de bedradingslijst opstellen. Het doel, het gebruik en de werking van de signalisatiekring uitleggen. De schakel- en de beveiligingselementen kiezen en doormeten. De onderdelen monteren, de onderlinge elektrische verbindingen realiseren en de installatie testen op haar goede werking. Veilige werkmethode toepassen. De contactdozen herkennen naar constructie, gebruik, veiligheid en aardingsmogelijkheden. De diverse symbolen herkennen, verklaren en reproduceren. Vanuit het stroombaan- en het leidingschema het bedradingsschema afleiden en tekenen. Het toegelaten gebruik ervan overeenkomstig het AREI, opzoeken. (U) Genormaliseerde symbolen gebruiken. Catalogi en publiciteitsfolders gebruiken ter illustratie. Maak gebruik van didactische borden waarop de onderdelen snel kunnen worden gemonteerd en laat de schakeling uitvoeren met losse bedradingen. Schema's aanvullen op voorgedrukte bladen. Het AREI ter beschikking leggen van de leerlingen.

17 Praktijk Elektriciteit 19 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 7.2 Aansluiting en montage Contactdozen, contactstoppen, koppelcontactdozen en stoppen aansluiten en monteren overeenkomstig de regels van goed vakmanschap. 8 VERDEELKAST IN HUISINSTALLATIE (U) 9 RELAISSCHAKELINGEN - Impulsrelais - Monostabiel relais - Trappenhuisautomaat - Start-stop De installatie uitmeten en testen op haar goede werking. Mogelijke fouten in bestaande installatie door ohmse metingen opsporen en verhelpen. Het doel van een verdeelkast omschrijven. In functie van de opgave de gepaste verdeelkast kiezen. Verdeelkast monteren en elektrisch aansluiten. Het doel, de principewerking en het gebruik van de verschillende relais met eigen woorden uitleggen. Het stroombaanschema opstellen en hieruit het bedradingsschema afleiden en tekenen. De voordelen van de gebruikte relais ten opzichte van klassieke lichtschakelaars opsommen en toelichten. Praktische oefeningen zoals: - vervangen van een contactstop, - monteren van een verlengsnoer... Aandacht vestigen op het realiseren van goede contacten. Catalogi en technische documentatie ter beschikking stellen van de leerlingen. Catalogi en technische documentatie gebruiken ter illustratie. Op voorgedrukte bladen de diverse schema's verder laten afwerken. Technische documentatie met schakelvoorbeelden ter beschikking stellen van de leerlingen.

18 Praktijk Elektriciteit 20 Elektromechanica 10 VERLICHTING 10.1 TL-lampen Te kiezen uit: - TL-lamp met starter - Schakeling met condensator - Duoschakeling - Starterloze ontsteking 10.2 Dimmers (U) - Eenpolige schakeling - Wisselschakeling De verschillende schakelingen onderling vergelijken en hun toepassingsgebied toelichten. (U) De genormaliseerde klemnummers van de verschillende toestellen herkennen. Schakeling correct uitvoeren in losse bedrading en het geheel controleren op zijn goede werking. Op schema de werking uitleggen. Het doel van de starter en van de condensator met eigen woorden uitleggen. Het gebruik van verschillende armaturen verantwoorden. (U) De verschillende mogelijke schakelingen onderling vergelijken en hun toepassingsgebied omschrijven. (U) Vertrekkend van het stroombaanschema het bedradingsschema afleiden en tekenen. TL-armaturen volgens de regels van goed vakmanschap monteren en aansluiten. Het doel en de principewerking van lichtdimmers uitleggen. Om tijd te winnen is het gebruik van voorgemonteerde panelen sterk aan te bevelen. Laten opzoeken in catalogi en technische documentatie van de fabrikanten. De stroombaanschema's ter beschikking stellen van de leerlingen. Technische documentatie van de fabrikant ter beschikking leggen van de leerlingen.

19 Praktijk Elektriciteit 21 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 10.3 Halogeenlampen - Draaddoorsnede - Spanningsval 11 SCHAKELEN VAN VERBRUIKERS (U) - Voorrangsrelais, voorkeurschakelaar - Schakelklokken Het gebruik van de verschillende types met hun schakelmogelijkheden toelichten. Het bedradings- en het leidingschema tekenen met genormaliseerde symbolen. Dimmerschakeling uitvoeren volgens opgegeven schema van de fabrikant en op goede werking controleren. De voordelen en het praktisch gebruik van halogeenlampen met eigen woorden uitleggen. De aansluitschema's correct lezen en interpreteren. De montagevoorschriften van de armaturen begrijpend lezen en bij montage correct uitvoeren. Het gebruik van voorrangsrelais, voorkeurschakelaars en schakelklokken toelichten. De werking van elk toestel aan de hand van het stroombaanschema toelichten. Genormaliseerde symbolen gebruiken. Schakeling in losse montage en met soepele bedradingen uitvoeren. Het belang van de draaddoorsnede op de spanningsval laten inzien. Montagevoorschriften zowel voor het armatuur als voor de lamp correct volgen en toepassen. Catalogi met technische gegevens en stroombaanschema's ter beschikking stellen.

