Jaarverslag Koninklijke Boskalis Westminster nv

Transcriptie

1 Jaarverslag 2004 We move the earth to a better place

2

3 Jaarverslag Koninklijke Boskalis Westminster nv

4 Werken aan de groeiende wereld Een goede infrastructuur is essentieel voor een groeiende wereld. Boskalis is een leidende speler in de natte infrastructuur; een sector die bij uitstek wordt aangejaagd door langetermijn groeifactoren en die langetermijn investeringen met zich meebrengt. Als sluitstuk van het zeven jaar durende vlootuitbreidings- en -vernieuwingsprogramma is in 2004 de sleephopperzuiger Oranje in de vaart genomen. 2 Jaarverslag 2004

5 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Bedrijfsprofiel 6 Missie, doelstellingen en strategie 9 Maatschappelijk verantwoord ondernemerschap 12 Uitgangspunten van het ondernemingsbeleid 14 Corporate Governance 17 Personalia 24 Kerncijfers 28 Investor Relations 29 Bericht aan de aandeelhouders 31 Verslag van de Raad van Bestuur over Bericht van de Raad van Commissarissen 46 Jaarrekening over Grondslagen voor de waardering en de bepaling van het resultaat 52 Geconsolideerde balans voor winstbestemming 56 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 57 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 58 Toelichting bij de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening 59 Vennootschappelijke balans voor winstbestemming 70 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 71 Toelichting bij de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening 72 Overige gegevens 75 Statutaire bepalingen omtrent resultaatbestemming 75 Voorstel winstbestemming 76 Accountantsverklaring 76 Stichting Continuïteit KBW 77 Verslag 77 Onafhankelijkheidsverklaring 77 Tien jaar Boskalis 78 Boskalis: werken aan de groeiende wereld 4 Gedreven door de groei van de wereldbevolking en klimaatsverandering 10 Gedreven door de groei van de wereldhandel 22 Gedreven door de groei van de mondiale energieconsumptie 44 Gedreven door de groei van het mondiale toerisme 50 Gedreven door duurzaamheid 80 Juridische structuur 79 De wereld van Boskalis 82 Organisatie 83 Adressen van de werkmaatschappijen en deelnemingen 85 Begrippenlijst 90 Materieeloverzicht 95 Alle bedragen in dit verslag zijn in euro s ( ), tenzij anders vermeld. Een aantal van de in dit verslag vermelde projecten is uitgevoerd in samenwerking met andere ondernemingen. Van dit verslag is een Engelse vertaling beschikbaar. The Annual Report is available in an English translation. 3 Koninklijke Boskalis Westminster nv

6 Boskalis: werken aan de groeiende wereld Baggerbedrijf Boskalis is een leidende speler in de wereld van de natte infrastructuur: aanleg van havens, land in zee en stranden, kust- en oeverbescherming. Concrete producten van een herkenbare internationale sector, die bij uitstek wordt aangejaagd door langetermijn economische groeifactoren. Producten die letterlijk ruimte geven aan een duurzaam groeiende wereld. Want, de wereld dijt uit. Van twee miljard in 1935 is de wereldbevolking gegroeid naar ruim zes miljard mensen in 2004 en volgens de Verenigde Naties telt de aarde over 25 jaar acht miljard bewoners. Daarbij zullen mensen meer en meer hun heil zoeken in grote steden, vooral in kustgebieden met een snelle economische ontwikkeling. Een economische ontwikkeling die wordt gedreven door globalisering van de wereldhandel. Consumptiegoederen voor de westerse wereld worden ver van huis vervaardigd en in containers naar hun markten verscheept; groeiende consumentenmarkten in Azië importeren stijgende hoeveelheden producten. Grondstoffen worden over grote afstanden in bulk naar industriegebieden verscheept; olie en gas worden overzee aangevoerd om de groeiende energiehonger van de wereld te stillen. Mensen/km 2 < > 500 Zonder infrastructuur kan de wereld We move the earth to a better place. Groeiende handel, meer maritiem Meer mensen, meer behoefte aan duurzame ruimte, meer werk voor Boskalis. transport. Het zijn de aanjagers van havenbouw en -onderhoud. 4 Jaarverslag 2004

7 Groei van de economie, groei van energiebehoefte, groei van Boskalis. De wereld dijt uit. Van twee miljard in 1935 is de wereldbevolking gegroeid naar ruim zes miljard mensen in Daarnaast stuwt de groeiende welvaart het mondiale toerisme. Volgens de World Tourism Organization zullen in 2020 circa 1,6 miljard internationale trips worden gemaakt, meer dan een verdubbeling van het huidige aantal van 700 miljoen. Het bindmiddel bij deze ontwikkelingen is infrastructuur, in allerlei verschijningsvormen. Immers, of het nu gaat om virtuele vormen zoals telecommunicatie en internetmarkten, of dat het meer concrete zaken betreft zoals woongebieden, luchthavens en (water-)wegen; zonder infrastructuur kan de wereld zich niet ontplooien. Daarbij wordt groei meer en meer kritisch benaderd en beoordeeld in samenhang met langetermijn leefbaarheid. Boskalis speelt hierop in, met expertise en innovatieve oplossingen. Opdat de wereld duurzaam kan groeien. We move the earth to a better place (Bron: U.S. Department of Agriculture) zich niet ontplooien. Meer toerisme betekent meer stranden, meer toeristische eilanden in zee en Meer meer toerisme cruisehavens. betekent En meer werk stranden, voor meer toeristische eilanden in zee Boskalis. en meer cruisehavens. En meer werk voor Boskalis. Koninklijke Boskalis Westminster nv

