De kwaliteit van de jeugdhulp in CJG-teams in Breda

Transcriptie

1 De kwaliteit van de jeugdhulp in CJG-teams in Breda Veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie Utrecht, januari Inspectie Jeugdzorg

2 Motto Naar zichtbare kwaliteit in de jeugdhulp! Missie De Inspectie Jeugdzorg, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie Veiligheid en Justitie voeren het landelijk toezicht in het kader van de Jeugdwet uit. Als waren zij één inspectie zien zij in het kader van de Jeugdwet toe op de kwaliteit van de jeugdhulp, de jeugdbescherming en -reclassering en de andere instellingen in het jeugddomein. Daarnaast zien zij toe op de naleving van de wetgeving. Het landelijk toezicht jeugd stimuleert met haar toezicht de voorzieningen tot goede en veilige verzorging, opvoeding en behandeling van kinderen in de jeugdhulp en in de jeugdbescherming en -reclassering en de ondersteuning van ouders en verzorgers van die kinderen. Het landelijk toezicht jeugd draagt er aan bij dat de samenleving er op kan vertrouwen dat kinderen en ouders op tijd en op maat de hulp en zorg krijgen van de instellingen en de professionals. Het onafhankelijke oordeel van het landelijk toezicht jeugd over de kwaliteit van de jeugdhulp, de jeugdbescherming en -reclassering is relevant voor de professional, de instelling en de overheid en helpt bij het verbeteren van die kwaliteit. De foto op de voorkant betreft geen personen in de jeugdhulp en is uitsluitend ter illustratie. 2 Inspectie Jeugdzorg

3 De kwaliteit van de jeugdhulp in CJG-teams in Breda Veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie

4 Samenvatting De meeste Nederlandse gemeenten werken met sociale wijkteams 1, sinds zij per 1 januari 2015 verantwoordelijkheden hebben gekregen op het gebied van jeugdhulp, zorg en (arbeids)participatie. Er zijn gemeenten die ervoor kiezen om een groot deel van de (gespecialiseerde) jeugdhulp in deze wijkteams aan te bieden. De Inspectie Jeugdzorg onderzoekt vanaf 2015 stapsgewijs de kwaliteit van deze jeugdhulp. Hiermee verwacht de inspectie een bijdrage te leveren aan het verhogen van de kwaliteit van de geboden jeugdhulp in de wijkteams, daarbij ruimte latend voor nieuwe en innovatieve concepten. In september 2015 heeft de Inspectie Jeugdzorg onderzoek gedaan bij de CJG-teams in Breda. De jeugdhulp binnen de CJG-teams Breda wordt geboden door verschillende organisaties, onder andere op het gebied van maatschappelijk werk, opvoed- en opgroeihulp, jeugd-ggz, jeugd-lvb en onderwijs. Binnen dit samenwerkingsverband is een programmateam verantwoordelijk voor het realiseren van de gezamenlijk opgestelde doelen voor de CJG-teams. Doel van het onderzoek was inzicht te verkrijgen in de mate waarin de CJG-teams bij het bieden van jeugdhulp voldoen aan eisen op het gebied van veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie. De inspectie heeft in deze rapportage een aantal punten uitgelicht waarover zij in het bijzonder positief is wat betreft de manier waarop de CJG-teams in Breda omgaan met de onderzochte thema s veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie: professionals beperken de veiligheidsrisico s voor kinderen; professionals zorgen ervoor dat acuut onveilige situaties voor kinderen worden opgeheven; Het wijkteam beschikt over actuele VOG s en handelt volgens de meldcode. Daarnaast besteedt de inspectie in de rapportage aandacht aan de verbetermogelijkheid die zij constateert in de manier waarop de CJG-teams in Breda omgaan met de onderzochte thema s: het beleggen van de verantwoordelijkheden bij de moederorganisaties levert in de praktijk knelpunten op. De inspectie verwacht dat de CJG-teams in Breda deze verbetermogelijkheid oppakken. De inspectie blijft de ontwikkelingen bij de CJG-teams volgen vanuit haar reguliere toezichtsrol. 1 Sociale wijkteams hebben per gemeente verschillende benamingen en verschijningsvormen, zoals buurtteam, jeugdteam en wijkteam.

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 Aanleiding en doel onderzoek... 4 Toetsingskader en werkwijze Beschrijving van het CJG Breda... 6 CJG Breda... 6 Jeugdhulp door het CJG Breda Wat kan beter Vervolg Bijlage 1 - Toetsingskader Verantwoorde hulp voor jeugd Bijlage 2 - Overzicht bevindingen per criterium... 18

6 1 Inleiding In september 2015 heeft de Inspectie Jeugdzorg onderzoek gedaan bij de CJG-teams in de gemeente Breda. Aanleiding en doel onderzoek Vanaf 2015 onderzoekt de inspectie de kwaliteit van de jeugdhulp die wordt geboden in wijk- en jeugdteams. De reden hiervoor is dat de meeste Nederlandse gemeenten werken met sociale wijkteams 2, sinds zij per 1 januari 2015 verantwoordelijkheden hebben gekregen op het gebied van jeugdhulp, zorg en (arbeids)participatie. Sociale wijkteams blijken voor gemeenten hét middel om de decentralisaties op deze gebieden aan te pakken. Er zijn gemeenten die ervoor kiezen om een groot deel van de (gespecialiseerde) jeugdhulp in wijk- of jeugdteams (hierna: wijkteams) aan te bieden. Daarom richt de inspectie zich met haar onderzoek op de vraag of deze jeugdhulp aan bepaalde eisen voldoet. De inspectie heeft hiertoe drie thema s geselecteerd: veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie. Doel van het onderzoek is inzicht te verkrijgen in de mate waarin het betreffende wijkteam bij het bieden van jeugdhulp voldoet aan eisen op het gebied van de veiligheid van kinderen en organisatorische voorwaarden om verantwoorde jeugdhulp te leveren. Dit betreft stap 1 in het onderzoek naar de kwaliteit van de jeugdhulp in de wijkteams. Thema s die in stap 2 worden uitgewerkt betreffen uitvoering hulpverlening en cliëntenpositie. In eerste instantie richt de inspectie zich op jeugdteams, dit zijn wijkteams die zich specifiek toeleggen op het bieden van hulp aan gezinnen. Met de toezichtbezoeken aan de wijkteams verwacht de inspectie een bijdrage te leveren aan het verhogen van de kwaliteit van de geboden jeugdhulp, daarbij ruimte latend voor nieuwe en innovatieve concepten. De inspectie kiest hierbij voor een rapportage waarin zowel aandacht is voor positieve ontwikkelingen als voor verbeterpunten. Deze wijze van rapporteren past bij de fase waarin wijkteams zich in 2015 bevinden: het is het eerste jaar van de transformatie, de wijkteams zijn nog volop in ontwikkeling. Toetsingskader en werkwijze Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van vijf criteria uit het toetsingskader Verantwoorde hulp voor jeugd, aangevuld met een criterium over de te beleggen verantwoordelijkheden. Het toetsingskader is opgenomen in bijlage 1. 2 Sociale wijkteams hebben per gemeente verschillende benamingen en verschijningsvormen, zoals buurtteam, jeugdteam en wijkteam. 4 Inspectie Jeugdzorg

