3 te een. Aan de gemeenteraad van Emmen. Geachte leden van de Raad,

Transcriptie

1 Raadhuisplein AP Emmen Telefoon Correspondentieadres: Postbus RA Emmen 3 te een Ge«" Aan de gemeenteraad van Emmen Dienst Beleid ons kenmerk uw brief van/kenmerk bijlage(n) Het rekenkameronderzoek en MPV afdeling BELE/BDB behandeld door telefoon fax Emmen, A.L. Berk (0591) fax 17 november 2010 onderwerp Rekenkameronderzoek Grondbeleid Geachte leden van de Raad, De Rekenkamercommissie van de gemeente Emmen heeft onderzoek gedaan naar het grondbeleid in de gemeente Emmen. Het onderzoeksrapport Gemeentelijk grondbeleid is u ter kennisneming aangeboden en gepresenteerd in de commissievergadering van juni De zienswijze van ons college op het rekenkameronderzoek, d.d. 19 mei 2010, is in het onderzoeksrapport in hoofdstuk 7 opgenomen. Hierin wordt gemeld dat er in de loop der jaren nieuw grondbeleid is ontwikkeld en er nieuwe instrumenten, zoals het Meerjarenperspectief vastgoed en de Grexwet, beschikbaar zijn gekomen. Wij hebben aangegeven dat bij de verdere ontwikkeling van deze instrumenten de aanbevelingen van het Rekenkameronderzoek worden betrokken. Het rekenkameronderzoek en de opzet van het Meerjaren Perspectief Vastgoed 2010 (MPV) worden nu samen behandeld in de commissievergadering van 2 december Ten behoeve van de behandeling in de commissie geven wij, in aanvulling op onze reactie van 19 mei 2010, aan in hoeverre het MPV 2010, dat in juni 2010 aan de Raad ter kennisname is aangeboden en geen onderdeel uitmaakte van het rekenkameronderzoek, wijzigingen bevat die bijdragen aan de invulling van een aantal van de aanbevelingen van de rekenkamer. Volledigheidshalve worden onderstaand alle aanbevelingen van de rekenkamercommissie opgenomen. Daar waar een relatie is met het MPV 2010 wordt inhoudelijk op de aanbeveling ingegaan. Daar waar dit niet het geval is wordt verwezen naar de aanstaande nieuwe nota grondbeleid die momenteel wordt opgesteld. Deze nieuwe nota zal in de eerste helft van 2011 aan de Raad ter vaststelling worden aangeboden.

2 -2- Aanbeveling 1 De Rekenkamercommissie adviseert om in de programmabegroting en in de jaarstukken inhoud te geven aan het gestelde in artikel 16 en 70 van het BBV en artikel 22 van de Financiële verordening van de gemeente zelf Artikel 16 De paragraaf betreffende het grondbeleid bevat ten minste: a. een visie op het grondbeleid in relatie tot de realisatie van de doelstellingen van de programma's die zijn opgenomen in de begroting: b. een aanduiding van de wijze waarop de provincie onderscheidenlijk gemeente het grondbeleid uitvoert; c. een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie; d. een onderbouwing van de geraamde winstneming; e. de beleidsuitgangspunten omtrent de reserves voor grondzaken in relatie tot de risico's van de grondzaken. Artikel 16 van de BBV vormt uitgangspunt voor het opstellen van de paragraaf grondbeleid voor de begroting. Bovenstaande punten worden ook uitgebreid behandeld in het MPV De visie op het grondbeleid en de relatie tot de realisatie van doelstellingen binnen de begrotingsprogramma's komt aan bod in hoofdstuk 4 van de MPV Een actuele prognose van de te verwachte resultaten wordt gegeven in hoofdstuk 5 van de MPV In hoofdstuk 7 van de MPV 2010 wordt de vermogenspositie en weerstandsvermogen behandeld, inclusief een onderbouwing van de geraamde winstneming. Artikel In de toelichting op het onderhanden werk inzake grondexploitatie wordt voor het totaal van de in exploitatie zijnde complexen aangegeven: a. de boekwaarde aan het begin van het begrotingsjaar; b. de vermeerderingen in het begrotingsjaar; c. de verminderingen in het begrotingsjaar; d. de boekwaarde aan het einde van het begrotingsjaar; e. de geraamde nog te maken kosten en een onderbouwing hiervan; f. de geraamde opbrengsten en een onderbouwing hiervan; g. het geraamde eindresultaat; h. een uiteenzetting van de wijze waarop eventuele nadelige resultaten worden opgevangen. In hoofdstuk 5 van het MPV 2010 wordt in tabel 4 en tabel 5 per complex: " De boekwaarde per 1 januari 2009 gegeven; " de vermeerdering of vermindering in het begrotingsjaar 2009; " en de totale boekwaarde per 1 januari 2010.

