Soorten nevels. Planetaire nevels: afgestoten buitenlagen van dode ster
|
|
- Franciscus Boer
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Soorten nevels Planetaire nevels: afgestoten buitenlagen van dode ster
2 Soorten nevels HII gebieden (emissienevels)
3 Soorten nevels Open sterhopen
4 Soorten nevels Bolhopen
5 Soorten nevels Spiraalstelsels
6 Soorten nevels Elliptische melkwegstelsels
7 Soorten nevels Lensvormige melkwegstelsels
8 Soorten nevels Onregelmatige melkwegstelsels M82
9 Melkwegstelsels Nevelige vlekjes aan de hemel lang bekend Vraag begin 20e eeuw: Deel van onze Melkweg? Verafgelegen melkwegstelsels zoals onze? Antwoord: Slipher: radiele snelheden veel groter dan van de sterren! buiten Melkweg? Hubble: nam Cepheiden waar in M31 (Andromedanevel)! Verafgelegen Dus massieve stersystemen, Lzon!
10 Verschillende soorten melkwegstelsels Hubble classificatie: stemvorkdiagram Elliptische stelsels E Lensvormige stelsels S0 0-7: rond! plat Spiraalstelsels S +Onregelmatige stelsels Irr, eigenaardige stelsels Pec Balkspiraalstelsels SB a! c, d: Kleinere kern, open armen
11 Spiraalstelsels Spiraalarmen bestaan vooral uit Gas (HI: 21cm), stof (100µm), jonge sterren (blauw licht) Bulge en inter-arm gebieden bevatten oudere sterpopulaties (2µm) en weinig gas Spiraalstelsels zijn de meest-voorkomende soort die we aan de hemel zien, (maar niet het meest voorkomend in absolute zin dat zijn spheroidale dwergstelsels) Langs de Hubble-reeks Sa! Sd: Bulge groot! klein Gasfractie laag! hoog Sterpopulatie oud! jong
12 Spiraalarmen Het opwindprobleem : Binnendelen van melkwegstelsels hebben kortere omlooptijd Dus spiraalarmen winden zich op: na enkele Gjr verdwijnen ze Dus: Ofwel worden ze continu gegenereerd (instabiliteit; verstoring) Ofwel is er iets dat ze in stand houdt (zwaartekracht; density-wave theorie) Waarschijnlijk een combinatie
13 Balkspiraalstelsels Balk vormt als dynamische instabiliteit Komt veel voor Verandert de banen van gas en sterren in de omliggende schijf Spiraalarmen aan balk verbonden ipv cirkelbewegingen, ook radiele stroming Gerelateerd aan kern-activiteit of stervorming? Onze Melkweg heeft ook een balk Perspectief-effect: Linkerzijde dikker dus dichterbij
14 Elliptische stelsels E0-E7 komen voor (asverhouding 1-0.3) Weinig stervorming Oude sterpopulaties Geen koud gas, stof (soms wel in de kern) Interne bewegingen chaotisch (lijkt op een gas zonder botsingen) Komen vooral in (rijke) groepen voor Rontgenhalo: heet gas omringt stelsels Ontstaan door samensmelten van schijfstelsels?
15 Peculaire stelsels bijv. 'de antennae X starburst Twee samensmeltende schijven ISM+CO infrarood optisch
16 Onregelmatige stelsels Peculiair (p of Pec): doorgaans sterk verstoord Interactie met buur Kernactiviteit Irregulier (Irr) zijn weinig massief met relatief hoge gasmassa. Enkele stervormingsgebieden domineren stelsel, dus weinig symmetrisch. Spheroidaal (Sph) zijn zeer weinig massief, bevatten losse groepen sterren en (vrijewel) geen gas. Moeilijk te zien.