8 Bedrijfsprofiel Bedrijfsprofiel We move the earth to a better place. Boskalis, een internationaal toonaangevend bedrijf met een unieke marktpositie. Koninklijke Boskalis Westminster nv is een internationale dienstverlener op het gebied van maritieme infrastructuur, waarvan de kernactiviteiten zich richten op aanleg en onderhoud van havens en waterwegen, creatie van land in water en bescherming van kusten en oevers. Daarnaast is het bedrijf werkzaam in een breed scala van aanverwante activiteiten zoals zand- en grindwinning, grondverbetering en grondverzet, milieuactiviteiten, marine offshore services, munitieberging, tunnelbouw en uitvoering van waterbouwkundige werken. Boskalis is internationaal zeer gespreid. Er wordt gewerkt in meer dan 50 landen verspreid over vijf continenten. Het bedrijf heeft een unieke marktpositie met wholly-owned thuismarktposities in een vijftal majeure Europese markten en in joint-venture met lokale partners in Nigeria, de Verenigde Staten en Mexico. In het Midden-Oosten speelt zij middels haar 50%-dochter Lamnalco (havendiensten voor olie- en gasexport), de 40%-deelname in Archirodon (droge en natte infrastructuur) en de eigen marktpositie in haven- en landaanwinningswerken, een belangrijke rol bij de ontwikkelingen in de Arabische Golf. De onderneming is in het afgelopen decennium fors gegroeid. Deze groei werd deels autonoom gerealiseerd en deels door overname van en of deelname in andere maatschappijen. De onderneming heeft een solide financiële basis en een gezonde cashflow. Kernactiviteiten De wereldwijde markt voor maritieme infrastructuur wordt gedreven door langetermijn economische factoren, zoals groei van de wereldbevolking, groei van de wereldeconomie en groei van het internationale handelsvolume. De vooruitzichten op langere termijn ten aanzien van deze factoren zijn positief. Door haar mondiale spreiding en operationele flexibiliteit kan Boskalis inspelen op wisselende kansen in deelmarkten. Aanleg en onderhoud van havens en waterwegen. Door het groeiende wereldhandelsvolume stijgt de behoefte aan havens langs de internationale scheepvaartroutes. Niet alleen worden de havens groter en dieper door schaalvergroting van onder andere containerschepen, ook het aantal havens groeit, doordat steeds meer landen deelnemen aan de mondiale productie en uitwisseling van goederen. Daarbij concurreren de gevestigde havens met elkaar om regionale leiderschapsposities, bijvoorbeeld in Azië (Singapore, Hong Kong, Pusan), West-Europa (Rotterdam, Antwerpen, Hamburg, Felixstowe) en Noord-Amerika (New York, Halifax). Daarnaast worden havens aangelegd of verbeterd in tal van landen die zich industrieel ontwikkelen, bijvoorbeeld in India, Maleisië en Mexico. Met de stijgende vraag naar grotere en diepere havens groeit ook de noodzaak om deze op diepte te houden, hetgeen resulteert in stijgende onderhoudsvolumes, in het bijzonder in gebieden met sterke stroming of getijdenverschillen. Creatie van land in water. De wereldbevolking groeit nog steeds en economische centra kampen met congestie en overbevolking. Oplossingen voor de groeiende schaarste aan land worden gezocht in de aanleg van nieuwe gebieden. Boskalis speelt hierbij een prominente rol met de inzet van innovatieve, grootschalige sleephopperzuigers, waardoor de kostprijs van een vierkante meter nieuw opgespoten land zich gunstig verhoudt ten opzichte van de commerciële waarde. Bescherming van kusten en oevers. Ook hier ziet Boskalis voortgaande marktgroei door de mondiaal toenemende aandacht voor milieubescherming en de voortdurende groei van het toerisme. 6 Jaarverslag 2004

9 Bedrijfsprofiel Boskalis heeft eind 2004 in Barcelona, Spanje met de snijkopzuiger Para een kunstmatige, tijdelijke lagune aangelegd, waarbij het bestaande strand werd uitgebreid. Aanverwante activiteiten Naast deze kernactiviteiten heeft Boskalis nog een breed scala aan aanverwante activiteiten (de zogenaamde bagger-plus activiteiten), zoals offshorediensten, grind- en zandhandel, grondverbetering en grondverzet, milieuactiviteiten, munitieberging, rotsfragmentatie onder water, aanleg van pijpleidingen en uitvoering van waterbouwkundige werken. Deze activiteiten vormen een verbreding van het dienstenpakket, met doorgaans aantrekkelijke marges. Markten De wereldbaggermarkt bestaat uit vele deelmarkten, die elk hun eigen ontwikkeling kennen, waardoor de markt als geheel heterogeen is en verschillen in dynamiek met zich meebrengt. De jaarlijkse omzet op de wereldmarkt voor baggerdiensten ten behoeve van maritieme infrastructuur bedraagt circa 7 miljard. De helft daarvan (circa 3,5 miljard) wordt in vrij-toegankelijke markten behaald. Deze vrije markten worden voor circa 60% bediend door vier grote West-Europese baggerbedrijven, terwijl circa 40% van de vrije omzet door talrijke kleinere regionale en lokale spelers wordt behaald. Boskalis is met een aandeel van circa 20% een belangrijke speler in het segment van de vrije markten. In de minder toegankelijke markten wordt het baggerwerk veelal door lokale private bedrijven of staatsbedrijven uitgevoerd en bestaat voor private internationale baggerbedrijven, zoals Boskalis, geen ruimte. Het afgelopen decennium kende een omvangrijke liberalisering van de wereldhandel en een economische ontwikkeling van traditioneel gesloten markten. Hierdoor is de vrije markt gegroeid ten gunste van professionele baggerbedrijven, die schaalgrootte en concurrerende kostenniveaus hebben. Belangrijke toetredingsdrempels tot de wereldbaggermarkt zijn schaalgrootte, professionele medewerkers, technische kennis, een breed inzetbare vloot, cost leadership en financiële slagkracht. Door haar brede geografische spreiding kan een wereldspeler als Boskalis zich evenwichtig ontwikkelen. De belangrijkste opdrachtgevers van Boskalis zijn te vinden bij overheden (nationaal, regionaal en lokaal), exploitanten van havens, internationale projectontwikkelaars, oliemaatschappijen, mijnbouwondernemingen en andere aannemingsmaatschappijen. Boskalis biedt haar opdrachtgevers kwalitatief hoogwaardige producten en diensten tegen concurrerende prijzen. 7 Koninklijke Boskalis Westminster nv