7 Voorafgaand aan het onderzoek bij de CJG-teams in Breda heeft de inspectie informatie opgevraagd bij het programmateam van de CJG-teams, om een beeld te krijgen van de organisatievorm van de teams en de verdeling van de verantwoordelijkheden, het aantal CJGteams binnen de gemeente, de doelgroep van de teams, de deelnemende partijen en beschikbare deskundigheden en eventuele wachtlijsten. Tijdens het onderzoek heeft de inspectie gesproken met professionals die jeugdhulp bieden (CJGers), een CJG-coach, procesondersteuners vrijwilligers, een gedragswetenschapper van het Jeugd Advies Team (JAT) en met het programmateam. Een deel van de gesprekken heeft plaatsgevonden aan de hand van ter plaatse geselecteerde casuïstiek, waarbij de inspectie samen met de CJG-ers dossiers heeft geraadpleegd. Het betrof een aangekondigd toezicht, met als onverwacht element de selectie van de dossiers. 5 Inspectie Jeugdzorg

8 2 Beschrijving van de CJG-teams Breda CJG-teams in Breda Het CJG Breda heeft vier gebiedsgerichte teams en één stadsbreed team voor het voortgezet onderwijs. Elk team bestaat uit tien tot zestien professionals, die jeugdhulp bieden. Het CJG Breda is een samenwerkingsverband van Careyn, GGD, IMW Breda 3, MEE West-Brabant, Social Work Breda, Surplus Welzijn, Novadic Kentron en Indigo. Binnen dit samenwerkingsverband is een programmateam verantwoordelijk voor het realiseren van de gezamenlijk opgestelde doelen voor de CJG-teams. Het programmateam bestaat uit een programmacoördinator, een programmasecretaris en een medewerker verantwoordelijk voor dialoog en communicatie. Het programmateam is niet verantwoordelijk voor het dagelijks handelen van de professionals, de professionals zijn hier zelf verantwoordelijk voor. De CJG-teams zijn zelforganiserend. Dit houdt in dat ieder team verantwoordelijk is voor de dienstverlening in zijn werkgebied. De CJG-ers binnen het team organiseren zelf hun werk en nemen de beslissingen met elkaar. Dit geldt niet alleen voor het primaire proces, maar ook voor bijvoorbeeld de teamsamenstelling, rolverdeling en werving en selectie van nieuwe CJG-ers. De CJG-teams worden bij hun werkzaamheden ondersteund door een teamcoach. De teamcoach begeleidt de teams en professionals inhoudelijk en procesmatig bij hun individuele en teamontwikkeling. Ieder CJG-team bestaat uit school-cjg-ers, CJG-ers (0-4), CJG-coaches, procesondersteuners voor de vrijwilligers en een teamcoach. De school-cjg-ers begeleiden gezinnen met kinderen in de basisschoolleeftijd en de CJG-ers (0-4) begeleiden gezinnen met kinderen tot vier jaar. CJGcoaches begeleiden de gezinnen waarin zware problematiek speelt en waarin de coach drang uit kan voeren. De procesondersteuners voor vrijwilligers bekijken met het gezin of de inzet van vrijwilligers het gezin kan helpen. Alle professionals binnen de CJG-teams zijn ten minste opgeleid op HBO-niveau. Het CJG heeft geen eigen gedragswetenschappers in dienst. De CJG-teams kunnen de orthopedagogen en psychologen van het Jeugdadviesteam (JAT) om inhoudelijk advies vragen. In het JAT werken vijf orthopedagogen en psychologen. Het JAT werkt voor negen gemeenten in West Brabant Oost, waaronder Breda. Het JAT moet altijd worden geconsulteerd bij mogelijke uithuisplaatsingen van kinderen. In de praktijk komt het ook voor dat CJG-ers voor (inhoudelijke) afstemming contact met het programmateam van het CJG zoeken. 3 IMW staat voor: Instituut voor Maatschappelijk Welzijn en biedt o.a. maatschappelijk werk en sociaal raadsliedenwerk. 6 Inspectie Jeugdzorg