17 Algemene eigenschappen Kleuren Sterpopulaties Kleur van sterlicht verschilt als functie van leeftijd en metalliciteit van de sterren Jong: veel heldere blauwe sterren Oud: helderste sterren zijn rode reuzen Metalliciteitseffect (spectraallijnbedekking): metaalarm! blauw
18 Algemene eigenschappen Spectra Sterfotosferen: absorptielijnen+continuum ISM: emissielijnen Absorptie door stof in stelsel Voorbeeld van oud stelsel ( vroeg-type ) Jansen + al (NFGS)
19 Algemene eigenschappen Spectra Sterfotosferen: absorptielijnen+continuum ISM: emissielijnen Absorptie door stof in stelsel Vb. van stervormend stelsel ( laat-type ) Jansen + al (NFGS)
20 Afstanden Directe geometrische methode onmogelijk Statistische analyse van combinatie radiele snelheid (km/s), eigenbeweging (milliboogsec/jaar) en snelheidsmodel begint mogelijk te worden voor zeer nabije stelsels Bijna altijd secondaire methoden: Cepheiden Helderheden van bolhopen Helderheden van planetaire nevels Helderheden van supernovae Fluctuatie-helderheden
21 Massa s Oude truc: M(<R)~V2 R / G Rotatiekrommen V(R) ~ const Dus M(<R) stijgt met R Maar voorbij de schijf stijgt L(<R) niet Dus M(<R) / L(<R) stijgt snel Massa volgt licht niet Donkere component!!
22 Massa s: sterdynamica Oude truc: M(<R)~V2 R / G Snelheidsdispersies In elliptische stelsels geen cirkelbanen Willekeurige baanbewegingen van sterren Balans tussen kinetische & potentiele energie: viriaaltheorema 2 x KE + PE = 0 PE ~ G M2 / R KE ~ M V2 / 2 M ~ V2 R / G
23 Massa s: gasdruk Oude truc: M(<R)~V2 R / G Hete halos (Roentgenstralen) Heet gas: evenwicht tussen zwaartekracht en druk (zie sterstructuur) metingen
24 Massa s: lenswerking Gravitatielenzen stelsel waarnemer
25 Massa s Conclusie van alle technieken: M >> Msterren+gas DONKERE MATERIE Zwakke sterren? Bruine dwergen? Witte dwergen, neutronsterren? Zwarte gaten (uit sterren, of niet?) Elementaire deeltjes? Mogelijke massa van DM-kandidaat tussen en kg!
26 Actieve melkwegkernen Voorbeelden: Knipperend centrum van de MW Straalstromen (`jets ) (M87 of Cyg A) Heldere kern in NGC 4151 met brede spectraallijnen Radiostraling
27 Kernen van elliptische stelsels! golflengte Snel-draaiend schijfje! grote massaconcentratie V2 R ~ constant: punt-massa Massa s tot 109 Mzon!
28 Straalstromen uit kernen M87 109Mzon zwart gat in de kern
29 NGC 4151 Brede emissielijnen, hoge excitaties Heet, dicht bij de kern, hoge rotatiesnelheden + smallere lijnen van lagere excitatie Koeler, verder van de kern, lagere rotatiesnelheden
30 Radiomelkwegstelsels M87 in radiostralen (electronen) Straalstroom heeft ver rijkend effect! Image courtesy of NRAO/AUI
31 Radiomelkwegstelsels Cygnus A pc k 0 15 Image courtesy of NRAO/AUI hot spot : straalstroom heeft tot hier een gat geboord in omliggend materiaal
32 Afbuiging van jets Druk door wind in extern intergalactisch medium: jets worden afgebogen ram pressure Gevolg van beweging van radiostelsel door medium
33 Zwarte gaten in kernen We denken nu dat zich in het hart van de meeste melkwegstelsels een supermassief zwart gat bevat Er is een betrekking tussen de massa van het zwart gat en de dynamica van de bulge ) Samen gevormd? Wisselwerking tussen kern en omringende stervorming? Meeste melkwegkernen zijn niet actief ) episodische accretie? Zwarte gaten groeien door Opslorpen van gas, stof en sterren uit hun omgeving Wederzijds versmelten bij mergers
De Melkweg: visueel. sterren, nevels en stof. De Melkweg: atomair waterstof. atomair waterstof straalt bij een golflengte van 21cm
75 50 25 0-25 0 25 50 75 100 125-25 -50-75 2003 Inleiding Astrofysica De Melkweg: visueel De Melkweg: nabij-infrarood Paul van der Werf Sterrewacht Leiden sterren, nevels en stof nabij-infrarood licht
Nadere informatieMelkwegstelsels. Eigenschappen en ruimtelijke verdeling. - morfologie - sterpopulaties - ISM eigenschappen - massa, afmeting en helderheid
Melkwegstelsels Eigenschappen en ruimtelijke verdeling - morfologie - sterpopulaties - ISM eigenschappen - massa, afmeting en helderheid Messier 51, de draaikolknevel, door de jaren heen Lord Rosse (1845)
Nadere informatieDe Melkweg. Schijfvormig stelsel van sterren en gas. Wij zitten in die schijf en zien daardoor een band aan de hemel
De Melkweg Schijfvormig stelsel van sterren en gas Wij zitten in die schijf en zien daardoor een band aan de hemel De hemelbol geeft een 2-D beeld: hoe de 3-D structuur te bepalen? Nodig: (relatieve) AFSTANDEN!