20 Praktijk Elektriciteit 22 Elektromechanica Vanuit het stroombaanschema het bedradingsschema afleiden en tekenen. Een voorrangsrelais, een voorkeurschakelaar of een schakelklok vakkundig monteren en schakelen volgens de richtlijnen en het schema van de fabrikant. De instelmogelijkheden van klokken met gangreserve en met dag- en weekprogramma bespreken. Een programmeerbare schakelklok programmeren volgens een opgegeven schakelpatroon en uittesten. De technische documentatie van de schakelklok ter beschikking stellen van de leerlingen.

21 5 EVALUATIE Omdat de algemene doelstelling stelt dat het hoofdzakelijk de bedoeling is om de leerlingen inzicht te laten verwerven in het methodisch oplossen van schakeltechnieken, zal de evaluatie zich vooral toespitsen op: - het zelfstandig kunnen kiezen en gebruiken van het juiste gereedschap; - het kunnen beslissen welke materialen en onderdelen moeten gebruikt worden en deze keuze eenduidig kunnen verantwoorden; - het zelfstandig stroomschema's kunnen schetsen, tekenen en verklaren; - het foutloos kunnen transformeren van stroombaanschema's, via een leidingschema, naar een bedradingsschema; - het correct aansluiten en monteren van onderdelen volgens de richtlijnen; - het inzichtelijk uittesten van schakelingen; - het probleemoplossend en zelfontdekkende denken bij het zoeken naar fouten; - de kritische ingesteldheid ten overstaan van het eigen werk; - het kunnen overleggen en samenwerken met medeleerlingen bij groepsopdrachten; - de zin voor veilig en hygiënisch werken; - de zin voor zelfstandig opzoekingswerk; - het individueel of gezamenlijk lessen trekken uit vroeger gemaakte fouten. 6 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN In de werkplaats moeten voldoende werkposten ingericht worden opdat alle leerlingen een individuele werkpost kunnen bezetten. Sommige kleine gereedschappen of persoonlijke beschermingsmiddelen kunnen naargelang de afspraken op de school door de leerlingen zelf aangekocht worden (schuifmaat, veiligheidsbril, werkpak...). Daar wij onze leerlingen moeten leren om voor iedere taak het aangepaste gereedschap te gebruiken moeten deze gereedschappen in de werkplaats in voldoende aantallen ter beschikking zijn. Wachttijden voor het gebruik van een bepaald gereedschap, materialen of onderdelen moeten absoluut vermeden worden. Algemene werkplaatsuitrusting - Bord + bordbenodigdheden - Didactische panelen draden, snoeren en kabels (de meest schakelaars voor verlichting en contactdozen (gebruikelijke klein installatiemateriaal - Werktafels voorzien van net- en 24 V-spanning - Catalogi, technische documentatie en naslagwerken voor zelfstandig opzoekingswerk - Projectieapparatuur (ter beschikking in de school) Gereedschappen - Sets elektro-schroevendraaiers - Tangen: universele tangen, bektangen, kniptangen, striptangen - Elektricienmessen - Vouwmeters - Soldeerbenodigdheden - Digitale universeelmeters Praktijk Elektriciteit 23 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