9 Jeugdhulp door de CJG-teams Breda Het CJG werkt vanuit de visie: vrijwillig waar het kan, professioneel waar het moet, waarbij het uitgangspunt geldt dat opvoeden en opgroeien in de eerste plaats een zaak van ouders en kinderen zelf is. De CJG-ers vragen zich bij elke hulpvraag af wat het gezin zelf kan, hoe het netwerk van het gezin kan helpen, wat een vrijwilliger kan betekenen en welke taak een professional eventueel heeft. De CJG-teams hebben een brede doelgroep, bestaande uit alle gezinnen in de gemeente Breda, Alphen Chaam en Baarle Nassau met een hulpvraag. De hulpvraag kan eenvoudig tot (zeer) complex zijn. De jeugdhulp die het CJG verleent is vrij toegankelijke hulp, dat wil zeggen dat er geen beschikking voor nodig is. De CJG-ers zijn generalisten, met ieder hun eigen expertise en differentiatie in het team (opvoeden opgroeihulp, jeugd-ggz, jeugd-lvb en onderwijs). Zij voeren zelf zowel preventieve als (intensieve) jeugdhulp en gezinsbegeleiding uit op gebied van opvoedkundige, relationele, materiële, individuele, financiële en maatschappelijke problemen binnen het gezin die gerelateerd zijn aan de opvoed- of opgroeivraag. De CJG-ers werken op basis van het uitgangspunt één gezin, één plan en één aanspreekpunt. Zij voeren de benodigde ondersteuning en hulp grotendeels zelf uit, zodat zo min mogelijk hulpverleners in een gezin actief zijn. Het uitgangspunt is dat de CJGers 80% van alle jeugdhulp zelf aanbieden en dat voor 20% gespecialiseerde jeugdhulp wordt ingeschakeld. Waar de CJG-er (ondersteund door het JAT) dit nodig vindt, kan hij of zij specialistische jeugdhulp regelen voor een kind of een gezin door middel van een beschikking. De CJG-er blijft het aanspreekpunt voor het gezin en de regisseur van het totaal aan geboden jeugdhulp en ondersteuning in een gezin, ook wanneer er specialistische hulp of drang is ingezet. De CJG-er roept in elk geval specialistische jeugdhulp in als er behoefte is aan diagnostiek en/of behandeling van een stoornis van het gedrag of gezinssysteem, bij (de taxatie van) seksueel misbruik en bij huiselijk geweld of kindermishandeling. Waar nodig passen de CJG-ers drang toe. Onder drang verstaat het CJG in Breda het gebied tussen het vrijwillig en gedwongen kader waarbij een jeugdige en/of gezin ondersteuning krijgt die, hoewel vrijwillig, niet meer vrijblijvend is. Drang wordt gebruikt als stok achter de deur om ingrijpen via het gedwongen kader te voorkomen. 7 Inspectie Jeugdzorg

10 3 De inspectie heeft in dit hoofdstuk een aantal punten uitgelicht waarover zij in het bijzonder positief is wat betreft de manier waarop de CJG-teams Breda omgaan met de onderzochte thema s veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie. Doel hiervan is dat ook andere samenwerkingsverbanden en gemeenten zich kunnen laten inspireren door de werkwijze van de CJG-teams Breda. In dit hoofdstuk zijn dus met name de good practices beschreven, het geeft geen volledig overzicht van alle bevindingen. Een overzicht van de bevindingen per criterium staat in bijlage Professionals beperken de veiligheidsrisico s voor kinderen Een veilige plek om op te groeien is een basale behoefte van kinderen. Dit betekent dat de professionals altijd moeten nagaan of het kind op een veilige plek verblijft. Niet alleen een fysiek veilige plek maar ook een plek die voldoende sociaal-emotionele veiligheid biedt. Indien de veiligheid in het geding is, moet de professional ervoor zorgen dat er zo snel als mogelijk weer een voor het kind en ouder veilige situatie ontstaat. Het is daarbij belangrijk dat professionals afspraken met een gezin en met eventuele andere betrokkenen rondom een gezin die moeten leiden tot een verbetering van de veiligheid van kinderen transparant vastleggen. Hier zijn verschillende redenen voor. Ten eerste moet een professional - ook volgens de beroepscode jeugdzorgwerkers - de informatie die noodzakelijk is voor de professionele relatie met de cliënt vastleggen in een dossier. Ten tweede is het belangrijk om na verloop van tijd te kunnen vaststellen of de situatie is verbeterd of dat er andere interventies noodzakelijk zijn. Ten derde moet bij een eventuele aanvraag van een kinderbeschermingsmaatregel aannemelijk te maken zijn dat vrijwillige hulpverlening ontoereikend is gebleken. Verantwoorde hulp voor jeugd, criterium 2.2 De hulp die gezinnen vanuit de CJG-teams ontvangen staat in relatie tot de zorgen rondom de veiligheid in het gezin. Als gedurende de betrokkenheid van de CJG-teams blijkt dat er andere of meer hulp moet worden ingezet vanwege geconstateerde onveiligheid, dan zorgen de CJG-ers hiervoor. Dit zijn vaak zaken die CJG-ers doorzetten naar een CJG-coach, die langer betrokken kan zijn bij een gezin en die specifieke kennis en ervaring heeft op het gebied van veiligheid. Indien nodig wordt specialistische jeugdhulp ingeschakeld, zoals spoedeisende zorg van Bureau Jeugdzorg of jeugdhulp vanuit de GGZ. Verder vindt er overleg met Veilig Thuis plaats als er sprake is van veiligheidsrisico s. 8 Inspectie Jeugdzorg

11 Het CJG heeft de mogelijkheid om vrijwilligers in te zetten op een hulpvraag. Hierbij wordt op basis van de (veiligheids)problematiek van het gezin zorgvuldig bekeken of en zo ja, welke vrijwilliger kan worden ingezet. De procesondersteuners bespreken met de vrijwilligers hoe zij, in relatie tot de vertrouwensband met het gezin, kunnen handelen als de vrijwilligers veiligheidsrisico s in een gezin zien. CJG-ers nemen de regie over de hulpverlening in een gezin wanneer zij betrokken raken. Zij stellen samen met het gezin een plan van aanpak op en leggen de gemaakte afspraken hierin vast. De CJG-ers bewaken of de gemaakte afspraken worden nakomen. 3.2 Professionals zorgen ervoor dat acuut onveilige situaties voor kinderen worden opgeheven Op het moment dat een onveilige situatie voor een kind of ouder door een professional wordt gesignaleerd, moet de professional direct handelen. Dit handelen moet ertoe leiden dat de situatie weer veilig wordt voor het kind. De inspectie vindt het hierbij belangrijk dat professionals handelen conform de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling, waarbij waar nodig Veilig Thuis wordt geraadpleegd en/of wordt doorgeleid naar Veilig Thuis. Verantwoorde hulp voor jeugd, criterium 2.3 CJG-ers pakken zaken op waarbij bekend is dat er veiligheidsrisico s spelen. Dit kan bij de aanmelding zijn, maar ook tijdens de jeugdhulp door andere CJG-ers. De CJG-ers hebben scholing gevolgd en hebben werkervaring in het omgaan met acuut onveilige situaties. CJG-ers hebben intercollegiaal overleg en zoeken contact met Veilig Thuis, spoedeisende zorg van Bureau Jeugdzorg of de Raad voor de Kinderbescherming in geval van situaties van acute onveiligheid. Waar nodig schakelen zij bij crisis de spoedeisende zorg van Bureau Jeugdzorg in. Het CJG is aangesloten bij het Huiselijk Geweld Overleg in het Veiligheidshuis Breda. Dit is een overleg waarin de betrokken partijen een sluitende aanpak bepalen voor huishoudens waarin huiselijk geweld speelt. Daarnaast kiezen sommige CJG-ers er voor om in geval van geconstateerde veiligheidsrisico s contact op te nemen met het JAT. Dit is geen verplichting of standaard werkwijze, maar dit wordt wel aangemoedigd. 9 Inspectie Jeugdzorg