3 -3- In hoofdstuk 5 tabel 7 worden de geraamde nog te maken kosten weergegeven per complex. Artikel 22. van de financiële verordening van de gemeente Emmen lid 1 betreft de nota grondbeleid. De nota grondbeleid wordt opnieuw opgesteld en ter vaststelling begin 2011 aangeboden aan de Raad. Lid 2. In de paragraaf grondbeleid van de begroting en de jaarstukken wordt ingegaan op de uitvoering van de nota grondbeleid, met name de belangrijkste financiële ontwikkelingen zoals verlies/winstverwachtingen, te ontwikkelen en in ontwikkeling genomen projecten, de verwerving van gronden, de uitgifte van gronden, en de relaties van het grondbeleid met de programma's. Bovenstaande punten worden uitgebreid behandeld in het MPV 2010: a per te ontwikkelen en in ontwikkeling genomen projecten de belangrijkste aspecten zoals boekwaarde, nog te realiseren kosten en opbrengsten, resultaat in hoofdstuk 5; " de verlies en winstverwachting in hoofdstuk 5.6; " de verwerving van gronden in hoofdstuk 5.3.2; ' de uitgifte van gronden in hoofdstuk 4; " de relaties van het grondbeleid met de programma's in hoofdstuk 3 en hoofdstuk 4. Aanbeveling 2 Aan een nieuw kadernota grondbeleid is alleen al vanwege de veranderde wetgeving per l juli 2008, te weten de nieuwe Wet ruimtelijke ordening met de daarin opgenomen nieuwe Grondexploitaliewel, dringend behoefte. De tweede reden betreft de inhoud die deze kadernota zou moeten hebben volgens de Financiële verordening van de gemeente zelf Een nieuwe nota grondbeleid wordt momenteel opgesteld en zal aan de raad in de eerste helft van 2011 ter vaststelling worden aangeboden. Aanbeveling 3 De Rekenkamercommissie adviseert de raad om in 2010 een nieuwe kadernota grondbeleid vast te stellen waarin de doelstellingen van het grondbeleid SMART zijn geformuleerd en de nieuwe Wet ruimtelijke ordening en de daarin opgenomen Grondexploitatiewet een beleidsmatige vertaling hebben gekregen. Een nieuwe nota grondbeleid wordt momenteel opgesteld en zal aan de raad in de eerste helft van 2011 ter vaststelling worden aangeboden.

4 -4- Aanbeveling 4 De Rekenkamercommissie adviseert de raad duidelijke keuzes te maken wat betreft de beleidsdoelstellingen van het grondbeleid en het daarbij te hanteren instrumentarium. Een nieuwe nota grondbeleid wordt momenteel opgesteld en zal aan de raad in de eerste helft van 2011 ter vaststelling worden aangeboden. Aanbeveling 5 De Rekenkamercommissie adviseert de raad het college te verzoeken daadwerkelijk uitwerking te geven aan het gestelde in de Financiële verordening van de gemeente dat op basis van een nieuwe actualiteit een nota grondbeleid wordt aangeboden ter behandeling en vaststelling door de raad. Een maximale termijn van een jaar zou hierbij het uitgangspunt kunnen zijn. Een nieuwe nota grondbeleid wordt momenteel opgesteld en zal aan de raad in de eerste helft van 2011 ter vaststelling worden aangeboden. Aanbeveling 6 De rekenkamercommissie adviseert de raad om het college te verzoeken het jaarlijkse MPV een dusdanige inhoud te geven dat de raad zijn sturende en controlerende functie waar kan maken Het MPV 2010 is anders van inhoud en opzet dan de MPV's ervoor. Inhoudelijk is het MPV aangepast door de beleidsdoelen te vertalen in uitvoering en daarnaast per complex de boekwaarde, resultaat en winstgeving te geven. Ook is er een verschillenanalyse toegevoegd van het resultaat op 1 januari 2009 vergeleken met 1 januari Daarnaast is de tekst minder financieel technisch opgesteld met als doel een meer duidelijke verslaggeving te geven. Aanbeveling 7 De Rekenkamercommissie adviseert de raad het college te verzoeken om jaarlijks het MPV tegelijkertijd met de jaarlijkse kadernota t.b.v. de begroting uit te brengen. Het MPV 2010 is gelijktijdig met de kadernota aan de Raad aangeboden. Het MPV zal ook de komende jaren gelijktijdig met de kadernota worden aangeboden. Aanbeveling 8 De Rekenkamercommissie adviseert de raad het college te verzoeken om voor de grondexploitatie gestructureerd risicomanagement toe te passen, ingebed in de Planning csr control cyclus