22 Installatiematerialen - Voorgemonteerde panelen - Diverse lichtschakelaars - Lamphouders - Contactdozen, contactstoppen - Kortsluitvaste beltransformatoren - Beldrukknoppen met en zonder verlichting - Smeltveiligheden, automaten, verliesstroomschakelaars... - Bellen, zoemers - Diverse relais (impulsrelais, monostabiele relais, trappenhuisautomaat, voorrangsrelais, voorkeurschakelaars, schakelklokken...) - Dimmers - Start-stopschakelaars met en zonder signalisatie - TL-armaturen - Halogeenverlichtingsapparatuur 7 BIBLIOGRAFIE - AREI (Algemeen reglement voor elektrische installaties), Bedrijfsfederatie der Voortbrengers en verdelers van elektriciteit in België, Tervurenlaan 34 bus 38, 1040 Brussel, Tel. (02) Het installatieboek (2de uitgave), Uitgegeven door de firma Vynkier, Nieuwevaart 51, 9000 Gent. - DEKELVER, V., FICHEFET, J.M., Technologie Installatieleer 1, Uitgeverij Plantyn, Santvoortbeeklaan 21-25, 2100 Deurne, ISBN DEKELVER, V., FICHEFET, J.M., Technologie Installatieleer 2, Uitgeverij Plantyn, Santvoortbeeklaan 21-25, 2100 Deurne, ISBN HAP, P., Tabellenboek voor elektrotechniek, Uitgeverij Plantyn, Santvoortbeeklaan 21-25, 2100 Deurne, ISBN VEKENS, J., Installatiepraktijk voor de elektricien (deel 1), Standaard Uitgeverij, Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen, ISBN VEKENS, J., Installatiepraktijk voor de elektricien (deel 2), Standaard Uitgeverij, Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen, ISBN X. Praktijk Elektriciteit 24 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

23 ELEKTROMECHANICA Tweede graad TSO PV Praktijk Elektromechanica/Mechanica Fundamenteel gedeelte Eerste leerjaar: 4 uur/week Tweede leerjaar: 4 uur/week In voege vanaf 1 september 1998 D/1998/0279/017A Praktijk Mechanica 27 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

24 INHOUD 1 BEGINSITUATIE ALGEMENE DOELSTELLINGEN ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN LEERINHOUDEN, LEERPLANDOELSTELLINGEN, PEDAGOGISCH- DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN EVALUATIE MINIMALE MATERIELE VEREISTEN BIBLIOGRAFIE Praktijk Mechanica 28 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

25 1 BEGINSITUATIE Voor de leerlingen van het 2de leerjaar van de 1ste graad van de basisoptie 'Industriële wetenschappen' of 'Mechanica-elektriciteit' kan men steunen op enige basiskennis van het gebruik van eenvoudige meet-, afteken- en handgereedschappen, basisvaardigheden die werden aangeleerd binnen het vak Realisatietechnieken. Voor leerlingen komende uit andere basisopties is het waarschijnlijk een eerste kennismaking. Mits aangepaste oefeningen kunnen zij zeer snel worden bijgewerkt. 2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De algemene leerplandoelstellingen kunnen als volgt worden geformuleerd: - werktuigmachines correct en veilig leren bedienen; - werkstukken afwerken overeenkomstig de eisen gesteld op de werktekening; - oorzaken van mogelijke fouten zelfstandig leren opsporen en de relatie met werkvoorbereiding en werkmethode trachten te achterhalen; - eenvoudige mechanismen kunnen demonteren, monteren en de functie van de onderdelen omschrijven; - de meest gebruikte bevestigingsmiddelen leren kennen, benoemen en bestellen; - machineonderhoud leren toepassen op de eigen werktuigmachines; - eenvoudige lasbewerkingen leren uitvoeren; - opdrachten realiseren en werkstukken afleveren in een geest van de integrale kwaliteitszorg door steeds aandacht te hebben voor de specifieke hierbij behorende attitudes. 3 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MID- DELEN - Bij de opleiding in de werkplaats mag men er niet van uitgaan dat hier specialisten dienen te worden gevormd. Bij het uitwerken van oefeningen mag de leerling zeker niet in een productieopdracht worden ingeschakeld. - Door variaties in oefeningen moeten de leerlingen komen tot een verantwoord werken met diverse werktuigmachines en hun toepassingsmogelijkheden leren kennen. - Bij het uitdelen van opdrachten zal de leraar veel aandacht besteden aan het uitleggen van de werkgang zodat de leerlingen duidelijk weten wat zij moeten doen en tevens een correct beeld krijgen van de moeilijkheidsgraad van het te realiseren werkstuk. - Het leerplan is niet opgesplitst in doelstellingen per leerjaar. De leraar mag, in afspraak met de werkmeester, de volgorde vrij bepalen. - Voor deze leerlingen is het belangrijk dat zij inzicht verwerven in mechanismen en constructies. Daarom is het aangewezen om de constructie en de werking van de machines, welke die leerlingen gebruiken, te bespreken en waar mogelijk te laten zien. - De werkstukken welke die leerlingen draaien of frezen kunnen het voorwerp uitmaken van een simulatie van CNC-bewerking in het vak Technologie en indien mogelijk van een demonstratie op de CNCmachines van de school bij een bezoek aan de werkplaats van de derde graad. - De oefeningen moeten waar mogelijk resulteren in een bruikbaar object. Dit verhoogt de motivatie en de inzet van de leerlingen tot het afleveren van degelijk afgewerkte werkstukken. Praktijk Mechanica 29 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