12 3.3 Het wijkteam beschikt over actuele VOG s en handelt volgens de meldcode De Jeugdwet vereist dat iedere jeugdhulpaanbieder in het bezit moet zijn van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) van alle personen die in opdracht van haar werkzaamheden verrichten en in contact kunnen komen met kinderen of ouders aan wie jeugdhulp wordt verleend. Ook de professionals werkzaam in een wijkteam dienen over een VOG te beschikken. Indien het wijkteam een samenwerkingsverband betreft, is afstemming tussen de moederorganisaties en de leidinggevende van het wijkteam op dit punt van belang. Het moet geborgd zijn dat de VOG s actueel zijn en betrekking hebben op de functies die worden uitgeoefend. Daarnaast is het vereist dat het wijkteam een meldcode heeft vastgesteld voor het omgaan met signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling en dat het wijkteam kennis over en het gebruik van de meldcode door alle medewerkers bevordert. Verantwoorde hulp voor jeugd, criterium 5.3 Het programmateam van het CJG heeft bij alle deelnemende organisaties van het samenwerkingsverband voor de CJG-ers een VOG opgevraagd. Ook voor alle vrijwilligers die actief zijn binnen de gezinnen is een VOG opgevraagd. Er is een meldcode binnen het CJG Breda beschikbaar met de naam Handelen in zorgelijke opgroeisituaties en bij vermoedens van kindermishandeling. Hierin is, behalve de meldcode zelf, ook een theoretische achtergrond opgenomen, zoals bijvoorbeeld een overzicht van signalen van kindermishandeling. De CJG-ers zijn bekend met de meldcode. Zij hebben bovendien de Meldcode App op hun telefoon. De Meldcode App helpt professionals in te grijpen bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling. De App behandelt de vijf stappen van de meldcode en biedt de mogelijkheid direct met de juiste instanties in contact te treden. 10 Inspectie Jeugdzorg

13 4 Wat kan beter In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie welke verbetermogelijkheden zij constateert in de manier waarop de CJG-teams Breda omgaan met de onderzochte thema s veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie. Doel hiervan is om nader uit te leggen waarom de inspectie het belangrijk vindt dat de CJG-teams Breda zich op deze punten verbeteren. Ook andere samenwerkingsverbanden en gemeenten kunnen hieruit lering trekken. Een overzicht van de bevindingen per criterium staat in bijlage Het beleggen van de verantwoordelijkheden levert in de praktijk knelpunten op Voor de kwaliteit van de jeugdhulp geboden door wijkteams is het van belang dat duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de jeugdhulp en het naleven van de wetgeving. De Jeugdwet schrijft niet voor in welke vorm de gemeente het toereikende aanbod aan jeugdhulp moet bieden. Gemeenten maken hierin verschillende keuzes. Die keuzes kunnen echter tot gevolg hebben dat verantwoordelijkheden worden vermengd, bijvoorbeeld als gevolg van het feit dat de inhoudelijke keuzes worden gemaakt binnen het wijkteam, terwijl de verantwoordelijkheid hiervoor berust bij de moederorganisatie. Dat is op zich niet problematisch, zolang gemeenten en instellingen zich daarvan bewust zijn en hier duidelijke afspraken over maken. Aanvullend thema voor de wijkteams De aan het CJG Breda deelnemende organisaties hebben vastgelegd wie verantwoordelijk is voor het dagelijks handelen van de CJG-ers. De teams zijn zelforganiserend en alle CJG-ers zijn zelf verantwoordelijk voor hun eigen handelen. De CJG-ers weten dat zij deze verantwoordelijkheid hebben. In de praktijk geven zij aan meer behoefte aan sturing en aan richtlijnen te hebben. Zij geven aan dat het op verschillende gebieden lastig is om knopen met elkaar door te hakken, waardoor de besluitvorming (te) lang kan duren. Er zijn verschillen in de manier waarop de moederorganisaties de relatie met de CJG-ers onderhouden en andersom. Sommige CJG-ers leggen periodiek verantwoording over hun handelen in het CJG-team af aan hun moederorganisatie. Andere CJG-ers staan verder van hun moederorganisatie af en zoeken eerder het contact met het programmateam van het CJG. Over het handelen naar aanleiding van incidenten en calamiteiten hebben de participerende organisaties in de CJG-teams Breda nog geen eenduidige afspraken gemaakt. In het uitvoeringsplan staat dat het CJG Breda en/of haar partnerorganisaties, registreren en rapporteren over het aantal calamiteiten bij de uitvoering van de jeugdhulpactiviteiten. De CJG-ers benoemen 11 Inspectie Jeugdzorg