10 Bedrijfsprofiel Marktpositionering De bewerking van de rijk geschakeerde wereldmarkt vereist in veel gevallen een benadering op maat. Zo kent Boskalis enerzijds bredere thuismarktposities en anderzijds (smalle) niche-marktspecialismen. Daarnaast is er de benadering voor grote internationale projecten en kent de onderneming, zoals in het Midden-Oosten, ook een multidisciplinaire, regionale aanpak. Boskalis is in haar marktbenadering veelzijdig, klantgericht en maakt daarbij graag gebruik van (lokale) partnerships. Thuismarkten. Boskalis volgt al vele jaren een thuismarktstrategie, waarmee zij zich onderscheidt van haar concurrenten. Een thuismarkt geeft Boskalis permanente aanwezigheid in landen waar dat commercieel aantrekkelijk is. De kracht van dit thuismarktconcept is gelegen in de stabiele stroom van opdrachten en de mogelijkheid tot verbreding van het activiteitenpakket. Een thuismarktorganisatie heeft een lokaal commercieel gezicht, een eigen vloot en infrastructuur en weet zich gesteund door de financiële en technische kracht van de mondiale Boskalis-organisatie. Vooral in de thuismarkten bestaat de mogelijkheid om met aanverwante activiteiten extra marges te genereren. Boskalis genereert circa 40% van haar omzet in de thuismarkten. Er zijn wholly-owned thuismarktposities in een vijftal majeure Europese markten; daarnaast bestaan thuismarktposities in joint-venture met lokale partners in Nigeria, de Verenigde Staten en Mexico. Een regionale aanpak: het Midden-Oosten. Boskalis genereert circa 25% van haar omzet in het Midden- Oosten. De onderneming is sterk gepositioneerd in het gebied rond de Arabische Golf, waar landen hun olie-inkomsten investeren in economische verbreding in de sectoren handel en toerisme. Boskalis is hier actief in de volle breedte van de maritieme dienstverlening, met een sterke marktpositie in haven- en landaanwinningswerken, de 40%-deelname in Archirodon (droge en natte infrastructuur) en de 50%-dochter Lamnalco (havendiensten voor olie- en gasexport). Internationale projectenmarkt, rest van de wereld. Circa 30% van de omzet is afkomstig van de internationale projectenmarkt in de rest van de wereld. Dit betreft vooral baggeren en kust- en oeverwerken. Het gaat daarbij vaak om grotere investeringswerken voor nieuwbouw en/of uitbreiding. Daarbij wordt op projectbasis regelmatig in combinatie met derden gewerkt; enerzijds om klanten optimaal te kunnen bedienen, anderzijds om risico s te delen. Specialistische niche-markten. Ongeveer 5% van de omzet is afkomstig uit specialistische nichemarkten, zoals de offshoremarkt en de markt voor rotsfragmentatie. 8 Jaarverslag 2004

11 Missie, doelstellingen en strategie Missie, doelstellingen en strategie Transparant, consistent en resultaatgericht. Missie Alle inspanningen van Boskalis zijn gericht op handhaving en versterking van haar leidende positie in de wereldmarkt van baggerdiensten. De onderneming wil daarbij excelleren in winstgevendheid en waardecreatie voor haar aandeelhouders. Boskalis wil een aantrekkelijke werkgever zijn, de eerste keuze van de klant en een goed burger in die landen waar het concern werkzaam is. Boskalis streeft bij het aanbieden van haar diensten naar een optimale balans tussen de functionaliteit van haar werkwijzen en de gevolgen daarvan voor mens en milieu. Doelstellingen Voor de kortere termijn (een à twee jaar) zijn de doelstellingen gericht op optimalisatie van marktpositie, aanscherping van de organisatie en de realisatie van een stevige kasstroom. Voor de langere termijn (drie à vijf jaar) staan degelijke groei (zowel in de kernactiviteit als door middel van verbreding van activiteiten) en de realisatie van een bovengemiddelde winstgevendheid*) centraal. Strategie De kernactiviteit van Boskalis is baggeren. Daarnaast is de onderneming, vooral in de thuismarkten, actief in aanverwante activiteiten, de zogenaamde bagger-plus activiteiten. Dit zijn activiteiten die aansluiten bij de kernactiviteit en kerncompetenties van de onderneming. De strategie van de onderneming is het nastreven van groei, in de kernactiviteit en in de bagger-plus activiteiten, zowel autonoom als door middel van acquisities. Strategie kernactiviteit baggeren handhaven, en waar mogelijk, vergroten van het marktaandeel; uitbreiden en uitbouwen van thuismarktposities; vergroten van concurrentiekracht, o.a. door investeren in cost leadership. Strategie bagger-plus activiteiten Actief portfoliomanagement, zowel in thuismarkten als specialistische niche-activiteiten, door o.a.: uitbouwen van en verbreden met activiteiten die bijdragen aan het behalen van de groeidoelstelling; optimaal benutten van thuismarktposities in de kernactiviteit voor de uitbouw van bagger-plus activiteiten. In de meeste markten waarin Boskalis actief is, zal in de toekomst nog meer het accent komen te liggen op concurrentiekracht. Het hebben van een voorsprong op het punt van concurrentiekracht speelt in de strategie van Boskalis dan ook een grote rol en wordt vooral nagestreefd door innovatief te blijven investeren in: kwaliteit van medewerkers, primair door middel van opleidingen en competentiemanagement; vlootvernieuwing en -rationalisatie; procestechnologie; verbetering van bedrijfsprocessen; ontwikkeling en optimalisering van het gebruik van moderne ICT-systemen. *) Boskalis beschouwt de winstgevendheid bovengemiddeld indien het jaarlijks rendement op het geïnvesteerd vermogen boven de voor Boskalis geldende voet van kapitaalskosten (WACC) ligt. 9 Koninklijke Boskalis Westminster nv

12 Volgens het rapport World Urbanization Prospects: The 2003 Revision van de Verenigde Naties ( zal de wereldbevolking in de komende 25 jaar met ruim 30% groeien, van zes naar acht miljard mensen. Gedreven door groei van de wereldbevolking en klimaatverandering Deze groei zal voornamelijk plaatsvinden in ontwikkelingslanden in Azië en Afrika, met name door een stijgende levensverwachting als gevolg van hogere welvaart en betere gezondheidszorg. De bevolkingsgroei zal vrijwel geheel in stedelijke gebieden plaatsvinden. Daarnaast groeien steden door migratie vanuit het platteland. Momenteel telt de aarde drie miljard stedelingen, tegen 2030 zal hun aantal gegroeid zijn tot vijf miljard, ofwel 60% van de wereldbevolking. Sinds mensenheugenis ontwikkelen stedelijke gebieden zich langs rivieren en kustlijnen, dichtbij de (internationale) goederenstromen voor handel en industrie. Een blik op de wereldkaart toont de bestaande dichtbevolkte kustgebieden in Amerika, Europa en Azië. Kijkend naar de toekomst en de verwachte bevolkingsgroei en verstedelijking, mag verwacht worden dat congestie van kustgebieden nog nijpender wordt. Havens raken verstopt, grond wordt schaarser en duurder, kusten en oevers overbevolkt en het milieu bedreigd. Nieuwe ruimte is nodig. Strandsuppletiewerkzaamheden in Egmond aan Zee, Nederland. Meer mensen, meer behoefte 10 Jaarverslag 2004