26 ASPECT VEILIGHEID - De leerlingen dienen weet te hebben van de wettelijke veiligheidsvoorschriften en aanbevelingen bevat in het ARAB en in de Codex over het welzijn op het werk. Hiervoor verwijzen wij naar volgende Codex Tit. III - Hfst. I - Afd. I: Veiligheids- en gezondheidssignalering op het werk (KB Codex Tit. V: Blootstelling aan chemische, carcinogene en biologische Codex Tit. VI - Hfst. I: Richtlijn arbeidsmiddelen (KB Codex Tit. VI - Hfst. II - Afd. I: Richtlijn beeldschermen (KB Codex Tit. VII - Hfst. II: Richtlijn persoonlijke beschermingsmiddelen (KB Codex Tit. VIII - Hfst. V: Manueel hanteren van laste (KB KB : De machinerichtlijn (o.a. ARAB art. 723: Gevaarlijke stoffen en preparaten. - Deze opsomming is zeker niet volledig. Raadpleeg het ARAB en de Codex. De voorschriften zijn soms afhankelijk van de te gebruiken machine. Ook de milieuwetgeving (VLAREM) dient toegepast te worden. - In ieder geval dienen de leerlingen vertrouwd te zijn met een voor hen aangepaste vorm van risicobeheersing door middel van een of andere methode van risico-evaluatie, zoals voorgesteld in de richtlijn arbeidsmiddelen (KB ). 4 LEERINHOUDEN, LEERPLANDOELSTELLINGEN, PEDAGOGISCH-DIDACTI- SCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Leerinhouden en/of leerplandoelstellingen met de vermelding (U) kunnen bij uitbreiding worden nagestreefd. Alle andere doelstellingen moeten worden bereikt. Voor alle duidelijkheid wordt bij bepaalde opsommingen ook wel eens de vermelding (B) voor basis in het leerplan opgenomen en dit om mogelijke misverstanden te vermijden. Praktijk Mechanica 30 Elektromechanica D/1998/0279/017A 2de graad TSO

27 Praktijk Mechanica 31 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 1 MANUELE BEWERKINGEN 1.1 Traceren Uitleggen hoe een vlakke tracering, bestaande uit lijnstukken en cirkelbogen gemaakt wordt. Center van boringen nauwkeurig plaatsen. Vlakke traceringen correct volgens plan uitvoeren. 1.2 Zagen - Handbeugelzaag Alle aspecten van het oordeelkundig gebruik van de handbeugelzaag toelichten. - Zaagmachine De veiligheidsinstructiekaart van de zaagmachine lezen en de voorgeschreven richtlijnen toelichten. De zaagmachine correct instellen en bedienen met inachtneming van alle veiligheidsvoorschriften. 1.3 Vijlen - Vlak, evenwijdig en loodrecht De begrippen vlak, evenwijdig en loodrecht toelichten en het nameten ervan verduidelijken. Praktische paswerkoefeningen met maattolerantie ± 0,1 mm. en ruwheid Ra 6,2 correct uitvoeren. - Bogen De praktische werkmethode voor het maken van af- en uitrondingen toelichten. Een tracering demonstreren en het waarom van de verschillende stappen bespreken. De leerlingen van staafmateriaal hun eigen werkstuk laten afzagen (tussen 2 lijntjes op 3 mm. van mekaar). De leerlingen hun eigen werkstukken machinaal laten afzagen. Aandacht vragen voor zorg en netheid (koelvloeistof afdrogen en werkstukken ontbramen). Op ruwheid laten controleren met behulp van ruwheidsplaatjes.

28 Praktijk Mechanica 32 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN Afronding en/of uitronding volgens plan correct vijlen. 1.4 Schroefdraad - Schroefdraad snijden Schroefdraadtabellen begrijpend lezen en hun praktisch gebruik toelichten. Manueel in- en uitwendige schroefdraad snijden met tappen en snijkussens. - Schroefdraad herkennen Met behulp van schuifmaat en schroefdraadkammen de gevraagde schroefdraadgegevens metrische Whitworth andere. (U) 1.5 Ruimen met handruimer Het doel en het correct gebruik van de handruimer kunnen toelichten. 1.6 Meten met werkplaatsmeetinstrumenten - Meetlat, schuifmaat, schroefmaat, winkelhaak, vlakplaat, haarliniaal, centerpasser en vormmallen voor radiussen Boringen ruimen met handruimer en op afmeting controleren. Het correct gebruik en het onderhoud van de meetinstrumenten kunnen toelichten. Controle- en meetoefeningen correct uitvoeren. Rondingen met centerpasser of vormmal door de leerlingen laten controleren. De leerlingen een aantal onbekende schroeven en moeren laten sorteren. De nodige gegevens voor de aanmaak of de bestelling van vervangschroeven laten opmeten en/of opzoeken in een tabellenboek. Integreren in de praktijkopdrachten.