14 dat zij hierover contact opnemen met de eigen moederorganisatie en/of met het programmateam van CJG Breda. Er is geen keuze gemaakt wie hiervoor de verantwoordelijkheid draagt: de moederorganisaties of het programmateam van het CJG. Binnen het registratiesysteem van het CJG is geen mogelijkheid tot het registeren van incidenten en calamiteiten. CJG-ers weten niet hoe en waar zij incidenten en calamiteiten moeten registreren. De CJG-teams Breda hebben een eigen klachtenregeling. Deze houdt in dat ontevreden cliënten van de CJG-teams in eerste instantie terecht kunnen bij de CJG-er waar hun klacht over gaat, waarbij eventueel de teamcoach of het programmateam kan ondersteunen bij de afhandeling en een oplossing. Als medewerker en cliënt er niet uitkomen dan kan de cliënt de klacht bij de klachtencoördinator (onderdeel van het programmateam) indienen. Wanneer dit niet toereikend is, kan de cliënt via de gemeente een formele procedure volgen en een klacht bij de gemeentelijke Ombudsman indienen. De klachtenregeling is op deze manier niet in lijn met de verordening jeugdhulp gemeente Breda, die beschrijft dat de jeugdhulpaanbieder als eerste zal worden aangesproken bij klachten, waarbij de (wettelijke) mogelijkheid geldt om een formele klacht in te dienen bij de onafhankelijke klachtencommissie van de aanbieder. 12 Inspectie Jeugdzorg

15 5 Vervolg De Inspectie Jeugdzorg heeft met dit onderzoek beoogd een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van de jeugdhulp die wordt geboden in de CJG-teams Breda, daarbij ruimte latend aan nieuwe en innovatieve concepten. De inspectie heeft voor wat betreft de thema s veiligheid, verantwoordelijkheden en organisatie een aantal punten uitgelicht die in positieve zin opvallen en tevens een aantal verbetermogelijkheden benoemd. De inspectie verwacht dat de CJG-teams Breda deze verbetermogelijkheden oppakken. De inspectie blijft de ontwikkelingen bij de CJGteams Breda volgen vanuit haar reguliere toezichtsrol. De inspectie zal haar bevindingen uit alle toezichten bij de wijkteams, breder presenteren in een overkoepelend bericht. Hierin zal aandacht zijn voor rode draden die uit het toezicht naar voren komen, met goede voorbeelden en mogelijke verbeteringen. De inspectie verwacht dat dit ook aanknopingspunten biedt voor een verdere verbetering van de kwaliteit van de jeugdhulp in alle samenwerkingverbanden en gemeenten. 13 Inspectie Jeugdzorg

16 Bijlage 1 - Toetsingskader Verantwoorde hulp voor jeugd De Inspectie Jeugdzorg voert het onderzoek bij de wijkteams uit aan de hand van onderstaand toetsingskader Verantwoorde Hulp voor Jeugd. De inspectie heeft voor stap 1 vijf criteria geselecteerd binnen de thema s Veiligheid en Organisatie. Deze criteria zijn vetgedrukt. Daarnaast is specifiek voor de wijkteams een extra thema Verantwoordelijkheden toegevoegd. De thema s Uitvoering hulpverlening en Cliëntenpositie worden vanaf 2016 nader uitgewerkt voor de wijkteams. 1. UITVOERING HULPVERLENING Kinderen krijgen de hulp die zij nodig hebben om zich onbedreigd te kunnen ontwikkelen. 1.1 Professionals bieden passende hulp. Professionals bieden hulp die aansluit bij de relevante ontwikkelgebieden en de problematiek van de kinderen. Professionals bieden hulp die aansluit bij de achtergrond, eigen mogelijkheden en het probleemoplossend vermogen van kinderen, hun ouders en hun netwerk. Professionals zorgen ervoor dat kinderen contact kunnen (onder)houden met hun ouders en hun netwerk. 1.2 Professionals bieden hulp van goede kwaliteit. Professionals werken volgens professionele standaarden. Professionals zetten de hulp tijdig in. Professionals nemen kernbeslissingen in multidisciplinair verband. Professionals zorgen voor continuïteit van de hulp. 1.3 Professionals betrekken kinderen en ouders bij de hulp. Professionals werken met een plan dat door of in overleg met kinderen en hun ouders is opgesteld. Professionals bieden kinderen en hun ouders duidelijkheid over de inhoud en uitvoering van de hulp. Professionals bejegenen kinderen en hun ouders met respect en nemen hen serieus bij de uitvoering van de hulp. 1.4 Professionals stemmen af met de bij de kinderen en hun ouders betrokken instanties. Professionals stemmen het plan af met de plannen van de overige betrokken instanties. Professionals evalueren regelmatig het resultaat van de geboden hulp met de overige betrokken instanties. Professionals zorgen voor een tijdige en volledige overdracht naar de overige betrokken instanties. 14 Inspectie Jeugdzorg

17 2. VEILIGHEID Kinderen worden beschermd tegen gevaren die hun ontwikkeling bedreigen. 2.1 Professionals houden goed zicht op de veiligheid van kinderen. Professionals hebben een actueel beeld van de veiligheid van kinderen. Professionals schatten de veiligheid van kinderen in aan de hand van een gestandaardiseerd risicotaxatie instrument. Professionals beoordelen de veiligheid in multidisciplinair verband. 2.2 Professionals beperken de veiligheidsrisico s voor kinderen. Professionals bepalen mede op basis van de veiligheidsrisico s de in te zetten hulp. Professionals bewaken de gemaakte afspraken over het beperken van de veiligheidsrisico s. Professionals stellen vast of de veiligheidsrisico s zijn verminderd. 2.3 Professionals zorgen ervoor dat acuut onveilige situaties voor kinderen worden opgeheven. Professionals treden bij acute onveiligheid actief op. Professionals bepalen multidisciplinair hoe bij acute onveiligheid van kinderen te handelen. Professionals zijn toegerust om met acuut onveilige situaties voor kinderen om te kunnen gaan. 3. LEEFKLIMAAT 4 Kinderen verblijven in een aandachtvolle omgeving. 3.1 De fysieke leefomgeving is van goede kwaliteit. Kinderen zijn tevreden over de fysieke leefomgeving. De leefomgeving is schoon, passend en veilig. Kinderen hebben invloed op de inrichting van de fysieke leefomgeving. 3.2 Het leefklimaat is passend bij de kinderen. Het leefklimaat past bij de leeftijd en de ontwikkelingsfase van de kinderen. Kinderen kennen de dagelijkse routine en de regels binnen de instelling. Kinderen leiden een voor hen zo gewoon mogelijk leven, inclusief onderwijs en vrijetijdsbesteding. 3.3 Professionals hebben een respectvolle houding naar de kinderen. Kinderen vertrouwen de professionals. Professionals hebben tijd en aandacht voor de kinderen. Professionals belonen positief gedrag van kinderen. Professionals tonen voorbeeldgedrag. 4 Het thema leefklimaat wordt alleen getoetst in de residentiële jeugdhulp. 15 Inspectie Jeugdzorg