13 Landaanwinning in Singapore met behulp van een sleephopperzuiger die het zand aan de wal perst naar de bulldozer op het stort. Daarnaast verandert het mondiale klimaat, met extremer weer, veranderende neerslagpatronen en stijgende temperaturen. Als gevolg van stormen, overstromingen en de stijgende zeespiegel staan stranden, kusten en rivieroevers onder toenemende druk. Wetenschappers zijn het erover eens dat deze verschijnselen passen in een langeretermijn trend en dat landen moeten investeren in bescherming van hun kusten en rivieroevers. En daarvoor komt Boskalis in actie: de aanleg van nieuw land in kustgebieden, strandsuppleties, kust- en oeverbescherming en dijkenbouw. Maar ook: innovatie met milieuvriendelijke oplossingen, het arrangeren van projectfinanciering en vernieuwende contractvormen. Vaak grootschalige werken, technisch complex en veeleisend, met inzet van s werelds grootste baggerschepen en de beste mensen. Meer mensen, meer behoefte aan duurzame ruimte, meer werk voor Boskalis. NASA foto van de stadsverlichting in de dichtbevolkte kustgebieden in Amerika, Europa en Azië. aan duurzame ruimte, meer werk voor Boskalis. Koninklijke Boskalis Westminster nv

14 Maatschappelijk verantwoord ondernemerschap Maatschappelijk verantwoord ondernemerschap Boskalis heeft een heldere visie op haar rol in de maatschappij en haar verantwoordelijkheden jegens de mondiale samenleving. Gedragscode Boskalis heeft een Algemene Gedragscode en past deze toe op alle relaties die ze wereldwijd onderhoudt. Deze gedragscode is de kapstok voor het (maatschappelijk) verantwoordelijk handelen van de onderneming en zij is voor eenieder beschikbaar op de Boskalis-website: Uitgangspunt van maatschappelijk verantwoord ondernemerschap is dat Boskalis een fatsoenlijk bedrijf is, waar respect voor mens en samenleving normaal is. Boskalis aanvaardt verantwoordelijkheid voor zaken die binnen haar invloedssfeer liggen. Echter, de wereld is groot en Boskalis is slechts één van de vele spelers daarin. Onder het adagium s lands wijs, s lands eer respecteert Boskalis lokale regels en gebruiken. De evolutie daarvan is een zaak van regeringen en bevolkingen en Boskalis speelt daarbij geen rol van betekenis. De verantwoordelijkheid van Boskalis Boskalis handhaaft haar eigen normen in haar organisatie. Boskalis heeft een directe verantwoordelijkheid voor (onder meer) de eigen medewerkers, toeleveranciers en onderaannemers, veiligheid en milieu. Boskalis gedraagt zich als een goed burger: betamelijk en fatsoenlijk. Dat betekent naleving van lokale wetgeving, een goede werkgever zijn voor de medewerkers en duurzame relaties nastreven met toeleveranciers en onderaannemers. Boskalis voert haar werken uit met de grootst mogelijke zorgvuldigheid qua kwaliteit, veiligheid en milieu. Boskalis draagt hierbij verantwoordelijkheid voor de naleving van milieueisen met betrekking tot de baggerwerken en andere activiteiten van het bedrijf. Eisen die in de eerste plaats door opdrachtgevers (veelal overheden) worden gesteld, maar waar binnen die eisen Boskalis nog eens haar eigen professionele kennis en inzet doet gelden. Ook neemt Boskalis verantwoordelijkheid voor een verantwoorde afvoer van restproducten van haar werkzaamheden, zoals afval en verontreinigd slib. Boskalis in de wereld In de landen waar Boskalis werkt, gelden nationale wetten en regels. Boskalis onthoudt zich dan ook van culturele beoordelingen. Boskalis gedraagt zich als een goed burger of een goede gast. De nationale wet- en regelgeving geldt als leidraad voor het doen en laten van Boskalis, naast uiteraard Nederlandse regels die tot over de grenzen reiken. Boskalis mengt zich niet in de nationale politiek en onthoudt zich van een mening met betrekking tot politieke kwesties. Dat is de verantwoordelijkheid van de nationale overheid. Boskalis volgt ook richtlijnen vanuit de Verenigde Naties, WHO en de Nederlandse overheid als het gaat om reizen naar of zaken doen met bepaalde landen. Bijdrage aan duurzame ontwikkeling Door de aard van de diensten die Boskalis levert, is de onderneming van dichtbij betrokken bij duurzame maatschappelijke ontwikkelingen. Maritieme infrastructuur is voor veel landen een voorwaarde voor structurele economische ontwikkeling en welvaartsgroei. Door dit werken aan de basis is Boskalis direct en op een positieve wijze betrokken bij de maatschappelijke voordelen van haar diensten. Soms staat het economisch belang op gespannen voet met andere maatschappelijke belangen. Het is de verantwoordelijkheid van lokale overheden om daarin keuzes te maken en de verantwoordelijkheid van Boskalis om binnen die keuzes zo professioneel mogelijk te opereren. 12 Jaarverslag 2004

15 Maatschappelijk verantwoord ondernemerschap Een belangrijk aspect van het baggeren is het effect ervan op de ecologie. Boskalis heeft expertise in huis om de klant te adviseren hoe belasting van het milieu kan worden gemeten en tot een minimum beperkt. Daarnaast zal Boskalis steeds zelf afwegen welke werkmethoden het best zijn voor het milieu. Boskalis ontwikkelt zelf systemen voor nauwkeurige bewaking van het baggerwerk, opdat klanten inzicht krijgen in de milieu-effecten van het werk en werkmethoden kunnen worden aangepast indien toleranties overschreden dreigen te worden. Sleephopperzuiger Prins der Nederlanden op het werk Jubail King Fahd Industrial port in Saudi-Arabië. Dit werk omvat het baggeren van 3 aanlegplaatsen, het uitdiepen van het toegangskanaal en het opspuiten van land t.b.v. een tweede kade in de petrochemische haven. 13 Koninklijke Boskalis Westminster nv