Nadere informatieSterrenstelsels. prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen
Sterrenstelsels prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen Sterrenstelsels Uur 1: Ons Melkwegstelsel Uur 2: Andere sterrenstelsels De Melkweg Galileo: Melkweg bestaat
Nadere informatieAfstanden tot Melkwegstelsels
Afstanden tot Melkwegstelsels De afstandsladder: reeks van relatieve afstandsindicatoren In de Melkweg: km 10 20!! Mpc Afstanden op Aarde Venus-overgang Parallax Convergentiepunt Hoofdreeks-fitten Cepheiden
Nadere informatie11/15/16. Inleiding Astrofysica College 8 14 november Ignas Snellen. De melkweg
Inleiding Astrofysica College 8 14 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen De melkweg 1 De melkweg Anaxagoras (384-322 BC) en Democritus (500-428 BC): Melkweg bestaat uit verwegstaande sterren Galilei
Nadere informatieSterrenstelsels: een aaneenschakeling van superlatieven
: een aaneenschakeling van superlatieven Wist u dat! Onze melkweg is een sterrenstelsel! Het bevat zo n 200000000000 sterren! Toch staat de dichtstbijzijnde ster op 4 lichtjaar! Dit komt overeen met 30.000.000
Nadere informatieInterstellair Medium. Wat en Waar? - Gas (neutraal en geioniseerd) - Stof - Magneetvelden - Kosmische stralingsdeeltjes
Interstellair Medium Wat en Waar? - Gas (neutraal en geioniseerd) - Stof - Magneetvelden - Kosmische stralingsdeeltjes Neutraal Waterstof 21-cm lijn-overgang van HI Waarneembaarheid voorspeld door Henk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Spiraalstelsels Het heelal wordt bevolkt door sterrenstelsels die elk uit miljarden sterren bestaan. Er zijn verschillende soorten sterrenstelsels. In het huidige heelal zien we
Nadere informatieDe Melkweg. - Sterverdeling - Structuur - Gas verdeling - Kinematica
De Melkweg - Sterverdeling - Structuur - Gas verdeling - Kinematica Groothoek opname van de zuidelijke hemel met daarin de Melkweg Omdat de melkweg een afgeplatte sterverdeling is waar we midden in zitten
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 6. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline Afstanden worden in eerste instantie gemeten met Cepheïden.
Nadere informatieNewtoniaanse kosmologie 4
Newtoniaanse kosmologie 4 4.2 De leeftijd van het heelal Liddle Ch. 8 4.1 De kosmologische constante Liddle Ch. 7 4.3 De dichtheid en donkere materie Liddle Ch. 9 1.0 Overzicht van het college Geschiedenis
Nadere informatieSterrenstelsels en kosmologie
Sterrenstelsels en kosmologie Inhoudsopgave Ons eigen melkwegstelsel De Lokale Groep Sterrenstelsels Structuur in het heelal Pauze De geschiedenis van het heelal Standaard big bang theorie De toekomst
Nadere informatieRADIO-STELSELS zijn op het eerste gezicht normale sterrenstelsels, totdat je ze gaat bekijken
Nederlandse Samenvatting Gebaseerd op: Emonts, B. 2005, ZENIT, september nummer RADIO-STELSELS zijn op het eerste gezicht normale sterrenstelsels, totdat je ze gaat bekijken met een radiotelescoop. Dan
Nadere informatienaarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere afmeting of grotere helderheid nodig als standard rod of standard candle
Melkwegstelsels Ruimtelijke verdeling en afstandsbepaling Afstands-ladder: verschillende technieken nodig voor verschillend afstandsbereik naarmate de afstand groter wordt zijn objecten met of grotere
Nadere informatie( ) ( r) Stralingstransport in een HI wolk. kunnen we dit herschrijven als: en voor een stralende HI wolk gezien tegen een achtergrondstralingsveld
Stralingstransport in een HI wolk Door een laag met stralend materiaal zal de toename van de intensiteit de som zijn van de emissie (gegeven door de emissiecoefficient j ν ) en de in de wolk geabsorbeerde
Nadere informatieNederlandse samenvatting Summary in Dutch
Nederlandse samenvatting Summary in Dutch Mysterieuze nevels Astronomen zijn al een paar eeuwen op de hoogte van het bestaan van nevels tussen de sterren. Kleine, wazige vlekjes, die in bijna alle gevallen
Nadere informatieNederlandse samenvatting Summary in Dutch