18 4. CLIËNTENPOSITIE Kinderen en hun ouders krijgen voldoende mogelijkheden om voor hun individuele en gemeenschappelijke belangen op te komen. 4.1 De instelling geeft kinderen en hun ouders de mogelijkheid om voor hun individuele belangen op te komen. De instelling onderneemt actie indien kinderen en/of hun ouders aangeven ontevreden te zijn over de aan hen geboden hulp. Kinderen en/of hun ouders kunnen gebruikmaken van een onafhankelijke vertrouwenspersoon. Kinderen en/of hun ouders kunnen een klacht indienen bij een onafhankelijke klachtencommissie. 4.2 De instelling draagt zorg voor de behartiging van gemeenschappelijke belangen van kinderen en hun ouders. De instelling beschikt over een representatieve cliëntenraad. De instelling draagt er zorg voor dat de cliëntenraad naar behoren kan functioneren. De instelling gebruikt de adviezen van de cliëntenraad. De instelling informeert kinderen en hun ouders actief over de cliëntenraad en de wijze waarop de medezeggenschap binnen de instelling is georganiseerd. 4.3 De instelling gaat zorgvuldig om met de gegevens van kinderen en hun ouders. De instelling waarborgt de privacy van kinderen en hun ouders. De instelling zorgt voor waarheidsgetrouwe verslaglegging. De instelling reageert adequaat op een inzage-, afschrift-, of wijzigingsverzoek van kinderen en/of hun ouders. 16 Inspectie Jeugdzorg

19 5. ORGANISATIE De instelling voorziet in de voorwaarden om verantwoorde hulp te leveren. 5.1 De instelling voert systematisch kwaliteitsmanagement uit. De instelling heeft een visie op hoe zij verantwoorde hulp biedt. De instelling verzamelt systematisch informatie over de kwaliteit van de hulp. De instelling brengt op basis van de verzamelde informatie veranderingen aan om de kwaliteit van de hulp te verbeteren. 5.2 De instelling 5 zet gekwalificeerde professionals in. De instelling zorgt voor een verantwoorde werktoedeling. De instelling zet professionals in die aantoonbaar zijn geschoold voor de functie die zij uitoefenen. De instelling biedt medewerkers de mogelijkheid kennis en vaardigheden actueel te houden. De instelling heeft richtlijnen en procedures vastgesteld voor het handelen van de professionals. 5.3 De instelling handelt conform de wet om haar doelen te bereiken. De instelling beschikt over actuele VOG s van medewerkers die contact hebben met kinderen of hun ouders. De instelling handelt volgens een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. De instelling past vrijheidsbeperkende maatregelen toe conform de wettelijke kaders. De instelling hanteert de wettelijke bewaartermijn voor dossiers. 5.4 De instelling zorgt voor jeugdhulp in samenhang met andere hulp. De instelling heeft samenwerkingsafspraken met haar ketenpartners vastgelegd. De instelling stelt haar professionals in staat samen te werken met ketenpartners. 5.5 De instelling werkt volgens de Governancecode. De instelling beschikt over een Raad van Toezicht die intern toezicht houdt. De instelling beschikt over een Raad van Toezicht die het externe toezicht regelt. De instelling beschikt over een Raad van Toezicht die aan belanghebbenden verantwoording aflegt. VERANTWOORDELIJKHEDEN (aanvullend thema voor wijkteams) De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheden belegd. De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de jeugdhulp vastgelegd. De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheid voor het handelen naar aanleiding van incidenten en calamiteiten vastgelegd. De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheid voor het behandelen van klachten over de jeugdhulp die binnen het wijkteam wordt geboden vastgelegd. 5 Waar hier instelling staat dient in dit onderzoek wijkteam gelezen te worden. 17 Inspectie Jeugdzorg

20 Bijlage 2 - Overzicht bevindingen per criterium Verantwoordelijkheden Aanvullend thema voor de wijkteams De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheden belegd De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de jeugdhulp vastgelegd. De CJG-teams Breda zijn zelforganiserend. In de beleidsstukken is vastgelegd dat de professionals (CJG-ers) die jeugdhulp bieden binnen het wijkteam zelf verantwoordelijk zijn voor hun dagelijks handelen. De CJG-ers weten dat zij deze verantwoordelijkheid hebben. Wat kan beter In de praktijk geven de CJG-ers aan meer behoefte aan sturing en aan richtlijnen te hebben. Zij geven aan dat het op verschillende gebieden lastig is om knopen door te hakken met elkaar. De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheid voor het handelen naar aanleiding van incidenten en calamiteiten vastgelegd. Wat kan beter De inspectie verwacht dat binnen het CJG Breda is vastgelegd wie verantwoordelijk is voor de beslissingen die worden genomen naar aanleiding van een (gewelds)incident of (mogelijke) calamiteit en dat dit voor de CJG-ers helder en werkbaar is. Over het handelen naar aanleiding van incidenten en calamiteiten zijn nog geen eenduidige afspraken gemaakt. In het uitvoeringsplan staat dat het CJG Breda en/of haar de partnerorganisaties, registreren en rapporteren over het aantal calamiteiten bij de uitvoering van de jeugdhulpactiviteiten. De CJG-ers benoemen dat zij hierover contact opnemen met de eigen moederorganisatie en/of met het programmateam van het CJG Breda. Binnen het registratiesysteem van het CJG is geen mogelijkheid tot het registeren van incidenten en calamiteiten. CJG-ers weten niet hoe en waar zij incidenten en calamiteiten moeten registreren. 18 Inspectie Jeugdzorg