16 Uitgangspunten van het ondernemingsbeleid Uitgangspunten van het ondernemingsbeleid De belangrijkste succesfactoren voor een toonaangevende internationale dienstverlener op het gebied van maritieme infrastructuur zijn: ondernemerschap en risicobeheersing; slagvaardigheid van het personeel; transparantie in Corporate Governance; kennis en kunde op vakgebied; een omvangrijke en veelzijdige vloot; efficiënte organisatie- en communicatiestructuren. Ondernemerschap en risicobeheersing Ondernemerschap is het dagelijks werken met onzekerheden, kansen en risico s. In dit verslag wordt in hoofdstuk Corporate Governance (pag 17-21) ingegaan op de systemen van risicobeheersing en interne controle die Boskalis hanteert. Slagvaardigheid van het personeel Boskalis plaatst de medewerkers centraal. Zij vormen de kritische succesfactor van de onderneming, die in haar dagelijkse bedrijfsvoering wisselende omstandigheden en uitdagende operationele situaties kent. Het bedrijf werkt wereldwijd met hoogwaardige technische productiemiddelen en heeft daarbij te maken met zeer uiteenlopende fysieke en culturele omstandigheden. Behalve Nederlanders zijn ook veel andere nationaliteiten werkzaam bij Boskalis; zowel aan de wal als op de vloot. Het is van groot belang dat in zo n complexe omgeving mensen kunnen samenwerken en zich kunnen ontplooien. Boskalis streeft naar een aantrekkelijke werkomgeving waar de kwaliteiten van medewerkers optimaal worden benut. Daarvoor wordt een actief personeelsbeleid gevoerd, waarbij de persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers voorop staat. Het beleid is gebaseerd op een continue afstemming van de behoefte van de onderneming en de aanwezige kwaliteit van de medewerkers. Dit krijgt gestalte middels een samenhangend programma van Human Resources Development, dat bestaat uit toekomstverkenning, planning, ontwikkeling, training en beloning. Een belangrijk Human Resources Management-instrument hierbij is het competentiemanagement-programma, dat gericht is op een systematische ontwikkeling van medewerkers langs de lijnen van hun talenten en competenties. Transparantie in Corporate Governance In hoofdstuk Corporate Governance van dit jaarverslag wordt separaat ingegaan op het onderwerp Corporate Governance. Kennis en kunde op vakgebied Innovatie. Elk project is een bron van creativiteit en innovatie. Boskalis is één grote innovatieve speeltuin. De wensen van de klant worden vertaald in een technisch ontwerp, waarbij de optimale werkmethoden en inzet van materieel worden toegepast. En daarbij wordt rekening gehouden met lokale omstandigheden, bijvoorbeeld weersgesteldheid, getijdenbewegingen, milieu- en veiligheidseisen. Vaak wordt speciaal materieel ontworpen, regelmatig ontstaan nieuwe technieken op projecten in de praktijk. Steeds vaker zoeken klanten innovatieve vormen van aanbesteding, waarbij de kennis en creativiteit van Boskalis een grotere rol kunnen spelen. Bijvoorbeeld in Design & Construct-aanbestedingen, publiek-private samenwerking of zelfs alliantiecontracten, waarbij Boskalis en haar klant projectpartners zijn. 14 Jaarverslag 2004

17 Uitgangspunten van het ondernemingsbeleid Onderzoek en ontwikkeling (veelal niet-projectgebonden). Het is van groot strategisch belang dat voortdurend gewerkt wordt aan nieuwe technieken en verdieping van kennis. Sinds vele jaren voert Boskalis ook niet-projectgebonden onderzoek uit, deels in eigen beheer en deels in gezamenlijke projecten met branchegenoten, universiteiten en kennisinstituten. De Research & Development (R&D)-afdeling van Boskalis beschikt over een ervaren staf, simulatie- en rekenmodellen en laboratoriumfaciliteiten. De R&Dstaf is regelmatig op de werken en aan boord van de schepen in binnen- en buitenland aanwezig voor het uitvoeren van metingen. Een stuurgroep, waarin de Raad van Bestuur, de operationele units en de technische stafafdelingen vertegenwoordigd zijn, bepaalt de prioriteit en toetst de langeretermijn planning van de meestal niet-projectgebonden R&D-inspanning. Engineering capaciteit (meestal projectgebonden). In toenemende mate worden grote infrastructurele werken als Design & Construct-projecten aanbesteed. Hierbij zijn de engineeringcapaciteit van Boskalis en het eigen ingenieursbureau Hydronamic van groot belang. Door al in de ontwerpfase rekening te houden met werkmethoden en mogelijkheden van het ter beschikking staande materieel, kunnen wat kostprijs en uitvoeringsduur betreft efficiënte oplossingen worden voorgesteld. Ook in de uitvoeringsfase van werken wordt de engineeringcapaciteit van Boskalis aangewend. Een omvangrijke en veelzijdige vloot Boskalis beschikt over een omvangrijke en veelzijdige vloot. Alle soorten baggermaterieel zijn aanwezig, zodat steeds het juiste werktuig kan worden ingezet. Door middel van vlootvernieuwing en aanpassing van bestaande eenheden wordt gewerkt aan modernisering van de vloot. Vlootautomatisering is daarbij sterk ontwikkeld, wat leidt tot een hoge mate van productiviteit tijdens het baggerproces. Vloot en hulpmaterieel worden nauwgezet onderhouden en waar nodig gemoderniseerd en verbeterd. Met uitzondering van het basismaterieel in de thuismarkten, wordt al het materieel van Boskalis centraal beheerd door de Centrale Technische Dienst in Papendrecht. De Centrale Technische Dienst stelt zijn eenheden beschikbaar ten behoeve van de werkmaatschappijen in binnen- en buitenland. De kwaliteit van de dienstverlening door de Centrale Technische Dienst krijgt grote aandacht. De organisatie is gecertificeerd volgens de ISM-Code. Een Plant Management Systeem draagt zorg voor een optimale inzet en een gestructureerd beheer van de schepen. Binnen het vlootmanagement speelt de zorg voor het milieu en de veiligheid van schepen en bemanningen een grote rol. Efficiënte organisatie- en communicatiestructuren Gezondheid, veiligheid en milieu. Het beleid van Boskalis is erop gericht dat alle medewerkers hun werk uitvoeren onder gezonde, veilige en milieuvriendelijke omstandigheden. Voor alle medewerkers, inclusief die van onderaannemers en toeleveranciers geldt als belangrijke doelstelling het voorkomen van gevaarlijke en/of ongezonde omstandigheden. Dit uitgangspunt wordt verwoord in de door Boskalis gehanteerde slogan Safety matters. Teneinde het veiligheidsbewustzijn en de kennis van veiligheidsrisico s te vergroten, organiseert Boskalis trainingen en voorlichtingsbijeenkomsten, zowel op kantoor als op de werken. Daarnaast worden risico s geïnventariseerd als aanzet tot de vermindering ervan. Zorg voor de bescherming van het milieu is een onderdeel van de kwaliteitszorg en het dagelijks denken en doen bij Boskalis. Voortdurend doet het bedrijf onderzoek naar de mogelijkheden van milieuvriendelijkere baggerprocessen. In dat kader worden technieken ontwikkeld die bijdragen aan het terugdringen van belasting van het milieu bij de uitvoering van baggerwerken. 15 Koninklijke Boskalis Westminster nv