Nederlandse samenvatting Summary in Dutch Mysterieuze nevels Astronomen zijn al een paar eeuwen op de hoogte van het bestaan van nevels tussen de sterren. Kleine, wazige vlekjes, die in bijna alle gevallen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Hoewel sterren op het eerste gezicht willekeurig verdeeld lijken, zijn ze in werkelijkheid gegroepeerd in collecties van miljarden sterren. Dergelijke eilanden van sterren, in
Nadere informatieSterrenkundig Practicum 2 3 maart Proef 3, deel1: De massa van het zwarte gat in M87
Proef 3, deel1: De massa van het zwarte gat in M87 Sterrenkundig Practicum 2 3 maart 2005 Vele sterrenstelsels vertonen zogenaamde nucleaire activiteit: grote hoeveelheden straling komen uit het centrum.
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 5. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline Differentiële rotatie Massavedeling Ons Melkwegstelsel ontleent
Nadere informatieSamenvatting. Sterrenstelsels
Samenvatting Sterrenstelsels De Melkweg, waarin de Zon één van de circa 100 miljard sterren is, is slechts één van de vele sterrenstelsels in het Heelal. Sterrenstelsels, ook wel de bouwstenen van het
Nadere informatieAstrobiologie: Van Kosmologie tot Planeten
Astrobiologie: Van Kosmologie tot Planeten Prof. Marco Spaans Kapteyn Instituut, RUG Email: spaans@astro.rug.nl Overzicht College Inhoud 1 Overzicht + Wat is Astrobiologie? Inleiding, wetenschappelijke
Nadere informatieVariabele Sterren. Instability strip: Cepheiden RR Lyrae W Virginis sterren. Rode reuzen op de z.g. instability strip in het HR diagram
Variabele Sterren Cepheiden Lyrae W Virginis sterren ode reuzen op de z.g. instability strip in het H diagram De pulsatie en variabiliteit onstaan doordat in de buitenlagen van zulke sterren de He + nogmaals
Nadere informatieVan Zonnestelsel tot Ontstaan Heelal Leeuwarden, jan-april Melkwegstelsels. Paul Wesselius, 18 maart Melkwegstelsels, HOVO 1
Van Zonnestelsel tot Ontstaan Heelal Leeuwarden, jan-april 2013 Melkwegstelsels Paul Wesselius, 18 maart 2013 18-3-2013 Melkwegstelsels, HOVO 1 Achtergrond Informatie Deze presentatie is een aangepaste
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica in 110 vragen en 21 formules Henk Hoekstra, Universiteit Leiden, 2018 Het tentamen van het vak Inleiding Astrofysica (IAF) zal uit twee delen bestaan. In het eerste deel (30% van
Nadere informatieNederlandse Samenvatting Extreme Stervorming in Starburststelsels
Nederlandse Samenvatting Extreme Stervorming in Starburststelsels Botsende sterrenstelsels Vlak na de Big Bang, zo n 13,7 miljard jaar geleden, vulde een hete, dichte oersoep het hele Universum (wat toen
Nadere informatieRuud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 30 oktober 2009 Sterrewacht Leiden Astrochemiegroep Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 5 postdocs 12 promovendi (aio s) Stervorming
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42923 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Krause-Feldmeier, A. Title: The assembly history of the milky way nuclear star
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting T IJDENS het aanschouwen van de pracht van de sterrenhemel bekruipt menigeen een gevoel van verwondering en nietigheid, waarna al gauw vragen rijzen omtrent haar oorsprong, samenstelling
Nadere informatiePandora's cluster, 2/12/2018. inhoud. Het vroege heelal. HOVO-Utrecht 9 februari HOVO-Utrecht 9 februari 2018
2/12/2018 Evolutie van het vroege heelal: proces van samenklonteringen vanaf de gelijkmatige verdeling tot de huidige structuur: de vorming van clusters en superclusters in het kosmische web vanaf 10 miljard
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 143 Nederlandse samenvatting Sterrenstelsels komen in alle maten en soorten aan de hemel voor. Sommige hebben indrukwekkende spiraalarmen en stofschijven, andere zijn elliptisch
Nadere informatieSpectroscopie en centrale dynamica van starburst-stelsels
Nederlandse samenvatting: Spectroscopie en centrale dynamica van starburst-stelsels 1. Sterrenstels/melkwegstelsels(galaxies) Een sterrenstelsel is een enorme verzameling van sterren, zo n paar honderd
Nadere informatieNederlandse samenvatting Summary in Dutch