21 De participerende organisaties hebben de verantwoordelijkheid voor het behandelen van klachten over de jeugdhulp die binnen het wijkteam wordt geboden vastgelegd. Er is een klachtenregeling aanwezig. Deze is via de website van het CJG beschikbaar. De CJG-ers moeten bij een klacht zowel contact opnemen met het programmateam van het CJG als met hun moederorganisatie. Zij weten dat er een klachtenprocedure beschikbaar is. Wat kan beter De klachtenregeling houdt in dat ontevreden cliënten eerst in overleg kunnen met de betreffende CJG-er, het programmateam of de klachtencoördinator. Indien dit niet toereikend is, kan de cliënt via de gemeente een formele procedure volgen en een klacht bij de gemeentelijke Ombudsman indienen. Dit is niet in lijn met de verordening jeugdhulp gemeente Breda, die beschrijft dat de jeugdhulpaanbieder als eerste zal worden aangesproken bij klachten, waarbij de mogelijkheid geldt om een formele klacht in te dienen bij de onafhankelijke klachtencommissie. Organisatie Criterium 5.2 Het wijkteam zet gekwalificeerde professionals in. Het wijkteam zet professionals in die aantoonbaar zijn geschoold voor de functie die zij uitoefenen. Het wijkteam biedt medewerkers de mogelijkheid kennis en vaardigheden actueel te houden. Binnen het CJG Breda is vastgelegd welke basiseisen worden gesteld aan de professionals die jeugdhulp bieden. Deze staan duidelijk in de functieomschrijving van de CJG-er vermeld. De CJG-ers zijn allen HBO geschoold en hebben enige jaren relevante werkervaring. De deskundigheid van de betrokken professionals sluit aan bij de problematiek van gezinnen die jeugdhulp ontvangen van het CJGteam. Bij het uitdelen van zaken wordt bekeken welke CJG-er het beste past bij (de problematiek van) een gezin. De CJG-ers krijgen de gelegenheid om deskundigheidsbevordering te volgen, vanuit het CJG Breda en de moederorganisatie. Binnen het CJG ligt er ten tijde van het toezicht een 19 Inspectie Jeugdzorg

22 conceptscholingsplan. Intervisie is opgestart, dit loopt bij drie van de vier gebiedsgerichte CJG-teams. Sommige CJG-ers hebben ook intervisiebijeenkomsten bij hun moederorganisatie. De vrijwilligers volgen verplicht intervisie. Het wijkteam heeft richtlijnen en procedures vastgesteld voor het handelen van de professionals. In Viadesk (het intranet van het CJG) zijn richtlijnen en procedures beschikbaar voor de CJG-ers. Wat kan beter Er is voor de CJG-ers geen vaste werkwijze omschreven. Van Viadesk wordt niet standaard gebruik gemaakt. Er komt een nieuw digitaal platform, wat toegankelijker moet zijn voor de CJG-ers. Criterium 5.3 Het wijkteam handelt conform de wet om haar doelen te bereiken. Het wijkteam beschikt over actuele VOG s van medewerkers die contact hebben met kinderen of hun ouders. Het wijkteam handelt volgens een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Het programmateam van het CJG Breda heeft bij alle deelnemende organisaties binnen het samenwerkingsverband voor de CJGers een VOG opgevraagd. Ook voor alle vrijwilligers die actief zijn binnen gezinnen is een VOG opgevraagd. Er is een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling binnen het CJG Breda beschikbaar. De CJG-ers zijn bekend met de meldcode. Veiligheid Criterium 2.1 Professionals houden goed zicht op de veiligheid van kinderen. Professionals hebben een actueel beeld van de veiligheid van kinderen. Professionals schatten de veiligheid van kinderen in aan de hand van een gestandaardiseerd risicotaxatie instrument. De CJG-ers gaan veel op huisbezoek om een beeld te krijgen van het gezin, de draagkracht en de problematiek die er speelt. De CJGers hebben regelmatig contact met de ouders en de kinderen. Zij stemmen de contactfrequentie af op de risico's die ze zien. Alle CJG-ers die de inspectie heeft gesproken zijn ervaren medewerkers op het gebied van veiligheid en complexe problematiek. 20 Inspectie Jeugdzorg

23 Bij signalen van onveiligheid hanteren zij bijvoorbeeld het vlaggensysteem, de driekolommen methodiek, Signs of Safety of de bijlage bij de Meldcode. De LIRIK is ingebouwd in het registratiesysteem Kedo maar niet alle CJG-ers vinden dit een geschikt instrument om de veiligheid mee in te schatten. In de door de inspectie onderzochte casuïsitiek is de LIRIK niet gehanteerd. Wat kan beter Niet alle CJG-ers hebben ervaring in het omgaan met veiligheid en complexe problematiek. Dit is afhankelijk van hun eerdere werkervaring. Er is geen eenduidig beeld van onder welke omstandigheden een risicotaxatie instrument ingezet moet worden. De CJG-ers hanteren een risicotaxatie instrument wanneer zij dit nodig vinden. Ze gebruiken hiervoor verschillende instrumenten. Criterium 2.2 Professionals beperken de veiligheidsrisico s voor de kinderen Professionals beoordelen de veiligheid in multidisciplinair verband. Professionals bepalen mede op basis van de veiligheidsrisico s de in te zetten hulp. In eerste instantie zoekt de CJG-er intercollegiaal overleg om de veiligheid te beoordelen. CJG-ers zoeken verder overleg met externe partijen zoals Veilig Thuis als het gaat om het borgen van de veiligheid in het gezin. Voor de afstemming van inhoudelijke lijn (zoals: welke hulp is passend) kunnen de CJG-ers bij het jeugdadviesteam (JAT) terecht. CJG-ers sluiten aan bij het Huiselijk Geweld Overleg in het Veiligheidshuis Breda. De hulp die gezinnen ontvangen staat in relatie tot de zorgen rondom de veiligheid in het gezin. Hulp wordt bijgesteld als dit nodig is. Indien nodig schakelen de CJG-ers specialistische jeugdhulp in, zoals spoedeisende zorg van BJZ of jeugdhulp vanuit de GGZ. Het CJG Breda heeft de mogelijkheid om vrijwilligers in te zetten op een hulpvraag. Hierbij wordt zorgvuldig bekeken op basis van de 21 Inspectie Jeugdzorg