29 Praktijk Mechanica 33 Elektromechanica 1.7 Montage en demontage - Eenvoudige mechanismen demonteren en monteren De werking van het mechanisme en de mogelijke regelsystemen analyseren en toelichten. Een demontage- en montagewerkmethode opstellen. Geschikte gereedschappen kiezen. Eenvoudige mechanismen demonteren en opnieuw monteren. Eventuele defecten of slijtageverschijnselen herkennen en rapporteren. - Mechanisch onderhoud Het belang van een goed onderhoud kunnen verwoorden. Het normale onderhoud van de gebruikte machines toelichten en praktisch uitvoeren. Eerstelijnsonderhoud als reinigen, smeren en olieverversen volgens planning uitvoeren met inachtneming van de veiligheids- en respect voor de milieuvoorschriften. - Bevestigingsmiddelen De meest gebruikte bevestigingsmiddelen herkennen, correct benoemen en kunnen bestellen. 2 PLAATBEWERKING - Traceren - Snijden - Boren/ponsen van gaten De ontvouwing van een eenvoudige plaatconstructie kunnen tekenen. Eerst onder begeleiding. Progressief de leerling tot zelfstandig zoeken naar de beste oplossing leiden. Eenvoudige mechanismen zoals: - bankschroef, - eenvoudige waterkraan, - trapas van een fiets. Een catalogus van bevestigingsmiddelen moet in de werkplaats ter beschikking liggen van de leerlingen. Een kleine plaatconstructie maken waar alle opgesomde bewerkingen moeten toegepast worden (gereedschapskistje, magazijnbakje...)

30 Praktijk Mechanica 34 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 3 BOREN - Plooien - Puntlassen - Verven van staalplaat In eigen woorden zeggen hoe eenvoudige plaatbewerkingen kunnen uitgevoerd worden met inachtneming van de veiligheidsvoorschriften. Een geschikte verfsoort herkennen. (U) Uitleggen hoe de verf met goed resultaat moet aangebracht worden en hoe zuinig kan omgesprongen worden met gereedschappen en producten. (U) 3.1 Boormachine De belangrijkste onderdelen van een boormachine kennen en kunnen benoemen. De werking en het onderhoud van de boormachine toelichten. De machine veilig kunnen gebruiken. 3.2 Instellen van het toerental Het gepaste toerental kiezen aan de hand van berekeningen en/of snijsnelheidsdiagrammen. 3.3 Inspannen van de boor - In een boorhouder - Rechtstreeks in de boorspil Een boor met een cilindrische of met een conische schacht correct kunnen inspannen en/of lossen. De boordiameter van een spiraalboor kunnen opmeten. Als men dunne plaat gebruikt volstaan met de hand aangedreven machines voor snijden, plooien... De machinemap gebruiken bij de bespreking van de machine. De veiligheidsinstructiekaarten als leidraad gebruiken bij de bespreking van de veiligheidsaspecten. De handelingen eerst voordoen met bijzondere aandacht voor de veiligheidsaspecten.

31 Praktijk Mechanica 35 Elektromechanica 3.4 Werkstuk opspannen - In spanschroef - Met opspanplaten Een goed geslepen boor van een botte boor onderscheiden. Het monteren en opspannen van het werkstuk in de spanschroef of met behulp van spanplaten toelichten. De gevaren van het boren in een niet-geklemd werkstuk onderkennen en toelichten. 3.5 Boren van blinde en doorlopende gaten Blinde en doorlopende gaten boren in werkstukken waarbij het middelpunt bepaald wordt door: - tracering op het werkstuk, (B) - gebruik van coördinaten, (U) - overboren vanaf een ander werkstuk. (U) 4 DRAAIEN De boordiepte voor blinde gaten correct kunnen instellen. De boorpunt nauwkeurig kunnen plaatsen boven het merkpunt. De kruistafel van de boormachine correct kunnen gebruiken. De algemene werkmethode van het overboren kennen en toelichten. 4.1 Draaibank De verschillende hoofdonderdelen van een draaibank kennen, kunnen tonen en benoemen. De werking en het onderhoud van een draaibank kunnen toelichten. Het verschil tussen scherpe en botte boren duidelijk laten zien. Voor het boren van doorlopende gaten voldoende ruimte voorzien tussen het werkstuk en het steunvlak. Gaten boren met: - dieptetolerantie: ± 0,5 mm., - asafstandtolerantie: ± 0,3 en ± 0,1 mm. De machinemap gebruiken bij de bespreking van de machine.