5 - 5 - In samenwerking met de accountant is in 1997 beleid geformuleerd ten aanzien van bepaling weerstandsvermogen, waardering, resultaatbepaling en -verwerking inzake grondcomplexen. De raad heeft dit beleid vastgesteld. Dit beleid is nog steeds actueel en vormt de basis voor de bepaling van het weerstandsvermogen, het vermogen bedoelt voor afdekking van de algemene bedrijfsrisico's voortvloeiend uit de grondexploitatie. De toepassing van dit beleid wordt gemeld in de paragraaf grondbeleid, het MPV en de gedetailleerde uitwerking van het beleid wordt transparant verantwoord in de jaarverantwoording van de dienst Beleid (productenrealisatie). Aanbeveling 9 De Rekenkamercommissie adviseert voor het beperken van het risico dat de gemeente bij bepaalde projecten loopt meer gebruik te maken van publiek private samenwerkingsconstructies. Een PPS is een langdurig samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven om gezamenlijk projecten te realiseren. De taken en verantwoordelijkheden worden verdeeld. Hierbij lopen de primaire belangen van de overheid en marktpartijen uiteen. Marktpartijen streven naar winstmaximalisatie terwijl bij de overheid geredeneerd wordt vanuit het publieke belang en de publieke taken. De private partijen kunnen ertoe neigen om het risico af te wentelen op de overheid. De verdeling van taken en verantwoordelijkheden is derhalve complex en vormen een risico op zich. Of een PPS van toegevoegde waarde is bij de realisatie van projecten verschilt per project. "Het credo bij PPS is altijd: doe niet samen watje ook alleen kunt doen en bepaal vooraf welke meerwaarde PPS zou kunnen leveren." Wolting, B, PPS en gebiedsontwikkeling. (2008). Aanbeveling 10 De Rekenkamercommissie adviseert de raad om het college te verzoeken het jaarlijkse Meerjarenperspectief vastgoed elk jaar tegelijkertijd met de Kadernota t.b.v. de begroting aan de raad uit te brengen. Hierbij moet geen jaar worden overgeslagen. Het MPV zal elk jaar opgesteld worden en gelijktijdig met de kadernota aan de Raad worden aangeboden. Het MPV 2010 is gelijktijdig met de kadernota aan de Raad aangeboden. Aanbeveling 11 De Rekenkamercommissie adviseert de raad om het college te verzoeken om het jaarlijkse Meerjarenperspectief vastgoed zodanig op te stellen dat de raad zijn sturende en controlerende functie kan uitoefenen.

6 -6- Het MPV 2010 is anders van inhoud en opzet dan de MPV's ervoor. Inhoudelijk is het MPV aangepast door de beleidsdoelen te vertalen in uitvoering en daarnaast per complex de boekwaarde, resultaat en winstgeving te geven. Daarnaast is de tekst minder financieel technisch opgesteld met als doel een meer begrijpelijke verslaggeving te geven. Aanbeveling 12 De Rekenkamercommissie adviseert de raad om ten aanzien van het jaarlijkse Meerjarenperspectief vastgoed zijn sturende en controlerende functie nadrukkelijk uit te oefenen. Zowel het belang van het grondbeleid voor de verdere ontwikkeling van de gemeente, denk aan de Strategienota "Emmen 2020", als de financiële belang van de grondexploitatie vragen hierom. Aan een nieuwe kadernota grondbeleid is alleen al vanwege de veranderde wetgeving per 1 juli 2008, te weten de nieuwe Wet ruimtelijke ordening met de daarin opgenomen nieuwe Grondexploitatiewet, dringend behoeft. De tweede reden betreft de inhoud die deze kadernota zou moeten hebben volgens de Financiële verordening van de gemeente zelf. De nota grondbeleid wordt momenteel opgesteld en zal in de eerste helft van 2011 aan de Raad ter vaststelling worden aangeboden. Het MPV 2010 is gewijzigd van inhoud en opzet. De eisen die de financiële verordening van de gemeente Emmen en de BBV vormen de basis voor de paragraaf grondbeleid en het MPV. Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, burgemeester en wethouders van Emmen, C. Bijl