Nederlandse samenvatting Summary in Dutch W IE s nachts op een donkere plek naar de hemel kijkt, kan behalve de maan, de planeten en de sterren ook een lichtgevende band zien die de hele hemel omspant:
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/34937 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Stroe, Andra Title: When galaxy clusters collide : the impact of merger shocks
Nadere informatieSterren en sterevolutie Edwin Mathlener
Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener Kosmische raadselen? Breng ze in voor de laatste les! Mail uw vragen naar info@edwinmathlener.nl, o.v.v. Sonnenborghcursus. Uw vragen komen dan terug in de laatste
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 8 9 november Ignas Snellen
Inleiding Astrofysica College 8 9 november 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen De chemische verrijking van het heelal o In het begin bestaat het heelal alleen uit waterstof, helium, en een beetje lithium o
Nadere informatieTentamen Inleiding Astrofysica 16 December 2015,
Tentamen Inleiding Astrofysica 16 December 2015, 14.00-17.00 Let op lees onderstaande goed door! *) Dit tentamen omat 4 opdrachten. De eerste opdracht bestaat uit tien indiiduele kennisragen. Deze ragen
Nadere informatieRuud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden 19 februari 2009 Sterrewacht Leiden Astrochemiegroep Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 5 postdocs 12 promovendi (aio s)
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand Sferische oplossingen: 10 november 2009 Ontsnappingssnelheid Mitchell (1787); Laplace (± 1800) Licht kan niet ontsnappen van een voldoend zwaar lichaam
Nadere informatieRuud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 22 oktober 2010 STERREWACHT LEIDEN ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 10 postdocs 12 promovendi
Nadere informatieHoe meten we STERAFSTANDEN?
Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) Frits de Mul Jan. 2017 www.demul.net/frits 1 Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) 1. Afstandsmaten in het heelal 2. Soorten
Nadere informatieMid-infrared imaging of dust in galaxies van der Wolk, Guido
Mid-infrared imaging of dust in galaxies van der Wolk, Guido IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica in 122 vragen en 23 formules Henk Hoekstra, Universiteit Leiden, 2017 Het tentamen van het vak Inleiding Astrofysica (IAF) zal uit twee delen bestaan. In het eerste deel (30% van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De titel van dit proefschrift is Growing up in the city: a study of galaxy cluster progenitors at z > 2. Dit kan in het Nederlands ongeveer vertaald worden als Opgroeien in de
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38874 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Martinez-Barbosa, Carmen Adriana Title: Tracing the journey of the sun and the
Nadere informatieNederlandse Samenvatting: Hoe ondoorzichtig is de schijf van. van melkwegstelsels
Nederlandse Samenvatting: Hoe ondoorzichtig is de schijf van een melkwegstelsel? Niet alles wat verborgen is, is verloren. (vrij naar J.R.R. Tolkien) Melkwegstelsels zijn heldere eilandjes van licht in
Nadere informatieThe Impact of neutral hydrogen on the current evolution of early-type galaxies Yildiz, Mustafa
University of Groningen The Impact of neutral hydrogen on the current evolution of early-type galaxies Yildiz, Mustafa IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting D IT proefschrift gaat over de kinematica van de galactische bulge, ofwel over de bewegingen van de sterren in het centrum van onze Melkweg. Het centrum van de Melkweg is een actief
Nadere informatieLate-type spiral galaxies Ganda, Katia
Late-type spiral galaxies Ganda, Katia IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Hoofdstuk 10 Nederlandse samenvatting 10.1 Actieve melkwegstelsels Melkwegstelsels bestaan uit vele miljarden sterren die door zwaartekracht bijeen gehouden worden. Het licht van de meeste melkwegstelsels
Nadere informatieO NSHEELALisongeveer13,7miljardjaargeledenontstaantijdensdeoerknal1.