32 Praktijk Mechanica 36 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 4.2 Snijparameters instellen - Toerental - Snedediepte - Aanzet (voeding) De machine kunnen bedienen en veilig en oordeelkundig gebruiken. Het toerental berekenen en/of aflezen van een v-d-n-diagram. De keuze van de aanzet voor ruwen en nabewerken kunnen verantwoorden. Bij elke praktische opdracht zal de leerling de keuze en het instellen van deze parameters moeten kunnen toelichten en verantwoorden. De werkmethode om fouten ingevolge omkeerspeling te voorkomen toelichten. 4.3 Opspannen van het gereedschap Het belang van een goede inklemming van beitels en boren op een draaibank toelichten en de respectievelijke opspanmethodes kennen en correct gebruiken. 4.4 Opspannen van het werkstuk Het doel en het praktisch toepassen van de verschillende opspantechnieken met eigen woorden kunnen toelichten. De meest geschikte opspanmethode voor een be-paalde bewerking verantwoord kiezen: - in een klauwplaat zelfcentrerende klauwen, onafhankelijke klauwen; (U) - tussen centerpunten; (B) - in spantangen. (U) De veiligheidsinstructiekaarten als leidraad gebruiken bij de bespreking van de veiligheidsaspecten. Bij praktische opdrachten steeds de nadruk leggen op het belang van een goede inklemming van de gereedschappen. De praktische praktijkopdrachten zo kiezen dat de verschillende opspantechnieken aan bod komen.

33 Praktijk Mechanica 37 Elektromechanica 4.5 Uitwendig draaien - Vlakdraaien en centeren Het principe en de werkgang van het vlakdraaien en van het boren van centergaatjes omschrijven. Ruw werkstuk correct monteren, vlakdraaien en indien nodig centergaatjes boren. - Cilindrisch draaien De noodzaak en de methode van het uitlijnen van de centerpunten, om nauwkeurig cilindrisch te kunnen draaien, toelichten. Een geschikte pasindeling vastleggen en verantwoorden teneinde een correct werkstuk te kunnen vervaardigen. Zelfstandig eenvoudige werkopdrachten in het ci-lindrisch draaien op verantwoorde wijze en volgens plan correct uitvoeren. De algemene principes en werkmethode voor het vervaldraaien kennen en toelichten. Zelfstandig een getrapte as op een correcte wijze en volgens plan kunnen produceren. - Conisch draaien In functie van de bematingen de instellingshoek van de bovenslede berekenen. De werkmethode en de opeenvolgende stappen bij het conisch draaien met eigen woorden omschrijven. Zelfstandig en volgens plan een praktische oefening op het conisch draaien volgens een eigen bepaalde werkmethode correct uitvoeren. Ook als toepassing bij werkstukken die verder moeten worden afgewerkt tussen centerpunten. Werkstukken cilindrisch draaien met tolerantie IT8 en ruwheid Ra 3,2. Zowel de lengtes als de diameters verwerken in de evaluatie. De leerling tijdens de uitvoering van zijn werk het stuk laten controleren op coniciteit en axiale positie met behulp van een meetkaliber.

34 Praktijk Mechanica 38 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN - Groeven steken en vormdraaien Het instellen van de machine en de werkmethode kunnen toelichten. Zelfstandig en volgens plan een opdracht op het vormdraaien en steken van groeven volgens een zelf vastgelegde werkgang correct uitvoeren. - Schroefdraad snijden Het principe en de werkmethode van het snijden van schroefdraad omschrijven. 4.6 Inwendig draaien In tabellen de flankendiameter van schroefdraad opzoeken. (U) De machine-instellingen voor het draaien van de gewenste schroefdraad toelichten en verantwoorden. Machinaal uitwendige schroefdraad snijden volgens plan en op bemating controleren: - met schuifmaat en meetkaliber; - met speciale schroefmaat. (U) - Boren De verschillende opspanmethoden van een boor in de losse kop van een draaibank kennen en correct gebruiken. Het meest geschikte toerental om probleemloos een inwendige boring te realiseren bepalen en instellen op de draaibank. Zelfstandig volgens plan blinde en doorlopende boringen correct uitvoeren op de draaibank. De moeilijkheidsgraad van de opeenvolgende oefeningen progressief verhogen. Tabellen of tabellenboek ter beschikking stellen van de leerlingen. Schroefdraad snijden: aandacht voor zuiverheid en voor nauwkeurigheid van het afgewerkte product. Aandacht vestigen op het voorboren van een centergaatje, op de smering en de koeling van de boor.