18 Uitgangspunten van het ondernemingsbeleid Deze activiteiten leiden tot een structurele, systematische en inzichtelijke aanpak op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Gezond, veilig en milieuvriendelijk werken vereist samenwerking en communicatie, niet alleen binnen het bedrijf, maar ook met derden zoals partners en dienstverlenende instanties. Kwaliteitsborging. Uitgangspunten van de kwaliteitszorg bij Boskalis zijn zowel het willen voldoen aan de eisen van de klant, volgens plan en op efficiënte wijze, als het verder professionaliseren van de interne organisatie. Er worden veel inspanningen geleverd om doorlopend verbeteringen aan te brengen in zowel de kwaliteit van de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van werken als de materieelstelling en de personeelsplanning en -begeleiding; zij vertegenwoordigen kritische succesfactoren. De kwaliteitssystemen zijn opgebouwd rondom het primaire proces van Boskalis: het aannemen en uitvoeren van baggerwerken en baggergerelateerde werken. Deze systemen zijn gecertificeerd volgens ISO Informatie- en communicatietechnologie. Boskalis beschouwt informatie- en communicatietechnologie (ICT) als een instrument voor efficiëntieverbetering en verzorging van bestuurlijke informatie, als een gereedschap dat het werk kan faciliteren en als een middel om slagvaardiger in de markt te kunnen opereren. Boskalis werkt met een integraal ICT-systeem dat de volledige bedrijfsvoering omspant, wereldwijd op alle niveaus in de organisatie; van projecten via landenorganisaties naar het hoofdkantoor in Papendrecht. Het gebruik van moderne standaard software, hardware en communicatietechnieken is daarvoor essentieel. Teneinde de komst van het grootste cruiseschip ter wereld de Queen Mary 2 naar Rotterdam, Nederland mogelijk te maken, baggerde Boskalis de haven voor de HAL-kade uit en werd deze tevens van een nieuwe bodembescherming voorzien. 16 Jaarverslag 2004

19 Corporate Governance Corporate Governance INLEIDING Duidelijkheid en openheid in toezicht en verantwoording beschouwt Boskalis als hoekstenen van goed bestuur en ondernemerschap. Hiertoe kent de onderneming een degelijk systeem van corporate governance met een Raad van Bestuur belast met het besturen van de vennootschap, een Raad van Commissarissen die toezicht houdt op het beleid van de Raad van Bestuur, een Algemene Vergadering van Aandeelhouders waaraan door genoemde Raden verantwoording wordt afgelegd voor het bestuur respectievelijk het toezicht daarop, evenals een Ondernemingsraad die de medezeggenschap over de leiding van Boskalis gestalte geeft. BOSKALIS EN DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE Boskalis heeft kennis genomen van de Nederlandse corporate governance code, opgesteld door de Commissie Tabaksblat (de Code ), die op 1 januari 2004 in werking is getreden. In dit verband voorziet de aanpassing van de structuurregeling (de wetswijziging in 2004 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek) in een wettelijke basis voor de naleving van de Code. De Code is van toepassing op Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen en omvat een stelsel van gedragsregels voor goed en verantwoord bestuur, alsmede voor goed toezicht hierop, waaronder begrepen het afleggen van verantwoording over het uitgeoefende toezicht. Uitgangspunt hierbij is dat de vennootschap een langetermijn samenwerkingsverband is van diverse bij de vennootschap betrokken partijen. De belanghebbenden zijn de groepen en individuen die direct of indirect het bereiken van de doelstellingen van de vennootschap beïnvloeden of erdoor beïnvloed worden, zoals werknemers, aandeelhouders en andere kapitaalverschaffers, toeleveranciers, afnemers, maar ook de overheid en maatschappelijke groeperingen. De Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen van de vennootschap hebben daarbij de integrale verantwoordelijkheid voor de afweging van deze belangen, doorgaans gericht op de continuïteit van de onderneming en het creëren van aandeelhouderswaarde op de lange termijn. De gedragsregels van de Code bestaan uit circa twintig principes en een groot aantal daarbij behorende concrete best practice -bepalingen. De principes kunnen over het algemeen beschouwd worden als moderne en inmiddels breed gedragen algemene opvattingen over goede corporate governance. Beursgenoteerde ondernemingen dienen voor het eerst in hun jaarverslag over het boekjaar 2004 de hoofdlijnen van hun corporate governance-structuur op te nemen, alsmede aan te geven in hoeverre zij van de gedragsregels van de Code afwijken. (i.e. de regel van pas toe of leg uit ). Boskalis onderschrijft dat een deugdelijk en transparant stelsel van checks and balances een belangrijk middel is voor een goed vertrouwen in de op de kapitaalmarkt opererende ondernemingen. De waarborgen voor goed ondernemingsbestuur worden bij Boskalis vooral gevonden in een open bedrijfscultuur, waarbij ondernemerschap, vaktechnisch professionalisme en normaal burgerlijk fatsoen kenmerkend zijn. In 1998 heeft het bestuur hierover, in het kader van het rapport Corporate Governance in Nederland: De Veertig Aanbevelingen van de Commissie Peters, met aandeelhouders uitvoerig van gedachten gewisseld. Ook heeft Boskalis op 29 mei 2001 reeds afscheid genomen van het toch algemeen als aandeelhoudersonvriendelijk ervaren systeem van certificering van aandelen. 17 Koninklijke Boskalis Westminster nv

20 Corporate Governance Voor een gefocust baggerbedrijf als Boskalis sluiten de meeste principes en veel van de best practice - bepalingen uit de Code aan op bij de vennootschap reeds gehanteerde uitgangspunten en gedragslijnen. Naast de reeds gehanteerde uitgangspunten en gedragslijnen zijn het afgelopen jaar best practice - bepalingen uit de Code bij Boskalis geïmplementeerd. De tekst van de Code (de principes en best practice - bepalingen) is integraal opgenomen in een bijlage bij dit jaarverslag. Per best practice -bepaling wordt aangegeven of Boskalis de bepaling wel of niet toepast. In die gevallen waar Boskalis een best practice toepast die afwijkt van een bepaling in de Code is een toelichting opgenomen waarin het standpunt van Boskalis is verwoord. In twee gevallen wordt tijdelijk afgeweken in verband met het respecteren van bestaande arbeidsovereenkomsten met bestuursleden. Als resultaat kan worden vastgesteld dat Boskalis alle principes en 91 van de 92 van toepassing zijnde best practice -bepalingen reeds toepast of zal toepassen. In één geval brengen de specifieke aard en het karakter van de onderneming met zich mee, dat Boskalis een best practice toepast die afwijkt van een bepaling in de Code. Het betreft de bepaling III.2.1. Motivatie voor de Boskalis practice is in de betreffende toelichting bij deze bepaling in de bijlage bij dit jaarverslag opgenomen. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2005 zal zich over het gekozen corporate governancebeleid van de vennootschap kunnen uitspreken. RISICO-FACTOREN 1. Markt en concurrentie De markten van Boskalis zijn heterogeen en vertonen vaak verschillende ontwikkelingen. In de meeste gevallen zijn de opdrachtgevers nationale en regionale/lokale overheidslichamen respectievelijk daaraan gerelateerde instellingen en olie- en gasondernemingen. De markten worden in het algemeen gedreven door langetermijn economische factoren, zoals groei van de wereldbevolking, groei van de wereldeconomie en groei van het internationale handelsvolume. De vooruitzichten op langere termijn ten aanzien van deze factoren zijn positief. Op kortere termijn kunnen factoren als budgettaire beperkingen van overheden en dalende olie- en gasprijzen, niettegenstaande deze langetermijn groeitendensen, een negatieve invloed hebben op de markten. Boskalis is goed in staat in te spelen op zowel positieve als negatieve ontwikkelingen op individuele deelmarkten, door een wereldwijde spreiding van haar activiteiten, haar omvangrijke, veelzijdige en internationaal gespreide vloot en door het bezit van sterke (thuis)marktposities. Bovendien is de baggerindustrie voor een groot deel gericht op onderhoud en ontwikkeling van infrastructuur, zodat de langeretermijn ontwikkelingen in het algemeen van grotere betekenis zijn dan kortstondige economische fluctuaties. Op haar markten heeft Boskalis te maken met zowel grote, internationaal opererende concurrenten als meer regionale c.q. lokaal opererende concurrenten die zich beperken tot één of enkele deelmarkten. In de meeste gevallen worden projecten door middel van, al dan niet openbare, tenderprocedures aanbesteed. In de meeste gevallen wordt daarbij sterk op prijs geconcurreerd. De baggerindustrie is een kapitaalintensieve bedrijfstak met hoge toe- en uittredingsdrempels, vooral voor die bedrijven die internationaal opereren. Prijzen worden dan ook in belangrijke mate beïnvloed door de verhouding tussen de vraag naar baggerdiensten en de beschikbare capaciteit c.q. bezettingsgraden van het materieel. 18 Jaarverslag 2004