Nederlandse Samenvatting De Oorsprong en Eigenschappen van Sterrenstelsels O NSHEELALisongeveer13,7miljardjaargeledenontstaantijdensdeoerknal1. VanafditmomentishetHeelalgaanuitdijenenafkoelen. Indebegintijdvan
Nadere informatieCitation for published version (APA): Fathi, K. (2004). Dynamics and morphology in the inner regions of spiral galaxies Groningen: s.n.
University of Groningen Dynamics and morphology in the inner regions of spiral galaxies Fathi, Kambiz IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to
Nadere informatieStof en gas in de Melkweg
Stof en gas in de Melkweg Stofwolken Galactische centrum Onzichtbaar door interstellair stof. Extinctie bij visuele golflengten: AV ~ 30 mag (factor 10 12!) http://home.arcor-online.de/axel.mellinger/
Nadere informatieThe Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg
The Properties and Impact of Stars Stripped in Binaries Y.L.L. Götberg In dit proefschrift, getiteld De eigenschappen en impacts van sterren die gestript zijn in dubbelstersystemen, addresseren wij de
Nadere informatieHOVO cursus Kosmologie
HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding
Nadere informatieOverzicht (voorlopig) Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015
Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 vroedvrouwen in Nijmegen zwaartekracht vs. druk het viriaal theorema energie-transport kernfusie Overzicht (voorlopig) 4 mrt: Kijken naar de hemel 11 mrt:
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35085 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Fumagalli, Mattia Title: Star formation and aging at cosmic noon : the spectral
Nadere informatieAarde Onze Speciale Woonplaats
Aarde Onze Speciale Woonplaats Wat Earth in space BEWOONBAARHEID voor intelligente wezens betreft is er geen betere planeet dan de AARDE! Wij leven op een doodgewoon rotsblok dat rond gaat om een middelmatige
Nadere informatieSterrenstelses Søren S. Larsen. Kamer: HG
Sterrenstelses 2016 Søren S. Larsen Kamer: HG 02.720 email: s.larsen@astro.ru.nl 1 Rooster Hoorcollege Søren Larsen Wo 08:45-10:30 LIN 7 Werkcollege Svea Hernandez Wo 10:45-12:30 HG 00.065 2 Tentaminering
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP Hoorcollege: Woensdag 10:45-12:30 in HG00.308 Data: 13 april t/m 15 juni; niet op 27 april & 4 mei Werkcollege: Vrijdag, 15:45-17:30, in HG 03.053 Data: t/m 17 juni; niet
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Turner, Monica L. Title: Metals in the diffuse gas around high-redshift galaxies
Nadere informatieBijna iedereen heeft s nachts wel eens omhoog gekeken en de met sterren bezaaide
Nederlandse samenvatting Bijna iedereen heeft s nachts wel eens omhoog gekeken en de met sterren bezaaide hemel bekeken. Op zo n moment rijzen er vaak vele vragen zoals: Hoe groot is het? Wat zijn die sterren
Nadere informatieStervorming. Scenario: Jonge sterren komen voor in groepen (vormen dus samen, tegelijkertijd) Jeans massa. Voorbeelden:
Stervorming Jonge sterren komen voor in groepen (vormen dus samen, tegelijkertijd) Voorbeelden: - de open sterrenhopen (herinner de Pleiaden) - OB associaties (groepen met veel sterren van spectraaltype
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Op een heldere avond kunnen we aan de hemel een witte, op sommige plekken onderbroken band van licht tegenkomen. Wat we zien zijn miljoenen sterren die samen de schijf van ons eigen sterrenstelsel, de
Nadere informatieStar Formation History Written in Spectra L.E. Ellerbroek
Star Formation History Written in Spectra L.E. Ellerbroek Geschiedenis van Stervorming Geschreven in Spectra Samenvatting Eén van de grote vraagstukken in de astronomie is: hoe ontstaan sterren? Het antwoord
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica Hoorcollege II 17 september 2018 Samenvatting hoorcollege I n Praktische aspecten: n aangemeld op Blackboard? n Overzicht van ontwikkelingen in de moderne sterrenkunde en de link
Nadere informatieOverzicht. Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014. uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond.
Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2014 Kosmologie Overzicht uitdijing heelal theorie: ART afstands-ladder nucleo-synthese 3 K achtergrond Boek: n.v.t. Frank Verbunt (Sterrenkunde Nijmegen) Het
Nadere informatieUniversity of Groningen. The nearby field galaxy survey Jansen, Rolf Arthur
University of Groningen The nearby field galaxy survey Jansen, Rolf Arthur IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieSterren en sterevolutie Edwin Mathlener
Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener 100 000 lichtjaar convectiezone stralingszone kern 15 miljoen graden fotosfeer 6000 graden Kernfusie protonprotoncyclus E=mc 2 Kernfusie CNO-cyclus Zichtbare
Nadere informatieClusters van sterrenstelsels
Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden radiowaarnemingen en computer simulaties van samensmeltende clusters van sterrenstelsels besproken. Om dit beter te begrijpen wordt eerst uitgelegd wat
Nadere informatieLichtsnelheid Eigenschappen
Sterrenstelsels Lichtsnelheid Eigenschappen! Sinds eind 19 e eeuw is bekend dat de lichtsnelheid:! In vacuüm 300.000km/s bedraagt! Gemeten met proeven! Berekend door Maxwell in zijn theorie over EM golven!
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/24302 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24302 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Verdolini, Silvia Title: Modeling interstellar bubbles : near and far Issue Date:
Nadere informatieUitdijing van het heelal
Uitdijing van het heelal Zijn we centrum van de expansie? Nee Alles beweegt weg van al de rest: Alle afstanden worden groter met zelfde factor a(t) a 4 2 4a 2a H Uitdijing van het heelal (da/dt) 2 0 a(t)
Nadere informatieTE TAME I LEIDI G ASTROFYSICA WOE SDAG 6 FEBRUARI 2013,
TE TAME I LEIDI G ASTROFYSICA WOE SDAG 6 FEBRUARI 2013, 14.00-17.00 LEES O DERSTAA DE GOED DOOR: DIT TE TAME OMVAT VIER OPGAVES OPGAVE 1: 2.5 PU TE OPGAVE 2: 2.5 PU TE OPGAVE 3: 2.5 PU TE OPGAVE 4: 2.5
Nadere informatieZwarte gaten: klein, middel(?) en groot. Peter Jonker SRON, Radboud Universiteit Nijmegen & Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics E PA E N T Y
I Zwarte gaten: klein, middel(?) en groot Peter Jonker SRON, Radboud Universiteit Nijmegen & Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics D RA M T R E PA DBO U D T E N UNI OF V E R AST I S RO T Y P NIJ
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Stervorming Sterren worden gevormd in dichte gebieden in interstellaire moleculaire wolken. Deze wolken bestaan voornamelijk uit waterstof en helium, met sporen van koolstof, zuurstof
Nadere informatieOverzicht. Vandaag. Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015
Vandaag Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 Theorie: de Algemene Relativiteits-Theorie de lichtsnelheid gekromde ruimte tests zwarte gaten Waarnemingen zwarte gaten uit sterren centrum van de Melkweg
Nadere informatieOpgave Zonnestelsel 2005/2006: 7. 7 Het viriaal theorema en de Jeans Massa: Stervorming. 7.1 Het viriaal theorema
Opgave Zonnestelsel 005/006: 7 7 Het viriaal theorema en de Jeans Massa: Stervorming 7. Het viriaal theorema Het viriaal theorema is van groot belang binnen de sterrenkunde: bij stervorming, planeetvorming
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28962 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Sande, Jesse van de Title: Dawn of the red and dead stellar kinematics of massive
Nadere informatieDe Fysica van Sterren. Instituut voor Sterrenkunde
De Fysica van Sterren Overzicht Sterrenkunde en de universaliteit van de natuurwetten Astro-fysica: wat is een ster? De kosmische cyclus van ontstaan en vergaan De vragen over het heelal zijn ook vragen
Nadere informatieTentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016,
Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2016, 14.00-17.00 Let op lees onderstaande goed door! *) Dit tentamen omvat 4 opdrachten. De eerste opdracht bestaat uit tien individuele kennisvragen. Deze vragen
Nadere informatieRadioastronomie Marijke Haverkorn
Radioastronomie Marijke Haverkorn Sterrenkunde onderzoekt alle soorten straling in het electromagnetisch spectrum gamma röntgen ultraviolet infrarood radio zichtbaar licht Eén melkwegstelsel, vele gezichten