35 Praktijk Mechanica 39 Elektromechanica 5 FREZEN - Inwendig cilindrisch en vlak draaien De gepaste beitel kiezen in functie van de opdracht en zijn correcte montage en opspanning op de machine omschrijven. De werkmethode in functie van de uit te voeren opdracht bepalen en toelichten. Zelfstandig en volgens plan werkopdrachten in verband met inwendig vlak of cilindrisch draaien correct uitvoeren. - Inwendig conisch draaien (U) In functie van de gewenste coniciteit de instellingshoek van de bovenslede berekenen. De werkgang en de opeenvolgende bewerkingsstappen bij het inwendig conisch draaien met eigen woorden uitleggen. Zelfstandig en volgens plan een werkstuk inwendig conisch uitdraaien. - Inwendig schroefdraad snijden (U) Het instellen van de machine en de werkmethode met eigen woorden uitleggen. Snijden van inwendige schroefdraad op een draaibank inoefenen. 5.1 De freesmachine De werking en het onderhoud van een freesmachine toelichten. De verschillende onderdelen tonen en benoemen. De machine veilig bedienen en verantwoord gebruiken. Inwendig vlak/cilindrisch draaien volgens kwaliteitsklasse IT 10 en ruwheid Ra 3,2. Leerling zijn eigen stuk zelf laten nameten en controleren op afwerking en juistheid. Schroefdraad laten controleren door de leerlingen met behulp van meetkalibers. De machinemap gebruiken bij de bespreking van de machine. De veiligheidsinstructiekaarten gebruiken als leidraad bij de bespreking van de verschillende veiligheidsaspecten.

36 Praktijk Mechanica 40 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN 5.2 Opspannen van frezen De verschillende montagemogelijkheden van fre-zen op de freesmachine: - op freesas, - op freesdoorn, - in freeshouder, herkennen en hun praktisch gebruik toelichten. Het correct monteren en opspannen van frezen inoefenen. 5.3 Opspannen van werkstukken De voorwaarden voor het correct opspannen van werkstukken: - in een machineschroef, - met spanplaten (kikkerplaten), - op de universele verdeelkop, kennen en verwoorden. Bij praktische freesopdrachten het werkstuk correct en degelijk opspannen. 5.4 Instellen van de snijparameters De snijparameters: toerental van de frees, snedediepte en aanzetsnelheid, opzoeken in tabellen en omrekenen naar instelbare grootheden op de te gebruiken freesmachine. Het verschil tussen meelopend en tegenlopend frezen met eigen woorden uitleggen en de praktische toepassing verantwoorden. 5.5 Freesbewerkingen - Basisbewerkingen Voor eenvoudige freesopdrachten zelfstandig de werkmethode vastleggen en toepassen. Het belang van het veilig, net en nauwkeurig werken duidelijk laten aanvoelen bij de leerlingen. Het belang ervan met betrekking tot veiligheid duidelijk laten inzien. Bij praktische freestoepassingen de leerlingen bij voorkeur zelf de instelwaarden laten opzoeken en na controle door de leraar op de machine laten instellen.