24 (veiligheids)problematiek van het gezin of en zo ja, welke vrijwilliger kan worden ingezet. Professionals bewaken de gemaakte afspraken over het beperken van de veiligheidsrisico s. De CJG-ers nemen de regie over de hulpverlening wanneer zij betrokken raken. De CJG-ers stellen samen met het gezin een plan van aanpak op en leggen hierin de gemaakte afspraken vast. Ook bewaken de CJG-ers of de gemaakte afspraken worden nakomen. Wat kan beter Het registratiesysteem Kedo wordt bij langdurige trajecten volgens de CJGers onoverzichtelijk. Het is dan bijvoorbeeld niet makkelijk om een overzicht te hebben van de gemaakte afspraken. Er bestaat onduidelijkheid over de regiefunctie van de gecertificeerde instelling als er een gedwongen maatregel uitgevoerd wordt. Bij een ondertoezichtstelling kan dan namelijk, naast de gezinsvoogd, ook een CJG-er betrokken blijven. Dit vergt afstemming over de rolverdeling. Criterium 2.3 Professionals zorgen ervoor dat acuut onveilige situaties voor kinderen worden opgeheven. Professionals stellen vast of de veiligheidsrisico s zijn verminderd. Professionals treden bij acute onveiligheid actief op. CJG-ers checken gedurende hun bemoeienis met een gezin bij verschillende betrokken organisaties hoe de situatie in het gezin is en of afspraken worden nagekomen. Ook signalerende partijen, zoals de school en de politie, betrekken zij waar nodig. CJG-ers zoeken contact met Veilig Thuis, spoedeisende zorg van BJZ of de Raad voor de Kinderbescherming in geval van situaties van acute onveiligheid. Waar nodig schakelen zij bij crisis de spoedeisende zorg van Bureau Jeugdzorg in. 22 Inspectie Jeugdzorg

25 Professionals bepalen multidisciplinair hoe bij acute onveiligheid van kinderen te handelen. Professionals zijn toegerust om met acuut onveilige situaties voor kinderen om te kunnen gaan. De CJG-teams Breda zijn zelfsturend. Zij hebben bij acute onveiligheid intercollegiaal overleg en stemmen af met ketenpartners zoals Veilig Thuis en de Raad voor de Kinderbescherming. Ook is er een gedragswetenschapper van het JAT beschikbaar, al wordt hiervan niet standaard gebruik gemaakt. Zaken waarbij bekend is dat veiligheid een thema is, worden uitgedeeld aan meer ervaren CJG-ers op het thema veiligheid (CJG-coaches). CJG-ers die door de inspectie gesproken zijn hebben scholing en werkervaring in omgaan met acuut onveilige situaties. Alle CJG-ers kunnen een beroep doen op collega s bij acuut onveilige situaties. 23 Inspectie Jeugdzorg

26 24 Inspectie Jeugdzorg

27 Wat is het landelijk toezicht jeugd? Het landelijk toezicht jeugd bestaat uit de Inspectie Jeugdzorg (IJZ), de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en de Inspectie Veiligheid en Justitie (IVenJ). Wat zegt de wet over het landelijk toezicht jeugd? De Jeugdwet geeft de inspecties die het landelijk toezicht jeugd vormen de volgende taken: onderzoek doen naar de kwaliteit in algemene zin van de jeugdhulp, de gecertificeerde instellingen, de certificerende instelling, het adviespunt huiselijk geweld en kindermishandeling, de Raad voor de Kinderbescherming en de justitiële jeugdinrichtingen; toezicht houden op de naleving van de kwaliteitseisen die in de wet staan; voorstellen doen voor verbetering. Het toezicht gebeurt uit eigener beweging of op verzoek van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en/of de minister van Veiligheid en Justitie. Het landelijk toezicht houdt bij de vervulling van haar taak rekening met de behoeften van gemeenten. Wat is toezicht? Toezicht houden betekent dat de inspecties informatie verzamelen over de kwaliteit van de instellingen die onder de Jeugdwet vallen, zich een onafhankelijk oordeel vormen en zo nodig ingrijpen. Daarbij kijken zij of het beleid voor deze instellingen in de praktijk goed werkt. De rapporten zijn in principe openbaar. De openbaar gemaakte rapporten staan op de website van de inspecties. Wat wil het landelijk toezicht jeugd bereiken? Het landelijk toezicht jeugd wil met haar onderzoeken bijdragen aan: het behouden en bevorderen van de kwaliteit van de jeugdhulp en de gecertificeerde instellingen en de andere instellingen in het jeugddomein; het versterken van de positie van jeugdigen en hun ouders of verzorgers (de cliënten); de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van het beleid. Waarop houdt zij toezicht? Er zijn vijf verschillende wetten en regelingen met toezichttaken en bevoegdheden voor de inspecties die het landelijk toezicht jeugd vormen: Jeugdwet; Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen; Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie; Wet Centraal Orgaan opvang Asielzoekers; Subsidieregeling opvang kinderen van ouders met een trekkend/varend bestaan. Op grond van die wetten en al dan niet in samenwerking met andere inspecties wordt er toezicht gehouden op de volgende organisaties: de jeugdhulpaanbieders (jeugdzorg, jeugd-ggz en jeugd-lvb); de certificerende instelling voor jeugdbescherming en jeugdreclassering; de gecertificeerde aanbieders van jeugdbescherming en jeugdreclassering; Veilig Thuis: het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling; de justitiële jeugdinrichtingen; de vergunninghouders voor interlandelijke adoptie; de opvangvoorzieningen voor (alleenstaande) minderjarige vreemdelingen; de Raad voor de Kinderbescherming Halt; de schippersinternaten. 25 Inspectie Jeugdzorg

28 Inspectie Jeugdzorg Postbus AL Utrecht Inspectie Jeugdzorg