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Als je iets niet op een eenvoudige manier kunt uitleggen dan begrijp je het niet goed genoeg. -Albert Einstein Onze plaats in het heelal Ons perspectief op de plaats van de mensheid
Nadere informatieInleiding Astrofysica college 6
Inleiding Astrofysica college 6 Onze zon en de sterren De opbouw van de zon Binnen in de ster: opaciteit - Hoe lichtdoorlatend is het gas? Veel tegenwerking zorgt voor een heter gas. In de zon botst een
Nadere informatieAstrofysica. Ontstaan En Levensloop Van Sterren
Astrofysica Ontstaan En Levensloop Van Sterren 1 Astrofysica 9 avonden Deeltjestheorie als rode draad Energie van sterren Helderheden Straling en spectrografie HR diagram Diameters en massa 2 Astrofysica
Nadere informatieHOVO cursus Kosmologie
HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 2011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 24/1 31/1 7/2 14/2 21/2
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica Hoorcollege II 20 september 2017 Samenva
Nadere informatieTelescoop: optica die licht vergaart in een focus. Detector: registreert, meet de flux. Zeer verschillende technieken voor verschillende golflengtes
Telescopen en detectors Telescoop: optica die licht vergaart in een focus Hoe groter, hoe gevoeliger Detector: registreert, meet de flux Hoge efficientie, lage ruis belangrijk Zeer verschillende technieken
Nadere informatieNederlandstalige samenvatting
6 Nederlandstalige samenvatting Wanneer we naar de nachtelijke sterrenhemel kijken is deze bezaaid met sterren. Kijken we nog beter dan zien we structuur aan de hemel: een band met meer sterren dan de
Nadere informatieHoe meten we STERAFSTANDEN?
Hoe meten we STERAFSTANDEN? Frits de Mul voor Cosmos Sterrenwacht nov 2013 Na start loopt presentatie automatisch door 1 Hoe meten we STERAFSTANDEN? 1. Afstandsmaten in het heelal 2. Soorten sterren 3.
Nadere informatiesterren en sterevolutie
Sterrenkunde Olypiade 2015 les 1: sterren en sterevolutie Onno Pols Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen 1 de zon: de dichtstbijzijnde ster 2 de zon: de dichtstbijzijnde ster de zon is
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Chapter 1 Nederlandse samenvatting 1. Elementen van de sterrenkunde Het heelal is bezaaid met miljarden sterrenstelsels die als eilanden van vele soorten en maten in een donkere oceaan van onvoorstelbare
Nadere informatieInleiding Astrofysica in 90 vragen en 18 formules Ignas Snellen, Universiteit Leiden, 2014
Inleiding Astrofysica in 90 vragen en 18 formules Ignas Snellen, Universiteit Leiden, 2014 Het tentamen van Inleiding Astrofysica zal uit twee delen bestaan. In het eerste deel (30% van de punten) zal
Nadere informatieIk doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Boekverslag door J. 1981 woorden 29 juli 2003 6.3 208 keer beoordeeld Vak Nederlands Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Nadere informatiePolycyclische Aromatische Koolwaterstoffen in Schijven rond Jonge Zon-type Sterren
Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen in Schijven rond Jonge Zon-type Sterren STUDIE VAN STER- EN PLANEETVORMING Het onderzoek in dit proefschrift betreft de vorming van sterren en planeten. Binnen
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting TWINKLE TWINKLE LITTLE STAR, HOW I WONDER WHAT YOU ARE. UP ABOVE THE WORLD SO HIGH, LIKE A DIAMOND IN THE SKY.... WHEN THE BLAZING SUN IS GONE, WHEN HE NOTHING SHINES UPON, THEN
Nadere informatieThe galaxy population in the Coma cluster Beijersbergen, Marco
The galaxy population in the Coma cluster Beijersbergen, Marco IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieHoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen
Hoofdstuk 8 Samenvatting Een verlaten strand en een onbewolkte lucht, zoals op de voorkant van dit proefschrift, zijn ideaal om te genieten van de sterren: overdag van de Zon de dichtstbijzijnde ster en
Nadere informatieWerkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk
Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De
Nadere informatie