21 Corporate Governance Brede internationale spreiding van marktposities en materieel en cost leadership zijn derhalve belangrijke succesfactoren waaraan door Boskalis zowel qua investeringsbeleid als qua speerpunt in de bedrijfsvoering veel aandacht wordt geschonken. 2. Operationele risico s In de markten van Boskalis is fixed price/lump sum nog steeds de meest gangbare contractvorm. Bij deze contractvorm dienen (nagenoeg) alle uitvoerings- en prijsrisico s door de aannemer te worden verwerkt in de prijs. Verrekening met de opdrachtgever van in de praktijk optredende afwijkingen zijn niet c.q. slechts zeer beperkt mogelijk. Bij het maken van kostprijscalculaties wordt derhalve met die uitvoerings- en prijsrisico s rekening gehouden. Uitvoeringsrisico s betreffen met name afwijkende grondcondities, wisselende weersomstandigheden, problemen met de technische inzetbaarheid van het materieel, slijtage aan met het te verwerken materiaal in aanraking komende delen van het materieel en schade aan materieel en eigendommen van derden. Boskalis richt zich op de beheersing van die risico s door onder meer grondige werkvoorbereiding en maatregelen, zoals grondonderzoek, het bijhouden van goed toegankelijke databases met historische ervaringsgegevens en het gebruik van gedetailleerde risico-analysetechnieken. Daarnaast wordt uitgebreid aandacht besteed aan het (bij)scholen en trainen van medewerkers, het uitvoeren van een gecertificeerd Quality Assurance -programma en het optimaal onderhouden van materieel. Voorts worden risico s waar mogelijk verzekerd. De kern van de bekwaamheden en het vakmanschap van Boskalis ligt in de capaciteit om met deze uitvoeringsrisico s goed en verantwoord om te gaan. Met risico s ten aanzien van prijsontwikkelingen aan de inkoopzijde, zoals lonen, materiaalkosten, kosten van onderaannemers, brandstoffen, e.d. wordt ook rekening gehouden bij het opstellen van de kostprijscalculaties. Daar waar mogelijk worden, vooral bij projecten met een lange uitvoeringsduur, met opdrachtgevers prijsindexeringsclausules overeengekomen. Met betrekking tot brandstoffen komt het soms voor dat levering door de opdrachtgever wordt overeengekomen, terwijl incidenteel ook termijncontracten c.q. futures worden afgesloten. 3. Financiële risico s Met betrekking tot de projecten loopt Boskalis naast uitvoeringsrisico s ook financiële risico s. Deze betreffen vooral risico s van verstoring van de uitvoering van projecten door politieke ontwikkelingen, geweld, etc. en van wanbetaling. Met betrekking tot deze politieke en betalingsrisico s hanteert Boskalis een strikt acceptatie- en dekkingsbeleid. Tenzij sprake is van eerste klas kredietwaardige debiteuren, worden risico s afgedekt door middel van verzekeringen, bankgaranties, vooruitbetaling, en dergelijke. Een groot deel van de opdrachten wordt gecontracteerd in vreemde valuta. Posities in vreemde valuta worden, zodra deze vaststaan, in principe volledig afgedekt, meestal door middel van valutatermijncontracten. De waardeontwikkeling van met name de Amerikaanse dollar ten opzichte van de euro geniet daarbij de volle aandacht. Een groot deel van de opdrachten luidt in Amerikaanse dollars of valuta die daaraan, in meer of minder directe mate, gerelateerd zijn. Met betrekking tot het concurrentievermogen geldt voor de meeste van de grote internationaal opererende concurrenten van Boskalis eveneens dat een belangrijk deel van hun kostenstructuur eurogerelateerd is. In markten waar vooral concurrentie ondervonden wordt van partijen die een niet aan de euro gerelateerde kostenstructuur kennen, is de invloed van valuta-ontwikkelingen groter. Per saldo is echter de invloed van de koersontwikkeling van de Amerikaanse dollar ten opzichte van de euro op het concurrentievermogen van Boskalis beperkt. 19 Koninklijke Boskalis Westminster nv