7 (Uit: notulen vergadering raadscommissie BME 2 december 2010) 8. Onderwerpen ter bespreking 8A. Rekenkamercommissie Emmen: Onderzoek Gemeentelijk grondbeleid CDA vindt het rapport helder, leerzaam en grondig geschreven. De conclusies van de RKE zijn nogal stevig. Misschien bewust om de raad te prikkelen, maar om dat in de besluiten ook zo te formuleren gaat de fractie wat ver. Dat is ook niet nodig want het college heeft de raad geïnformeerd over zijn eigen acties inzake het grondbeleid. Ten eerste komen B&W in 2011 met een kadernota Grondbeleid. Verder voldoet het Meerjarenperspectief Vastgoed 2010 (MPV) goed aan de eisen van de BBV en heeft het college toegezegd de komende jaren dit MPV op te leveren en zijn verantwoording daarover nader in te vullen. Op deze punten is besluitvorming door de raad niet nodig, al moet zij inderdaad scherper letten op de onderliggende stukken bij grondexploitaties, zoals de RKE aanbeveelt. Het CDA heeft geen behoefte aan nadere aanscherping van grondbeleid in de planning- en controlcyclus; de accountant dringt hier niet op aan. Indien andere partijen daartoe behoefte voelen, stelt men voor dat in de Auditcommissie te bespreken. De RKE vindt publiek-private samenwerkingen (PPS) een oplossing voor het terugdringen van risico's. Het CDA vindt dat bij deze constructie het risico meestal verschoven wordt naar de overheid en propageert daarom een strakke scheiding tussen publieke en private taken. Wakker Emmen ziet dat het grondbeleid ernstig negatief wordt beïnvloed door de crisis. Zowel het CBS als de VNG waarschuwen voor onrealistisch grondbeleid. De conclusies van de RKE liegen er niet om. De raad kan het financiële gemeentebeleid niet sturen terwijl het weerstandsvermogen door de grote projecten onder druk komt te staan. Daarom moeten de aanbevelingen in het rapport zo spoedig mogelijk worden geïmplementeerd. Zijn B&W bereid deze één-op-één over te nemen? Wakker Emmen keurt, met name naar aanleiding van het onderzoek, het MPV af. Eerst moeten de aanbevelingen van de RKE zijn geïmplementeerd. CDA werpt tegen dat de conclusies en aanbevelingen van de RKE zijn gebaseerd op het MPV 2007 en 2009 en reeds geïmplementeerd zijn in dat van W D vindt het risico dat het grondbeleid verwordt tot papieren tijger groot. Dat moet voortaan worden voorkomen. Verder is de fractie het oneens met de aanbeveling dat de gemeente meer gebruik moet maken van PPS'en. De W D vindt dat de ondernemers ondernemers moeten blijven. D66 sluit zich in grote lijnen aan bij het betoog van het CDA. Men vindt dat het college op verschillende gebieden steken heeft laten vallen. Bij de eerstvolgende grondbeleidsnota moeten zowel college als raad laten zien lering uit dit onderzoek te hebben getrokken. DOP geeft aan veel extra kennis te hebben opgedaan uit de workshop over grondbeleid van de avond tevoren en kan zich voor het overige vinden in de woorden van Wakker Emmen. L E F! memoreert dat de RKE stellig verklaart dat, terwijl alle bevoegdheden bij het college moeten liggen, de financiële verordening dit verhindert. De accountant heeft dit nooit opgemerkt. Hoe kijkt het college hiertegenaan? B G E vindt de conclusies van de RKE helder. Er zijn acties uitgezet. Het MPV 2010 ziet er al heel anders uit dan voorheen. De gemeente is op de goede weg en daar moet zij mee doorgaan. Christenunie kan zich aansluiten bij de analyse van het CDA. Tijdens de eerdere presentatie van het rapport is de fractie wel geschrokken, want men voelt zich wel verantwoordelijk voor haar taak. Want in eerdere jaren heeft de fractievoorzitter zich als lid van de toenmalige Rekenkamer vaak sterk gemaakt voor het vermijden van risico's ten aanzien van het weerstandsvermogen van het grondbedrijf. De fractie denkt dat het goed is dat er wat tijd zat tussen de presentatie en deze bespreking, zodat het rapport op sommige punten inmiddels is te nuanceren omdat het college enkele acties al heeft uitgevoerd. Het MPV 2010 omvat alle verplichte paragrafen, al is de inhoud volgens de Christenunie her en der nog wel voor verbetering vatbaar. Juist omdat dit stuk een collegebevoegdheid is, moet het een plaats krijgen in de planning- en controlcyclus waarin de grondparagraaf te summier en onvoldoende concreet is. Het college zou het risicomanagement in die stukken dan ook transparanter naar voren moeten laten komen. Een vervolgbespreking in de Auditcommissie is een goed idee.