37 Praktijk Mechanica 41 Elektromechanica 6 SLIJPEN Eenvoudige freesopdrachten volgens plan correct uitvoeren: - frezen van platte vlakken; - frezen van evenwijdige vlakken; - frezen van loodrechte vlakken; - frezen van schuine vlakken; - frezen van gleuven. - Gebruik van de verdeelkop Het doel en het praktisch gebruik van de universele verdeelkop met eigen woorden omschrijven. 6.1 Aanslijpen van gereedschappen op gewone slijpmolen Het verschil tussen directe en indirecte verdeling uitleggen. (U) Praktische freesopdrachten, met gebruik van de universele verdeelkop, correct uitvoeren. (U) De veiligheidsvoorschriften in verband met het manueel aanslijpen van gereedschappen op een gewone slijpmolen opnoemen en steeds bij het slijpen naleven. De aanloopkleuren waarbij gereedschappen uit ongelegeerd en/of gelegeerd staal bij het aanslijpen, hun hardheid verliezen, herkennen. Eenvoudige gereedschappen manueel correct aanslijpen. 6.2 Vlakslijpen - De vlakslijpmachine De werking en het onderhoud van de vlakslijpmachine toelichten. De verschillende delen van de machine tonen en benoemen. Werkstukken frezen volgens kwalitieitsklassen IT 10 en ruwheid Ra 3,2. Het gebruik van de verdeelkop demonstreren. Praktische oefeningen zoals een tandwiel, een vierkant of een zeskant laten frezen. Demonstreren dat een gereedschap zijn hardheid verliest als het te warm wordt bij het slijpen. De leraar demonstreert vooraf de correcte werkmethode. Gereedschappen zoals: traceernaald, centerpunt, draaibeitel, cilinderboor, en andere. De machinemap gebruiken bij de bespreking van de machine.

38 Praktijk Mechanica 42 Elektromechanica Nr. LEERINHOUDEN LEERPLANDOELSTELLINGEN DIDACTISCHE WENKEN De machine veilig bedienen en verantwoord gebruiken. - Opspannen van het werkstuk Het belang van de opspanning van het werkstuk op het te bereiken resultaat en op het veilig werken inzien en toelichten. De gekozen opspanmethode voor het correct uitvoeren van de slijpopdracht verantwoorden. - Vlak-, haaks- en evenwijdig slijpen Het principe van het cilindrisch maken van een slijpsteen kennen en kunnen toepassen. De machine-instellingen voor het praktisch uitvoeren van de werkopdracht verantwoorden. Werkstukken volgens werkopdracht vlak-, haaks- en/of evenwijdig slijpen met inachtneming en naleving van alle veiligheidsvoorschriften. 6.3 Rondslijpen (U) - De rondslijpmachine De werking en het onderhoud van de rondslijpmachine toelichten. De verschillende delen van de machine tonen en benoemen. De machine veilig bedienen en verantwoord gebruiken. - Cilindrisch slijpen tussen centers Het principe en de werkgang van het cilindrisch slijpen tussen centers met eigen woorden uitleggen. De veiligheidsinstructiekaarten gebruiken als leidraad bij de bespreking van de verschillende veiligheidsaspecten. De leerling begeleiden tot het zelfstandig kunnen kiezen van de meest verantwoorde opspanmethode. Slijpopdrachten tot op kwaliteitsklasse IT 7 en oppervlaktekwaliteit Ra 1,6. De machinemap gebruiken bij de bespreking van de machine. De veiligheidsinstructiekaarten gebruiken als leidraad bij de bespreking van de verschillende veiligheidsaspecten.

39 Praktijk Mechanica 43 Elektromechanica 7 ELEKTRISCH LASSEN Het correct monteren tussen centers van het te slijpen werkstuk toelichten. De keuze van de verschillende ingestelde slijpparameters op de machine verantwoorden. Werkstukken uitwendig cilindrisch slijpen naar opgegeven maat, diameternauwkeurigheid en oppervlaktekwaliteit. - Lasvoorbereiding De lasvoorbereidingswerkzaamheden toelichten en correct uitvoeren. - Lastoestel en toebehoren De bediening en het onderhoud van het lastoestel en zijn toebehoren met eigen woorden uitleggen. De instelwaarden bepalen in functie van het laswerk, de elektrodediameter, de lasvorm en de lasstand. - Krimp De invloed van de krimp op het laswerkresultaat toelichten en indien nodig er rekening mee houden bij de lasvoorbereidingswerkzaamheden. - Veiligheid De veiligheidsvoorschriften kennen, toelichten en in de praktijk ook effectief toepassen. - Lasproces Eenvoudige lasopdrachten volgens plan correct uitvoeren met inachtneming van alle veiligheidsvoorschriften. Te bereiken maatnauwkeurigheid IT 7 en ruwheidsoppervlaktekwaliteit Ra 1,6. Leerlingen laten werken met klassieke wisselstroom lasgeneratoren en met halfautomatische lasgeneratoren. Tabellen voor het bepalen van de instelwaarden ter beschikking leggen van de leerlingen. Leraar demonstreert de invloed van krimp op het laswerk. De moeilijkheidsgraad van de lasopdrachten progressief opdrijven tot de leerlingen uiteindelijk een rechte kantlas, een liggende en een staande hoeklas onder de hand correct kunnen uitvoeren.