22 Corporate Governance De belangrijkste deelnemingen van Boskalis (Archirodon, Lamnalco, Bean Stuyvesant) zijn geheel of althans sterk dollargerelateerd. De kostenstructuur van deze deelnemingen is echter eveneens geheel of voor het overgrote deel dollargerelateerd. Deze deelnemingen worden bezien vanuit een langetermijn visie. Koersrisico s met betrekking tot deze deelnemingen worden niet afgedekt. Er wordt vanuit gegaan dat valutafluctuaties en rente- en inflatie-ontwikkelingen op lange termijn elkaar compenseren. De in dollars luidende posten van de resultatenrekeningen van deze deelnemingen worden omgerekend tegen gemiddelde koersen. Koersomrekeningsverschillen op de investeringen in deze deelnemingen worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. Financiële derivaten (termijncontracten, opties, renteswaps, futures, etc.) worden uitsluitend gebruikt als er sprake is van onderliggende reële transacties. Zoals in de aannemerij gebruikelijk is, staan ook bij Boskalis grote bedragen uit in de vorm van bankgaranties c.q. surety bonds (door verzekeringsmaatschappijen gestelde garanties, hetgeen voornamelijk in de Verenigde Staten het geval is), voornamelijk ten gunste van opdrachtgevers. Omdat het voor een ongestoorde bedrijfsvoering essentieel is dat voldoende ruime krediet- en vooral garantiefaciliteiten ter beschikking blijven staan, voert Boskalis een behoudend financieringsbeleid. Per einde 2004 kon de vennootschap beschikken over ruime krediet- en garantiefaciliteiten. INTERNE CONTROLESYSTEMEN Boskalis beschikt over een stelsel van systemen van interne risicobeheersing en controle. Deze systemen zijn gebaseerd op de principes van een effectieve controle- en beheersorganisatie en toegesneden op de praktische werkomgeving waarin Boskalis wereldwijd opereert. Het beoordelen en toetsen van (systemen van) interne risicobeheersing en controle kent bij Boskalis, gezien het hands-on karakter van en de korte communicatielijnen binnen de onderneming, drie belangrijke aspecten: 1. Ten aanzien van de dagelijkse operationele gang van zaken vormt een uitgebreid stelsel van kwaliteitsborgingsvoorschriften en -systemen, waarin duidelijke richtlijnen zijn opgenomen met betrekking tot bevoegdheden en risicobeheersing, de ruggengraat van operationele risicobeheersing en controle. Onder verantwoordelijkheid van een QA-functionaris worden, naast audits door externe bureaus, ook regelmatig interne audits uitgevoerd. 2. De dagelijkse aansturing in de Boskalis-organisatie gebeurt met duidelijke verantwoordelijkheden en korte, heldere lijnen, die eenduidig zijn vastgelegd. Zowel de strijd in de markt als de uitvoering van werken vereisen snelheid, kennis van zaken en daadkracht. De dagelijkse aansturing is hands-on. Daarnaast worden de voortgang en ontwikkeling van de exploitatieresultaten en de vermogenspositie van de onderneming, evenals de operationele en financiële risico s bewaakt door gestructureerde periodieke rapportages, analyses van de bedrijfsresultaten en performance-reviews. Deze reviews op seniormanagement-niveau kennen een duidelijk element van management-audit. 20 Jaarverslag 2004

23 Corporate Governance Vanaf augustus 2003 tot medio 2005 werkt Terramare aan de uitbreiding van de Ajos-haven in Kemi, Finland. Het werk omvat tevens de aanleg van een betonnen kademuur van 450 meter lengte. Door de uitbreiding zal de Ajoshaven de belangrijkste haven in de golf van Bothnia worden. 3. De opzet en kwaliteit van de administratieve organisatie zijn geborgd door eenduidige vastleggingen en periodieke interne en externe audits. Alle van belang zijnde aspecten van de administratieve organisatie zijn vastgelegd in handboeken, richtlijnen en procedures. Op basis van steekproeven en ad hoc onderzoeken vinden interne audits plaats ter bewaking en verbetering van de kwaliteit en discipline (de zogenaamde financiële audits). Tevens wordt daarbij aandacht besteed aan instructie en opleiding. Daarenboven vindt regelmatige beoordeling van de kwaliteit van de administratieve organisatie en interne controle plaats in het kader van de werkzaamheden van de externe accountants. De QA-, management- en financiële audits vormen bij Boskalis het samenstel ter beoordeling en toetsing van interne risicobeheersing en controle. Alhoewel er ruimte is voor verdere verbetering van de betreffende systemen, en dat ook de nodige aandacht krijgt, heeft Boskalis geen indicatie dat de systemen van risicobeheersing en interne controle niet adequaat en/of effectief zouden zijn. Het onderwerp interne risicobeheersing en controle is met de Raad van Commissarissen besproken. Majeure wijzigingen in de opzet van de systemen van risicobeheersing en interne controle zijn in het verslagjaar niet doorgevoerd. 21 Koninklijke Boskalis Westminster nv

24 In de afgelopen decennia is de mondiale economie sterk gegroeid. Internationale handelsrelaties en moderne communicatietechnieken hebben de wereld tot één marktplaats gesmeed. Gedreven door groei van de wereldhandel Vond productie van goederen voorheen plaats dichtbij afzetmarkten, door de opkomst van economieën in met name Azië is een sterk groeiende, mondiale uitwisseling ontstaan van grondstoffen, kapitaal- en consumentengoederen. Door al die goederenbewegingen groeit het wereldhandelsvolume circa tweemaal zo snel als de wereldeconomie (bron: IMF, World Economic Outlook, 2004). Mondiale Droge Bulk Vracht (in miljoenen ton) (Bron: OneStone) De groei van de handelsstromen heeft voor een sterke ontwikkeling van het internationale scheepvaartverkeer gezorgd. De groeiende productie (met name in China) zorgt voor stijgende grondstoffenvolumes die over zee worden aangevoerd. In Le Havre, Frankrijk werkt Atlantique Dragage onder andere met de zeevarende snijkopzuiger Cyrus aan de ambitieuze uitbreiding van de haven. Le Havre wil met deze eerste fase de komende vier jaar de containerdoorvoer verdubbelen. De zes nieuwe aanlegplaatsen zijn geschikt voor containerschepen van meer dan TEU en met een diepgang tot 14,5 m. Groeiende 22 Jaarverslag 2004

25 De jumbo sleephopperzuiger Queen of the Netherlands in Daya Bay China, waar Boskalis onder meer het toegangskanaal naar de haven heeft uitgebaggerd. Daarnaast worden meer en meer consumptiegoederen verscheept in containers, en dit gebeurt met steeds grotere containerschepen. Schepen met meer diepgang en grotere lengtes, die vaste internationale routes bevaren waarbij grote zeehavens worden aangedaan. Tevens is er een groeiende stroom containers die wordt overgeslagen in kleinere schepen die voor lokale aflevering zorgen. Mondiale Container Volumes (in miljoenen TEU) (Bron: OneStone) Groeiende handel, meer maritiem transport. Grotere schepen, uitdijende, diepere havens. Landen die meer havens bouwen. Regionale concurrentie tussen havens. Het zijn de aanjagers van havenbouw en -onderhoud. Goed voor de wereldeconomie en werk voor Boskalis. Jumbo sleephopperzuiger Queen of the Netherlands aan het baggeren in de containerhaven Felixstowe, Verenigd Koninkrijk. handel, meer maritiem transport. Het zijn de aanjagers van havenbouw en -onderhoud. Koninklijke Boskalis Westminster nv