8 De gemeentelijke tweepettenrol van enerzijds een open en democratisch orgaan en anderzijds grondhandelaar is lastig te combineren. Daarom heeft de Christenunie minder moeite met de kritische aanbevelingen op dit punt van de RKE. PvdA deelt de samenvatting van het CDA en ziet de kadernota Grondbeleid graag tegemoet om te controleren of de aanbevelingen daarin worden meegenomen. Reactie college Wethouder Arends is ondanks de kritische noten van de RKE blij met de aanbevelingen in het rapport. Prettige bijkomstigheid was dat de afdeling het MPV 2010 al gereed had, dat op alle punten tegemoetkomt aan het commentaar van de RKE. De uitgestelde bespreking stelde het college in staat de raad erover te informeren dat alle aanbevelingen inmiddels zijn verwerkt c.q. overgenomen, behalve aanbeveling 9 over de PPS. B&W wijzen die constructie niet zonder meer af, maar vindt ook niet dat een PPS altijd tot minder risico's leidt. De workshop van 1 december was constructief dankzij o.a. de leiding van een expert op het gebied van grondbeleid, die Emmen complimenteerde met een weerstandsvermogen van het grondbedrijf ad C 15,5 min. op een totale reserve van C 29,2 min. Mooie getallen voor een gemeente van deze omvang. Het college vindt daarom niet dat het weerstandsvermogen inzake het grondbeleid onder druk staat, zoals Wakker Emmen stelt. Als de gemeente niet voldoet aan de eisen van de BBV ontstaat een rechtmatigheidsprobleem en dan legt de accountant daar als eerste de vinger op - het grondbeleid is nadrukkelijk onderdeel van diens controle en daarover is de accountant steeds positief geweest. Daarom delen B&W de opmerking van de RKE over de wrijving met de verordening niet. LEF! denkt dat het goed is dit punt mee te nemen naar de Auditcommissie. Wethouder Arends vindt het goed deze en andere grondbeleidsaspecten in dat gremium te laten terugkomen, zoals het vraagstuk transparantie versus de bewakersrol van grondposities. Het college zal bekijken hoe de grondparagraaf in de planning- en controlcyclus is te concretiseren.

9 Aan: de leden van de gemeenteraad (hckh'^a Í Van: het college van burgemeester en wethouders 1*1 Betreft: informatie (brief) op grond van artikel 169 lid 2 Geme C K M. Zo I l Betreft besluit collegenr. 10/503 Onderwerp: Bestuurlijke reactie onderzoeksrapport gemeentelijk grondbeleid Het college stelt u voor deze brief te verzenden en te plaatsen op de lijst ingekomen stukken en de bijbehorende documenten ter inzage te leggen. Datum: 18 mei 2010 De assistent-gemeentesecretaris, CM. de Widt Brief naar Services ter Verzending dd. Bijlage verzonden bij brief Ja/Nee Behandeling in commissie dd. Behandeling in raad dd. Overige acties: